'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 6

˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈˈpɛpɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˗ee?

˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈˈpɛpɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˗ee?

1. ˗Zlan ˈˈdhiwo ˗ya ˗pö ˗zlanwo ꞊suu ꞊plɛ ˗mɛɛn ˈwo ˈdhö?

YESU ˗ya ˗pö: “˗Da ˈkɔdhi ˈgbɛa ˗bha ˗sü ˈka˗ ˗ga ˗na bhë, ꞊yö ˈpëëpë ˈdhö; ˈkɛɛ yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ zian ˗gblooga ˈgbɛa ˈö dho mɛ ˈbhee˗ ˈka ˈgü ꞊siöˈ ˗zian ˈpiö; yö ꞊nɛ ˈö mɛdhɛvadhɛ dhö ˗a ˗zian ˗ta bhë. ꞊Dhɛ ˈö ˈdhö ꞊nɛ, ˗ka ˗da ˈkɔdhi ˈsɔɔsɔ ˗bha ꞊zianˈ! ˈKɛɛ ˈkɔdhi ˈsɔɔsɔ bhë, yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ ˈkɔdhi ˈö˗ ˗da mü ˗sü ˈdhö ˈgbee˗ ˈka. Yö ꞊nɛ ˈö tɔɔ zian ˗gblooga ˈö dho ꞊toëpö ˗këdhösü ˗zian ˈpiö, ˈö mɛ ˗nu ˈwo˗ ˗ta ˈwo ˈtee.” (Matiö 7:13, 14) ˗Zlan ˈˈDhiwo ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗zlanwo ꞊suu ꞊plɛ ˈˈkpaan ˈnën ˈwo ˈdhö. ˗A ꞊dede waa˗ ꞊sua ˗sü, ˗a ˗së waa˗ yaa, ˗a ˈdhɛ dho mɛn ˈka ˗këdhösü ˗ʒian ˈpiö waa˗ ˈdhɛ dho mɛn ˈka ˈgü ꞊siö ˗ʒian ˈpiö.

2. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Biblö ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˈwaa ˗Zlan ˗dhɛ ˗së?

2 Mɛn ˈbhaa ˗nu wo ˗zota ꞊dhɛ ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗Zlan ˗dhɛ ˗së. Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho yö ˗an ˗bha bhë, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈyaa gagade ˈka.

  • “Izraɛdhö ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo ˗ya ˈzüzü pë ˈö ˈyaa˗ Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗bha. ˈYö ˈwo ˗ya Baadhö waa Ashtorɛtö ˈˈbin ˗nu, Aramö ˗bha ˗zlan ˗nu, Sidɔn ˗bha ˗zlan ˗nu, Moabö ˗bha ˗zlan ˗nu, Amɔnö ˗bha ˗zlan ˗nu, waa Fidhistɛn ˗nu ˗bha ˗zlan ˗nu ˗dhɔkë ˗sü ˗bha. ˈYo ˈwo go Zoova ꞊keŋ, ˈyö ˈwo wo bo˗ ˗dhɔkësü ˈka. ˈYö Zoova ˈö ˗naan yö ˈzü Izraɛdhö ˗mɛn ˗nu ˗bha.” (Juges 10:6, 7) ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa ˈti ˗Zlan ꞊dede ˗dhɔkë, kö ˈkwa ꞊geebɔ ˗nu ɛɛnˈˈ ˗zlan ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔkë, kwa ˈti ˗dho kë Zoova ˗dhɛ ˗së.

  • ‘Mɛ ˗nu ˗wo n ꞊bhlëë ˗ya wo ˈˈdhi ˈgü ˈˈwɛɛwɛɛ, ˈˈkɛɛ˗ ˗nu zuëˈˈ ˗zë ˗yö n ˈka ꞊gblɛɛn, ˗a ˗nu ˗bha n ˗dhɔkëgɛn ˈyaa ˈdhö, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ [ˈwɔndɔdhe] ˈö mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗wa ˗ya bha ꞊në, ˈwo wo ˈko ꞊draan˗ ˗bha ꞊dhɛ ˈpë ˈö go ˗Zlan ꞊në˗ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö.’ (Makö 7:6, 7) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈmɛn ˗nu ˈwo˗ pö ꞊dhɛ wo ˗Zlan ˗dhɔkë, ꞊wa pë ö Biblö ˗ya pö ˗a ˈto, kö ˗wo mɛn ˗nu ꞊klaŋ kë wo ˗de ˗bha ˗zotadhe ˈka, kö ˗an ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗yö ˈˈkpaan, yö ˈti ˗dho kë ˗Zlan ˗dhɛ ˗së.

  • “˗Zlan bhë ˗zuu ˗mü. ꞊Ya kë ˈdhö, kö mɛ ˗nu ˈwo˗ ˈpiö kö ˗wa gba, ˗an ꞊duaˈ ˗mü kö wa gba ˗zuu ˈslööslö waa˗ ˈwun giagia ˗an ˈgü.” (Zan 4:24) Kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ dua ˗mü kö ˗yö ˗bɛ gagade ˈö ˗Zlan ˗Wo ˈgü ˗a ˗bha.

˗Zlanwo yaa ˈgümɛn ˗nu këwɔn ˗nu

3. ˗Mën do ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗zlanwo yaa waa˗ ˗së ˗bhokopiʋ̈dhɛ ˗zɔn?

3 Kwa ˗dho ˗a ˈwɔn dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗zlanwo ˈbhaa ˗yö ˗së, ɛɛnˈˈ ˗yö ˈyaa˗ ˗Zlan ˗dhɛ? Yesu ˗ya ˗pö: “ˈˈDhü ˈö ˈˈdhü ˗së ˈka ˗a bhɛ din ˗yö ˗kë ˗së, ˗a ˈdhɛ ˈyaa ˗së ˈpö, ˗a bhɛ din ˈyaa dhi. [...] ˈWo ˈˈdhü ˗së dɔ˗ bhɛ bha ˗kɔ do ˈö˗ ˈgü bha, ka ˗Zlan ˗wʋdhiʋ̈lomɛ ꞊flüsü ˗nu bha˗ ˗nu dɔ ˗kɔ do bha ꞊në˗ ˈgü ˈpö.” Kö kwa˗ pö ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈgü, ˗zlanwo ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgümɛn ˗nu këwɔn ˗yö ˗tiaandhö, ˈˈkɛɛ ˗a ˈdhɛ go Sɔtaan ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgümɛn ˗nu këwɔn ˗yö ˈyaa˗.—Matiö 7:15-20.

4. ˈˈKlʋʋsë ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa ˗zɔn?

4 ˗Zlanwo ꞊dede ˈgümɛn ˗nu ˗dhɔ ˗an ˈko ˗kë, ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔ ˗an ˗kë ˈpö. ˗Wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ꞊dede ˗yö ˗dhɔkaa ˗Zlan ˈka. Yesu ˗ya ˗pö: “꞊Ya kë ꞊dhɛ ka ˗dhɔ ꞊në ꞊ya ka ˈko kë ꞊dhɛ ˗kɔ bha˗ ˈdhö, ˈyö mɛ ꞊gban dho˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ma ꞊klang ˗nu ˗mü ka ˈka.” ˗A ˗dhɔ ꞊suu ˈö bhë ˗yö ˗zlanwo ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗ee?—Zan 13:35; Dhukö 10:27; 1 Zan 4:8.

5. ˗Mën ˈö ˈsëëdhɛ ˗be do ˗ya pö ˈö ˗gban mɛn tii ˗nu ˈˈdhoodɔsü ˗bha?

5 ꞊Dhuëŋ ˗nu ˈwo go mɛn tii ˈˈsɛ ˈgü ˗kwa ˗an ˈˈdhoo dɔ ˗kɔ ˗wɔn blɛɛˈˈ. La Nouvelle encyclopédie britannique ˗ya ˗pö: “ˈÖ go ˗kwɛ 650 ˗bha ˈö yö ˗a ˈka ˗kwɛ 1905 ˗bha, mɛn tii ˗nu ˈwo ˗an ˈˈdhoo dɔ ˈˈsɛ ˗nu ˈwo Saadha waa ˈˈsɛ ˗nu ˈwo Inde ˗weeyi ˗züzü ˗an ˈgü, ˗wo ˗mɔɔn mɛn 18.000.000 ˗bha. Kö kwa ˈdho ˗ni ˈgü ˗kwɛ 1500 ˈgü, ˈyö ˈˈkwi ˈˈpuu ˗nu ˗da mɛn ˗nu ˈˈdhoodɔsü ˈgü mɛn tii ˈˈsɛ ˈˈpian ˈdhɛ ˈö ˈɲaan˗ ˗pö ˗ʒian ˈka bhë ˗a ˈgü. ˈDhɛ ˈkwa dɔ ˗kwɛ 1867 ˈgü, kö ꞊wa mɛn tii 7.000.000 ˈö yö ˗a ˈka mɛn 10.000.000 ˗bha ˗an ˗da ˈˈyitagɔ ˈgü ꞊wa ˈdho ˗an ˈka ꞊dhuëŋdhɛ ˗bha ˈˈSɛ ˗Dɛɛ ˈgü.”

6. ˗Zlanwo ˗nu wo ˗kɔ ˗da mɛn tii ˗nu ˈˈdhoodɔsü ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

6 ˗Wo mɛn tii gɔɔn˗ ˗nu, ˗a dhebɔ ˗nu, ˈnën ˗nu bho ˗an ˗gɔ ˈkɔdhi ˈgü, ɛɛnˈˈ ˗wo ˗an ˗kan ˈko ˗bha, ˈö ˈwo ꞊yɔɔga yö ˗an ˗bha, ˈö ˈwo ˗piöga ˈˈwoowosü ꞊nënŋ ˗an ˗bha, ˈö ˈwo ˗an ˈˈdhoo dɔ ꞊dhɛ ˗tuë ˗nu ˈdhö. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë˗ ˈgü, ˗mën ˈö ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗wa ˗kë? ˈSëëdhɛ ˈwo˗ ˗dhɛ Daily Nation ˈö go Nairobi, Kenya ˈˈsɛ ˈgü bhë ˗a ˈgü, ˗a ˗bɛnzëmɛn Betwell Ogot ˗ya pö: “˗A ˈdhɛ ˈkö ˗gban mɛn ꞊klaŋ kë ˗sü ˗bha, Kletiɛn ˗nu, ˈˈmɔɔnsëëbhomɛn ˗nu, ˗an ꞊gban ˗wo ˗yö do ꞊dhɛ kwa do ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗a ˗zlanwo ꞊plɛ ˈwo bhë ˗wa ˗kë ˈö ˈwo mɛn ˗yaki ˗ya, ˈö ꞊dhuëŋ ˗nu ˗kë ˈˈsɛ ˗nu ˈgü. [...] ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈˈɲɛɛntröösü ˈö nu mɛn tii ˗nu ˗bha saanˈˈ ˈˈsiman ˈsü ˗sü ˈka bhë, Kletiɛn waa ˈˈMɔɔnsëëbhomɛn ˗nu ˈwo ˈˈkwi ˈˈpuu ˈˈsɛ ˈgü waa ˈɲënŋ˗ ˈgo ˗ʒian ˈka, ˗an ꞊gban ꞊plɛ ˗dawɔn ˗mü.”

˗Zlanwo waa ˗gblü ˗nu

7. ꞊Sua ˗zlanwo ˗gɔmɛn ˗nu wo ˗kɔ ˗da ˗gblü ˗nu ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

7 ˗Zlanwo ꞊sua ˗sü ˗nu pë yaa ˈˈwɛɛ ˈbhaa ˗nu ˗kë. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Biblö ˗ya ˗pö “I këyɔɔ ˗dhɔ ˗yö i kë.” ˈˈKɛɛ ˈˈsɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ꞊dɛɛ, ꞊sua ˗zlanwo ˗gɔmɛn ˗nu wo ˗kɔ ˗da ˗gblü ˈgü, ˈö wo mɛn ˗nu ꞊faan mën ˗gblügɔnsü ˗bha.—Matiö 22:39.

꞊Sua ˗zlanwo ˈgümɛn ˗kɔ ˗yö ˗kun ˗gblü waa ꞊dhuëŋ ˈˈdhoodɔ ˗sü ˗nu ˈgü

8. (a) ˗Gblü ˗nu ˈwo ˗kë mɛn tii ˈˈsɛ ˈgü ˗an ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ꞊sua ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu mɛn ˗nu ꞊faan ˗mën mɛn zë ˗sü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (b) Nigéria ˗gblü ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗mën ˈö ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn do ˗ya ˗pö ˈö ˗gban ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗bha?

8 Mɛn ꞊gban ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗kwɛ 1994 ˈgü, ˈsëë˗ dhoo ˗nu waa ˈpɛɛ˗ ˗nu wo ˗kɔ ˗da mɛn zë ˗sü ˈö kun Rwanda bhë ˗a ˈgü. ˗Zlanwo ꞊plɛ ˈwo bhë, ˗an ˗kɔ ˗kun ˗gblü ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo kun mɛn tii ˈˈsɛ ˈgü, ˗an ˈgü ꞊dedewo. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗gblü ˈö mɛn ˗nu ˈgüshiʋ̈ Nigéria ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗zlanwo ꞊plɛ ˈwo bhë ˗a ˈgümɛn ˗nu mɛn ˗nu ꞊faan ˗mën wo ˈko ˗nu zë ˗sü ˗bha. ˗Zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn do ˈbhaa ˗ya ˗pö ꞊dhɛ “˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ꞊wa wo ꞊kwaa yö ˈö ˗Zlan ˗ya dɔ ˗an ˗kɔ ˈka ˗a ˗zü.” ˗Ya ˗pö ˈzü: “ˈMɛn ˈyi˗ pö yi ˗de ꞊dhɛ yi ˗Zlan ˗bha yökëmɛn ˈka bhë, ˈya kë Sɔtraan ˗bha yökëmɛn ˈka.”

9. ˗Mën ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban Sɔtraan ˗bha gwëëzë ˗nu ˗bha?

9 ˈWɔn do bhë yö ˈnën Biblö ˗ya pö. ˗Ya ˗pö: ‘Sɔtraan yöö ꞊dede ˗zian ˗yö ˗gla ˗Zlan ˗bha ˈˈkië ˗nu ˈö˗ ˗nu bhü˗ bhɔ ꞊dhɛ ˈyënng˗ ˈdhö bha˗ ˈgü. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö Sɔtraan ˗bha gwëëzë ˗nu ˗zë ˗a ˗nu ˈˈgla ˗sü kö ˗wo kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha gwëëzë ˈdhö bha˗ mɛ ˈkɔn ˗gɛn ˈyaa ˈdhö.’ (2 Kodhɛngtö 11:14, 15) ˈWɔnyaakëmɛn ˗nu wo ˗de ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔnsëkëmɛn ˗nu ˈdhö. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈgü, Sɔtraan ˗yö ˗bɔ ö ˗bha gwëëzë ˗nu ˈö ˈwo wo ˗de ˗kë ꞊dhɛ mɛn kpɛnŋdhö ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˗ta ˈö ˈˈkpënŋ˗ ˗kë mɛn ˗nu ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˗an këwɔn ˗nu ˈyaa˗.

10. ˗Zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˗Zlan ˈtɔ shiʋ̈ˈˈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

10 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ꞊dɛɛ, ˗dhɔ, ˗yadeflëëgüsü waa ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˈnën ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈˈdhii. ˈˈKɛɛ ˈko ˗san , ˗gblü, waa ˈwɔnyaa ˗nu ˈnën ˈwo ˗glü ˗an kë ˗sü ˈka. Biblö ˗yö ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ ˗së ˈka ˈö˗ pö: “˗Wa ˗pö wo ˗dɩ ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˗Zlan ˗dɔ, ˈˈkɛɛ kö˗ ˗nu këwɔn ˗zë ˈbha ˈyaa ˗bhɔ ˈmɛ ˈwo ˗Zlan dɔ˗ ˗nu këwɔn ˗nu ˗bha.”—Titö 1:16.

˗Ka ˈgo “Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗” ˈgü

11. Biblö ˗yö ꞊sua ˗zlanwo ˗wɔn ˗blɛɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

11 ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ꞊sua ˗zlanwo yö ˗a ˗bha, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ dɔ Biblö ˈgü ˈsëëdhɛ ˗be ˈwo˗ ˗dhɛ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ bhë ˗a ˗wo pö ˗sü ˈka. ˗A ˈsëëdhɛ bhë˗ ˈgü, ˗wo ꞊sua ˗zlanwo ˗zɔn ˈwɔnzuan ˗dhe, “Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗” ˈka. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:5) ˗Kɔ ˈö ˗Zlan ˗yö ˗a ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈka, ˗bhö ˗a ˗ga:

  • “[ˈˈƝangüyaadhe] ˈkpii˗ [bhë], [...] ˗gblüdë ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpʋng ꞊taa ˗wo wo ˗dɩ ˗da ˗sü ˈka yö ꞊në˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˈwo ˗da ˗sü ˈka [ˈˈɲangüyaakësü] ˈgü.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 17:1, 2) ꞊Sua ˗zlanwo ˈgümɛn ˗nu ˈti ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha. ˗Wo wo ˗kɔ ˗da ˈˈsɛ kɔɔˈˈ ˗wɔn ˗nu ˈgü, ˈö ˈpë ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu dho ˗a kë, ˈyö ˈwo˗ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ.

  • ‘˗Zlan ˗wʋdhiʋ̈loomɛ ˗nu waa˗ dhɔɔbhaamɛ ˗nu waa˗ mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗nu zë ˗a ˗nu ˗san ˗bha bha˗ ˗nu ˗bha ˈˈdhang bha ꞊në ꞊ya Babidhɔnö ˗mɛ ˗nu ꞊gban ka ˈkun bha.’ (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:24) ꞊Sua ˗zlanwo ˈgümɛn ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˗an ˈˈklʋʋ ˗bhɔ ˈö ˈwo ˗an zë. ꞊Ya ˈgo mü, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˈwo ga ˗gblü ˈgü bhë, ˗an ꞊ɲɔɔn ˗yö ˗an ˗kɔ ˗bha.

  • ˗Yö “ˈtɔbhɔdhe waa ꞊naɔpë ˗nu ˈgü.” (ˈDhɛbhowunta 18:7) ꞊Nɔɔn ꞊va ˗yö ꞊sua ˗zlanwo ˗gɔ. Yö ˈnën˗ ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa sü ˈyö ˈwo ˗tosɛta ˗kë ꞊bhɔɔ ˈgü.

  • “[˗Yö] ˗da ˈˈkpʋngtaamɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˈgü [˗a] ˗bha ˈˈzʋʋdhɛ kë ˗sü ˈka.” (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:23) ˗A pö ˈö˗ wo ꞊sua ˈka ꞊dhɛ ˈnii˗ ˈyaa ga bhë, ꞊ya ˈˈkwee ˈˈpʋ ˈˈzʋʋdhɛ waa dü ꞊suu ˈˈoo ˗suu kë ˗sü ˗gɔ. ˗Ya ˗kë ˈzü ˈö mɛn ˗nu ˗suʋ̈ mɛn ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˗gɔ, ˈö ˈwo wo ˈˈbheman ˗nu ˈö ꞊wa ga ˗an ˗dhɔkë.

12. ˗Mën ˈö Biblö mɛn ˗nu ˗zo ꞊kpɔɔ ˗a ˈka ˈö ˗gban ꞊sua ˗zlanwo ˗bha?

12 Biblö ˗yö mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ꞊faan ˗mën kö ˗wo ˈgo ˗zlanwo ꞊sua ˗sü ˈgü, ˈö˗ pö: “Mɛ ˈˈpɛpɛ ˈka bɔ n ˈka ˗ka ˈgo ˈpö˗ bha˗ ˈgü, kö ka ˗kɔ ˈya ˈdho ˗da ˗a ˗bha ˈwɔn yaa bha˗ ˈgü, ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩgbɩɩ˗ ˗nu ˈö ˗Zlan yöö˗ wɔ˗ ˗ta bha ˈö ka ꞊slɔɔ.”— ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:4, 5.

13. ˗Mën ˈö ˗dho kë ˗zlanwo yaa waa ö ˈgümɛn ˗nu ˈka?

13 Babidhɔnö ˗pö ˈkpii˗ ˈö ˗kë ꞊sua ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˗lokotasü ˈka bhë, ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdɔ kö ˗a ˈgü ˗yö shiʋ̈ˈˈ. Biblö ˗ya ˗pö: ‘ˈWɔn ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈö dho kë˗ ˈka ˈyö˗ ꞊gban dho kë ˗dhɛkpaɔyi do ꞊në˗ ˈka bha ˈyö bha. Din ˗dho ˗a kë, ˈö ga ˗yö bhɔ˗ ˗bha, ˈö ˗ya ꞊gɛan sɛɛˈˈ ˗ta, ˈö pɛng ˗ya ˗bhö, ˈkɛɛ ˗a ꞊gban ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ ˗dhɛkpaɔyi do ꞊në˗ ˈka, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗Zlan ˈö ˈwɔn bho sië˗ ˈgü ˈˈdhʋ̈ bha kwa Dëmɛ, kwa ˗bha ˗Zlan ˈö˗ ˗bha ˈgügbɩɩdhɛ ˗dhiang ˈyaa zë bha˗ yö ˗mü.’ (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 18:8) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗a ˈˈdhaŋ ˗yö kwa ˈkun, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha, kö ˈkwa kwa ˗kɔ bho ˗an këwɔn ˗nu, ˗an ˗bha ˈwlaan˗ ˗nu waa ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈö ˈyaa ˗Zlan ˗dhɛ ˗së bhë ˗an ˈgü. ˗Kë ˈˈvaandhö ˗wɔn ˗mü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗tosɛta ˗yö dɔ ˗sü ˈka ˗dhëŋ ˈˈdhiʋ̈.—2 Kodhɛngtö 6:14-18.