'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 8

˗Ka ˈˈkan ˗zlanwo yaa ˗bha, ˈka ˗da ˗zlanwo ˗së ˈgü

˗Ka ˈˈkan ˗zlanwo yaa ˗bha, ˈka ˗da ˗zlanwo ˗së ˈgü

1. ˗Mën ˈö mɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha ꞊dɛɛ ˈö ˗gban ˈmɛn ˈwo ˗dho ˗a ˗dhɔkë ˗a ˗bha?

YESU ˗ya ˗pö: “Mɛ ˈö ˈyii˗ bɔ n ˈka kö ˗yö ˗nu n ˗gɔ.” (Matiö 12:30) ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ Zoova ˈka, kö ˈkwa bɔ ˈzü Sɔtraan ˈka. Mɛn ꞊vadhɛ ˗bhaa ˈgü ˗an ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗yö ˗së, ˈˈkɛɛ Biblö ˗ya ˗pö Sɔtraan ˗ya “ˈˈkpënng˗ kë ˈˈkpʋngtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗gɔ.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12:9) Mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va wo ˗zo ˗yö ꞊dhɛ wo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗ni ˈgü, ˈˈkɛɛ gagade ˈka, Sɔtraan Dügɔmɛn ˈnën ˈwo˗ ˗dhɔkësü ˗bha. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ, ˗an dua ˗mü kö ˈmɛn ˈwo ˗dho bɔ ˗a ˈka, ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha. ˗An dua ˗mü kö ˗wo gagade ˗Zlan Zoova ˗dhɔkë, ɛɛnˈˈ kö ˗wo Sɔtraan “꞊sua dë ˗dhɔkë”—Psaume 31:5; Zan 8:44.

˗Ka ˈgo ˗zlanwo yaa ˈgü

2. ˈˈSlö do ˗mɛɛn ˈö Sɔtraan ˗yö bɔ ˗a ˗ta kö mɛn ˗nu ˈwa ˗dho Zoova ˗dhɔkë?

2 Zoova ˗dhɔkësü ˈnën ˗tɔ ꞊kpɔɔdhɛ ˗ʒian ˈö mɛn ˗kë ˗së ˗Zlan ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo Zoova ˗dhɔkë bhë, ˈwaa kë Sɔtraan ˗dhɛ ˗së. ˗Yö ˈwɔngbɩɩ˗ ˗wɔ mɛn ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗an ˗ta. ˗A ˈwɔn ˗wɔ ˗an ˗ta ˗kɔ do ˈö ˈdhö, ˈyö ˗tɔ ˗ya ˗kë ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈyɩɩ ˗to ˗an ˗bha ɛɛnˈˈ ˈwo ˗gban ˗an ˗gɔ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗ʒiaanwo ˗an ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka. Yesu kwa ˗zo ˗kpɔɔ ˈö˗ pö: “ˈKɔ do ˈgü ˗mɛ ˗nu ˗dho ˗siö wo ˈko ˗dhɛ n ˗wɔn ˈgü.”—Matiö 10:36.

3. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ ü ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wa ˗gban ü ˗gɔ ü ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü, ˗mën ˈü ˗dho ˗a kë?

3 ˈWɔn ˗nu bhë ꞊wa kë ü ˈka ü ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ? Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ wo ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈyaa ˗së, ˈˈkɛɛ ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗dɔ ˈdudhö ˗go ˗a ˈgü ˗sü ˗bha. ˗Wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˈwa ˈgo ˗a ˈgü, kö ˈwa ˈˈkan wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗bha. ˗Zota ˗kɔ ˗së ˈnën bhë ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈbha˗ man ꞊dhɛ ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo ˈtaakpɛɛ mü ˗ni ˈgü, ü ˈti ˗dho ˗an ˗zo ꞊kpɔɔ˗ ꞊dhɛ ˈtaakpɛɛ ˗dho pë yaa kë ˗an ˈka ˗ee? Ü ˗dho ˗da ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˈka ˈtaakpɛɛ bhë˗ mü ˗ee? ˗Abin!

4. ˗Mën ˈö Zozue ˗ya pö Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈö kun ö ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ˗a ˗bha?

4 Zozue ˗yö Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu ꞊faan ˗mën kö ˗wo ˈˈkan ˗zlanwo yaa ˗bha ˈwɔn ˗nu kë ˗kɔ, waa ˗an dë ˗nu ˗bha wɔkɔ ˗nu ˗bha. ˗Ya ˗pö: “ˈˈTʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗ka ˈˈsuʋ̈ Zoova ˗gɔ, kö ˈka˗ ˗dhɔkë ka zuʋ̈ˈˈ ꞊gban waa gagade ˈka. ˗Ka ka ꞊kwaa ˗zlan ˗nu ˈö ka ˈˈbheman ˗nu ˗an ˗dhɔkë kö ˗wo ꞊kun ˈˈyi ꞊zlöö ɛɛnˈˈ Ezitö ˈˈsɛ ˈgü bhë ˗an ˗zü kö ˈka Zoova ˗dhɔkë.” (Josué 24:14) Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˗kpɔ Zozue ˗bha, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha. Kö ˈkwa ˗klu Zoova ˗bha, ˗yö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha ˈpö.—2 Samuel 22:26.

˗Ka ˈˈkan ˗zlanwo yaa ˗bha ꞊kwɛɛ˗ ˈˈpɛpɛ ˗bha

5. ˗Mën ˈö ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kwa ˗kɔ bho dü ˗kwɛɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü?

5 ˗Go ˗zlanwo yaa ˈgü ˗sü ˈnën ˗tɔ ˈpö dü ˗kwɛɛ ˈpɛpɛ ˈö ka ˗gɔ ꞊dhɛ ꞊geebɔ ˗nu, ꞊kliiga ˗nu, ˗yökɔbhapë ˗nu, ˗kɔnëngabhapë ˗nu, waa˗ ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ˈwo ꞊dhɛ ˗an ˈdhö bhë, ˗an ˈgüshiʋ̈ˈˈ ˗sü. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˗së, ˈyö ˗tɔ ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kö kwaa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zo ˗yö Zoova ꞊dhɛ ꞊dedewo.

6. ˗Mën ˈö Kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˈwo˗ kë wo ˗bha ˈˈzʋʋdhɛ ˗kë ˗a ˈka ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu ˈka?

6 ˈDhɛ Kletiɛn ˗blɛɛsü ˈbhaa ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˈwo ˗dho ˗da ˗zlanwo ˗së ˈgü, ˈpë ˈwo˗ ˗kë ˗a ˗ga. Biblö ˗ya ˗pö: “ˈYö mɛ ˈwo kun ˈˈzʋʋdhɛ këmɛ ˗nu ˈka ˗nu wo, ˗a mɛgbɛdhɛ ˈwo nu ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu ˈwo kun ˈˈzʋʋdhɛ kë sië˗ ˗bha bha˗ ˈka, ˈyö ˈwo˗ ˗nu ˗gʋ̈ mɛ ꞊gban ˈˈyan ˈˈdhiʋ̈.”—Këwɔn ˗nu 19:19.

7. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗zuu yaa ˗nu kwa sëëbho ˗ni ˈgü, ˗mën ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗kë?

7 Mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗kɔ kun dükësü ɛɛnˈˈ ˈˈzʋʋdhɛ ˈgü ˗be, ˈö ˗wa ˗ya Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗bha ˗dɛɛ ˈgü, ˗zuu yaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗an sëëbho. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ꞊ya kë ü ˈka ˈˈdhʋ̈, ˗bhö Zoova ˗dhɛ ˈˈgbɩɩ˗ ˈka bhɛɛwo ˈgü. ˈBha˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho ü ˗takun.—Proverbes 18:10; Zakö 4:7.

8. Kletiɛn ˗nu ˗wo gbapë ˗nu waa pë ˈˈbin ˗nu ˈwo ꞊sua ˗zlanwo ˈgü, ˗an ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

8 Mɛn ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈwo Zoova ˗dhɔkë, ˗an dua ˗mü kö ˗wo wo ˗kɔ bho gbapë ɛɛnˈˈ pë ˈˈbin ˗nu ˈwo ꞊sua ˗zlanwo ˈgü ˗an ˈgü. Kletiɛn ꞊dede ˗nu ‘ˈta ˗sü ˗kɔ [ˈwo˗] sü ˗na ˗a ˈka zö ꞊nɛ, [˗wa] sü ˗zo yö ˗sü ˈgü. Yaa kë ꞊nɛ pë ˈwo˗ pö [˗an] ˈyan ꞊ya dɔ ˗a ˗bha ˈö [ˈwo] ˈdho ˗na ˗a ˗gɔ ˗a ˈdhö.’ (2 Kodhɛngtö 5:7) ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˈkwa ˗dho bɔ pë ˈˈbin ˗ta ˈkwa˗ ˗dhɔkë bhë, ˗wa ꞊bhlëë ˗ya.—Exode 20:4, 5.

˗Bhö ꞊nënŋ Zoova ˗bha mɛn ˗nu ˗bha

9. ˗Dhioo ˗mɛɛn ˈö Biblö ˗ya dɔ ˈö ˗gban ˗kë ꞊kpɔɔsü ˗sü ˗bha?

9 Biblö ˗ya pö: “ˈMɛn ꞊nënŋ mɛn ꞊kpɔɔsü ˗bha, ˗yö ˗dho kë ꞊kpɔɔsü.” (Proverbes 13:20) ˈKwa˗ pö ˈkwa kë ꞊kpɔɔsü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ꞊nënŋ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗bha. Wo ˈnën ˈwo ˗tɔ Zoova ˗bha mɛn ˗nu ˈwo ˈˈta sü ʒiaan ˈö dho mɛn ˈka ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a këdhɛ ˈgü ˗a ˗ta.—Matiö 7:14.

10. Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗dho ü ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈü ˗Zlan ˗dhɔkë?

10 Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu wo ˗zo kë mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo. ˗An ˗bha yö ˈnën ˗tɔ zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˗mɛn ˗nu ˗takun ˗sü kö ˗wo gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˈö wo dho mɛn ˈka ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a këdhɛ ˈgü bhë, ˗an dɔ. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ü ˗takun Biblö ˗zɔn ü ˗dhɛ ˈˈwɛwɛ ˗sü ˈka. ˗Wo ˗dho ü ˗bha dhɛɛˈˈ ˈˈpɛpɛ ˗nu ˗yɔ bɔ, ˈö ˗kɔ ˈü ˗dho ˈwɔndɔdhe ˈö Biblö ˈgü ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗a ˗bha ü ˗bha ˗tosɛta ˈgü, ˈwo˗ ˗zɔn ü ˗dhɛ.—Zan 17:3.

11. Kletiɛn ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗dho ü ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

11 Kö ˈü ˈdho ˗an ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˈwo˗ ˗kë ˗an ˗bha ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˈgü ˗an ˗ta, ü ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ʒiaan ˗nu ˗bha ˗an ꞊va ˈbhaa ˈgü man. Ü ˗bha ˗da ˗zlanwo ˗së ˈgü ˗sü ꞊faan ˗dho ˗dadhiʋ̈. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˗kɔ ˈü ˗dho mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˗wo gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an dɔ, ü ˗dho ˗a draanˈˈ mü.—Eblö 10:24, 25.

12. Bhɛɛsü ˗dho ü ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈü ˗Zlan ˗dhɔkë?

12 ˈWɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova dhɔɔbhaawɔn, waa˗ ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗bha, ü ˈdho ˗ni ˈgü ˗an draansü ˈka ˈˈdhiʋ̈, ü ˗dho ˗a ˗bha ˗dhɔkaadhe ˗ʒian ˗nu ˈgü man, ˈö ˈwo ˗kë ü ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. Pë ˈö˗ ˗dhɛ ˗së ˗a ˗dhɔ ˗bha ü kë ˗sü waa pë ˈö˗ ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗kan ˗a ˗bha ˗sü ˗dhɔ ˗dhö ˗dadhiʋ̈ˈˈ ü ˈgü. Ü ˗zo ꞊ya ˈdho bhɔ ꞊dhɛ ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha bhɛɛwo ˈgü, kö ˈü˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ü ˗takun ˈwɔn ˗së kë ˗sü waa ˗kan ˈwɔnyaa kë ˗sü ˗bha ˗sü ˗bha.—1 Kodhɛngtö 6:9, 10; Fidhipö 4:6.

Ü ˗dho ˗Zlan ˗dhɔkë ˗së ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13. Ü ˗dho Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13 Ü ˗gɛn ˗yö ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗sü ˈgü, ˈyaa za ˈgü ꞊dhɛ ü ˗dho ü ˗de ˗nu ˗Zlan ˗dhɛ, kö ˗wo ü bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kö ˈü kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka. Ü ˗bha ˗da Zoova ˗bha mɛn ˗nu kpö ˈgü ˗sü ˗dho Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi. (Proverbes 27:11) Ü ˗dho kë mɛn ˗nu ˈö zuʋ̈gblüdhi ˈdhö ˗an ˗gɔ ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗an ˗bha ˗Zlan ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗ pö: “A ˗dho ˈdho˗ ˈa n ˗yɛɛ bho n dhɔɔbhaamɛ nu kpö ˈgü, ˈö ˈa ˗tosɛa ˗kë mü, ˈö ˈwo ˗kë ma ˗gɔgümɛn ˗nu ˈka, ˈö ˈa ˗kë ˗a ˗nu ˗bha ˗Zlan ˈka.”—2 Kodhɛngtö 6:16.