A Donɛɛ Zaa Zɔɔre ayi soba na saŋa ka N dɔgreba da yi Estonia paaloŋ a gaa Germany paaloŋ. Beŋ baŋ da dɔge ma. Saŋa na baŋ wa dɔge ma na, N dɔgreba da lɛ narɛɛ ba menne ka ba gaa Canada paaloŋ. Te dɛndɛŋ yiri na teŋ da kpeɛrɛ Canada paaloŋ na peɛlɛɛ Ottawa. A die da ba e kpoŋ, kyɛ ba da guolee noore meŋ be. Te da eɛ nandaaneba, kyɛ te da maŋ toɔ̃ nyɛɛ gyɛlɛ ɔɔ te beguo bondirii saŋa.

Bebiri kaŋa, Jehoova Sieree Deme da kannɛɛ Yel-iriwulaa 21:3, 4 ko N ma. Yɛlɛ na baŋ da kanne koo na da tɔ la o sukyiri yaga zaa, ka lɛ vɛŋ oŋ piili kono. N saa ane N ma da moɔ̃ la niŋe a zanna a Baabole, ba da nyɛɛ nimitɔɔre gaabo wieoŋ a te de suobu.

N dɔgreba da ba wono Nansaalee kɔkɔre te baare, kyɛ ba da de la eŋnyagroŋ a puoro Jehoova. N saa da tonɛɛ tomazie kaŋa ba naŋ nyɛlɛ nickel, naŋ be Sudbury, Ontario. Saŋa mine, o da maŋ toŋɛɛ toma zisoɔree lɛɛŋ ka zie te nyaa. Kyɛ, Asibitidaare zaa, o da maŋ nyɔgɛɛ maaŋ neŋ N yɔɔlee Sylvia gaaneŋ a naaŋ moɔloo. Daa zaa, te booree na maŋ laŋeŋ a zanne A Watchtower. Wulibo na N ma neŋ N saa naŋ wuli ma na soŋ maŋ maŋ wa nɔŋ Jehoova. Saŋa na maŋ wa nyɛ yuomo pie na, N da de la N nyɔvore ko Jehoova a de suobu yuoni 1956. Ka maaŋ wa teɛre lɛ na N dɔgreba naŋ nɔŋ Jehoova na yɛlɛ, a maŋ eŋ maŋ faŋa maŋ moɔ̃ niŋe a puoro Jehoova.

Saŋa na maŋ da wa baare sakuu na, N da ba lɛ de N teɛroŋ zaa eŋ Jehoova puoruu poɔŋ. N da teɛrɛɛŋ ka, ka maaŋ piili tonɔ a paaneɛ toma, N koŋ nyɛ libie yaga a kpɛ aeroplane a ɛge gaa paaloŋ yobo. N da nyɛɛ toma radio tomazie kaŋaŋ, N da maŋ ŋmeɛrɛ yiele korɔ noba, N da nɔŋɛɛ a toma yaga. Kyɛ, N da maŋ toŋɛɛ toma zimaanee saŋa; a lɛ zuŋ, N da ba toɔ̃ na gaa a lammore zaa. N neŋ noba naŋ ba nɔŋ Naaŋmen meŋ da maŋ laŋ erɛɛ yɛlɛ. A baaraa zaa, N zoma na maŋ de a Baabole wuli na da tɔ maŋ ka lɛ vɛŋ maŋ leɛre N eebo.

N da yi la be a gaa Oshawa, Ontario. Beŋ la maŋ te pɔge Ray Norman, o yɔɔlee Lesli, ane paaneere mine. Ba zaa da boɔrɛɛ N yɛlɛ. Saŋa na maŋ da nyɛ lɛ na baŋ taa popeɛloŋ na, a da vɛŋɛɛŋ maŋ leɛre yɛlɛ na maŋ de biŋ N nimitɔɔreŋ na. Ba da eŋ maŋ faŋa ka N piili tonɔ a paaneɛ toma. Azuŋ, September 1966 N da piili tonɛɛ a paaneɛ toma. N da taaɛ popeɛloŋ yaga, ka zemmo meŋ da noma korɔ ma. Kyɛ, yɛlɛ mine maŋ da ba kaara soriŋ da eɛ̃, a da leɛre N zemmo yɛlɛ.

Saŋa na maŋ da naŋ be sakuuŋ na, N da fiilɛɛ Bɛɛtil naŋ be Toronto, Canada paaloŋ na fɔɔm. A puoriŋ, saŋa na maŋ wa piili a paaneɛ toma na, ba da toŋboɔle maŋ ka N wa toŋ toma Bɛɛtil yuomo anaare. Kyɛ, N da nɔŋɛɛ Lesli yɛlɛ yaga, N da zoree dabeɛ̃ ka ka maaŋ gaa Bɛɛtil, N daaŋ koŋ lɛ nyɛ o zaa. N da puore sɔrɛɛ Jehoova nimizeɛ̃, a kyɛ sage a toŋboɔle. N poɔ zaaŋ da sãã saŋa na maŋ da bare Lesli kyɛ gaa na.

N da tonɛɛ Bɛɛtil bonsuurii pɛgebo zie na, a puoriŋ N da toŋɛɛ gaŋsɛgrɛ toma. Lesli meŋ da eɛ special pioneer a be Gatineau, Quebec. Gbɛɛ yaga, N maŋ teɛrɛɛ yɛlɛ na o naŋ erɛ, N da maŋ lɛ teɛrɛŋ ka, N de la gbɛre naŋ soma yɛŋ? Beŋ la ka yelnoɔ̃ kaŋa maŋ ba kaara soriŋ da e. Ba da toŋboɔlɛɛ Lesli yɔɔdɔɔ Ray oŋ wa Bɛɛtil. N ne oŋ da laŋ kpeɛrɛ die bonyenaa poɔŋ! Lɛ da lɛ vɛŋɛɛŋ ka N neŋ Lesli da leɛ piili dire dama. Yuomo anaare maŋ da de toŋ toma Bɛɛtil, N neŋ Lesli da kulee taa a yuomo anaare bebi-baaraa daare​—February 27, 1971.

Ba da vɛŋɛɛŋ ka N neŋ Lesli te sonnɔ lantaapuoruu kaŋa naŋ yele French kɔkɔre Quebec paaloŋ. Yuomo awala mine puoriŋ, saŋa na maŋ da nyɛ yuomo 28 na, N da nyɛɛ apoɔsori ka N piili a gbandige zukaabo toma. N da teɛre ka N eɛ baapaalaa azuŋ N ba seŋ neŋ apoɔsori ŋa, kyɛ yɛlɛ naŋ be Jeremaiya 1:7, 8 na da eŋ maŋ faŋa yaga. Lesli da nyɛɛ car accident gbɛre bowala mine, azuŋ a da maŋ eɛ kpeɛŋaa ka o gbiri. Azuŋ, te da teɛrɛɛŋ ka te koŋ baŋ toŋ a toma ŋa. Kyɛ Lesli da yeleeŋ ka, “Ka teneeŋ nyɛ apoɔsori yi Jehoova zieŋ ka te e yelkaŋa, aseŋ ka te mɔɔ kyɛ e lɛ.” Te da sagɛɛ a toma ŋa, a de popeɛloŋ toŋaa yuomo 17.

Saŋa na maŋ wa e gbandige zukaara na, N toma da eɛ yaga. Azuŋ N da ba maŋ taa wagre yaga ko Lesli. Kyɛ, N da wa zannɛɛ yelnimizeɛ kaŋa. Atɛnɛɛdaare beguo kaŋa, neɛ kaŋa da ŋmɛɛ N denoɔre bɛɛl na. Kyɛ saŋa na maŋ wa yuo a denoɔre na, N da ba nyɛ neɛzaa. Kyɛ peɛ kaŋa naŋ da taa pɛnne, tewɔmɔ, cheese, boroboro, waiŋ, ane glassere da biŋee a denoɔreŋ. O soba da sɛgɛɛ yɛlɛ mine eŋ gaŋ-bile kaŋa poɔŋ a de eŋ a peɛ poɔŋ. A gambile da kannɛɛŋ ka, “De ho pɔge yi ka yɛ te di boma.” Ana bebiri na, ŋmenaa da kyaanɛɛ soŋ zaa. Kyɛ, N da yelko la Lesli ka aseŋ ka N nare yelyaga mine maŋ na tere, azuŋ N koŋ toɔ̃ gaa. O da woŋee a muni yɛŋ, kyɛ N da nyɛɛŋ ka o poɔ da sããŋɛɛŋ fẽẽ. Saŋa na maŋ da zeŋ ka N nare N yelyaga na, N zoma da piili dɔɔnɔ maŋ. N da teɛrɛɛ yɛlɛ naŋ be Efesu 5:25, 28 na yɛlɛ. N da nyɛɛŋ ka Jehoova da tu la a sɛgre ŋa eŋɛŋ kyɛ yele korɔ ma ka, aseŋ ka N maŋ erɛ yɛlɛ naŋ pɛlɛ N pɔge poɔ. N da puoreeŋ a kyɛ yelko Lesli ka, “E ka te gaa.” O poɔ zaaŋ da pɛle. Te da gaa zeŋɛɛ baa koɔ̃ kaŋa noɔreŋ, a de a pɛnne tɛ teŋɛ, a zeŋ o zuŋ a laŋ di a boma neŋ popeɛloŋ. A puoreŋ, N da toɔ̃ narɛɛ N yelyaga na meŋ.

 Te da nyɛrɛɛ popeɛloŋ a toma poɔŋ. Te da toŋɛɛ a gbandige zukaabo toma a yi British Columbia a te ta Newfoundland. Azuŋ, N da nyɛɛ apoɔsori ka N tuuro soe aŋa lɛ na maŋ da boɔrɔ N bibiiloŋ saŋa na. N da maŋ teɛrɛɛ Gilead Sakuu yɛlɛ, kyɛ N da ba boɔrɔ ka ba de ma gaaneŋ paaloŋ yuo kaŋa. N teɛroŋ poɔŋ, N da maŋ nyɛɛ misinaarehi ka ba eɛ noba naŋ e ba yoŋ, azuŋ N da teɛre ka N ba seŋ neŋ. N da zoree dabeɛ̃ ka ba na de maŋ gaaneŋ Africa paaloŋ kaŋa baaloŋ faare neŋ zɔɔre naŋ be. Zie na maŋ da be na da seŋ maŋ.

Saŋa na a Soviet Union naŋ da le na, yuoni 1992 ba da leɛ terɛɛ sori teŋ tonɔ te puoruu toma na paalonne na a Soviet Union naŋ da kaara na pooreŋ. Ba da soore teŋ ka te na boɔrɔŋ ka te gaa Estonia paaloŋ a te tonɔ a misinaare toma beŋ bee? Te da ba kaara lɛ soriŋ, kyɛ te da puore sɔrɛɛ Jehoova. Te da lɛ teɛrɛɛŋ ka, ‘Ka teneeŋ nyɛ apoɔsori yi Jehoova zie ka te e yelkaŋa, aseŋ ka te mɔɔ kyɛ e a yɛlɛ.’ Azuŋ, te da sagɛɛ a toma ŋa, N da teɛrɛɛŋ ka, ‘A somaŋ, bonso Africa naane teŋ gɛrɛ.’

Te da piili zannɛɛ Estonia kɔkɔre. Saŋa na teŋ wa gaa Estonia paaloŋ na, kyuuri a wala puoriŋ, N da leɛ piili tonɛɛ a gbandige zukaabo toma. Te maŋ te puoree lantaapuoruuhi 46 ane lantaapuor-bilii ata naŋ da be Estonia, Latvia ane Lithuania. Te da maŋ te puoree lantaapuoruuhi naŋ be Kaliningrad Russia paaloŋ. Te da mɔɔrɔŋ ka te zanne Latvia, Lithuania, ane Russia kɔkɔre. A da ba e mɔlɔ fẽẽ zaa. Te zɔmenne na niŋe da paalɛɛ mɔɔbo na teŋ da mɔɔrɔ na, ba da soŋ teŋ yaga zaa meŋ. Yuoni 1999, ba da yuo la Bɛɛtil Estonia paaloŋ. Ba da kaa iree Toomas Edur, Lembit Reile, Tommi Kauko ane maaŋ teŋ e a Bɛɛtil Zukaareba.

Te da nyɛɛ te yɔɔmine na baŋ da nyɔge gaaneŋ Siberia na yaga zie zaa. Ba nyɔge baŋ te eŋ nempɔgedieŋ a dɔgrɔ ba, a wɛl ba yi ba booree deme zieŋ, kyɛ ba da ba nyɛ suuri. Ba da naŋ de la popeɛloŋ ane eŋnyagroŋ tonɔ a naaŋ moɔloo toma. A yɛlɛ ŋa vɛŋɛɛŋ maŋ nyɛ ka te meŋ na toɔ̃ de la popeɛloŋ a are te yelkpeɛne noɔreŋ.

A yuomo da parɛɛŋ wa gaa wieoŋ lɛ, te gba da ba taa wagre na pɛnne. A da vɛŋɛɛŋ ka Lesli maŋ bale yaga zaa. Te da ba baŋ ka o taaɛ baaloŋ na baŋ boɔlɔ fibromyalgia na. A saŋa, te da boɔrɔŋ ka te leɛ gaa Canada paaloŋ. Saŋa na baŋ da toŋboɔle te ka te wa bɛɛtil sakuu kaŋa ba naŋ maŋ e Patterson, New York, U.S.A. paaloŋ na, N da teɛre ka te koŋ baŋ gaa. Kyɛ, te da puore sɔrɛɛ Jehoova nimizeɛ̃ a kyɛ sage a toŋboɔle. Jehoova da maalɛɛ gbɛre na teŋ da de na. Saŋa na teŋ da be a sakuuŋ na, ba da peɛrɛɛ Lesli laafeeloŋ yɛlɛ gaa tɔɔre a wa nyɛ ka o taaɛ fibromyalgia baaloŋ. Azuŋ te da leɛ tɔnnɛɛ toma na teŋ tonɔ na.

Saŋa na teŋ da leɛ gaa Estonia paaloŋ na, yuoni 2008 zimaanee kaŋa, neɛ kaŋa da boɔle maŋ fone zuŋ a yi te donɛɛ zaa tomazikpɛŋ naŋ. O da soore maŋ ka N na boɔrɔŋ ka N gaa Congo paaloŋ bee? N noɔre zaaŋ da mãã, bonso, o da yeleeŋ ka N koo a noɔre iribo bieu. A piilee na, N da ba boɔrɔ ka  N yeli a yɛlɛ ko Lesli, bonso N da baŋɛɛŋ ka a zisoɔree zaa o koŋ gbiri. Kyɛ, maaŋ la da ba toɔ̃ gbiri, bonso N da puoro sɔrɛɛ Jehoova ka o soŋ ma a kyaare a Africa toma ŋa yɛlɛ.

Zie naŋ wa nyaa na, N da yelee a yɛlɛ ko Lesli. Te da teɛrɛɛŋ ka “Jehoova boɔrɔŋ ka te gaa Africa. Wala te na toɔ̃ e baŋ ka te koŋ toɔ̃ e lɛ ka teneeŋ ba gaa be a te nyɛ?” Te da de la yuomo 16 toŋ toma Estonia paaloŋ, te da kpɛɛ aeroplane a ɛge gaa Kinshasa, Congo paaloŋ. A bɛɛtil tomazie da be la zie kaŋa naŋ da taa gaadin veɛle ka be da e bɔin. A dɛndɛŋ bon na Lesli naŋ da de mare te die na poɔŋ da eɛ gambile kaŋa oŋ da de saŋa na teŋ da yire Canada paaloŋ na. A yelbie ŋaŋ da be a gambile poɔŋ, “Taa popeɛloŋ zie na ho naŋ be na.” Saŋa na teŋ da wa nyɛ te yɔɔmine, ka te neŋ noba piili zanna a Baabole na, a da vɛŋɛɛŋ ka a misinaare toma da noma korɔ te yaga zaa. Popeɛloŋ na teŋ da taa Jehoova puoruu poɔŋ na da leɛ eɛ kpoŋ. Wagre naŋ gɛrɛ poɔŋ na, te da nyɛɛ apoɔsori a te puore bɛɛtil tomaziiri naŋ ta 13 Africa paaloŋ mine poɔŋ. Te da wa zannɛɛ yɛlɛ tɛɛtɛɛ a kyaare noba yaga. Africa yɛlɛ da ba lɛ eŋnɛ ma dabeɛ̃, te puoree Jehoova bareka o naŋ toŋ te teŋ wa Africa.

Congo paaloŋ noba da ko teŋ bondi-tɛɛtɛɛ ka te di, a mine da eɛ bon-ɛgebilii. N da teɛre ka te koŋ baŋ di a. Saŋa na maŋ da nyɛ N yɔɔmine naŋ diraa aŋ noma korɔ ba na, te meŋ da piili diraaŋ, a diibu da noma korɔ teŋ yaga.

Te da gaa la a paaloŋ sapare sɛŋ a te eŋ te yɔɔmine na faŋa, a kyɛ de bontaree mine ko ba. Neŋfaare mine da maŋ gaa la korihi mine naŋ bebe, a te dɔgre pɔgeba ane biiri naŋ bebe na. Te yɔɔmine na kpoŋ zie zaa da ba taa bontaree yaga. Kyɛ, tamaa na baŋ da taa a kũũ leɛ-iruu eŋɛŋ, lɛ na baŋ da nɔŋ Jehoova, ane lɛ na baŋ da dire yelmennoŋ korɔ Jehoova lantaapuoruu na, da tɔ la te sukyie yaga zaa. Ba ewuli soŋ na da vɛŋɛɛŋ teŋ leɛ peɛre te menne a nyɛ bon naŋso teŋ puoro Jehoova, a da eŋɛɛ te sagediibu meŋ faŋa. Te yɔɔmine na mine da kɔŋ la ba deri ane ba weɛ boma. A lɛ da vɛŋɛɛŋ teŋ nyɛ ka bondaaŋ boma na baŋ bɔreŋ wieoŋ lɛ, kyɛ, te neŋ Jehoova niiloŋ na eɛ tegroŋ a gaŋ bonzaa. Te yɔɔmine ŋa da tuoree yelkpeɛne yaga, kyɛ ba da ba ŋmoonɔ. Ba gyog-soŋ na da soŋ teŋ teŋ de nyaa a are te yelkpeɛne ane te baaloŋ yɛlɛ noɔreŋ.

Beŋ la ka yelkaŋa te naŋ ba kaara soriŋ da leɛ e. Ba da yelka te gaa Hong Kong bɛɛtil. Te daaŋ ba teɛre ka te na gaaɛ Asia zaa! Kyɛ te da nyɛɛŋ ka Jehoova soŋ teŋ teŋ toɔ toŋ toma zaa ba naŋ ko te, azuŋ, te da sagɛɛ a toma ŋa meŋ. Yuoni 2013, nentaŋ da be la te nimieŋ saŋa na teŋ da bare te zɔmenne ane a Africa teŋɛ naŋ veɛlɛ yaga zaa na kyɛ gaa. Te da ba baŋ yɛlɛ naŋ gaŋ te nimitɔɔreŋ.

Hong Kong kpeɛbo da ba e mɔlɔ, bonso noba naŋ yi a donɛɛ lombori zaa da kpeɛrɛɛ beŋ. A Cantonese kɔkɔre zannoo da eɛ tuo. Te yɔɔmine na da ko teŋ waayaane, ba bondirii na meŋ da nomaŋ. A toma da nyɛrɛɛ nimitɔɔre gaabo wieoŋwieoŋ, kyɛ deri daa da eɛ tuo yaga. Azuŋ, a Lantaa Zukaareba da koɔrɛɛ a bɛɛtil deri mine. A lɛ puoriŋ, yuoni 2015, ba da vɛŋɛɛŋ teŋ zaa yi be a gaa South Korea bɛɛtil na a te tonɔ a toma beŋ. A da lɛ seŋ ka te zanne kɔkɔre kaŋa zannoo naŋ e tuo. Te naŋ ba wono a kɔkɔre velaa, kyɛ te yɔɔmine na maŋ eŋnɛ teŋ faŋa, a kyɛ yele korɔ te ka te mɔɔrɔŋ a kɔkɔre yeluu poɔŋ.

A ba e mɔlɔ ka te nyɛ zɔmeŋ-paala, kyɛ ka teneeŋ de gbɛre a toŋboɔle te yɔɔmine ka ba wa te zie, a ba maŋ kɔɔre kyɛ teŋ baŋ ba soŋ. Te maŋ wa nyɛ ka te yɔɔmine taa gyog-sonne yaga, te ba maŋ lɛ teɛrɛ gyogri naŋ wɛlɛ te taa na yɛlɛ. Jehoova maale teŋ ka te maŋ yuo te sukyie a wulo nɔmmo korɔ te zɔmenne zaa.​—2 Kor. 6:11.

Te mɔɔrɔŋ ka te taa teɛroŋ na Jehoova naŋ taa kyaare noba. Te maŋ lɛ kaara boɔrɛɛ sieree naŋ wuli ka Jehoova nɔŋ teŋ a kyɛ wulo te sori meŋ. Ka te eŋɛŋ wa kyoɔre, kyɛbee ka teneeŋ wa piili bonnɔ nɔmmo na te yɔɔmine naŋ taa ko te na, te maŋ lɛ kannɛɛ gambilii ane lɛtare na te zɔmenne naŋ sɛge wa ko te na. Jehoova maŋ iree te puoro nɔɛ ko te, o maŋ vɛmeŋ teŋ baŋ peɛlaaŋ ka o nɔnɔ teŋ, a kyɛ lɛ korɔ te faŋa meŋ.

A yuomo ŋa zaa poɔŋ, te wa nyɛɛŋ ka, lɛ zaa te toma naŋ e yaga seŋ kyɛ a eɛ nimizeɛ ka te maŋ taa wagre ko taa. Te wa nyɛɛ lɛ na aŋ e nimizeɛ ka te maŋ la saŋa na teŋ wa ŋmɛ gbɛɛ, agaŋaazaa saŋa na teŋ wa zanna kɔkɔ yuo kaŋa na. Zisoɔree zaa, te maŋ teɛrɛɛ yel-soŋ kaŋa Jehoova naŋ e ko te ana bebiri na, a puoroo bareka.

N daaŋ ba teɛre ka N na baŋ eɛ misinaare, kyɛbee a gaa paaloŋ yobo a te kpeɛrɛ beŋ. Kyɛ, N wa nyɛɛŋ ka Jehoova sommoŋ, yelzaa kyebe teŋ koŋ toɔ̃ e. A yɛlɛ ŋa vɛŋɛɛŋ maŋ teɛre daŋyele Gyɛremaiya yelbie na: “Oo Jehoova, ho bɛnle maŋ.” (Jer. 20:7) Jehoova ko maŋ maaloo yaga maŋ ba kaara soriŋ, a mine gba, N daŋ ba gaŋ teɛre a yɛlɛ. O gba vɛŋɛɛŋ teŋ nyɛ apoɔsori kpɛ aeroplane, a gaa paalonne yaga maŋ daŋ ba teɛre ka N na baŋ gaaŋ N bibiiloŋ saŋa. Te toɔ̃ gaaɛ a donɛɛ lomboe ziiri anuu mine a te puore bɛɛtil tontonneba. N poɔ pɛlɛɛ lɛ na Lesli naŋ maŋ yi o poɔ zaa a sonnɔ ma maŋ toɔ̃ tonɔ a toma ŋa zaa na.

Gbɛɛ yaga, te maŋ teɛrɛɛ te menne neɛ na teŋ tonɔ a toma korɔ, ane bon naŋso teŋ tonɔ a toma koroo. Te nyɛrɛɛ maaloo pampana, kyɛ te koŋ baŋ de ana maaloo na manne neŋ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Ana saŋa na, Jehoova na “yuo la o nu a paale bonvori zaa boɔbo.”​—Yiem. 145:16.