1. Aŋa lɛ na 1 Piita 5:2 naŋ wuli na, bo toŋ nimizeɛ la ka a lantaapuoruu nembɛrɛ tonɔ?

 JEHOOVA kaa iree a lantaapuoruu nembɛrɛ ka ba kaara o peere naŋ e nanee na zu. Ba maŋ de la apoɔsori na ba naŋ taa ka ba kaara ba yɔɔmine zu na tegroŋ yaga. Ba maŋ tonɛɛ tonkpeɛne aŋa “pekyeeneba naŋ sereŋ . . . kyeenɛ” a peere. (Jer. 23:4; kanne 1 Piita 5:2.) Te puoree Jehoova bareka o naŋ ko te a dɔbɔ ŋa naŋ kaara te zu velaa a lantaapuoruu poɔŋ na!

2. Bo yelkpeɛne mine la ka a lantaapuoruu nembɛrɛ mine tuoro?

² A lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ tuoree yelkpeɛne yaga ba toma poɔŋ. Ba maŋ tonɛɛ tonkpeɛne yaga kyɛ na toɔ̃ kaa a lantaapuoruu zu velaa. Tony eɛ a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa naŋ be United States paaloŋ. O da nyɛɛŋ ka, aseŋ ka o baŋ o e ta zie ka ba naŋ wa de toma koroo. Ŋaa oŋ yel: “Saŋa na a COVID-19 baaloŋ naŋ wa piili na, N da tonɛɛ toma yaga ka N nare a lammore ane a naaŋ moɔloo yɛlɛ soŋ zaa. A yi N mɔɔbo na zaa poɔŋ, kyɛ N maŋ nyɛŋ ka toma yaga bebeŋ aŋ seŋ ka N naŋ toŋ. Azuŋ N da ba lɛ taa wagre ka N kanna a Baabole, a zanna boma kyɛbee a puoro.” Ilir eɛ a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa naŋ be Kosovo paaloŋ. O meŋ da tuoree yelkpeɛŋaa kaŋa. Saŋa na oŋ da be zie kaŋa zɔɔre naŋ be na, a da eɛ kpeɛŋaa koo ka o tuuro a lantaapuoruu sowuli. O yeleeŋ ka: “Saŋa na bɛɛtil naŋ da ko ma toma ka N te soŋ N yɔɔmine naŋ be a zɔɔre zie na, a da eɛ kpeɛŋaa ko ma ka N e lɛ. Dabeɛ̃ da kpɛ maŋ, a da waa ŋa yɛŋ naŋ ba kye a sowuli poɔŋ.” Tim eɛ misinaare naŋ be Asia, a maŋ eɛ kpeɛŋaa koo ka o e yel na zaa aŋ seŋ ka o e bebiri zaa. O yeleeŋ ka: “Saŋa kaŋa, N zaaŋ maŋ bale, azuŋ a maŋ eɛ kpeɛŋaa ka N kaara N yɔɔmine na zu velaa.” Boŋ na baŋ soŋ a lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ tuoro a yelkpeɛne ŋa taa?

3. Ka teneeŋ zanne Sɛre-ŋmaara Giidioŋ yɛlɛ, bo tɔnɔ teŋ na nyɛ?

 ³ A lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ zannɛɛ yɛlɛ yi Sɛre-ŋmaara Giidioŋ zieŋ. (Hib. 6:12; 11:32) O da go la Naaŋmen noba na, a kyɛ kyeenɛ ba meŋ. (Sar. 2:16; 1 Tun. 17:6) Aŋa Giidioŋ, Jehoova kaa iree a lantaapuoruu nembɛrɛ ka ba kaara o puorebiiri zu a wagre kpeɛne ŋa poɔŋ. (Tom. 20:28; 2 Tim. 3:1) Giidioŋ da baŋ la o e ta zie, a da sigri o meŋɛ, a kyɛ sagra noɔre meŋ. O da di la kannyiri yaga o toma na poɔŋ. Ka te eɛ a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa kyɛbee ka teneeŋ ba e kaŋa, kyɛ te na baŋ wulee nimipa a ko tonkpeɛne na baŋ tonɔ na. Te meŋ na baŋ eɛ yelkaŋa a soŋ a dɔbɔ ŋa naŋ tonɔ tonkpeɛne a kaara te zu na.​—Hib. 13:17.

4. Wala teŋ e baŋ ka Giidioŋ da sigree o meŋɛ a kyɛ baŋ o e ta zie meŋ?

⁴ Giidioŋ da eɛ dɔɔ naŋ baŋ o e ta zie, a kyɛ lɛ sigri o meŋɛ meŋ. b Saŋa na Jehoova maleke naŋ da yelko Giidioŋ ka, Jehoova kaa irooŋ ka o te zɔɔ faa a Izerayɛl biiri yi a Miidiya noba nuureŋ na, Giidioŋ da yeleeŋ ka: “Nyɛ! N booree la e nenbaaleba Manaase bale na poɔŋ, maaŋ meŋ la neɛ naŋ e fẽẽ yaga zaa N saa dieŋ.” (Sar. 6:15) Giidioŋ da teɛre ka o koŋ baŋ toŋ a toma, kyɛ Jehoova da baŋɛɛŋ ka o na baŋ toŋaaŋ. Jehoova da soŋɛɛ Giidioŋ oŋ toŋ a toma zaa te baare.

5. Bo yɛlɛ mine poɔŋ la aŋ na baŋ e kpeɛŋaa ko a lantaapuoruu nembɛrɛ ka ba sigri ba menne a kyɛ baŋ ba e ta zie?

⁵ A lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ mɔɔrɔŋ ka ba taa sigrimennoŋ gyogo, a kyɛ baŋ ba e ta zie meŋ. (Maik. 6:8; Tom. 20:18, 19) Ba ba maŋ de yɛlɛ baŋ na toɔ̃ e, kyɛbee yɛlɛ baŋ toɔ̃ e de zɛgrɛ ba menne. Ka ba naŋ wa ŋmɛ gbɛɛ meŋ, ba ba maŋ teɛre ka ba ba taa tɔnɔ zaa. Aŋa mannoo poɔŋ, ka ba naŋ de toma yaga ko a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa ka o sage de, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa koo ka o toŋ a toma zaa. Ka noba mineŋ wa yele o nimiri yɛlɛ koroo kyɛbee, a pugiroo a kyaare sori na oŋ tu kyɛ e yɛlɛ mine, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ka o sigri o meŋɛ. Ka ba naŋ wa tuore a yelkpeɛne ŋa taa, sobuo ka Giidioŋ yɛlɛ ŋa na toɔ̃ soŋ ba?

6. Giidioŋ da baŋɛɛ o e ta zie. Bo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ zanne yi be? (Kaa a foto meŋ.)

⁶ Sage ka ba soŋ bo. Neɛ naŋ baŋ o e ta zie  maŋ baŋeŋ ka yɛlɛ mine bebeŋ oŋ koŋ toɔ̃ e. A lɛ zuŋ ka Giidioŋ da sɔre sommo yi o taaba zieŋ. (Sar. 6:27, 35; 7:24) Lɛ aŋ seŋ ka a lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ e. Tony yeleeŋ ka: “Lɛ na baŋ guoli ma na zuŋ, gbɛɛ yaga N maŋ sage de la toma yaga zaa dɔgle N meŋɛ. Azuŋ, te da zannɛɛ lɛ teŋ na toɔ̃ e baŋ te e ta zie te booree zannoo saŋa, N da yelko la N pɔge ka o yel teɛroŋ na oŋ taa kyaare a yɛlɛ ŋa ko ma. N da lɛ kaa la a vidio ŋa, Train, Trust, and Empower Others, as Jesus Does jw.org zuŋ.” Azuŋ, Tony da piili ponee o toma na korɔ o taaba. Boŋ da yi a poɔŋ wa? Tony yeleeŋ ka: “Noba bebeŋ a tonɔ a lantaapuoruu toma. N meŋ nyɛrɛɛ wagre erɛ yɛlɛ naŋ vɛŋ ka N neŋ Jehoova niiloŋ e kpeɛŋaa.”

7. Ka ba naŋ yel a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa nimiri yɛlɛ koo, wala oŋ na baŋ e a tɔgle Giidioŋ ewuli soŋ na? (Gyimisi 3:13)

⁷ Ta vɛŋ ka ho suuri iri saŋa na neɛ kaŋa naŋ wa yel ho nimiri yɛlɛ ko bo. Ka neɛ kaŋaŋ wa yel a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa nimiri yɛlɛ koo, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ka o sigri o meŋɛ. Sobuo ka Giidioŋ yɛlɛ ŋa na baŋ somoo? Giidioŋ da baŋɛɛŋ ka o ba pɛgeyi, azuŋ o da mãã la o meŋɛ saŋa na a Iifiriam bale na noba naŋ da mĩĩ emoo na. (Sar. 8:1-3) Giidioŋ da ba de suuri iri yɛlɛ noɔre ko ba. O da yi la sigrimennoŋ poɔŋ kyɛ kyɛlle woŋ yɛlɛ naŋ dɔɔnɔ ba suuri na. A puoriŋ o da de la kɔkɔbaaloŋ yel yɛlɛ ko ba. Lɛ da vɛŋɛɛŋ ka a Iifiriam bale na noba suuri mãã. A lantaapuoruu nembɛrɛ seŋ ka ba maŋ mãã ba menne kyɛ kyɛllɛ wono ba taaba yɛlɛ. Ka neɛŋ wa de suuri yel yɛlɛ ko ba, aseŋ ka ba de kɔkɔbaaloŋ iri a noɔre. Ka ba naŋ erɛ lɛ, ba tɔglɛɛ Giidioŋ ewuli soŋ na. (Kanne Gyimisi 3:13.) Lɛ na vɛmeŋ ka emmaaroŋ be a lantaapuoruu poɔŋ.

8. Ka ba naŋ pugiro a lantaapuoruu nembɛrɛ, wala aŋ seŋ ka ba e? Tere yelmannaa kaŋa.

⁸ De a pugibu zaa ko Jehoova. Saŋa na Giidioŋ naŋ da zɔɔtoɔ̃ a Miidiya noba baŋ pugiroo na, o da de la a pugibu zaa ko Jehoova. (Sar. 8:22, 23) Sobuo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ tɔgle Giidioŋ ewuli soŋ ŋa? Ka ba naŋ wa toɔ̃ e yelzaa, aseŋ ka ba maŋ de a pugibu korɔ Jehoova. (1 Kor. 4:6, 7) Aŋa mannoo poɔŋ, ka a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋaŋ wa wuli yɛlɛ mine muni ka a pɛle soŋ zaa ka noba pugiroo, o na baŋ yelka a Baabole ane wuluu na a lantaapuoruu naŋ koo na zuŋ oŋ toɔ̃ e lɛ. Aseŋ ka ba maŋ peɛre ba menne nyɛ, ka ba wulibo maŋ tagrɛɛ noba teɛroŋ eŋnɛ ba menne eŋɛŋ bee? Saŋa na Timothy naŋ da wa e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa na, o da nɔŋɛɛ gyamaa poɔ yelyaga terebo. O yeleeŋ ka: “N da maŋ de la yel wogri piili a yelyaga, ane yelmannee bammo naŋ e tuo meŋ tonɔ neŋ toma. Azuŋ, noba da maŋ pugiro maŋ yaga. Lɛ eebo da tagrɛɛ noba teɛroŋ yire Jehoova ane a Baabole eŋɛŋ a waana N eŋɛŋ.” Timothy wa nyɛɛŋ ka aseŋ ka o e leɛroo, ka lɛ vɛŋ ka o ta maŋ tagra noba teɛroŋ waana o meŋɛ eŋɛŋ. (Yeng. 27:21) Boŋ da yi a poɔŋ wa? O yeleeŋ ka: “N yɔɔmine na maŋ wa yelko maŋ ka N yelyaga na soŋ baŋ baŋ toɔ̃ are pigrinyɛ, kyɛbee yelkpeɛŋaa kaŋa noɔreŋ, bee a soŋ ba baŋ toɔ̃ tage peɛle Jehoova. Ka ba naŋ wa yel lɛ, N poɔ maŋ pɛleŋ yaga zaa a gaŋ saŋa na noba naŋ da pugiro ma yuomo mine naŋ pare na.”

9. Boŋ da vɛŋ aŋ e kpeɛŋaa ko Giidioŋ ka o sagra Jehoova nɔɛ, a kyɛ tare nyaa meŋ? (Kaa a gane niŋe foto.)

⁹ Saŋa na Giidioŋ naŋ da wa e sɛre-ŋmaara na, a da fɛrɛɛŋ ka o sagra Jehoova nɔɛ, a kyɛ tare nyaa meŋ. Jehoova da yelkooŋ ka o sãã o saa sareka irizie na oŋ maŋ de ire sareka korɔ Beeal na. (Sar. 6:25, 26) Saŋa na Giidioŋ naŋ da lagre a sogyare lantaa na, gbɛre buyi zaa ka Jehoova da yelkoo ka o vɛŋ ka ba mine leɛ  kuli. (Sar. 7:2-7) A baaraa zaa, Jehoova da yelkooŋ ka o gaa o dɔndɔnne na kampu tensogpozentaa a te zɔɔ ne ba.​—Sar. 7:9-11.

10. Bo yɛlɛ mine la na baŋ vɛŋ ka a e kpeɛŋaa ko a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa ka o sagra nɔɛ?

¹⁰ A lantaapuoruu nembɛrɛ seŋ ka ba maŋ “nare ka [ba] sagra noɔre.” (Gyi. 3:17) Lantaapuoruu neŋkpoŋ naŋ sagra noɔre maŋ tuuree yɛlɛ na a Baabole naŋ yel, ane sowuli naŋ yire a lantaapuoruu zieŋ. O maŋ eɛ ewuli soŋ ko o taaba. Kyɛ, saŋa kaŋa a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ka o sagra noɔre. Aŋa mannoo poɔŋ, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa koo ka o de a lantaapuoruu sowuli zaa tonɔ neŋ toma. Saŋa kaŋa meŋ, o na baŋ teɛreŋ ka yɛŋ ba kye a sowuli mine poɔŋ. Kyɛbee ba na baŋ yelkooŋ ka o toŋ toma mine naŋ na toɔ̃ vɛŋ ka ba nyɔgoo te eŋ nempɔgedieŋ. Ka ba naŋ wa tuore a yɛlɛ ŋa taa, wala baŋ na toɔ̃ e tɔgle Giidioŋ?

11. Boŋ na toɔ̃ soŋ a lantaapuoruu nembɛrɛ ka ba sagra noɔre?

¹¹ Maŋ kyɛlle woŋ sowuli soŋ, a kyɛ de tonɔ neŋ toma. Naaŋmen da wulee Giidioŋ sori oŋ na tu kyɛ sãã o saa sareka irizie na, zie oŋ na maale sareka irizie ko Jehoova, ane duŋo na aŋ seŋ ka o de iri a sareka. Giidioŋ da ba bonnɔ Jehoova sowuli na, kyɛ o da de la a sowuli toŋ neŋ toma. Zenɛ ŋa, Jehoova lantaapuoruu na maŋ tu la lɛtare, moɔlɔ, ane sowuli gama eŋɛŋ kyɛ de sowuli naŋ kyaare te laafeeloŋ yɛlɛ ane lɛ teŋ na toɔ̃ e a tage peɛle Jehoova korɔ a lantaapuoruu nembɛrɛ. Te nɔnɛɛ a lantaapuoruu nembɛrɛ, bonso ba maŋ de la a sowuli ŋa zaa tonɔ neŋ toma. Lɛ eebo maŋ soŋɛɛ a lantaapuoruu zaa.​—Yiem. 119:112.

12. Ka Jehoova lantaapuoruu naŋ wa yelka a lantaapuoruu nembɛrɛ e leɛroo mine, sobuo baŋ na toɔ̃ de yɛlɛ naŋ be Hiburu 13:17 toŋ neŋ toma?

¹² Maŋ e siri ka ho sage leɛroo. Jehoova da yelko la Giidioŋ ka o vɛŋ ka o sogyare na kpoŋ zie zaa leɛ kuli. (Sar. 7:8) Giidioŋ da na teɛreŋ ka, ‘A leɛroo ŋa yɛlɛ sereŋ fɛrɛɛŋ bee? Te na toɔ̃ toŋɛɛ a toma yɛŋ?’ Kyɛ, Giidioŋ da sagɛɛ Jehoova sowuli na. Zenɛ ŋa, a lantaapuoruu na baŋ wanɛɛ leɛroo mine. Lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ tɔglɔ Giidioŋ maŋ sage de la a leɛroo ŋa. (Kanne Hiburu 13:17.) Aŋa mannoo poɔŋ, yuoni 2014, a Lantaa Zukaareba da leɛrɛɛ sori na baŋ maŋ tu kyɛ nyɛ libie a de mɛ neŋ te Lammoziiri ane te Lammobɛrɛ ziiri na. (2 Kor. 8:12-14) Saŋa kaŋa naŋ pare, ba da maŋ de la libie pɛŋ a lantaapuoruuhi baŋ de mɛ ba Lammoziiri, kyɛ a puoriŋ a lantaapuoruu da maŋ leɛ yɔɔ la a libie. Kyɛ pampana ŋa yɛŋ, haali ka lantaapuoruu mineŋ ba taa a faŋa ka ba iri libie yaga tere, ba maŋ de la libie baŋ nyɛ yi a lantaapuoruuhi naŋ be a donɛɛ lombori zaa na a mɛ Lammoziiri ane Lammobɛrɛ ziiri ko ba. Saŋa na José naŋ wa woŋ a yɛlɛ ŋa na, o da teɛre ka a yɛlɛ ŋa koŋ toɔ̃ soŋ a toma. Ŋaa oŋ da yel: ‘Te koŋ baŋ mɛ Lammozie bonyeni gba. A yɛlɛ ŋa koŋ toɔ̃ nyɛ eebo zie ŋaŋ.’ Kyɛ boŋ da soŋ José? O yeleeŋ ka: “Yeng Yelibie 3:5, 6 soŋ maŋ maŋ dɛle Jehoova. Maaloo yaga yi la a  poɔŋ wa. Te meɛrɛɛ Lammoziiri yaga, kyɛ te lɛ zannɛɛ soyobo teŋ na baŋ tu kyɛ iri libie tere ka lɛ vɛŋ ka te zaa taa boma naŋ sentaa.”

13. (a) Boŋ ka Giidioŋ da baŋ peɛlaaŋ? (b) Sobuo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na toɔ̃ tɔgle Giidioŋ? (Kaa a foto meŋ.)

¹³ De nyaa erɛ yɛlɛ Jehoova naŋ boɔrɔ. Dabeɛ̃ da kpɛɛ Giidioŋ. O da baŋɛɛŋ ka o na baŋ kpiŋ a toma ŋa poɔŋ, kyɛ o da sagɛɛ Jehoova noɔre. (Sar. 9:17) Saŋa na Jehoova naŋ da yelkoo ka o arɛɛ o puoriŋ na, Giidioŋ da baŋɛɛŋ ka Jehoova na somooŋ. A lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ be ziiri na baŋ de ba nu dɔgle te puoruu toma na maŋ tɔglɛɛ Giidioŋ. Aneazaa ka ba baŋɛɛŋ ka ba na toɔ̃ kɔŋ la ba toma, kyɛbee ka ba nyɔge ba a peɛre ba yɛlɛ, kyɛbee a ŋmɛ ba gba, kyɛ ba maŋ de la nyaa a derɛ weɛ a lammore ane a naaŋ moɔloo poɔŋ. c A dɔgroŋ kpoŋ saŋa, a na fɛreŋ ka ba tuuro sowuli, haali saŋa na aŋ na e kpeɛŋaa ko ba ka ba e lɛ. A sowuli na baŋ kyaarɛɛ lɛ teŋ na moɔle a sɛrɛɛdiibu duoro naŋ waa ŋa saku-bɛrɛ na, ane lɛ teŋ na baŋ nyɛ nyɔvore saŋa na Gɔg naŋ be Maagɔŋ naŋ na wa ka o zɔɔ ne te na.​—Izik. 38:18; Yel. 16:21.

14. Bonso aŋ da e kpeɛŋaa ko Giidioŋ ka o dire kannyiri?

¹⁴ Giidioŋ da seŋ ka o toŋ tonkpeɛne yaga aŋa sɛre-ŋmaara. Saŋa na a Miidiya noba naŋ da zo yaare a zisoɔree zɔɔre saŋa na, Giidioŋ da kare baŋ lɛɛŋ a yi Gyeezerɛl Baa a te ta a Gyɔɔdan Koɔnbɔɔ na. A waa ŋa goore da be la a zie ŋaŋ yaga. (Sar. 7:22) Aneazaa ka o neŋ a dɔbɔ 300 da balɛɛŋ yaga, kyɛ ba da ŋmaa la a Gyɔɔdan Koɔnbɔɔ na a moɔ̃ niŋe kara a noba. Ba da kare te page baŋ, a zɔɔtoɔ̃ ba.​—Sar. 8:4-12.

15. Bonso aŋ na baŋ e kpeɛŋaa ko a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa ka o dire kannyiri?

¹⁵ Saŋa na a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa naŋ moɔ̃ niŋe a kaara a lantaapuoruu ane o booree zu na, a maŋ wa ta la saŋa kaŋa oŋ bale, kyɛbee ka o eŋɛ kyoɔre. Ka lɛŋ wa e, sobuo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na toɔ̃ tɔgle Giidioŋ?

16-17. Boŋ da soŋ Giidioŋ oŋ toɔ̃ di kannyiri? Ka bo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ seŋ ka ba baŋ peɛlaaŋ? (Aizeeya 40:28-31) (Kaa a foto meŋ.)

 ¹⁶ Dɛle Jehoova, o na eŋ boŋ faŋa. Giidioŋ da baŋɛɛŋ ka Jehoova na emooŋ faŋa, lɛ meŋ ka Jehoova da e. (Sar. 6:14, 34) A Miidiya namine bayi da zɔŋ la bontaŋne, kyɛ ka Giidioŋ neŋ o dɔbɔ na da de gbɛɛ a kara ba. (Sar. 8:12, 21) Kyɛ, Naaŋmen da soŋ baŋ baŋ kare te pɔge ba, a zɔɔtoɔ̃ ba. A lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ dɛlɛɛ Jehoova, bonso “o ba bala, o faŋa meŋ ba baara.” O na eŋ baŋ faŋa wagre naŋ seŋ poɔŋ.​—Kanne Aizeeya 40:28-31.

¹⁷ Matthew eɛ a Hospital Liaison Komitii toŋ tonɔ kaŋa. Boŋ somoo oŋ toɔ̃ dire kannyiri? O yeleeŋ ka: “N wa nyɛɛŋ ka yɛlɛ naŋ be Filipae 4:13 eɛ yelmeŋɛ. Ka maaŋ wa bale a teɛre ka N koŋ baŋ lɛ e yelzaa, N maŋ puore sɔrɛɛ Naaŋmen nimizeɛ̃, ka o ko ma faŋa ka N toɔ̃ soŋ N yɔɔmine. Ana saŋa na, N maŋ nyɛŋ ka Jehoova maŋ eŋ maŋ faŋa, a soŋ ma maŋ toɔ̃ dire kannyiri.” Aŋa Giidioŋ, a lantaapuoruu nembɛrɛ maŋ mɔɔrɔŋ a kaara Naaŋmen peere na zu, haali saŋa na aŋ maŋ e kpeɛŋaa ko ba ka ba e lɛ. Kyɛ, aseŋ ka ba baŋ ba e ta zie, a ba seŋ ka ba teɛre ka ba na toɔ̃ eɛ yelzaa. Aseŋ ka ba baŋ ka, ka ba naŋ puore sɔre Jehoova ka o soŋ ba, O na eŋ baŋ faŋa ka ba toɔ̃ dire kannyiri.​—Yiem. 116:1; Fil. 2:13.

18. Bo ka a lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ zanne yi Giidioŋ zie?

¹⁸ A lantaapuoruu nembɛrɛ na baŋ zannɛɛ yɛlɛ yi Giidioŋ zieŋ. Aseŋ ka ba taa sigrimennoŋ a baŋ ba e ta zie meŋ, a ta maŋ de toma yaga dɔgle ba menne, kyɛbee ka nobaŋ wa yel ba nimiri yɛlɛ ko ba bee a pugi ba. A yi saŋa na a donɛɛ ŋa baaroo naŋ tagra tara na, aseŋ ka ba sagra sowuli, a kyɛ tare nyaa meŋ. Aseŋ ka ba baŋ ka, yelkpeɛne zaa baŋ na tuore, kyɛ Naaŋmen na eŋ baŋ faŋa. Te niŋe paalɛɛ tonkpeɛne na baŋ tonɔ na, a “kyɛ eŋnɛ a noba bama taaba.”​—Fil. 2:29.