1. Bo yelmenne hoŋ da zanne saŋa na hoŋ da piili zanna a Baabole na?

 HO TEƐRƐƐ yɛlɛ na zaa hoŋ da zanne saŋa na hoŋ da piili zanna a Baabole na? Aminekaŋaŋ ho noɔre zaaŋ da mãã saŋa na ho naŋ wa zanne baŋ ka Naaŋmen taa la yuori na. Kaapɔge saŋa na hoŋ wa zanne nyɛ ka Naaŋmen ba dɔgrɔ noba dazugovũũ poɔŋ na, ho da nyɛ la sukyiri dii. Aminekaŋaŋ meŋ ho noɔre zaaŋ da mãã saŋa na hoŋ wa nyɛ ka teɛretɔ bebeŋ ka ho nɔŋneba zaa naŋ kpi na leɛ iri yi la kũũ poɔŋ a voorɔ ka ho neŋ ba zeŋ a donɛɛ ŋa zuŋ paradiisi poɔŋ.

2. Hoŋ wa zanne Baabole poɔ yelmenne na, bo yɛlɛ mine poɔŋ hoŋ nyɛ nimitɔɔre gaabo? (Efesu 5:1, 2)

² Ka hooŋ moɔ̃ niŋe zanna Jehoova yɛlɛ, nɔmmo ho naŋ taa koo na maaleŋ eɛ kpeɛŋaa. A nɔmmo ŋaŋ eŋ bo faŋa hoŋ de yɛlɛ na hoŋ zanne na tonɔ neŋ toma. Ho de la Baabole sowuli toŋ ne toma a de gbɛ-sonne. Ho leɛrɛɛ ho gyogri ane ho zemmo yɛlɛ, ho naŋ boɔrɔ ka ho pɛlɛ Jehoova poɔ zuŋ. Aŋa lɛ bibile naŋ maŋ tɔglɔ o dɔgreba naŋ nɔŋ o na, lɛ ne o zu hoŋ meŋ da tɔglɔ ho Saa naŋ be sazuŋ.​—Kanne Efesu 5:1, 2.

3. Bo soorebie mine la teŋ na baŋ soore te menne?

³ Te na baŋ soorɛɛ te menne ka: ‘Nɔmmo N naŋ taa ko Jehoova eɛ kpeɛŋaa pampana a gaŋ a piilee saŋa na maŋ wa baŋ Jehoova na bee? A yi N suobu deebo saŋa a wa tɔ zenɛ, N maŋ tɔglɛɛ Jehoova N teɛrɛ ane N yel-eree poɔŋ, agaŋaazaa, nɔmmo N naŋ maŋ wulo korɔ N yɔɔmine?’ Ka “a nɔmmo na fo naŋ da taa a piiluu saŋa” naŋ leɛ sigre teŋɛ, ta wa vɛnɛ ka ho eŋɛ kyoɔrɔ. A yɛlɛ ŋa taaba da pɔgɛɛ a dɛndɛŋ Kristabiiri na meŋ. Yezu da ba zagre ba bare, o koŋ zagre te meŋ bare. (Yel. 2: 4, 7) O baŋɛɛŋ ka te na baŋ leɛ taaɛ nɔmmo na teŋ da taa a piiluu saŋa na.

4. Boŋ teŋ na zanne a zannoo ŋa poɔŋ?

⁴ A zannoo ŋa poɔ, te na wa zanne nyɛɛ lɛ teŋ na baŋ nyɛrɛ nimitɔɔre gaabo a kyaare nɔmmo te naŋ taa ko Jehoova ane te taaba. Te na la nyɛɛ maaloo teŋ na nyɛ ka teneeŋ vɛŋ ka nɔmmo teŋ taa ko Jehoova ane te yɔɔmineŋ maaleŋ e kpeɛŋaa.

5-6. Bo yelkpeɛne mine ka a bitontona Pɔɔl da tuore saŋa na oŋ da tonɔ o naaŋ moɔloo toma na?

⁵ A bitontona Pɔɔl da taa la popeɛloŋ Jehoova puoruu toma poɔŋ, kyɛ o da maŋ tuoree yelkpeɛne meŋ. Pɔɔl da maŋ tu la sori gaa zitɔba, a lɛ saŋa na meŋ, sori tuubu da ba e mɔlɔ. Saŋa kaŋa Pɔɔl “da kyaare la kũũ yi a bare kɔmpie poɔ,” “a kyaare kũũ yi fafareba nuuri poɔ.” Saŋa kaŋa meŋ o dɔndɔnne da maŋ ŋmɛ o la. (2 Kor. 11:23-27) O Kristabitaaba mine meŋ da ba maŋ wulo nimipa koroo ane yelsonne na zaa oŋ da maŋ erɛ korɔ ba na.​—2 Kor. 10:10; Fil. 4:15.

⁶ Boŋ da soŋ Pɔɔl oŋ da naŋ kyɛnɛ puoro Jehoova? Pɔɔl da zannɛɛ yɛlɛ yaga a kyaare Jehoova a yi a Sɛgre poɔŋ ane lɛ oŋ da somoo o meŋɛ zemmo poɔŋ. Pɔɔl da wa sagedieŋ meŋɛmeŋɛ ka Jehoova nɔŋ o la. (Uro. 8:38, 39; Efe. 2:4, 5) O meŋ da wa nɔŋ la Jehoova yaga zaa. Pɔɔl da maŋ wulee Nɔmmo korɔ Jehoova, a maŋ tonɔ “tonsonne . . . korɔ a nensonne . . . [a] naŋ kyɛnɛ erɛ lɛ.”​—Hib. 6:10.

7. Boŋ teŋ na baŋ e a vɛŋ ka nɔmmo na te naŋ taa ko Jehoova na e kpeɛŋaa?

⁷ Ka teneeŋ moɔ̃ nimiri zanna Jehoova Yelbiri na, nɔmmo te naŋ taa koo na na maaleŋ eɛ kpeɛŋaa. Ka hooŋ wa kanna a Baabole maŋ teɛre nyɛ bon na ho naŋ kanna na naŋ wulo bo a kyaare Jehoova. Soore ho meŋɛ ka: ‘Sobuo ka a sɛgre ŋa wuli ka Jehoova nɔŋ maŋ? Bo yɛlɛ maŋ na baŋ zanne yi be ka a soŋ ma ka N nɔŋ Jehoova?’

8. Sobuo ka puoro na baŋ soŋ te ka nɔmmo te naŋ taa ko Jehoova maaleŋ e kpeɛŋaa?

⁸ Yel na kaŋa teŋ na baŋ lɛ e a vɛŋ ka nɔmmo te naŋ taa ko Jehoova maaleŋ e kpeɛŋaa la ka, te maŋ puore koo bebiri la bebiri zaa, a maŋ yel te sukyie yɛlɛ zaa koo. (Yiem. 25:4, 5) Jehoova meŋ na kyɛlle woŋ la te puoro. (1 Gyn. 3:21, 22) Te yɔɔpɔge Khanh naŋ be Asia paaloŋ yeleeŋ ka: “Yɛlɛ na maŋ da zanne kyaare Jehoova na la da vɛŋ maŋ nɔŋ o, kyɛ saŋa na maŋ wa nyɛ lɛ oŋ ire N puoro nɔɛ na, a da vɛmeŋ maŋ maaleŋ nɔŋ o yaga zaa. Azuŋ maŋ boɔrɔ ka N erɛ yɛlɛ naŋ na pɛlɛ Jehoova poɔ.” b

9. Sobuo ka Timoti wuli ka o nɔmmo o naŋ da taa ko o yɔɔmine na a maaleŋ erɛɛ kpeɛŋaa?

⁹ Saŋa na Pɔɔl naŋ da wa leɛ Kristabie yuomo mine puoriŋ, o da pɔge la bipɔle velaa kaŋa baŋ boɔlɔ Timoti. Timoti da nɔŋ la Jehoova a nɔŋ o taaba meŋ. Pɔɔl da yelko la a Filipi Kristabiiri ka: “N ba taa neɛzaa aŋa . . . Timoti naŋ taa a yɛ maaloo yɛlɛ ne o poɔ zaa lɛ.” (Fil. 2:20) Pɔɔl da ba yele lɛ Timoti naŋ maŋ sɛgre o yɛlɛ soŋ zaa lɛ, bee lɛ oŋ maŋ baŋ yel yɛlɛ neŋyaga poɔŋ na, kyɛ Pɔɔl poɔ da pɛle ne la lɛ na o naŋ da nɔŋ o yɔɔmine na. Nɔkpeɛne zaa kyebe ka a lantaapuoruu na Timoti naŋ da maŋ te puore na da maŋ kaarɛɛ soriŋ ka o wa.​—1 Kor. 4:17.

10. Sobuo ka Anna ane o serɛ wuli ba nɔmmo ko ba yɔɔmine?

¹⁰ Te meŋ maŋ boɔrɛɛ soe teŋ na baŋ tu kyɛ soŋ te Kristabitaaba. (Hib. 13:16) Te la nyɛ  Anna zemmo yɛlɛ te naŋ da zanne a zannoo naŋ pare na poɔŋ. Sasekpeɛŋaa kaŋa naŋ da wa baare, o ne o serɛ da gaayɛŋ ka ba te puore booree kaŋa deme, baŋ da gɛrɛ ka a sasekpeɛŋaa vɔgi ba die. Lɛ da vɛŋɛɛŋ ka a booree deme boma zaa da dɛge baŋ ba taa boma na su. Anna yeleeŋ ka: “Te da de la ba bonsuuree na a te pɛge, a neɛŋaa a puuli puulaa, a de gaa te ko ba. A da ba e yelkpeɛŋaa zaa ko te ka te e, kyɛ te naŋ da e lɛ na zuŋ, te neŋ ba zɔmennoŋ eɛ kpeɛŋaa yaga a wa tɔ zenɛ.” Nɔmmo na Anna ane o serɛ naŋ da taa ko ba yɔɔmine na zuŋ ba da soŋ baŋ.​—1 Gyn. 3:17, 18.

11. (a) Ka teneeŋ wa wulo nɔmmo korɔ te taaba wala baŋ maŋ teɛre? (b) Aŋa lɛ Yeng Yelibie 19:17 naŋ yel na, bo ka Jehoova maŋ e ka teneeŋ wa wulo nɔmmo?

¹¹ Ka teneeŋ wa wulo nimimaaroŋ ane nɔmmo a korɔ te taaba, ba na nyɛŋ ka te mɔɔrɔŋ ka te tɔglɔ Jehoova. Ba niŋe meŋ na paŋ yaga zaa ane nimimaaroŋ na te naŋ wulo ba na. Te yɔɔpɔge Khanh te naŋ yel o yɛlɛ a piilee saŋa na poɔ maŋ pɛleŋ yaga zaa, ka o naŋ wa teɛre lɛ o taaba mine naŋ da soŋ o na. O yeleeŋ ka: “N puoree te yɔɔpɔgeba na zaa naŋ da maŋ de ma teŋ gaa a naaŋ moɔlɔɔ bareka. Ba da maŋ wa de maŋ N dieŋ teŋ yi gaa te di bondirii, a kyɛ leɛ te sigle ma N dieŋ. Pampana ŋa, N nyɛɛŋ ka a da ba maŋ e mɔlɔ fẽẽ zaa ka ba e a yɛlɛ ŋa ko ma. Kyɛ ba da maŋ eɛ lɛ ne popeɛloŋ.” Yelmeŋɛ la, neɛzaa naaneŋ na puore te bareka ka teneeŋ wa e yelsoŋ kaŋa ko ba. Ŋaa ka Khanh yelkyaare bana naŋ da soŋ o na: “A naaŋ e maŋ noɔ̃ ka maaŋ da naaŋ baŋ e yel kaŋa a leɛ yɔɔ sane ko bana zaa naŋ da wuli ma nimimaaroŋ na, kyɛ N ba baŋ zie ba zaa naŋ kpeɛrɛ. Kyɛ Jehoova yɛŋ baŋɛɛŋ, azuŋ N puore sɔre la ka Jehoova ko ba zaa maaloo.” Yelmeŋɛ ka Khanh yel. Jehoova maŋ nyɛɛ yelfẽẽ zaa te naŋ e ka te wuli nimimaaroŋ ko te taaba, ka anaŋ gbaŋ e fẽẽ seŋ wala. O maŋ nyɛŋ ka a eɛ sareka naŋ e kpoŋ  yaga zaa a e sane meŋ oŋ na leɛ yɔɔ ko te.​—Kanne Yeng Yelibie 19:17.

12. Sobuo ka te yɔɔdɔba na baŋ wuli nɔmmo ko a lantaapuoruu? (Kaa a fotori meŋ.)

¹² Ka hooŋ e te yɔɔdɔɔ na kaŋa, wala hoŋ na baŋ e wuli ho taaba nɔmmo a e yelkaŋa a soŋ ba? Te yɔɔdɔɔ kaŋa yuori naŋ di Jordan da soorɛɛ lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa ka bo oŋ na baŋ e soŋ a lantaapuoruu. A lantaapuoruu neŋkpoŋ da puguuŋ ane lɛ o naŋ nyɛ nimitɔɔre gaabo na, a kyɛ da koo kawane a kyaare lɛ oŋ na baŋ nyɛ nimitɔɔre gaabo poɔ. Aŋa mannoo poɔŋ, o da yelkooŋ ka o maŋ wa a Lammozie wieoŋ, a maŋ ire soorebie nɔɛ a lammo saŋa, a maŋ laŋ gɛrɛ a naaŋ moɔloo wagre zaa ane o naaŋ moɔloo group na, a teɛre nyɛ soe mine oŋ na baŋ tu kyɛ soŋ o taaba meŋ. Saŋa na Jordan naŋ da e lɛ na, o da zannɛɛ yɛlɛ mine eebo, aŋ da somoo oŋ maaleŋ nɔŋ o yɔɔmine yaga zaa. Jordan da zannɛɛŋ ka ba ba maŋ iri te yɔɔdɔɔ kaŋa ka o e nembɛrɛ sonneba kaŋa sɛre kyɛ oŋ pãã piili sonnɔ o taaba, aseŋ ka o daŋ piili sonnɔ o taaba sɛre, a kyɛ naŋ kyɛnɛ erɛ lɛ ka o naŋ wa nyɛ apoɔsori.​—1 Tim. 3:8-10, 13.

13. Sobuo ka nɔmmo te yɔɔdɔɔ Christian naŋ da taa na da emmoo faŋa oŋ da la wa e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa?

¹³ Ka hooŋ da e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa bee a nembɛrɛ soŋnɔ kaŋa meŋ? Jehoova naŋ ba inne tonkpeɛne na ho naŋ toŋ yuomo mine naŋ pare ane nɔmmo na hoŋ da taa na. (1 Kor. 15:58) O naŋ nyɛrɛɛ nɔmmo na ho naŋ wulo na. Te yɔɔdɔɔ kaŋa yuori naŋ di Christian eŋɛ zaaŋ da kyoɔre saŋa na oŋ da ba la e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa na. O yeleeŋ ka: “N da mɔɔ la N mɔɔbo zaa ka N yi nɔmmo poɔŋ a puoro Jehoova ka N eɛ a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa bee ka N ba e kaŋa.” A puoriŋ, ba da lɛ iruuŋ oŋ e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa. Christian da yeleeŋ  ka: “N da ba la taa eŋnyagroŋ ka N lɛ e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa. Kyɛ ka Jehoova la yi nimimaaroŋ poɔŋ a boɔrɔ ka N lɛ e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa yɛŋ, nɔmmo N naŋ taa koo ane N yɔɔmine na zuŋ, N na sageŋ.”

14. Boŋ hoŋ zanne yi te yɔɔpɔge naŋ yi Georgia paaloŋ yelyaga ŋa poɔŋ?

¹⁴ Jehoova puorebiiri meŋ maŋ wulee nɔmmo korɔ ba taaba. (Mat. 22:37-39) Aŋa mannoo poɔ, te yɔɔpɔge Elena naŋ yi Georgia paaloŋ yeleeŋ ka: “A piilee saŋa, nɔmmo maŋ da taa ko Jehoova na la da vɛŋ maŋ de N meŋɛ eŋ a naaŋ moɔloo poɔŋ. Nɔmmo N naŋ taa ko Jehoova naŋ da erɛ kpeɛŋaa na, da vɛŋɛɛŋ ka nɔmmo na maŋ taa ko N taaba meŋ da maaleŋ erɛ kpeɛŋaa. N da maŋ boɔrɔŋ ka N baŋ yɛlɛ naŋ ferɛ ba, ane yɛlɛ ba naŋ na boɔrɔ ka ba yel a yɛlɛ. Ka maaŋ wa teɛrɛ ba yɛlɛ a sori ŋa poɔŋ, a maŋ vɛmeŋ maŋ boɔrɔ ka N soŋ ba yaga zaa.”​—Uro. 10:13-15.

15-16. Aŋa lɛ a fotori naŋ wuli na, ka teneeŋ maŋ wulo te taaba nɔmmo, bo maalooŋ na baŋ yi be wa?

¹⁵ Ka teneeŋ wa wulo nɔmmo korɔ te yɔɔmine, ba yoŋ naaneŋ maŋ nyɛ a tɔnɔ. A COVID-19 baaloŋ saŋa, te yɔɔdɔɔ Paolo ane o pɔge da soŋ la te yɔɔpɔgeba yaga naŋ nyaaŋ, a wuli ba lɛ baŋ na baŋ de ba fone ane tablɛt toŋ a naaŋ moɔloo toma. Te yɔɔpɔge kaŋa aŋ da e kpeɛŋaa koo ka o de o fone toŋ ne toma da wa toɔ̃ eɛ lɛ. O da toɔ̃ de la a fone toŋ boɔle o yideme mine ka ba wa a Yezu Kũũ Leɛteɛroo na. Bana naŋ da tu videoconference a kpɛ a lammo  noɔre da e la lezaata! A te yɔɔpɔge ane o yideme zaa da nyɛ la tɔnɔ yi Paolo ane o pɔge sommo na poɔŋ. A puoriŋ, te yɔɔpɔge ŋa da sɛge ko la Paolo ka: “Bareka ane ho naŋ wuli tenee bana naŋ e neŋ nyaane na. N daŋ koŋ inni lɛ Jehoova naŋ taa te yɛlɛ seŋ ane mɔɔre na zaa hoŋ da mɔɔ ka ho soŋ te na.”

¹⁶ Paolo zannɛɛ yelnimizeɛ kaŋa yi a yɛlɛ ŋa poɔŋ. A da teɛroŋ ka nɔmmo yɛlɛŋ e nimizeɛ gaŋ bammo ane baŋ eebo. O yeleeŋ ka: “N da eɛ gbandige zukaara. Zenɛ ŋa, N nyɛɛŋ ka te yɔɔmine na innee yelyaga zaa maŋ da maŋ tere, kyɛ ba naŋ ba inni yelzaa maŋ da maŋ e a soŋ ba na.”

17. Ka teneeŋ wa wulo nɔmmo, nembuoŋ maŋ nyɛ tɔnɔ?

¹⁷ Ka teneeŋ wa wulo nɔmmo korɔ te taaba, tenee meŋɛ na nyɛ la tɔnɔ yaga zaa teŋ da ba kaara soriŋ. Jonathan naŋ be New Zealand paaloŋ sagɛɛŋ ka a yɛlɛ ŋa sereŋ waa lɛ. Asibitidaare ŋmenaa kaŋa o da nyɛɛ te yɔɔdɔɔ kaŋa naŋ e paaneɛ naŋ be a naaŋ moɔloo poɔŋ o yoŋ. Jonathan da de la gbɛre ka Asibitidaare ŋmenaa saŋa zaa, o ne te yɔɔdɔɔ ŋa na maŋ gaa la a naaŋ moɔloo. O na meŋɛ da ba nyɛ tɔnɔ na oŋ na nyɛ yi a nimimaaroŋ ŋa o naŋ wuli te yɔɔdɔɔ ŋa na. Jonathan yeleeŋ ka: “A lɛ saŋa na, N da ba nɔŋ a naaŋ moɔloo toma. Kyɛ saŋa na maŋ da nyɛ lɛ na o naŋ maŋ wulo noba ane tɔnɔ naŋ da yire o naaŋ moɔloo toma na poɔŋ na, a da vɛŋɛɛŋ maŋ meŋ wa nɔŋ a naaŋ moɔloo toma. O da wa leɛ la N zɔmeŋɛ, a da soŋ ma maŋ tage peɛle Jehoova ka N ne o niiloŋ e kpeɛŋaa, a kyɛ wa nɔŋ a naaŋ moɔloo toma meŋ.”

18. Bo ka Jehoova boɔrɔ ka te erɛ?

¹⁸ Jehoova boɔrɔŋ ka nɔmmo na te naŋ taa koo ane te taaba na maaleŋ erɛ kpeɛŋaa. Aŋa lɛ na te naŋ zanne na, ka teneeŋ kanna a Baabole a maŋ teɛre yɛlɛ na te naŋ kanne na gaa tɔɔre a kyɛ puoro sɔrɔ Jehoova wagre zaa, nɔmmo te naŋ taa ko Jehoova na na maaleŋ eɛ kpeɛŋaa. Ka teneeŋ maŋ erɛ yɛlɛ mine a sonnɔ te yɔɔmine, a na vɛmeŋ ka nɔmmo te naŋ taa ko ba e kpeɛŋaa. Ka anaŋ wa e lɛ, te na tage peɛlɛɛ Jehoova ane te yɔɔmine meŋ. Ka te neŋ ba zɔmennoŋ na meŋ bebe a gɛrɛ wagre naŋ ba taa baaraa!