'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˗YAAGA

˗Mën ˈö ˗Zlan ˗zo ˈˈpiʋ̈ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhaa ˈka?

˗Mën ˈö ˗Zlan ˗zo ˈˈpiʋ̈ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhaa ˈka?

1. ˗Mën ˈö ˗Zlan ˗zo ˈˈpiʋ̈ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhaa ˈka?

˗ZLAN ˗zopiʋ̈wɔn ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhaa ˈka ˗yö ˗së ꞊dedewo. ˗Yö gɔɔn˗ ˗blɛɛsü Adan waa ö ˗bha dhebɔ Ɛvö ˗an ˗da kö ˗wo ˗tosɛta kë ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˗së ꞊dede ˈgü. Pë ˈö kun ˗a ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an ˗bhaa ˈka ˈyö ˈtɔ˗ kö ˗wo ˈnën ˗nu ˈkpɔ, kö ˗wo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka, kö ˗wo wo ˗zo kë wü ˗nu ˈˈpiʋ̈.—ˈWunzüdɔdhɛ 1:28; 2:8, 9, 15; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 6˗bha.

2. (a) Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ pë ˈö ˗Zlan ˗ya ꞊ya ö ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗yö ˗dho ˗a kë? (b) Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗tosɛta ˗kë yi ꞊gban ˈka ˗sü ˗bha?

2 Ü ˗bhaa ˈgü, kwa ˗dho ˗tosɛta kë ˈzü ˗dɛɛwo ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˗ee? Zoova ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ: “A˗ ˗wɔn ˗ya ˗sü ˈka n ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗dho ˗a kë.” (Isaïe 46:9-11; 55:11) Pë ˈö˗ ˗ya ö ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗yö ˗dho ˗a kë. Pë ˈbha yö ˈti ˗dho ˗a ˗kɔ ˈˈkan˗ ˗bha. Zoova ˗ya ˗pö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗pëkë ˗gɛn ˗yö ˗dhö. Yö “ˈti˗ ˗pëkë ˈˈdhʋ̈ ˈˈwɛwɛ.” (Isaïe 45:18) ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. Mɛnbhɩɩdhe suu ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˗sü ˈö ˗Zlan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˗tosɛta kë mü? ˈˈTʋ̈ŋ ꞊dhɛ ˈˈpiʋ̈? Biblö ˗ya ˗pö: “Mɛn ˈkpɛnŋdhö ˗nu [ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗man ˗Zlan ˗ta ˗mɛn ˗nu] ˈnën ˈˈsɛ dho ˈto ˗an ˗gɔ, kö ˗wo ˈto ˗a ˗ta yi ꞊gban ˈka.”Psaume 37:29; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 21:3, 4.

3. ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyua mɛn ˗nu ˗kë ˈö ˈwo ga, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˈü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü˗ kpɔ ü ˗de ˗gɔ?

3 ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ ˈˈyua mɛn ˗nu ˗kë, ˈö ˈwo ga. ˗Dhɛ ꞊vadhɛ ˗nu ˈgü, mɛn ˗nu ˈko ˗zë wo ˈˈkwöö, ˈö ˈwo wo ˈko zë. ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˈyaa kë ˈˈdhʋ̈ toŋtoŋdhö. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö ˗kë ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈? Biblö dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗yɔ bɔ.

˗ZLAN ˈYƆƆ˗

4, 5. (a) ˈDe ˈö bɔ ꞊mlɛɛn ˗ta ˈö ˈwɔn ꞊blɛɛ Ɛvö ˗dhɛ Edɛn ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˈgü? (b) Mɛn ˈö kpɛnŋdhö ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kë ꞊kwaanmɛn ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

4 Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyɔɔ˗ do ˗dhö, “ˈwo˗ ˗dhɛ Sɔtraan Dügɔmɛn.” Sɔtraan ˗yö ˗bɔ ꞊mlɛɛn ˗ta ˈö ˈwɔn ꞊blɛɛ Ɛvö ˗dhɛ Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:9; ˈWunzüdɔdhɛ 3:1) ˗Ya ˗kë, kö ˗yö kë ꞊dhɛ ˈpë ꞊mlɛɛn ˈnën kun ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˗a ˈdhö; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 7˗bha.

5 ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗Zlan ˈpö Sɔtraan Dügɔmɛn ˗da ˗ee? ˗Abin! ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˗Zlan ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊baa Adan waa Ɛvö ˗an ˗bhaa ˈka bhë˗ ˈka, ˈyö ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö do ˈö kun dhaŋ˗ ˈgü, ˈyö ö kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ, ˈyö ˗kë Dügɔmɛn ˈka. (Job 38:4, 7) ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈMɛn ˈö kpɛnŋdhö, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ꞊kwaanmɛn ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Yö ˈti bhɔ kö ˗yö ꞊kwaanmɛn ˈka. ˈˈKɛɛ ˈpë ˈö ˈyaa˗ ˗bhaa ˈka, yö˗ zuʋ̈ˈˈ ˗yö bhɔ˗ ˗bha, ɛɛnˈˈ ˈö ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛ ˈö˗ ꞊slɔɔ. ˈYö ö ˗zota ˗a ˈpë bhë ˗a ˗wɔn ˈgü. ˈYö˗ zuʋ̈ˈˈ ˗bhɔ pë ˗bha ˗kɔ yaa ö bhë ˈyö˗ ꞊faan ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. ˈDhɛ ˈö˗ ˈsüdhɛ ꞊slɔɔ bhoo, ˈyö˗ ꞊kwaan, ˈyö ˗kë ꞊kwaanmɛn ˈka.—Zakö 1:13-15 ˗wo pö; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 8˗bha.

6. ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö do ˗yö ˗kë ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

6 Pë ˈö ˗kë ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö bhë˗ ˈka, ˈyö bhë. ˈDhɛ Zoova ö bo Adan waa Ɛvö ˗an ˗da ˗sü ˈka, ˈyö˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗ka pa, “˗ka ˈkpongtaadhɛ bho.” (ˈWunzüdɔdhɛ 1:27, 28) ˗A ˈbhaa ˗ya kë kö ˈˈkiö ö bhë ˗yö ö ˗zota ˈö˗ pö, ‘Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwo yö, ꞊wa Zoova ˈto, ꞊wa n ˗dhɔkë ꞊wɛ.’ ˈDhɛ ö ˗zota ˗a ˈgü ˈö ˈdho˗ ˈka, ˈyo˗ zuʋ̈ˈˈ ˗bha ˗bhɔ ˈpë ˈö Zoova ˗bhaa ˈka˗ ˗bha ˗sü ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˈö bhë, ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ö ˗dhɔkë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈyö ꞊sua ˗kë Ɛvö ˗gɔ, ˈyö ˈˈkpënŋ˗ ˗kë ˗a ˗gɔ. (ˈWunzüdɔdhɛ 3:1-5 ˗wo pö.) ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈnën ˈö˗ ˗kë Sɔtraan Dügɔmɛn ˈka. ˈYö˗ ˗kë ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˈka ˈpö.

7. (a) ˗Mën ˈö ˗kë Adan waa Ɛvö ˈwo ga? (b) ˗Mën ˈö ˗kë ˈkwa ˗kë zii ˈö ˈkwa ga ˈpö?

7 Adan waa Ɛvö ˗wo ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ꞊lögü ˈwo ˈˈdhü bhë˗ bhɛ bhö. (ˈWunzüdɔdhɛ 2:17; 3:6) ˈYö ˈwo ˈˈdhaŋ ˗lö Zoova ˗bha. ˈDhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗ʒiö, ˈyö ˈwo ga ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya pö˗ ˈka ˗an ˗dhɛ ˗a ˈdhö. (ˈWunzüdɔdhɛ 3:17-19) Adan waa Ɛvö ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo ˈwɔnyaakëmɛn ˈka, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈwo ga. (ˈWlɔmö 5:12 ˗wo pö.) ˈPë ˗kë ˈö Adan waa Ɛvö ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˗kë ˈpö ˈwɔnyaakëmɛn ˈka ˈkwa˗ pö ˈkwa˗ ˈgüman, ˗kwa ˈwɔnzuan do ˈsü. Ü ˗zota ˈbluu˗ ˗kë ˗a ˈgü gogo ˈö bhlʋʋsü ˈka ˗a ˈgü. ˈBluu˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗dho ˈgo ˗a ˈgü, wo ˈti ˗dho kë bhlʋʋsü ˈka ꞊dhɛ ˗a ˈdhö ˗ee? ˈDhɛ ˈö Adan ˗yö ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ꞊lögü, ˈyö ˗kë ˈwɔnyaakëmɛn ˈka. ˈDhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa Adan ˗bha ˈnën ˗nu ˈka bhë, kwa ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈka ɛɛnˈˈ ˈzü kwa “˗dhɛ” ˗yö kwa ˗bha ꞊dhɛ ˗a ˈdhö. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˈwɔnyaakëmɛn ˈka bhë, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈyö kwa ˗kë zii, ˈyö ˈkwa ga.—Wlɔmö 3:23; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 9˗bha.

8, 9 (a) ˗Yö ˗kun Sɔtraan ˈˈpiʋ̈ kö Adan waa Ɛvö ˗wo Zoova ˈsü ꞊dhɛ? (b) ˗Mën ˈö ˗kë ˈö Zoova yö ˈti ˈto ˈˈshia˗ mü kö ˗yö ꞊gɔɔgbɩɩmɛn ˗nu bhë ˗an zë?

8 ˗Gban ˗Zlan ˗gɔ ˗sü züdɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Sɔtraan ˗yö Adan waa Ɛvö ˗an ˗blü kö ˗wo ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ꞊lögü bhë˗ ˈka. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö Adan waa Ɛvö ˗wo Zoova ˈsü ꞊dhɛ ꞊suakëmɛn, mɛnkɔɔnmɛn yaa, ˈö ˈyaa ˗an ˗bha ˈwɔn ˗së ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö. ˗A ꞊tɛɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈpë Sɔtraan ˗a pö mɛnbhɩɩdhe ˗bhawɔn ˈyaa ˗Zlan ˗bha kö pë ˈwo ˗dho ˗a kë ˗ya pö ˗an ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ꞊dhɛ Adan waa Ɛvö ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈwɔn ˗së waa ˈwɔn yaa dɔ wo ˗de ˗ta ˗a ˈdhö. ˈDhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë ˗be? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈnu ˗be ˈö ꞊gɔɔgbɩɩmɛn ˗nu bhë ˗an zë, ˈö ˗gban ˗a ˗gɔ ˗sü bhë ˈö ɲën. ˈˈKɛɛ ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗be, ˗yö ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ꞊suakëmɛn ˈka ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö.

9 Zoova yö ˈti ˈto ˈˈshia˗ mü kö ˗yö ꞊gɔɔgbɩɩmɛn ˗nu bhë ˗an zë. ˗Yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ kö ˗wo wo ˗de ꞊kɔɔn. ˗A ˗kë ˈˈdhü ˗sü ˗dho ˗a ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ꞊suakëmɛn ˈka, ˈö ˈpë ˗së mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bhaa ˈka Zoova ˈnën˗ dɔ. Kwa ˗dho ˗a ꞊va ˈbhaa ˈgüman ˈwɔn ˗gɔ 11ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈpë Adan waa Ɛvö ˈwo˗ ˗kë bhë, ü˗ ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Gban ˈwo˗ wo ˗Zlan ˗gɔ, ˈö ˈwo wo ˈˈtʋ to Sɔtraan ˗wo ˗bha bhë, ˗wa ˗kë ˗së ˗ee? Pë ˈˈpɛpɛ ˈö kun Adan waa Ɛvö ˗an ˗gɔ, Zoova ˈnën˗ nu ˗an ˗dhɛ. ˗Yö ˗tosɛta ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˗yɛɛbhaadhɛ ˗së, waa yö ˈö mɛn zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi, ˗an ˗nu ˗an ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ Sɔtraan ˗zë, yö ˈti pë ˈbha kë ˗an ˗dhɛ toŋtoŋdhö. Bhi ˈnën ˈü ˗kë mü ˗be ꞊wɛ, ˗mën ˈü ˗dho ˗a kë?

10. ˗Mën ˈö mɛn ˈö ˈdhö, ˗a dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya ˗zɔn?

10 ꞊Dɛɛ ˈpö, ˈmɛn ˈö ˈdhö, ˗yö ˗dho ö ˗bɔ ˗a ˈka ˗mɛn ˗zɔn. Kwa ˗bha dhasü ˗dho ˈsü mɛn ˈö ˈkwa ˗dho bɔ ˗a ˈka ꞊nën˗ ˗bha. Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈwɔn man Zoova ˗ta ꞊dhɛ kwa ꞊kɔɔnmɛn ˈdhö, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ꞊suakëmɛn ˈka. Ɛɛnˈˈ ˈzü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗kɔ ˗yɛ Sɔtraan ˗bha ꞊dhɛ kwa ꞊kɔɔnmɛn ˈdhö. (Psaume 73:28; Proverbes 27:11 ˗wo pö.) Mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn man ˗Zlan ˗ta ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö, ˈwaa ꞊va, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈyaa ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa ˗mü, kö de ˗mü ˈsa?

ˈDE ˈˈKPƆNŊTAADHƐ ꞊KƆƆN ˗NI ˈGÜ?

꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗gblüdëdhɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈwaa Sɔtraan ˗bhaa ˈka ˗be, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya pö ˈö˗ gbɔɔ Yesu ˗gɔ ˗ee?

11, 12. (a) Gbɔɔ ˈö Sɔtraan ˗ya pö ˈö˗ wo Yesu ˗gɔ bhë, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn? (b) Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗mɛɛn ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Sɔtraan ˈnën ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn?

11 Yesü ˗yö ˈmɛn ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü ꞊dedewo ˗a ˗dɔ. Yi do ˈbha ˈka, “ˈyö Sɔtraan ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ˈˈkpʋng ꞊taa waa˗ ˗nu ˗bha ˗sëdhɛ ˗nu ˗zɔn ˗a ˗dhɛ.” ˈYö Sɔtraan ˗ya pö Yesu ˗dhɛ: “꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha zun n ˗dhɛ kpiö ˈgü, kö ˈi n ˗dhɔ kë, a ˗dho pë ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗nu i ˗dhɛ.” (Matiö 4:8, 9; Dhukö 4:5, 6) ˗Bhö ü ˗zota, ‘꞊ya kë ꞊dhɛ ˗gblüdëdhɛ ˗nu ˈwo bhë ˈwaa Sɔtraan ˗bhaa ˈka ˗be, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ pö ö ˗dho ˗an nu Yesu ˗dhɛ ˗ee?’ ˗Abin. Mɛnkɔɔnsü ˈˈpɛpɛ Sɔtraan ˗kɔ ꞊löö.

12 Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ü ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ꞊dhɛ: ‘Sɔtraan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔnmɛn ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Zoova ˈˈpiigbɩɩdhɛ Dë ˗Zlan ˈyaa ˈnën pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗da ˗ee?’ (˗Dkɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 4:11) ꞊Ii Zoova ˗mü. ˈˈKɛɛ Yesu ˗yö Sɔtraan ˗dhɛ ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ “ˈˈkpʋng ꞊taa ˗gblüdë.” (Zan 12:31; 14:30; 16:11) Bɔmɛn Pɔdhö ˗yö Sɔtraan Dügɔmɛn ˗dhɛ ‘mɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpʋng ꞊taa yö bhë, ˗a ˗nu ˗bha ˗zlan.’ (2 Kodhɛngtö 4:3, 4) ꞊Ya ˈgo mü, bɔmɛn Zan ˗ya ˗bɛn ˗zë ˈö˗ pö ꞊dhɛ, ‘ˈkpongtaadhɛ ˗yö dü ˗kɔ ꞊löö’.—1 Zan 5:19.

SƆTRAAN ˗BHA ˈˈKPƆNŊTAADHƐ ˈGÜ ˗DHO SHIƲ̈ˈˈ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

13. ˗Mën ˈö ˗kë kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˗bha?

13 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö yö, ˗a ˗bha yaadhɛ ˗da ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ dosɛnŋ ˈö dho˗ ˈka. ˗Gblü ˗nu, ꞊flüüwɔn ˗nu, ˈˈgblüüdhɛtiimɛn ˗nu, waa ˈˈvaanvandhɛ ˗nu ˈnën kwa ˈˈɲan ˈdhö˗ ˗bha kwa ˗züzü ꞊dhɛ ꞊gban ˈgü. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë, ˈˈkɛɛ ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈwɔn ˗nu bhë ˗wa ˈˈɲan bhɔ. ˗Zlan ˗zë ˗yö ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgüshiʋ̈˗ Aamagedɔn ˗gblü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˈyö˗ ˗gla ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈö kpɛnŋdhödhɛ ˈdhö˗ kë mü ˗a ˈgü.—˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 16:14-16; ˗bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 10˗bha.

14. ˈDe ˗Zlan ˗ya ö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha kö ˗yö kë ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˈka? ˗Mën ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˈö ˗gban Yesu ˗bha?

14 Zoova ˗ya ö ˗kɔ ˈˈyɛ Yesu Klito ˗bha kö ˗yö kë ˗a ˗bha mɛnkɔɔnmɛn ˗nu, ɛɛnˈˈ ˗Gblüdëdhɛ ˈö dhaŋ˗ ˈgü, ˗a ˗Gɔdhiʋ̈mɛn ˈka. Biblö ˗yö ˗kwɛ ˈˈgblü ꞊va ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö, Yesu ˗dho ˈˈsɛ ꞊kɔɔn ꞊dhɛ, “˗yaflëëgü ˗Gblüdë Gbö” ˈdhö, ˈö ˗a ˗bha mɛnkɔɔnsü ˈˈdhiʋ̈ yö ˈti ˗dho ˈto˗ toŋtoŋdhö. (Isaïe 9:6, 7) Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊faan ˗mën kö ˗wo bhɛɛˈˈ mɛnkɔɔnsü ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈö˗ pö: “I ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu i dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë ˈˈkpʋng ꞊taa ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˈka dhang˗ ˈgü ˗a ˈdhö.” (Matiö 6:10) ˈWɔn ˗gɔ 8ˈgü, ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈdho˗ yö ˗a ˈka ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wɛɛ ˈgü ˗a ˗bha, kwa ˗dho ˗kpan ˗a ˗bha. (Daniel 2:44 ˗wo pö.) ꞊Ya ˈgo mü, ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ꞊dede ˈka.—Bhö kpɔɔˈˈ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn 11˗bha.

ˈˈKPƆNŊTAADHƐ ˗DƐƐ ꞊YA YÖ ꞊KLÖÖ˗!

15. ˗Mën ˈö ˗tɔ “ˈˈsɛ ˗dee”?

15 Biblö ˗ya ˗pö: ‘˗Zlan ˗yö ˈˈsɛ waa˗ dhang˗ ˗dee ˈˈplüün bho ˗sü ˈka kwa ˗dhɛ. ˗A ˗dee ˈö ˈˈdhʋ̈ bha ꞊në ˈwɔn yaa ˈyii ˈdho kë mü. ˈˈKɛɛ ˈsa pë ˈö ˈkwa ˈˈyan ˈto sië˗ ˗gɔ ˈyö bha.’ (2 Piɛdhö 3:13; Isaïe 65:17) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka Biblö ꞊yaa˗ pö “ ˈˈsɛ”, kö ˗yö ˗we mɛn ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˗ta ˗an ˈka. (ˈWunzüdɔdhɛ 11:1) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ꞊waa˗ pö “ˈˈsɛ ˗dee” ˈö ˈwɔn yaa ˈyii ˈdho kë mü, kö ˗wo ˗we mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈwɔn man ˗Zlan ˗ta, ˈö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗an ˗bha, ˗an ˈka.

16. Gbɔɔdhe ˗tiaandhö ˗mɛɛn ˈö ˗Zlan ˈdho ˗a kë mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, ˗an ˗gɔ? ˗Mën ˈü ˗dho ˗a kë kö ˈü˗ ꞊slɔɔ?

16 Yesu ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü bhë, ˗wo ˗dho “꞊sii ˈö ˈyaa yën” ˗a ꞊slɔɔ˗. (Makö 10:30) ˗Mën ˈö ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ? ˗Bhö dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈü Zan 3:16 waa˗ 17:3˗wo pö kö ˈü˗ ˗yɔ ꞊slɔɔ. ˗Tosɛta ˈö ˗dho ˗kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta, pë ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗a ˗bha, ˗kwaa ˗ga.

17, 18. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ˗a ˈka ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˗dho ˈwaannu ˗dhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˈö ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈflëë˗ ˈgü?

17 ˈWɔn yaa, ˗gblü, mɛn zë ˗sü, waa ˈˈvaanvandhɛ ˗nu ˗dho ɲën. ˈWɔnyaakëmɛn do ˈti ˗dho ˈto ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. (Psaume 37:10, 11) ˗Zlan ˗dho “˗gblü ɲën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü.” (Psaume 46:9; Isaïe 2:4) ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗dho pa mɛn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, ˈö ˈwo ˈwɔn man ˗a ˗ta, ˗an ˈka. ˗Kë ˈflëëgüdhe ˗dho kë yi ꞊gban ˈka.—Psaume 72:7.

18 Zoova ˗bha mɛn ˗nu ˗dho kë ˗wo ˗de ˈflëë˗ ˈgü. Biblö ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˈdhɛ ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu kun ˈwɔn man ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗ta, ˗wo ˗kë wo ˗de ˈflëë˗ ˈgü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ö ˗kɔ ˗kpa ˗an ˗ta. (Lévitique 25:18, 19) ꞊Bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta, kwa ˈti ˗dho ˈˈsuʋ̈ pë ˈbha, ɛɛnˈˈ mɛn ˈbha ˗gɔ. Kwa ˗dho kë kwa ˈflëë ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.—Isaïe 32:18; Mika 4:4 ˗wo pö.

19. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö ˗dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗bhöpë ˗dho kë ꞊va ꞊dedewo ˗Zlan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü?

19 ˗Bhöpë ˗dho kë ꞊va. “˗Mlü ˗dho kë ꞊va ꞊dedewo ˈˈsɛ ˗ta; ˗tɔn ˗ta ˗dhɛ ˗nu ˈgü, ˗bhöpë ˗dhö dhi mü.” (Psaume 72:16) Zoova “kwa ˗bha ˗Zlan ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha,” ˈö “ˈpë ˈkwa˗ ta ˈö ˗dhi.”—Psaume 67:6.

20. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dho kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

20 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗dho kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka. ˈKɔ ˗sɛŋbɔ waa ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˗nu ˗dho kë mɛn ˗nu ˗gɔ. (Isaïe 65:21-24; ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 11:18 ˗wo pö.) ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗dho kë ˗së ꞊dhɛ Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˈdhö. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗a ˗bha, Zoova ˗dhö ˗a nu kwa ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha Biblö ˗ya ˗blɛɛ, ˈö˗ pö: “Ü ü ˗kɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗pʋ, ˈü pë ˈˈbhɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗dhö, ˗an zuʋ̈bhɔbhapë ˗nu ˗an ˗dhɛ.”—Psaume 145:16.

21. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗dhikodhɛ ˗dho kë mɛnbhɩɩdhe waa wü ˗nu ˗an ꞊zinŋ ˈgü kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

21 ˗Dhikodhɛ ˗dho kë mɛnbhɩɩdhe waa wü ˗nu ˗an ꞊zinŋ ˈgü. Wü ˗nu wo ˈti ˗dho pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈka ˈzudho. ˈNën ˈˈtɩtɩ ˗dho kë ö ˗de ˈflëë˗ ˈgü wü ˗nu ˗dee ˗ʒiaan ˈwo ˈˈdhiʋ̈˗ ꞊dɛɛ, ˗an ꞊zinŋ ˈgü.—Isaïe 11:6-9; 65:25 ˗wo pö.

22. ˈMën Yesu dho˗ kë ˈˈyuamɛn ˗nu ˗dhɛ?

22 ˈYua ˈti ˗dho mɛn ˈbha kë ˈzudho. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Yesu kun˗ ˈka ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˈˈyua ˈˈdhɛkë. (Matiö 9:35; Makö 1:40-42; Zan 5:5-9) ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha ˗kë ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗Gɔdhiʋ̈mɛn ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗dho mɛn ˈˈpɛpɛ ˗bha ˈˈyua ˈˈdhɛkë. Mɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho ˗a pö ˈzü, “ˈMaan n ˈflëë˗ ˈgü.”—Isaïe 33:24; 35:5, 6.

23. ˗Mën ˈö ˗Zlan dho ˗a kë ˈmɛn ꞊wa ga ˗an ˗dhɛ?

23 ˈMɛn ꞊ya ga ˗yö ˗dho ˗bo ˈzü ˗dɛɛwo. ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ ö ˗dho mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˈö ꞊wa ga ˗an bho ga ˈgü. ‘˗Zlan ˗dho ˈmɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈdhö ˗së waa˗ ˈmɛ ˈö˗ ˗nu këwɔn ˈyaa ˗së ˗a ˗nu ˗bö ˈö ˈwo go ga ˈgü.’—Zan 5:28, 29 ˗wo pö, Kewɔn ˗nu 24:15.

24. ˗Kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˗sü ˗yö ü ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

24 Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ kwa ʒiaan ˗gböŋ ˈˈdhiʋ̈. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˈkwa˗ dɔ ˗sü ˗ʒian ˗sü, kö ˈkwa˗ ˗dhɔkë, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈpë ˈö ˗dhi kwa ˗dhɛ, ˈkwa ˗da ˗a kë ˗sü ˗ʒian ˗ta. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa Zoova ˗dhɔkësü ˗ʒian ˈsü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ꞊slɔɔ. ˈDhɛ ˈö gɔndë do ˈbhaa ˗ya pö Yesu ˗dhɛ ˈya ga, ˗a ˗zo ˗yö ˗bo ö ˈka, Yesu ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ: “Ü ˗dho kë n ꞊ke˗ ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta.” (Dhukö 23:43, NW) ˈWɔn ˈö ˗gban Yesu Klito ˗bha, waa ˗kɔ ˈö ˗dho ˗a kë˗ ˈka kö ˈwɔn ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗wo kë, ˗kwaa draanˈˈ.