Pare gaa a poɔ yɛlɛ

Pare gaa a gane poɔ yɛlɛ

ZANNOO YƐLƐ 49

YIELOŊ 147 Life Everlasting Is Promised

Boŋ Aŋ Seŋ Ka Ho E A Toɔ̃ Nyɛ Nyɔvore Naŋ Ba Taa Baaraa?

Boŋ Aŋ Seŋ Ka Ho E A Toɔ̃ Nyɛ Nyɔvore Naŋ Ba Taa Baaraa?

“Banaŋ zaa naŋ nyɛ a Bidɔɔ, a sage de o yɛlɛ na nyɛ [la] nyɔvore naŋ ba taa baaraa.”​—GYN. 6:40.

YƐLƐ TE NAŊ NA ZANNE

Tɔnɔ bana na ba naŋ sɔ a naaloŋ kãã ane a pikyɛlɛɛ naŋ na baŋ nyɛ yi Yezu Krista sareka na eŋɛŋ.

1. Bonso ka noba yaga zaa maŋ teɛrɛ ka ba koŋ baŋ zeŋ tegitegilɛ a donɛɛ zuŋ?

 NOBA yaga maŋ kaara la ba bondirii zieŋ soŋ zaa a kyɛ dɛnnɛ ba kɔbɔ ka lɛ na soŋ ba ka ba taa laafeeloŋ. Kyɛ ba baŋɛɛŋ ka a yɛlɛ ŋa koŋ baŋ vɛŋ ka ba bebe a gɛrɛ a daŋ koŋ nyaaŋ bee a kpi zaa. Kaapɔge ba teɛrɛ ka ba daŋ koŋ baŋ zeŋ tegitegilɛ. Kyɛ aŋa lɛ na Gyɔɔn 3:16 ane 5:24 naŋ yel na, Yezu yeleeŋ ka, nensaaleba na baŋ nyɛ la “nyɔvore naŋ ba taa baaroo.”

2. Bo yɛlɛ ka Gyɔɔn zuri 6 yelkyaare nyɔvore naŋ ba taa baaraa? (Gyɔɔn 6:39, 40)

2 Yezu da tu la soseɛlee eŋɛŋ a kyɛ ko noba turi yaga boroboro ane zomma baŋ ɔɔ. a A yɛlɛ ŋa da eɛ seɛlee yaga zaa, kyɛ yɛlɛ na oŋ da yel saŋa na zie naŋ da wa nyaa na da maaleŋ eɛ nɔmãã yaga zaa. A nembeɛoŋ da tu oŋ gaa Kapanum, ba da are peɛlɛɛ a Galili mane noɔre, oŋ da yelko ba ka, o na seŋ la kũũni ka ba iri nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaroo. (Kanne Gyɔɔn 6:39, 40.) Azuŋ bo teɛretɔ la bebe a ko ho zɔmenne ane ho nɔŋneba na zaa naŋ kpi na? Yezu yelbie na wuleeŋ ka noba yaga naŋ kpi na baŋ nyɛ la kũũni leɛ-iruu, ka ho neŋ ho nɔŋneba zaa zeŋ a taa popeɛloŋ tegitegilɛ! Kyɛ yɛlɛ na Yezu naŋ da lɛ yel aŋ be Gyɔɔn zuri 6 na da eɛ kpeɛŋaa ko a noba ka ba woŋ a muni soŋ, a naŋ eɛ kpeɛŋaa ko noba yaga zenɛ ŋa meŋ ka ba woŋ a muni soŋ. Bo yɛlɛ la ka Yezu da yel?

3. Bo yɛlɛ ka Yezu yel aŋ be Gyɔɔn 6:51?

3 Saŋa na Yezu naŋ da tu soseɛlee eŋɛŋ a ko a nembeɛoŋ bondirii baŋ di baare na, ba da leɛteɛrɛɛ maana na Jehoova naŋ da ko a Izerayɛl biiri a wɛgyɛŋ poɔŋ na yɛlɛ. A Sɛgre gba yeleeŋ ka a maana ŋa eɛ “bondirii . . . naŋ da yi [sazu].” (Yiem. 105:40; Gyn. 6:31) Yezu da yelee yɛlɛ mine a nembeɛoŋ naŋ baŋ kyaare maana, ka o toɔ̃ wuli ba yelnimizeɛ kaŋa. Aneazaa ka a maana da eɛ bondirii Naaŋmen naŋ da maŋ tu soseɛlee eŋɛŋ kyɛ ko a Izerayɛl biiri baŋ maŋ di, kyɛ a baaraa zaa ba da kpieŋ. (Gyn. 6:49) Yezu da yeleeŋ ka ona la a “bondi [meŋɛ] naŋ yi [sazu],” “a Naaŋmen bondirii,” ane “a nyɔvore bondiraa.” (Gyn. 6:32, 33, 35) Yezu da wulee tɛɛtɛɛ naŋ be a maana ane o meŋɛ kpakyagaŋ. Aneazaa ka a maana da eɛ kyɔɔtaa naŋ yi Jehoova zie, kyɛ bana naŋ da di a na, a baaraa zaa ba da kpieŋ. (Gyn. 6:49) Yezu da yeleeŋ a kyaare o meŋɛ ka: “Maa la a nyɔvore bondiraa naŋ yi [sazu] sigi wa. Neɛ na zaa naŋ di a bondiraa ŋa, na voorɔ la tegitegilɛ.” (Kanne Gyɔɔn 6:51.) A Gyuumine ŋa nɔɛ zaaŋ da mãã. Ba da ba baŋ ananso Yezu naŋ yelka o eɛ “a bondiraa” naŋ yi sazu wa, a e bondiraa naŋ gaŋ a maana na Naaŋmen naŋ da maŋ ko ba sããkommine na. Yezu pãã da yelko baŋ ka: “Kyɛ a bondiraa na N naŋ na tere . . . la N meŋɛ eŋɛ.” Wala oŋ da boɔrɔ ka o wuli? A eɛ nimizeɛ ka te baŋ bon na Yezu naŋ da boɔrɔ ka o wuli, bonso a na soŋ teŋ ka te baŋ lɛ te neŋ te nɔŋneba naŋ na baŋ e nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Te nyɛ yɛlɛ na Yezu naŋ da boɔrɔ ka o wuli.

WALA KA YEZU DA BOƆRƆ KA O WULI SAŊA NA OŊ DA YELKA “A NYƆVORE BONDIRAA” ANE “O EŊƐ” NA?

4. Ananso la wala ka ba mine nɔɛ zaa da mãã ane yɛlɛ na Yezu naŋ da yel na?

4 Saŋa na Yezu naŋ da wa yelka o eŋgane la a bondiraa o naŋ tere “ka o ko a teŋɛzu deme nyɔvore” na, a noba mine nɔɛ zaaŋ da mãã. Kaapɔge ba da teɛrɛ ka Yezu na ko baŋ o eŋnɛne meŋɛmeŋɛ ka ba ɔɔ. (Gyn. 6:52) Kyɛ Yezu da lɛ yelee yɛlɛ mine naŋ da vɛŋ ka ba nɔɛ da lɛ mãã yaga zaa. O da yeleeŋ ka: “Ka yɛnee ba di a nensaalaa Bie eŋɛ a kyɛ nyu o zĩĩ yɛ koŋ taa nyɔvore.”—Gyn. 6:53.

5. Ananso la wala teŋ na baŋ yelka Yezu da ba wulo ka noba na nyu la o zĩĩ meŋɛmeŋɛ?

5 A yi Noowa saŋa na zaa, Naaŋmen da ba tere sori ka nensaaleba dire zĩĩ. (Mun. 9:3, 4) A puoriŋ Jehoova da yelko la a Izerayɛl biiri meŋ ka ba ta wa dire zĩĩ. Neɛzaa naŋ di zĩĩ, aseŋ ka ‘ba ko o.’ (Liiv. 7:27) Yezu da wulee a Gyuumine ka ba tuuro bege na zaa Naaŋmen naŋ da ko ba na. (Mat. 5:17-19) Azuŋ Yezu daŋ koŋ sage yelka a Gyuumine ɔɔ o eŋnɛne meŋɛ a kyɛ nyu o zĩĩ. Kyɛ Yezu da yelee a yelseɛlee ŋa ka o wuli ba lɛ baŋ na toɔ̃ e nyɛ “nyɔvore naŋ ba taa baaroo.”—Gyn. 6:54.

6. Ananso la wala teŋ na baŋ yelka yɛlɛ na Yezu naŋ da yel aŋ be Gyɔɔn 6:53 na eɛ yelmannaa?

6 A pɛlɛɛŋ ka yelmannaa la ka Yezu da manna saŋa na oŋ da yele yɛlɛ korɔ a nembeɛoŋ na. Yezu da lɛ de la yelmannaa toŋ neŋ toma saŋa na oŋ da yele yɛlɛ korɔ a Samareya pɔge na, o da yeleeŋ ka: “Kyɛ banaŋ naŋ nyu a koɔ̃ N naŋ na ko ba, kɔŋnyuuri daŋ koŋ la kpɛ ba zaa. A koɔ̃ na N naŋ na tere, na leɛ la bulnimiri ba poɔŋ, ka a bullo yire a terɛ nyɔvore naŋ ba taa baaroo.” (Gyn. 4:7, 14) b Yezu da ba wulo ka ka a Samareya pɔge ŋaŋ nyu koɔ̃ mine naŋ be zie kaŋaŋ, o na nyɛ la nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Lɛ meŋ la, o da ba wulo ka a nembeɛoŋ na oŋ da yele yɛlɛ korɔ ba Kapanum poɔŋ na na nyɛɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa ka ba naŋ ɔɔ o eŋnɛne a kyɛ nyu o zĩĩ meŋɛmeŋɛ.

TƐƐTƐƐ NAŊ BE A YƐLƐ AYI NA KPAKYAGAŊ

7. Wala ka noba mine maŋ yelkyaare Yezu yelbie naŋ be Gyɔɔn 6:53 na?

7 Noba mine maŋ yeleŋ ka yɛlɛ na Yezu naŋ yel aŋ be Gyɔɔn 6:53 na, o da wulee yɛlɛ a naŋ seŋ ka noba erɛ a Daana Zimaanee Bondirii saŋa, bonso yɛlɛ na oŋ da yel na ane yɛlɛ na naŋ be a Gyɔɔn gane poɔŋ na yi la taa. (Mat. 26:26-28) Ba maŋ yeleŋ ka aseŋ ka neɛzaa naŋ gaa a Daana Zimaanee Bondirii lammo ɔɔ a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ baŋ maŋ de wa tuuli neŋ ba nimisogɔŋ na. Yelmeŋɛ la bee? Aseŋ ka te peɛre baŋ a yɛlɛ ŋa soŋ, bonso yuoni zaa, noba turituri yaga maŋ wa poɔ la te eŋɛŋ a donɛɛ lombori zaa a tigri ŋa pareŋ. Yɛ vɛŋ ka te nyɛ tɛɛtɛɛ naŋ be yɛlɛ naŋ be Gyɔɔn 6:53 ane yɛlɛ na Yezu naŋ da yel saŋa na baŋ da dire a Daana Zimaanee Bondirii na.

8. Bo tɛɛtɛɛ la be a yɛlɛ ayi na kpakyagaŋ? (Kaa a fotori meŋ.)

8 Te nyɛ tɛɛtɛɛ ayi mine naŋ be a yɛlɛ ŋa kpakyagaŋ. A dɛndɛŋ soba, Bo saŋa ane yeŋ seŋ ka Yezu da yel a yelbie ŋa naŋ be Gyɔɔn 6:53-56 na? Galili poɔŋ oŋ da yel a yɛlɛ ŋa yuoni 32 Y.W.P. (Yezu Waabo Puoriŋ) poɔŋ. Aŋa yuoni gbuli puoriŋ sɛre kyɛ oŋ da de a Daana Zimaanee Bondirii tigri na biŋ Gyɛruzɛlɛm poɔŋ. A yiiloŋ soba, nembobo oŋ da yel a yɛlɛ ŋa ko? Yezu da yelee a yɛlɛ ŋa ko a Galili noba na naŋ da boɔrɔ bondirii yi o zieŋ a gaŋ baŋ na zanne Jehoova bee a Naaŋmen Naaloŋ yɛlɛ. (Gyn. 6:26) Nɔkpeɛne zaa kyebe ka, saŋa na o naŋ wa yel yɛlɛ mine baŋ ba woŋ a muni soŋ na, ba da ba la sage o di. O potuuribo na mine gba da barɛɛ o puori tuubu. (Gyn. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) Yezu yelmeŋɛ bitontonee 11 na naŋ da be o zieŋ saŋa na baŋ da dire a Daana Zimaanee Bondirii na yɛŋ da ba waa ŋa a noba ŋa. A lɛ saŋa na, o yelmeŋɛ bitontonee 11 na yɛŋ da naŋ be la o zie aneazaa ka ba meŋ da ba baŋ yɛlɛ na o naŋ da wulo na tɛgɛ te baare. Aneazaa ka a Galili noba yaga zie zaa da ba sage o di, kyɛ o yelmeŋɛ bitontonee na yɛŋ da sagedieŋ ka Yezu la a Naaŋmen Bie naŋ yi sazu wa na. (Mat. 16:16) O da pugi baŋ a yelka: “Yɛnee la a noba naŋ are N puoriŋ a N dɔgɛɛ zaa poɔ.” (Luk. 22:28) A tɛɛtɛɛ ayi ŋa vɛŋɛɛŋ teŋ baŋ ka Yezu yelbie naŋ be Gyɔɔn 6:53 ba wulo sori a naŋ seŋ ka te maŋ tu kyɛ e a Daana Zimaanee Bondirii tigri na. Kyɛ tɛɛtɛɛ yaga naŋ bebeŋ a kyaare a yɛlɛ ayi ŋa.

Gyɔɔn zuri 6 mannɛɛ yɛlɛ na Yezu naŋ da yelko a nembeɛoŋ naŋ e Gyuumine Galili poɔŋ na (Foto naŋ be a gɔɔ seŋ). Yuoni gbuli puoriŋ o da yelee yɛlɛ ko o bitontonee naŋ taa yelmennoŋ na yoŋ Gyɛruzɛlɛm poɔŋ (Foto naŋ be a duri seŋ) (Kanne o wɛlbo 8)


HO MEŊ POƆ LA A YƐLƐ ŊA POƆŊ

9. Nembobo yɛlɛ la ka Yezu da yele a Daana Zimaanee Bondirii saŋa?

9 A Daana Zimaanee Bondirii saŋa, Yezu da de la boroboro naŋ ba taa bilɛ ko o bitontonee na a yelka o are ko la o eŋdaa. O da ko baŋ a waiŋ a yelka a are ko la a “nɔpaalaa zĩĩ.” (Mak. 14:22-25; Luk. 22:20; 1 Kor. 11:24) A yɛlɛ ŋa eɛ nimizeɛ yaga zaa. O boɔlɛɛ a nɔlaŋ ŋa ka a “nɔpaalaa,” noba naŋ na poɔ Yezu eŋɛŋ ka ba di Naaŋmen Naaloŋ na yoŋ la poɔ a nɔlaŋ paalaa ŋa poɔŋ, nensaaleba zaa naane. (Hib. 8:6, 10; 9:15) A bitontonee da ba baŋ a nɔlaŋ tɛgɛ te baare a lɛ saŋa na, kyɛ a da koŋ la kɔɔre, ba da na sɔ baŋ a naaloŋ kãã ka ba wa poɔ a nɔlaŋ paalaa ŋa poɔŋ, a nyɛ arezie a laŋ neŋ Yezu sazuŋ.​—Gyn. 14:2, 3.

10. Bo tɛɛtɛɛ la be yɛlɛ na Yezu naŋ da yel Galili ane yɛlɛ na oŋ da yel a Daana Zimaanee Bondirii zieŋ na? (Kaa a foto meŋ.)

10 Yɛlɛ na Yezu naŋ da yel a Daana Zimaanee Bondirii zieŋ na da kyaarɛɛ a ‘pisugu fẽẽ’ na. O bitontonee na naŋ da be o zieŋ a lɛ daare na oŋ daŋ kaa iri ka ba poɔ a noba ŋa poɔŋ. (Luk. 12:32) Bana la noba na oŋ da vɛŋ baŋ ɔɔ a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ. A puoriŋ, noba na zaa oŋ na kaa iri na meŋ na maŋ ɔɔ la a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ meŋ. Bana la na nyɛ kpɛ zie sazuŋ. A yɛlɛ ŋa meŋ lɛ wulee tɛɛtɛɛ naŋ be a Daana Zimaanee Bondirii na ane yɛlɛ na naŋ da e Galili na. Yɛlɛ na Yezu naŋ da yel a Daana Zimaanee Bondirii zie na kyaarɛɛ neŋ fẽẽ mine yoŋ. Kyɛ yɛlɛ na oŋ da yel Galili na yɛŋ da kyaarɛɛ noba yaga naŋ ba taa mannoo.

Noba na ba naŋ sɔ naaloŋ kãã na yoŋ la maŋ ɔɔ a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ, kyɛ neɛ na zaa meŋ naŋ wuli sagediibu Yezu eŋɛŋ kyɛ ba poɔ a noba na ba naŋ sɔ ba naaloŋ kãã na na baŋ nyɛɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa (Kanne o wɛlbo 10)


11. Bo yɛlɛ ka Yezu da yel Galili poɔŋ aŋ wuli ka noba mine yoŋ yɛlɛ naane oŋ da yele?

11 Noba na yaga zie zaa Yezu naŋ da yele yɛlɛ korɔ ba Galili yuoni 32 Y.W.P. poɔŋ na, bondirii baŋ da boɔrɔ ka Yezu ko ba ka ba di. Kyɛ Yezu da mɔɔrɔŋ ka o soŋ ba ka ba nyɛ ka, bonkaŋa bebeŋ a e nimizeɛ yaga zaa a gaŋ bondirii, a gba na baŋ ko ba nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Yezu gba da yeleeŋ ka noba na naŋ kpi na, ba na nyɛ la kũũni leɛ-iruu a kũũni leɛ-iruu saŋa a nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. A yɛlɛ ŋa yɛŋ oŋ da yel na ba kyaare noba na yoŋ oŋ da yel ba yɛlɛ a Daana Zimaanee Bondirii zieŋ na, kyɛ a kyaarɛɛ nensaaleba zaa. Azuŋ a yɛlɛ na Yezu naŋ da yel Galili poɔŋ na eɛ maaloo na nensaaleba zaa naŋ na baŋ nyɛ. O gba da yeleeŋ ka: “Neɛ na zaa naŋ di a bondiraa ŋa, na voorɔ la tegitegilɛ. . . A bondiraa na N naŋ na tere, ka o ko a teŋɛzu deme nyɔvore la a N meŋɛ eŋɛ.”—Gyn. 6:51. c

12. Boŋ na baŋ ko neɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa?

12 Yezu da ba wulo ka nensaaleba zaaŋ na nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Bana na yoŋ naŋ na ɔɔ ‘a boroboro ŋa,’ a tɛgɛ la ka noba na naŋ taa sagediibu Yezu eŋɛŋ na, bana yoŋ na nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Noba na naŋ maŋ yelka ba eɛ Kristabiiri na yɛŋ maŋ teɛrɛŋ ka ka ba naŋ “sage de [Yezu] yɛlɛ” a sage ka ona la ba faara, ba na nyɛɛ faabo. (Gyn. 6:29) Kyɛ aseŋ ka ba naŋ e yelkaŋa poɔ. Noba na mine naŋ da be Galili na da sage la Yezu di a piilee na, kyɛ a puoriŋ ba da ba lɛ sage o di. Ananso la wala baŋ da e lɛ?

13. Ka ba naŋ yelka te taa sagediibu Yezu eŋɛŋ, wala ka lɛ wuli?

13 A nembeɛoŋ na yaga zie zaa naŋ da tuuro Yezu na, bondirii yɛlɛ baŋ da tuuruu. Ba da boɔrɔŋ ka o saŋna ba baaleba, a korɔ ba bondirii, a kyɛ yele yɛlɛ ba naŋ boɔrɔ ka ba wono korɔ ba. Kyɛ Yezu da vɛŋɛɛŋ aŋ pɛle ka o ba wa a donɛɛ zu ka o ko ba boma ba naŋ boɔrɔ yoŋ, kyɛ o waɛŋ ka o wuli ba yɛlɛ a naŋ seŋ ka ba erɛ a toɔ̃ e o yelmeŋɛ potuuribo. A da seŋ ka ba “wa [Yezu] zie” a maŋ sagra yɛlɛ na zaa o naŋ wulo ba na a de a tonɔ neŋ toma.​—Gyn. 5:40; 6:44.

14. Boŋ teŋ na baŋ e a nyɛ tɔnɔ yi Yezu eŋɛ ane o zĩĩ na?

14 Yezu da vɛŋɛɛŋ baŋ baŋ ka, o na de la o eŋɛ ane o zĩĩ iri sareka ko ba ka lɛ vɛŋ ka ba toɔ̃ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. A da seŋ ka ba taa sagediibu a yɛlɛ ŋa eŋɛŋ. A da eɛ nimizeɛ ko a Gyuumine ŋa ka ba taa a yɛlɛ ŋa sagediibu, lɛ aŋ e nimizeɛ ko te meŋ zenɛ ŋa. (Gyn. 6:40) Azuŋ yɛlɛ na Yezu naŋ yel aŋ be Gyɔɔn 6:53 na wuleeŋ ka, aseŋ ka te taa sagediibu a yɔɔdeɛbo eŋɛŋ sɛre kyɛ na baŋ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. Noba yaga naŋ ba taa mannoo na baŋ nyɛɛ a maaloo ŋa.​—Efe. 1:7.

15-16. Bo yelnimizeere teŋ zanne yi Gyɔɔn zuri 6 poɔŋ?

15 Te zannɛɛ yelsonne yaga a yi Gyɔɔn zuri 6 naŋ e nimizeɛ yaga zaa a kyɛ eŋnɛ faŋa meŋ. Te zannɛɛŋ ka Yezu da maŋ taa la noba yɛlɛŋ yaga zaa. Saŋa na oŋ da be Galili na, o da saŋ la baaleba, a wuli noba a Naaloŋ yɛlɛ, a kyɛ ko ba bondirii meŋ baŋ di. (Luk. 9:11; Gyn. 6:2, 11, 12) Kyɛ agaŋaazaa, o da wuli baŋ ka ona la “a nyɔvore bondiraa.”​—Gyn. 6:35, 48.

16 Noba na Yezu naŋ yelka ba eɛ a ‘pikyɛlɛɛ’ na yɛŋ koŋ baŋ ɔɔ a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ a Daana Zimaanee Bondirii lammo na ba naŋ maŋ e yuoni zaa na zieŋ. (Gyn. 10:16) Kyɛ ba meŋ na nyɛɛ tɔnɔ yi Yezu Krista eŋɛ ane o zĩĩ na eŋɛŋ. Ba na nyɛɛ a tɔnɔ ŋa ka ba naŋ wulo sagediibu a yɔɔdeɛbo eŋɛŋ, ane yɛlɛ na zaa naŋ na nyɛ eebo a tuuro a yɔɔdeɛbo eŋɛŋ na. (Gyn. 6:53) Noba na naŋ maŋ ɔɔ a boroboro a kyɛ nyu a waiŋ na yɛŋ, ba poɔ la a nɔpaalaa na poɔŋ, a na te di Naaloŋ sazuŋ. Kyɛ, ka te poɔ la noba na ba naŋ sɔ naaloŋ kãã na poɔŋ bee ka te eɛ a pikyɛlɛɛ na, yɛlɛ na naŋ be Gyɔɔn zuri 6 na eɛ nimizeɛ ko te. A wuli teŋ ka aseŋ ka te zaa taa sagediibu a yɔɔdeɛbo eŋɛŋ, sɛre kyɛ na baŋ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa.

YIELOŊ 150 Seek God for Your Deliverance

a A zannoo naŋ pare na mannɛɛ Gyɔɔn 6:5-35 poɔ yɛlɛ.

b A koɔ̃ na Yezu naŋ da yel a yɛlɛ na eɛ yelmannaa naŋ are ko yɛlɛ na zaa Jehoova naŋ erɛ ka lɛ na soŋ ka te nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa.

c Gyɔɔn zuri 6 de la a yelbie ŋa toŋ neŋ toma “neɛ na zaa” ane “banaŋ zaa” a kyaare noba naŋ na baŋ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa.​—Gyn. 6:35, 40, 47, 54, 56-58.