1. Bidɔgreba boɔbo la wala a kyaare ba biiri?

 BIDƆGREBA, te baŋɛɛŋ ka yɛ boɔrɔŋ ka yɛ soŋ yɛ biiri ka ba wa baŋ Jehoova a kyɛ nɔŋ o meŋ. Kyɛ te koŋ baŋ nyɛ Naaŋmen. Azuŋ sobuo yɛŋ na baŋ tu kyɛ soŋ yɛ biiri ka ba baŋ ka Naaŋmen bebeŋ meŋɛmeŋɛ a toɔ̃ tage peɛloo meŋ?​—Gyi. 4:8.

2. Sobuo ka bidɔgreba na baŋ wuli ba biiri Jehoova gyogri?

² Ka bidɔgrebaŋ wa wulo ba biiri a Baabole, a na soŋ la a biiri ka ba tage peɛle Jehoova. (2 Tim. 3:14-17) Kyɛ a Baabole lɛ wuli teŋ sori na kaŋa baapaalba naŋ na baŋ tu kyɛ zanne Jehoova yɛlɛ. A yi a Yeng Yelibie gane poɔŋ, bi-saa kaŋa teɛrɛɛ o bie ka o daŋ ta wa inne Jehoova gyog-sonne na o naŋ iri wuli te a tuuro o bonmaalee eŋɛŋ na. (Yeng. 3:19-21) Te na zanne nyɛɛ soe na mine bidɔgreba naŋ na baŋ tu kyɛ de Naaŋmen bonmaalee a soŋ ba biiri ka ba zanne Jehoova gyogri.

3. Bo sommo aŋ seŋ ka bidɔgreba de korɔ ba biiri?

³ A Baabole yeleeŋ ka “Naaŋmen gyogri na nimie naŋ koŋ baŋ nyɛ na kyaanɛɛŋ a yi o bonmaalee eŋɛŋ.” (Uro. 1:20) Bidɔgreba maŋ nɔŋeŋ ka ba neŋ ba biiri laŋ be yeŋeŋ. De ana saŋa na a soŋ ho biiri ka ba baŋ Jehoova gyog-sonne a tuuro “O bonmaalee” eŋɛŋ. Yɛ vɛŋ ka te zanne nyɛ yɛlɛ mine bidɔgreba naŋ na baŋ zanne yi Yezu wulibo eŋɛŋ.

4. Sobuo ka Yezu da maŋ tu Naaŋmen bonmaalee eŋɛŋ kyɛ wuli o potuuribo na? (Luka 12:24, 27-30)

 ⁴ Te nyɛ lɛ Yezu naŋ da maŋ tu Naaŋmen bonmaalee eŋɛŋ kyɛ wulo noba. Saŋa kaŋa Yezu da yelko la o potuuribo ka ba leɛ kaa nuuli ane felaaware soŋ. (Kanne Luka 12:24, 27-30.) Yezu da de la nuuli ane felaaware manne ne a yelmannaa ŋa, bonso a da eɛ boma o potuuribo naŋ baŋ yaga zaa. Aminekaŋaŋ, Yezu potuuribo na da nyɛɛ nuuli naŋ ɛgrɛ wa gɛrɛ bee a nyɛ felaaware naŋ be a moɔ poɔŋ a veɛlɛ yaga zaa. Hooŋ leɛteɛre nyɛ Yezu naŋ de o nu teɛŋ tɔgle a boma ŋa a kyɛ yele a yɛlɛ korɔ o potuuribo. Yezu naŋ da wa yel ana boma ŋa yɛlɛ a baare na, o da wulee o potuuribo na yelnimizeɛ kaŋa a kyaare ba Saa naŋ be sazuŋ, ka o eɛ neɛ naŋ maŋ yuoro o nu a kyɛ taa nimimaaroŋ meŋ. A da yelka: Jehoova na ko la o yelmeŋɛ puorebiiri zaa bondirii ane bonsuure aŋa lɛ oŋ maŋ korɔ a nuuli bondirii a kyɛ maale a felaaware meŋ aŋ veɛlɛ na.

5. Naaŋmen bonmaalee bobo ka bidɔgreba na baŋ de wuli ba biiri Jehoova yɛlɛ?

⁵ Bidɔgreba na baŋ tɔglɛɛ Yezu ka ba naŋ wa wulo ba biiri. Aminekaŋaŋ ho na baŋ wulee ho bie Naaŋmen bonmaalee na ho naŋ nɔŋ yaga. Aŋa mannoo poɔŋ, ho na baŋ wuluuŋ duŋo ane teɛ na ho naŋ nɔŋ yaga. Ka hooŋ wa baare, wuluu yɛlɛ oŋ na baŋ zanne yi be a kyaare Jehoova. Ho meŋ na baŋ soorɛɛ ho bie ka o wuli bo duŋo ane teɛ na yɛlɛ o naŋ nɔŋ yaga. Ka hooŋ wa yele Naaŋmen bonmaalee mine yɛlɛ ho bie naŋ nɔŋ yaga zaa a koroo, lɛ na vɛmeŋ ka o kyɛllɛ wono a boɔrɔ ka o nyɛ yɛlɛ oŋ na baŋ zanne yi be a kyaare Jehoova.

6. Bo teŋ na baŋ zanne yi Christopher ma ewuli soŋ na poɔŋ?

⁶ A ba fɛre ka bidɔgreba maŋ peɛre teɛ kaŋa bee duŋo kaŋa yɛlɛ gaa tɔɔre, sɛre kyɛ na toɔ̃ wuli ba biiri yɛlɛ baŋ na baŋ zanne yi be a kyaare Jehoova. Yezu da ba wuli o potuuribo lɛ a nuuli naŋ maŋ e di bondirii bee lɛ a felaaware naŋ maŋ e baa. Ka ho bieŋ nɔŋ ka o zanna yɛlɛ yaga a kyaare Jehoova bonmaalee, kyɛ ka hooŋ yel yelfẽẽ kaŋa bee a sooroo soorebiri kaŋa yoŋ, o na baŋɛɛ yɛlɛ na hoŋ boɔrɔ ka ho wuluu na. Te yɔɔdɔɔ kaŋa baŋ boɔlɔ Christopher teɛrɛɛ o bibiiloŋ saŋa yɛlɛ, a da yelka: “N ma da maŋ yelee yelbiliibilii mine a kyaare Naaŋmen bonmaalee naŋ ŋmaa gyeere te ka a na baŋ soŋ te ka te zanne Jehoova yɛlɛ. Aŋa mannoo poɔŋ, ka teneeŋ wa kyɛnɛ a te peɛle tanne o da maŋ yeleŋ ka: ‘Nyɛ lɛ a taŋa ŋa naŋ e kpoŋ a kyɛ veɛlɛ seŋ lɛ! Ho ba nyɛ ka Jehoova yɛlɛ eɛ nɔmãã yaga zaa?’ Bee ka teneeŋ wa peɛle mane noɔre o maŋ yeleŋ ka: ‘Hooŋ leɛ nyɛ lɛ a koɔ̃ ŋmie naŋ vaara ane kpeɛ̃o, ho ba nyɛ ka Jehoova taa la kpeɛ̃o yaga zaa?’” Christopher yeleeŋ ka: “Aneazaa ka ana yɛlɛ ŋa da maŋ eɛ yelbiliibilii, kyɛ a da taa la tɔnɔ yaga ko te bonso, a da maŋ soŋ teŋ teŋ teɛre yɛlɛ gaa tɔɔre a kyaare Naaŋmen bonmaalee.”

7. Wala hoŋ na baŋ e wuli ho biiri ka ba maŋ teɛrɛ Naaŋmen bonmaalee yɛlɛ gɛrɛ tɔɔre?

⁷ Ka ho biiri naŋ wa baara, naŋ kyɛnɛ sonnɔ ba ka ba maŋ teɛre Naaŋmen bonmaalee yɛlɛ gaa tɔɔre ka a soŋ ba ka ba zanne yɛlɛ yaga a kyaare Jehoova. Ho na toɔ̃ yelee Naaŋmen bonmaalaa kaŋa yɛlɛ a soore ho biiri ka, “Boŋ ka a bon ŋa yɛlɛ wulo yɛ a kyaare Jehoova?” Aminekaŋaŋ, yɛlɛ na ho biiri naŋ na yelko bo na na e boŋ nɔmãã.​—Mat. 21:16.

8. Bo poɔsori la ka Izerayɛl bidɔgreba na da maŋ taa ka ba neŋ ba biiriŋ wa laŋ “kyɛnɛ soriŋ”?

⁸ Jehoova da yelko la a Izerayɛl biiri naŋ e bidɔgreba na ka ba maŋ wulo ba biiri o bege ka ba naŋ wa “kyɛnɛ soriŋ.” (Dut. 11:19) Sobie yaga da be la a Izerayɛl korihi na pooreŋ. Ka neɛŋ kyɛnɛ ana sobie ŋa zuriŋ, o na baŋ  nyɛɛ dunni ane felaawa tɛɛtɛɛ. Azuŋ ka booree demeŋ wa kyɛnɛ ana sobie ŋa zuriŋ, a eɛ apoɔsori ko a bidɔgreba, ka ba wuli ba biiri Jehoova bonmaalee yɛlɛ. Yɛ bana na meŋ naŋ e bidɔgreba zenɛ ŋa na, yɛ meŋ taa la ana apoɔsoe ŋa mine yɛŋ na baŋ tu kyɛ de Naaŋmen bonmaalee na a wuli yɛ biiri. Te nyɛ sori na bidɔgreba mine naŋ tu kyɛ toɔ̃ e lɛ.

9. Bo hoŋ na baŋ zanne yi Punitha ane Katya zemmo yɛlɛ ŋa poɔŋ?

⁹ Bi-ma kaŋa baŋ boɔlɔ Punitha naŋ kpeɛrɛ India teŋkpɛŋ kaŋa yeleeŋ ka: “Ka teneeŋ wa gaa koraa ka te te puore te yideme, a maŋ eɛ apoɔsori ka te soŋ te biiri ka ba zanne Jehoova bonmaalee naŋ e seɛlɛ yɛlɛ. Ka teneeŋ wa gaa be, a maŋ soŋɛɛ N biiri na baŋ maaleŋ baŋ Naaŋmen bonmaalee yɛlɛ soŋ.” Ka bidɔgreba neŋ ba biiriŋ wa gaa zie kaŋa naŋ veɛlɛ a te kaa Naaŋmen bonmaalee, a biiri daŋ koŋ innaa zaa. Te yɔɔpɔge Katya naŋ yi Moldova paaloŋ yeleeŋ ka: “Yɛlɛ maŋ teɛre yaga zaa a kyaare N biiloŋ saŋa la saŋa na N neŋ N dɔgreba naŋ da maŋ yi teŋkpɛŋ poɔ a gaa koraa a te nyɛ Naaŋmen bonmaalee naŋ e seɛlɛ yaga zaa na. N puoree N dɔgreba bareka yaga zaa ba naŋ wuli ma a yi N biiloŋ saŋa ka N maŋ kaa Naaŋmen bonmaalee a zanne yelkaŋa kyaare Jehoova.”

10. Ka bidɔgrebaŋ be teŋkpɛŋ poɔŋ ka a e kpeɛŋaa ka ba tu sori gaa koraa, boŋ baŋ na baŋ e? (Kaa a daga ŋa “ Sommo Naŋ Bebe Ko Bidɔgreba.”)

¹⁰ Kyɛ ka hooŋ koŋ baŋ tu sori gaa koraa meŋ? Te yɔɔdɔɔ Amol naŋ be India paaloŋ meŋ yeleeŋ ka: “Zie na N naŋ kpeɛrɛ teŋkpɛŋ poɔŋ na, bidɔgreba maŋ de la aware yaga a tonɔ toma, ka hooŋ na yi a teŋkpɛŋ poɔ meŋ a gaa koraa, ho na ŋmɛ la sane yaga. Kyɛ ka teneeŋ wa gaa zi-gbaŋgbali kaŋa moɔ fẽẽ naŋ bebe bee a do peɛzu, te maŋ nyɛɛ Naaŋmen bonmaalee, a zanne yɛlɛ yi be.” Ka hooŋ meŋ leɛ kaa zie na ho naŋ kpeɛrɛ na soŋ, ho meŋ na toɔ̃ nyɛɛ Naaŋmen bonmaalee mine hoŋ na baŋ de wuli ho biiri Jehoova yɛlɛ. (Yiem. 104:24)  Aminekaŋaŋ ho na nyɛɛ nuuli, bon-ɛge bilii ane a taaba yaga. Te yɔɔpɔge Karina naŋ yi Germany paaloŋ yeleeŋ ka: “N ma nɔŋ la felaaware yɛlɛ yaga azuŋ saŋa na maŋ da naŋ e bibile na, ka N neŋ o wa laŋ kyɛnɛ o da maŋ wulo maŋ felaawa veɛle.” Bidɔgreba na baŋ lɛ de la gama ane vidiori na a lantaapuoruu naŋ maale a kyaare Naaŋmen bonmaalee na wulo ba biiri. Zie zaa ho naŋ kpeɛrɛ kyɛ ho na baŋ soŋɛɛ ho biiri ka ba maŋ kaa Naaŋmen bonmaalee na. Pampana, yɛ e ka te zanne nyɛ Jehoova gyogri mine hoŋ na baŋ wuli ho biiri.

11. Sobuo ka bidɔgreba na baŋ soŋ ba biiri ka ba teɛre nyɛ lɛ Jehoova naŋ taa nɔmmo seŋ?

¹¹ Ka hooŋ boɔrɔ ka ho biiri nyɛ lɛ Jehoova naŋ taa nɔmmo seŋ, ho na baŋ wuli baŋ lɛ dunni mine naŋ maŋ yi nɔmmo soriŋ kyɛ kaara a bilii zu. (Mat. 23:37) Ho na baŋ lɛ wulee ho biiri bon tɛɛtɛɛ na Naaŋmen naŋ maale ko te aŋ vɛŋ teŋ taa popeɛloŋ. Te yɔɔpɔge Karina teŋ daŋ yel o yɛlɛ na yeleeŋ ka: “Ka N neŋ N maŋ wa laŋ kyɛnɛ, o maŋ yelko maŋ ka N kaa a felaawa kaŋa zaa a nyɛ lɛ kaŋa zaa naŋ e o yoŋ ane lɛ a veɛloŋ naŋ wulo Jehoova nɔmmo. Yuomo mine puoriŋ, N naŋ maŋ kaa la felaaware a nyɛ lɛ Jehoova naŋ maale kaŋa la kaŋa zaa oŋ e o yoŋ, ane lɛ kaŋa zaa kala naŋ maŋ e o yoŋ. A maŋ teɛre maŋ lɛ Jehoova naŋ nɔŋ te seŋ.”

12. Sobuo ka bidɔgreba na baŋ soŋ ba biiri ka ba teɛre nyɛ lɛ Jehoova na taa yɛŋ seŋ? (Yieme 139:14) (Kaa a foto meŋ.)

¹² Soŋ ho biiri ka ba maŋ teɛre yɛlɛ gaa tɔɔre a nyɛ lɛ Naaŋmen naŋ taa yɛŋ seŋ. Jehoova taa la yɛŋ yaga zaa a gaŋ te. (Uro. 11:33) Aŋa mannoo poɔŋ, ho na toɔ̃ wulee ho biiri lɛ koɔ̃ naŋ maŋ do sazu a te leɛ saluoni ane lɛ aŋ maŋ toɔ̃ yi zie a naŋ be a gaa ziyuo mɔlɔ lɛ. (Joob 38:36, 37) Ho na baŋ lɛ wuli baŋ lɛ Naaŋmen naŋ maale nensaalaa eŋgane ka o yɛlɛ e seɛlee seŋ. (Kanne Yieme 139:14.) Te nyɛ lɛ bi-saa kaŋa baŋ boɔlɔ Vladimir naŋ da e lɛ. O da yeleeŋ ka: “Te bidɔɔ da lenee sakere a pere, beraawala mine puoriŋ a fili da maaŋɛɛŋ. N neŋ N pɔge da wulee te bie ka, lɛ na Jehoova naŋ maale te na, ka filiŋ ŋmaa te o na baŋ lɛ maaŋɛɛ o meŋɛŋ. Te da vɛŋɛɛŋ oŋ nyɛ ka nensaaleba bonmaalee ba waa lɛ. Aŋa mannoo poɔŋ, ka lɔɔreŋ le a sãã o koŋ baŋ lɛ maale o meŋɛŋ. Ana yɛlɛ ŋa da soŋɛɛ te bidɔɔ na oŋ nyɛ lɛ Jehoova naŋ taa yɛŋ seŋ.”

13. Sobuo ka bidɔgreba na baŋ soŋ ba biiri ka ba teɛre nyɛ lɛ Jehoova naŋ taa kpeɛ̃o seŋ? (Aizeeya 40:26)

 ¹³ Jehoova yelka te kaa sazu a teɛre nyɛ lɛ o kpeɛ̃o naŋ e nɔmãã yaga zaa naŋ vɛŋ ka a ŋmarbie zaa are a areziiriŋ. (Kanne Aizeeya 40:26.) Yelko ho biiri ka ba kaa sazu a teɛre bon ba naŋ nyɛ yɛlɛ gaa tɔɔre. Te yɔɔpɔge Tingting naŋ yi Taiwan paaloŋ teɛrɛɛ yelkaŋa naŋ da e o biiloŋ saŋa, o yelka: “N ma da de maŋ teŋ gaa moɔ zie kaŋa a te maale tɛntiri a gaŋ a poɔŋ. Zisoɔree saŋa, te da kaarɛɛ a ŋmarbie zaa naŋ da be sazuŋ, bonso te da ba kye a teŋɛ poɔŋ, azuŋ a vũũ yaga naŋ be a teŋɛ poɔŋ na da ba kyebe a na vɛŋ ka te koŋ nyɛrɛ a ŋmarbie soŋ. N class bitaaba da ferɛ maŋ ka N e yɛlɛ naŋ na sãã Jehoova poɔ, azuŋ N da zoree dabeɛ̃ ka N koŋ di yelmennoŋ ko Jehoova. Kyɛ N ma da eŋ maŋ faŋa ana zisoɔree na ka N teɛre nyɛ kpeɛ̃o na Jehoova naŋ de maale a ŋmarbie, a baŋ ka O na baŋ de la ana kpeɛ̃o na meŋ ne o zu soŋ ma ka N baŋ are N pigrinyɛ zaa noɔreŋ. Teŋ da gaa kaa Naaŋmen bonmaalee na da vɛŋɛɛŋ maŋ boɔrɔ ka N baŋ Jehoova soŋ, a e siri ka N puoruu.”

14. Sobuo ka bidɔgreba na baŋ de Naaŋmen bonmaalee soŋ ba biiri ka ba nyɛ ka Jehoova e la popeɛloŋ Naaŋmen?

¹⁴ Jehoova bonmaalee wuleeŋ ka o taa la popeɛloŋ a boɔrɔ ka te meŋ taa popeɛloŋ. Yelpeɛreba bee Science Deme peɛrɛɛ yɛlɛ a nyɛ ka dunni yaga maŋ nɔŋeŋ ka a deɛnɛ, ka nuuli ane zuma meŋ poɔ. (Joob 40:20) Ho daŋ nyɛɛ ho biiri naŋ kaara dunni naŋ deɛnɛ ka lɛ vɛŋ baŋ laara bee? Aminekaŋaŋ ba nyɛɛ babilii bee kɔkɔle bilii naŋ deɛnɛ ne taa. Ka ho biiriŋ wa nyɛ dunni naŋ deɛnɛ ka a yɛlɛ taa laare, vɛŋ ka ba baŋ ka te Naaŋmen na eɛ popeɛloŋ Naaŋmen.​—1 Tim. 1:11.

15. Wala ka bidɔgreba na baŋ e baŋ yɛlɛ naŋ be ba biiri teɛroŋ poɔŋ? (Yeng Yelibie 20:5) (Kaa a foto meŋ.)

¹⁵ Saŋa kaŋa a maŋ eɛ kpeɛŋaa ko bidɔgreba ka ba vɛŋ ka ba biiri yel yɛlɛ naŋ dɔnnɔ ba a ko ba. Ka lɛ aŋ waa ko bo yɛŋ, aseŋ ka ho mɔɔ kyɛ baŋ yɛlɛ naŋ be ho biiri teɛroŋ poɔŋ. (Kanne Yeng Yelibie 20:5.) Bidɔgreba mine nyɛɛŋ ka a maŋ eɛ mɔlɔ ka ba e lɛ ka ba neŋ ba  biiriŋ wa laŋ kaara Naaŋmen bonmaalee a taa popeɛloŋ. A ananso kaŋa la ka, ana saŋa na yɛlɛ yaga ba kyebe a na tage a bidɔgreba bee a biiri teɛroŋ a yi yɛlɛ na ba naŋ erɛ na poɔŋ. Bi-saa kaŋa naŋ yi Taiwan baŋ boɔlɔ Masahiko meŋ yelee ananso kaŋa a naŋ maŋ e mɔlɔ ana saŋa ka bibiiri toɔ̃ yel yɛlɛ naŋ dɔnnɔ ba ko ba dɔgreba. O yeleeŋ ka: “Ka maaŋ ane N pɔgeŋ wa de te biiri ka te yi a kyɛŋ do tanne zuri bee a gaa mane noɔre, ana saŋa na a maŋ eɛ mɔlɔ ka te neŋ ba di dama, ka te baŋ yɛlɛ naŋ be ba teɛroŋ.” Te yɔɔpɔge Katya teŋ daŋ yele o yɛlɛ na yeleeŋ ka: “Ka maaŋ wa yi sakuu wa, N ma maŋ de maŋ teŋ gaa zi-gbaŋgbali moɔ fẽẽ naŋ bebe. Ka teneeŋ wa gaa be, a zie maŋ e bɔĩĩ, azuŋ a maŋ eɛ mɔlɔ ka N yele yelzaa naŋ dɔnnɔ ma koo.”

16. Sobuo ka booree deme na baŋ de Naaŋmen bonmaalee pɛle ba nimie a nyɛ popeɛloŋ?

¹⁶ Ka booree demeŋ lantaa a te kaara Jehoova bonmaalee, ba na toɔ̃ de la ana yɛlɛ ŋa pɛle ba nimie, lɛ meŋ na vɛmeŋ ka ba nɔŋ taa yaga zaa. A Baabole yeleeŋ ka “laari wagre bebeŋ . . . ka seɛre wagre bebe.” (Ikil. 3:1, 4) Jehoova maalɛɛ zi-veɛle yaga aŋ be a donɛɛ ŋa zuŋ, teŋ na baŋ gaa be a te e yɛlɛ naŋ na baŋ vɛŋ ka te taa popeɛloŋ. Booree deme yaga zie zaa maŋ nɔŋeŋ ka ba gɛrɛ ziiri baŋ na baŋ te nyɛ Naaŋmen bonmaalee yaga, aŋa mannoo poɔŋ, ba mine maŋ yi la teŋkpɛŋ poɔ a gaa koraa, ka ba mine maŋ kyɛŋ do tanne zuri bee a gaa koɔ̃ noɔre ka ba te kaa Naaŋmen bonmaalee. Bibiiri mine maŋ nɔŋeŋ ka ba gaa zie naŋ e gbaŋgbali ka moɔ fẽẽ bebe a te deɛnɛ. Bee a nɔŋ ka ba maŋ te dugi koɔ̃. Ka teneeŋ gaa ana ziiri ŋa te na baŋ kaa la Naaŋmen bonmaalee yaga a taa popeɛloŋ!

17. Ananso la wala aŋ seŋ ka bidɔgreba maŋ soŋ ba biiri ka ba nyɛrɛ popeɛloŋ yire Naaŋmen bonmaalee eŋɛŋ?

¹⁷ Paradiisi poɔŋ, bidɔgreba ane bibiiri na nyɛɛ popeɛloŋ yaga a yi Jehoova bonmaalee na eŋɛŋ a gaŋ pampana. Ana saŋa na, nensaaleba neŋ dunni koŋ zoro taa dabeɛ̃. (Aiz. 11:6-9) Ana saŋa na, te na nyɛɛ popeɛloŋ a yi Jehoova bonmaalee na eŋɛŋ a gɛrɛ wagre naŋ ba taa baaraa. (Yiem. 22:26) Kyɛ, yɛ ta kyɛnlɛ ka ana saŋa na ta sɛre kyɛ ka yɛ soŋ yɛ biiri ka ba nyɛrɛ popeɛloŋ yire Naaŋmen bonmaalee eŋɛŋ. Ka hooŋ de Jehoova bonmaalee wulo ho biiri, aminekaŋaŋ ba meŋ na wa taa la Naa Deevid teɛroŋ ŋa: “Oo Jehoova, tone zaa kyebe aŋa ho toma.”​—Yiem. 86:8.