Ba dɔge maŋ yuoni 1927 teŋ-bile kaŋa naŋ peɛle Chicago, Illinois, U.S.A paaloŋ. N dɔgreba da taa la biiri banuu—Jetha, Don, maaŋ, Karl, ane Joy. Te zaa da eɛ siri ka te puore Jehoova ane te sukyiri zaa. Jetha da gaa la Gilead sakuu class ayi soba yuoni 1943 poɔŋ. Don, Karl, ane Joy meŋ da gaa la Bɛɛtil naŋ da be Brooklyn, New York. Don da gaayɛŋ yuoni 1944, ka Karl gaa yuoni 1947, ka Joy meŋ gaa yuoni 1951. Ba neŋ N dɔgreba ewuli soŋ na da eŋ maŋ faŋa yaga zaa.

N Saa ane N Ma da maŋ kannɛɛ a Baabole a nɔŋ Naaŋmen a da maŋ wulo te ka te meŋ nɔmoo. Kyɛ saŋa na N Saa naŋ da wa gaa zɔɔ a Donɛɛ Zaa Zɔɔre Dɛndɛŋ soba Europe paaloŋ baare kyɛ leɛ wa na, o da ba lɛ taa gyeremɛ zaa ko a misare. N Ma da puoree Naaŋmen bareka N Saa naŋ da gaa a zɔɔre kyɛ leɛ wa laafeɛ, o da yelkooŋ ka: “Karl, e ka te maŋ la laŋ gaa misa aŋa lɛ teŋ da maŋ erɛ na.” N Saa da deɛ yeleeŋ kaa: “N na beɛle boŋ gaa be, kyɛ N gbɛre ba neɛrɛ a misa poɔ.” Oŋ da sooroo ka: “Ananso la wala?” Oŋ deɛ yelka: “A zɔɔre saŋa, puoruu wedeɛreba naŋ laŋ puoruu bonyeni da maŋ wa puore ko la sogyare na ba kaŋa zaa naŋ are ba puoriŋ a zɔɔre poɔŋ na! Ka lɛ Naaŋmen da arɛɛ a noba na zaa naŋ zɔɔrɔ taa na puoriŋ bee?”

A puoriŋ saŋa na N Ma naŋ da naŋ be a misaŋ na, Jehoova Sieree Deme bayi da wa la te die. Ba da de la Baabole zannoo gama ayi mine ko N Saa. A gama yuori da la Light, naŋ yele a Yel-iriwulaa gane poɔ yɛlɛ. N Saa poɔ da pɛlɛɛ a yɛlɛ a da sage deɛ a gama. N Ma naŋ da wa gaa ka o nyɛrɛ a gama na oŋ piili kannaa. Bebiri kaŋa, o da nyɛɛ duoro mine a duorisaamma gane poɔŋ naŋ tonɔ boɔlɔ noba naŋ boɔrɔ ka ba zanne a Baabole ane a lɛ gama ayi na ba naŋ boɔlɔ light na. O da sagɛɛŋ ka o na gaaŋ. Saŋa na oŋ da wa te ta be na, pɔg-nyaaŋaa kaŋa da wa yuo la a pane. O da de la a gane wuluu a sooroo ka, “Yɛ zannɛɛ a gane ŋa kyɛ bee?” Ka a pɔg-nyaaŋaa deɛ yelka, “Eɛ, N pɔgeyaa, kpeɛrɛ waana.” Daagbuli puoriŋ N Ma da de la te meŋ gaa be, lɛ puoriŋ daa zaa te da maŋ gaaŋ.

A lammo kaŋa saŋa, neɛ naŋ kaara a zannoo zu na da yelka N kanne Yieme 144:​15, be la yelka noba na naŋ puoro Jehoova na taa la popeɛloŋ. A lɛ sɛgre na da tɔ la N sukyiri yaga zaa ane sɛgre ayi mine teŋ da kanne be, aŋa 1 Timoti 1:​11, beŋ yelka Jehoova la “a popeɛloŋ Naaŋmen,” ane Efesu 5:​1, be meŋ eŋnɛ teŋ faŋa ka te “tɔglɔ Naaŋmen.” N da wa nyɛɛŋ ka aseŋ ka a e ma popeɛloŋ N naŋ puoro Naaŋmen naŋ maale ma, a puore o bareka o naŋ ko ma apoɔsori ka  N puoruu. Lɛ meŋ maŋ mɔɔrɔ ka N erɛ N zemmo zaa poɔŋ.

Lantaapuoruu naŋ da peɛle te na tɔɔre da eɛ Kilomitare 32 (Maalere 20). A Lammozie da be la Chicago poɔŋ. Kyɛ te da maŋ gaa la a lammore be, maŋ da piili nyɛrɛ bammo yaga yire a Baabole poɔŋ. N teɛrɛɛ bebiri kaŋa, neɛ na naŋ da kaara a lammo zu na da boɔlɛɛ Jetha ka o iri yɛlɛ noɔre. Saŋa na maŋ da kyɛllɛ yɛlɛ na oŋ da yele na, N da leɛ yelko la N meŋɛ ka: ‘N baŋɛɛ a yɛlɛ ŋa. N meŋ da naaŋ baŋ zɛgɛɛ N nu a iri a yɛlɛ noɔre.’ Azuŋ N da piileeŋ a maŋ nare N meŋɛ soŋ ka N iri yɛlɛ noɔre sɛre kyɛ gɛrɛ a lammore. Kyɛ a yɛlɛ nimizeɛ la ka N neŋ N beɛre mine bayi ane N kpeɛ̃ mine bayi na zaa da tagra peɛlɛɛ Jehoova yaga zaa. N da de la suobu yuoni 1941.

Lammokpɛŋ kaŋa maŋ teɛre o yɛlɛ yaga zaa la a lammokpɛŋ na teŋ da e yuoni 1942 Cleveland, Ohio teŋɛ na poɔŋ. Noba yaga meŋ naŋ be ziiri naŋ gaŋ 50 naŋ be United States paaloŋ poɔŋ meŋ da kyɛllɛɛ a lammo telephone zuŋ. Te yideme ane te yɔɔdɔbɔ ane te yɔɔpɔgeba meŋ neŋ ba yideme zaa da kpeɛrɛɛ tɛntere pooreŋ a peɛle zie na baŋ da erɛ a lammokpɛŋ na. A Donɛɛ Zaa Zɔɔre Ayi soba na meŋ da piileeŋ, baŋ da piili dɔgrɔ Jehoova Sieree Deme meŋ yaga zaa. Zimaanee saŋa, N da nyɛɛ te yɔɔmine naŋ page ba lɔɛ ka a lɔɛ zaa niŋe kyaare zie na teŋ gana na yeŋe seŋ. Ba da maŋ vɛŋeŋ ka nembonyeni be a lɔɔre kaŋa zaa poɔŋ. Ka ba naŋ wa nyɛ ka noba mine waanaŋ ka ba iri taawae, ka ba zaa nyugi a lɔɛ vũũ ka a vũũ kpeɛrɛ a noba naŋ iri a taawae nimie ka lɛ vɛŋ ka ba koŋ lɛ nyɛrɛ soŋ soŋ, kyɛ ka ba ŋmeɛrɛ a lɔɛ horn ka te yɔɔmine meŋ woŋ a zɔ wa soŋ ba. N da nyɛɛŋ ka ‘Jehoova puorebiiri maŋ eɛ siri wagre zaa a go yelzaa naŋ na baŋ e!’ Yelfaa meŋ zaa da ba e. N da nyɛɛŋ ka te taa la gomeŋɛ, azuŋ N da maŋ gbireŋ ka N eŋɛ zaa mãã.

Yuomo mine puoriŋ, ka maaŋ leɛteɛre a lammokpɛŋ na teŋ da gaa na yɛlɛ, N da nyɛɛŋ ka N ma da ba vɛŋ ka yelzaa dɔnnɔ o bee a zoro dabeɛ̃. O da dɛlɛɛ Jehoova ane o laŋnoɔre puoruu na kpɛlɛŋkpɛlɛŋ. N daŋ koŋ inni o ewuli soŋ na zaa.

N Ma da piilee a regular paaneɛ toma a ba kɔɔre kyɛ teŋ gaa a lɛ lammokpɛŋ ŋa. O da kyɛlle woŋee a yelyaga na zaa baŋ da tere a kyaare wagre zaa naaŋ moɔloo toma na soŋ zaa. Saŋa na teŋ da leɛ kulo na, o da yeleeŋ ka, “N naŋ boɔrɔŋ ka N tɔnne a paaneɛ toma, kyɛ N koŋ baŋ toŋ a toma ŋa kyɛ naŋ tonɔ a die toma zaa soŋ.” Oŋ soore te ka te na somooŋ bee? Teŋ da yelka ɛɛ, azuŋ o da ko la te kaŋa zaa debiri bonyeni bee ayi teŋ na maŋ maale o poɔ bebiri zaa sɛre kyɛ dire bondirii beguo saŋa. Ka teneeŋ wa yi gaa sakuu, o da maŋ kaa la a deri zaa poore a nyɛ ka a eɛ forifori bee sɛre kyɛ gɛrɛ a naaŋ moɔloo. O da de la o meŋɛ zaa eŋ a naaŋ moɔloo toma poɔŋ, kyɛ o da maŋ mɔɔrɔŋ a kaara o biiri meŋ zieŋ. Ka teneeŋ wa wa die ŋmenaa saŋa ka te di bondirii bee ka teneeŋ wa yi sakuu wa, o da maŋ bebeŋ a kaara te zu. Saŋa kaŋa ka teneeŋ wa yi sakuu wa, te da maŋ tuuŋ gaa a naaŋ moɔloo, lɛ da soŋ teŋ teŋ baŋ toma na a paaneere naŋ maŋ tonɔ.

N da piilee a paaneɛ toma saŋa na maŋ da nyɛ yuomo 16 na. Aneazaa ka N Saa da naŋ ba e Jehoova Sieree Deme kaŋa, kyɛ o da boɔrɔŋ ka o baŋ lɛ N naaŋ moɔloo toma na naŋ gɛrɛ. Zimaanee kaŋa, N da yelkooŋ ka aneazaa ka N mɔɔrɛɛ N moɔbo zaa, kyɛ N naŋ ba nyɛ neɛzaa N neŋ o naŋ na piili zanna a Baabole. N da zeŋɛɛŋ lɛɛŋ a wa sooroo ka, “Ho na sageŋ ka N neŋ bo piili Baabole zannoo bee?” O da zeŋ teɛrɛɛ a yɛlɛ lɛɛŋ, a da sage ka N neŋ o piili zanna a  Baabole. Azuŋ N saa la neɛ na N neŋ o naŋ daŋ piili zanna a Baabole. A da eɛ apoɔsori naŋ e kpoŋ yaga zaa a ko ma!

Te da zannɛɛ a gane ŋa, “The Truth Shall Make You Free.” Saŋa na te zannoo naŋ da nyɛrɛ nimitɔɔre gaabo na, N da nyɛɛŋ ka N Saa sonnɔ maŋ ka N e neɛ naŋ baŋ wulibo. Aŋa mannoo poɔŋ, zimaanee kaŋa te da kannɛɛ a wɛlbo kaŋa baare oŋ yelka: “N nyɛɛ yɛlɛ na a gane naŋ yele na. Kyɛ wala teŋ e baŋ ka yɛlɛ na a gane naŋ yele na eɛ yelmeŋɛ?” N da ba nare N meŋɛ ka N iri o soorebiri na noɔre koo, azuŋ N da yeleeŋ ka, “N koŋ baŋ wuli bo a yɛlɛ ŋa pampana, kyɛ ka teneeŋ la wa nyɛ a vuo ka te zanne, N na iree a noɔre ko bo.” Lɛ meŋ maŋ da e. N da bɔ la sɛgre mine naŋ wuli ka yɛlɛ na te naŋ zanna na eɛ yelmeŋɛ. Lɛ puoriŋ, sɛre teŋ na zanne zaa N da maŋ narɛɛ N meŋɛ soŋ a peɛre a yɛlɛ gaa tɔɔre. Lɛ da soŋ maŋ maŋ baŋ a sɛgre poɔ yɛlɛ soŋ, a da soŋ N saa meŋ oŋ meŋ nyɛ nimitɔɔre gaabo. O da de la yɛlɛ na o naŋ zanna na tonɔ neŋ toma a da de suobu yuoni 1952 poɔŋ.

N da yi la N zie na N saa ane N ma naŋ da kpeɛrɛ na a te kpeɛrɛ N yoŋ saŋa na maŋ da nyɛ yuomo 17. Jetha a da wa eɛ misinaare, ka Don meŋ da gaa Bɛɛtil. Ba zaa da nɔŋ la ba puoruu toma na ba naŋ da tonɔ na, lɛ da eŋ maŋ faŋa yaga zaa. N da fiilɛɛ Bɛɛtil ane Gilead sakuu fɔɔm a kyɛ pãã kyɛllɛ ka N nyɛ zie na Jehoova naŋ na de ma gaaneŋ. Boŋ da yi a poɔŋ wa? Ba da toŋboɔle maŋ Ka N wa Bɛɛtil yuoni 1946 poɔŋ.

A yuomo ŋa zaa poɔŋ, N toŋ la toŋ tɛɛtɛɛ a Bɛɛtil toma poɔŋ, azuŋ N da toɔ̃ zannɛɛ yelpaala. N nyɛ la yuomo 75 N Bɛɛtil toma poɔŋ, a lɛ yuomo ŋa poɔŋ N zannɛɛ gama maaloo ane accounting toma. N da zannɛɛ lɛ maŋ na baŋ da boma ko Bɛɛtil ane lɛ maŋ na baŋ de bonnimizeere mine yi neŋ Bɛɛtil a gaa ziiri mine. Kyɛ agaŋaazaa, N nyɛrɛɛ tɔnɔ yaga yire a Baabole poɔ wuluu na zaa te naŋ maŋ nyɛ yi a Beguo Baabole zannoo ane yelyaga ba naŋ maŋ tere Bɛɛtil poɔŋ na.

N da zannɛɛ yɛlɛ yi N yɔɔ Karl zie, o meŋ da wa la Bɛɛtil yuoni 1947. O da baŋɛɛ Baabole wulibo yaga zaa. Bebiri kaŋa N da bɔ la sommo yi o zie a kyaare yelyaga kaŋa baŋ da ko ma ka N tere. N da yelkooŋ ka, ba ko maŋ yɛlɛ yaga a kyaare a yelyaga, kyɛ N ba baŋ lɛ maŋ na e a de a zaa toŋ neŋ toma. O da soore maŋ soorebiri bonyeni kaŋa naŋ da soŋ ma, o da soorɛɛŋ ka, “Joel, ho yelyaga na yelzu la bo?” N da nyɛɛ yɛlɛ na oŋ boɔrɔ ka o wuli na, aseŋ ka N de yɛlɛ na yoŋ naŋ kyaare N yelzu na toŋ neŋ toma kyɛ bare a kyɛlɛɛ na zaa. N daŋ ba inni a lɛ yɛlɛ na zaa.

Ka teneeŋ na baŋ taa popeɛloŋ te Bɛɛtil toma poɔŋ, aseŋ ka te maŋ de te menne zaa eŋ a naaŋ moɔloo toma poɔŋ, lɛ na soŋ teŋ ka te nyɛ yɛlɛ  mine naŋ eŋnɛ faŋa yaga zaa. Bebiri kaŋa zimaanee, N neŋ te yɔɔdɔɔ kaŋa da nyɛ la yelkaŋa naŋ eŋnɛ faŋa yaga zaa a naaŋ moɔloo poɔŋ, a yɛlɛ ŋa da eɛŋ a peɛle Bronx naŋ be New York City poɔŋ. N neŋ te yɔɔdɔɔ kaŋa da gaa la pɔge kaŋa naŋ da deɛ A Kaakaara Ziduoruu ane a Awake! gama na mine zie. Te da porɛɛ te yoe koo a yelka, “Zimaanee ŋa te yoɔrɔŋ a sonnɔ noba ka ba zanne yɛlɛ mine naŋ eŋnɛ faŋa yi a Baabole poɔŋ.” Oŋ deɛ yelka, “Ka Baabole yɛlɛ yɛŋ waana ka yɛ yel yɛŋ, yɛ na baŋ kpeɛrɛ waanaŋ.” Te da kannɛɛ sɛgre yaga naŋ kyaare Naaŋmen Naaloŋ na ane a donpaalaa naŋ waana na yɛlɛ. A yɛlɛ da tɔ la o sukyiri yaga zaa. Daagbuli puoriŋ, o da toŋboɔlɛɛ o zɔmenne yaga ka ba meŋ wa kyɛlle woŋ a yɛlɛ. A puoriŋ o neŋ o serɛ da wa puoree Jehoova yelmennoŋ poɔŋ.

N da boɔrɔŋ ka N de pɔge, kyɛ yuomo pie puoriŋ maŋ da nyɛ te yɔɔpɔge kaŋa ka N neŋ o kultaa. Boŋ da soŋ ma maŋ nyɛ te yɔɔpɔge naŋ e kultatɔ naŋ soma? N da puore sɔɔrɛɛ Jehoova a kyaare a yɛlɛ, a kyɛ da teɛre nyɛ yɛlɛ maŋ na boɔrɔ ka N neŋ N pɔge zaa erɛ ka teneeŋ wa kultaa baare.

A lammokpɛŋ na baŋ da e yuoni 1953 Yankee Stadium poɔŋ na, N da nyɛ la te yɔɔpɔge kaŋa yuori naŋ di Mary Aniol. O neŋ Jetha zaaŋ da laŋ class a Gilead sakuu poɔŋ, Mary neŋ N kpeɛma na meŋ zaaŋ da laŋ e misinaarehe zi-bonyenaa poɔŋ. Mary da de la eŋnyagroŋ a manne lɛ o misinaare toma na naŋ gɛrɛ Caribbean paaloŋ ane Baabole zannezanneba o neŋ ba naŋ zanna a Baabole yɛlɛ ko ma. Saŋa na teŋ da wa baŋ taa soŋ na, te da nyɛɛŋ ka te zaa na boɔrɔŋ ka te naŋ tonɔ a wagre zaa puoruu toma. Nɔmmo te naŋ da taa ko taa na da baaraŋ yaga zaa, azuŋ te da kulee taa April 1955. Soe yaga poɔŋ, N da nyɛɛŋ ka Mary sereŋ eɛ kyɔɔtaa naŋ yi Jehoova zie, a taa ewuli sonne yaga zaa meŋ maŋ na baŋ tɔgle. O da maŋ de la popeɛloŋ tonɔ neŋ toma zaa ba naŋ koo. O da maŋ tonɔŋ neŋ o poɔ zaa, a da taa noba yɛlɛŋ meŋ yaga zaa, Jehoova ane o Naaloŋ yɛlɛ meŋ da la yɛlɛ naŋ e nimizeɛ o zemmo poɔŋ a gaŋ yelzaa. (Mat. 6:33) Te da toŋɛɛ a gbandige zukaara toma yuomo ata, yuoni 1958 poɔŋ, ba da lɛ toŋboɔle teŋ ka te wa Bɛɛtil.

N da zannɛɛ yɛlɛ yaga a yi Mary zie. Aŋa mannoo poɔŋ, saŋa na teŋ da wa kultaa baare na, te da de la gbɛre ka te na maŋ laŋ kannɛɛ a Baabole, ka teneeŋ wa kanna, te da maŋ kanneŋ a yi o wɛlbo 1 a te tɔ 15, ka a puoriŋ teŋ la tɔnne zie na te naŋ kanne ta na. Ka te kaŋaŋ wa kanne baare, te kaŋa zaa maŋ wulee yɛlɛ o naŋ zanne yi a sɛgre poɔŋ, a kyɛ di dama a kyaare lɛ teŋ na baŋ de a yɛlɛ toŋ neŋ toma te zemmo poɔŋ. Mary da maŋ wuli maŋ yɛlɛ na mine o naŋ zanne yi a Gilead sakuuŋ ane o misinaare toma na poɔŋ. A yɛlɛ ŋa da soŋ maŋ maŋ nyɛ Baabole poɔ bammo yaga, a kyɛ soŋ ma maŋ nyɛ nimitɔɔre gaabo N yelyaga terebo poɔŋ ane lɛ maŋ na baŋ eŋnɛ te yɔɔpɔgeba faŋa.—Yeng. 25:11.

N pɔge nɔŋnaa Mary kpieŋ yuoni 2013 poɔŋ. Kyɛ N kaarɛɛ soriŋ ka N nyɛ o a donpaalaa poɔŋ! Kyɛ pampana ŋa yɛŋ, N naŋ eɛ siri ka N zanna yɛlɛ yaga, a kyɛ dɛle Jehoova neŋ N sukyiri zaa. (Yeng. 3:5, 6) N maŋ nyɛ la sukyiridii ane popeɛloŋ ka maaŋ wa teɛrɛ yɛlɛ Jehoova noba naŋ na e a donpaalaa poɔŋ. Nɔkpeɛne zaa kyebe ka te na zannɛɛ yelpaala yi te Wulwuli Kpoŋ na zie a kyɛ zanne yɛlɛ yaga meŋ a kyaaroo! Ɛɛ, N puoree Jehoova bareka yaga zaa ane yɛlɛ na zaa o naŋ wuli ma ane nembaalonzoe na zaa o naŋ wuli ma na.