1-2. Bo daŋkyag-yɛlɛ mine la teŋ na baŋ tuore?

 YEZU da terɛɛ yelmannaa kaŋa a kyaare ko-pɔge kaŋa naŋ da sɔrɔ sɛreŋmaara kaŋa ka o di o sɛrɛɛ koo dantorii soriŋ, bonso neɛ kaŋa da erooŋ daŋkyag-yɛlɛ. Yezu potuuribo na da na baŋɛɛ lɛ a yɛlɛ naŋ sereŋ da waa ko a pɔge ŋa, bonso noba yaga meŋ da maŋ tuoree daŋkyagre a lɛ saŋa na. (Luk. 18:​1-5) Te zaa meŋ na baŋ nyɛɛ lɛ a yɛlɛ naŋ da waa ko a pɔge ŋa, bonso soe mine poɔŋ, te zaa meŋ maŋ tuoree daŋkyagre te zemmo poɔŋ.

² Noba yaga naŋ be a donɛɛ ŋa zuŋ maŋ wɛlɛɛ noba, a ba taa nimimaaroŋ, a kyɛ e bombɔ-gaŋne deme. Noba naŋ taa a gyogri ŋa zuŋ, te baŋɛɛŋ ka te na maŋ tuoree daŋkyagre saŋa kaŋa. (Ikil. 5:8) Kyɛ a na baŋ kyɛrɛɛ te sukyie yaga zaa ka te yɔɔ kaŋaŋ wa e te daŋkyag-yɛlɛ. Kyɛ te yɔɔmine na ba waa ŋa te dɔndɔnne na naŋ maŋ dɔgrɔ te na. Ba deɛ eɛ noba naŋ ba pɛgeyi. Te na baŋ zannɛɛ yɛlɛ mine yi lɛ Yezu naŋ da e saŋa na oŋ da tuore daŋkyagre yi o dɔndɔnne naŋ e potuo deme na zie. Ka teneeŋ na baŋ di kannyiri ko te dɔndɔnne naŋ dɔgrɔ te yɛŋ, lɛ yɛŋ aseŋ ka te dire kannyiri korɔ te yɔɔmine ka ba naŋ wa e te nimikpɛ yɛlɛ! Kyɛ ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre yire te Kristabitɔ kaŋa zie, bee nenzaala kaŋa zie, wala aŋ maŋ erɛ Jehoova? Ka lɛ o baga maŋ bebeŋ bee?

3. Wala teŋ e baŋ ka Jehoova baga maŋ bebeŋ ka o puorebiiriŋ wa tuoro daŋkyagre?

³ Jehoova ba boɔrɔ ka te taaba maŋ erɛ te daŋkyag-yɛlɛ, azuŋ ka te taabaŋ wa erɛ te daŋkyag-yɛlɛ, Jehoova maŋ baŋeŋ. “Jehoova nɔŋɛɛ dantorii.” (Yiem. 37:28) Yezu vɛŋɛɛŋ  teŋ baŋ ka wagre naŋ seŋ neŋ poɔŋ, Jehoova “na bo la bo-soŋ ko” te. (Luk. 18:​7, 8) A koŋ kɔɔre, o na iree dɔgɛɛ zaa bare, o koŋ lɛ vɛŋ ka te tuore daŋkyagre zaa meŋ.—Yiem. 72:​1, 2.

4. Bo sommo ka Jehoova maŋ korɔ te zenɛ ŋa?

⁴ Aseŋ ka te kyɛnle a te ta saŋa na Jehoova naŋ na vɛŋ ka te yelwonii zaa baare. Kyɛ ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre pampana, o na soŋ teŋ ka te toɔ̃ are a noɔre. (2 Pit. 3:13) Aŋa mannoo poɔŋ, o maŋ wuli teŋ lɛ a naŋ seŋ ka te erɛ te yɛlɛ ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre, ka lɛ vɛŋ ka a ta lɛ de toɔrɔ yaga wa pɔge te. O maŋ tu la a Baabole eŋɛŋ a wuli te lɛ o Bidɔɔ naŋ da e saŋa na oŋ da tuoro daŋkyagre na. O maŋ lɛ ko teŋ kawane a yi a Baabole poɔŋ a kyaare lɛ a naŋ seŋ ka te e te yɛlɛ ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre.

KA HOOŊ WA TUORO DAŊKYAGRE, KAARA SOŊ A KYAARE LƐ HOŊ NA E HO YƐLƐ

5. Ananso la wala aŋ seŋ ka te kaara te yel-eree soŋ ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre?

⁵ Ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre, a na baŋ vɛŋeŋ ka te sukyie kyɛre yaga zaa, ka te enne meŋ zaa kyoɔre. (Ikil. 7:7) Lɛ aŋ da waa ko Jehoova yelmeŋɛ puorebiiri mine aŋa Gyoob ane Habaakuk. (Joob 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3) A ba e faa ka a naŋ wa waa lɛ ko te, kyɛ aseŋ ka te kaara soŋ a ta e yelzaa naŋ ba seŋ neŋ.

6. Boŋ teŋ zanne yi Aabisalom yɛlɛ na poɔŋ? (Kaa a foto meŋ.)

⁶ Ka neɛ kaŋaŋ wa de daŋkyagre pɔge te bee te nɔŋna kaŋa, te meŋ maŋ boɔrɔŋ ka te e yelkaŋa a yaa sane. Kyɛ lɛ na baŋ vɛŋeŋ ka a yɛlɛ maaleŋ sãã yaga zaa. Te nyɛ Naa Deevid bidɔɔ Aabisalom zemmo yɛlɛ. O suuri da ireeŋ yaga zaa saŋa na o saa pɔge bie Aaminoŋ naŋ da fere gaŋneŋ o yɔɔpɔge Teemar na. Aŋa lɛ a Moosis Bege naŋ wuli na, a da seŋ ka ba ko Aaminoŋ yɛlɛ na oŋ da e na zuŋ. (Liiv. 20:17) Aneazaa ka Aabisalom da taa la sori ka o suuri iri, kyɛ a da ba tu sori ka o ko Aaminoŋ.—2 Saa. 13:​20-23, 28, 29.

7. Saŋa na a yieloŋ yiele naŋ da wa nyɛ daŋkyag-yɛlɛ naŋ erɛ na, wala oŋ da e o yɛlɛ?

⁷ Ka a naŋ wa waa ŋa noba naŋ maŋ erɛ daŋkyag-yɛlɛ na ba nyɛrɛ to-tage zaa, a na baŋ vɛŋeŋ ka te teɛrɛ ka tɔnɔ zaa kyebe ka teneeŋ erɛ yɛlɛ naŋ tori. A yieloŋ yiele da nyɛɛ neŋfaare naŋ dɔgrɔ neŋsonne, kyɛ aŋ da waa ŋa yɛlɛ naŋ kyɛnɛ soŋ zaa lɛ a korɔ a neŋfaare. O da yeleeŋ ka, “lɛ ka a neŋfaare maŋ waa, yelzaa maŋ eɛ mɔlɔ lɛ ko ba.” (Yiem. 73:12)  Noba naŋ tuoro daŋkyagre zuŋ, o suuri da ireeŋ yaga zaa, oŋ da teɛrɛ ka Jehoova puoruu ba taa tɔnɔ. O da yeleeŋ ka: “Saŋa na maŋ da mɔɔrɔ ka N baŋ a tɛgɛ na, a da dɔnnɔ maŋ yaga zaa.” (Yiem. 73:​14, 16) Ŋaa oŋ da yelkyaare o meŋɛ: “Kyɛ maaŋ yɛŋ, a da kyɛrɛɛ fẽẽ lɛ ka N ŋmɛ gbɛre; a da kyɛrɛɛ fẽẽ lɛ ka N gbɛre sare.” (Yiem. 73:2) A yɛlɛ ŋa taa da pɔgɛɛ te yɔɔdɔɔ kaŋa ba naŋ boɔlɔ Alberto.

8. Sobuoŋ ka daŋkyagre na te yɔɔdɔɔ Alberto naŋ da tuore na da sãã o neŋ Jehoova niiloŋ?

⁸ Te yɔɔdɔbɔ mine da ŋma la zirii dɔgle Alberto ka o zu la a lantaapuoruu libie mine. Lɛ zuŋ o da koŋ baŋ lɛ e a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa, ka a lantaapuoruu noba meŋ da ba lɛ taa gyeremɛ zaa koo ba naŋ woŋ ka o zu la a lantaapuoruu libie zuŋ. O yeleeŋ ka, “N suuri da ireeŋ yaga zaa, ka N eŋɛ zaa meŋ da kyoɔre.” O suuri naŋ da iri na zuŋ, o da barɛɛ a Lammozie gaabo. O da barɛɛ a lammore ane a naaŋ moɔloo gaabo yuomo anuu. Te yɔɔdɔɔ ŋa zemmo yɛlɛ na wuleeŋ ka, ka teneeŋ wa tuore daŋkyagre ka te suuri iri yaga zaa, ka teneeŋ ba kaa soŋ a na baŋ sãã la yɛlɛ yaga.

TƆGLƆ LƐ NA YEZU NAŊ DA E SAŊA NA OŊ DA WA TUORO DAŊKYAGRE NA

9. Bo daŋkyag-yɛlɛ ka Yezu da tuore? (Kaa a foto meŋ.)

⁹ Yezu eɛ ewuli soŋ a ko te, a kyaare lɛ teŋ na baŋ e ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre. Noba  yaga ane o booree deme meŋ gba da e oŋ daŋkyag-yɛlɛ. O booree deme mine da yeleeŋ ka o zu ba tonɔ, ka a ŋmenpuore wedeɛreba meŋ da yelka o nyɛrɛɛ o kpeɛ̃o na yire sefaare zie, ka a Urom sogyare na meŋ da e o la, a dɔgroo, a kyɛ koo. (Mak. 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) Aneazaa ka Yezu da tuoree a daŋkyagre ŋa zaa, kyɛ o da ba e yelzaa a yaa sane. Boŋ teŋ na baŋ zanne yi o ewuli soŋ na poɔŋ?

10. Wala ka Yezu da e a toɔ̃ are daŋkyagre noɔreŋ? (1 Piita 2:​21-23)

¹⁰ Kanne 1 Piita 2:​21-23. a Yezu eɛ ewuli soŋ ko te teŋ na baŋ tɔgle ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre. O da baŋɛɛ saŋa a naŋ seŋ ka o taŋ o noɔre ane saŋa a naŋ seŋ ka o yel yɛlɛ. (Mat. 26:​62-64) Saŋa kaŋa ka nobaŋ wa yel yelfaare a kyaaroo, o maŋ taŋɛɛ o noɔre. (Mat. 11:19) Ka o naŋ wa yele yɛlɛ meŋ, o ba maŋ to noba naŋ dɔgroo na zoma bee a toɔrɔ dabeɛ̃ eŋnɛ ba. Yezu da maŋ toɔ̃ nyɔgɛɛ o meŋɛ a kyaare o yelyaga, bonso o “da dɛle la a Soba na naŋ maŋ di sɛrɛɛ ne mennoŋ” na. Yezu da baŋɛɛŋ ka Jehoova nyɛɛ daŋkyagre na zaa o naŋ tuoro na. O da baŋɛɛŋ ka Jehoova na iree daŋkyagre bare wagre naŋ seŋ neŋ poɔŋ.

11. Wala teŋ na baŋ e a kaara te yelyaga zieŋ soŋ? (Kaa a fotori meŋ.)

¹¹ Ka teneeŋ wa tuoro daŋkyagre, te na baŋ tɔglɛɛ Yezu a maŋ kaara te yelyaga zieŋ soŋ. Saŋa kaŋa a ba maŋ fɛre ka te e yelzaa a kyaare daŋkyagre mine te naŋ tuoro, bonso a ba maŋ e nimizeɛ. Bee a na somaŋ ka te ta yel yelzaa ka lɛ vɛŋ ka te ta erɛ wa yel yelkaŋa naŋ na maaleŋ sãã a yɛlɛ. (Ikil. 3:7; Gyi. 1:​19, 20) Kyɛ saŋa kaŋa meŋ a na maŋ fɛreŋ ka te yel yelkaŋa a faa neɛ kaŋa naŋ tuoro daŋkyagre,  bee a yel a yelmeŋɛ naŋ bebe a kyaare te sagediibu yɛlɛ. (Tom. 6:​1, 2) Kyɛ ka teneeŋ wa yele yɛlɛ, aseŋ ka te e bɔin a de gyeremɛ yele neŋ a yɛlɛ.—1 Pit. 3:15. b

12. Wala teŋ na baŋ e a de te menne eŋ “a Soba na naŋ maŋ di sɛrɛɛ ne mennoŋ” na nuuriŋ?

¹² Te meŋ na baŋ tɔglɛɛ Yezu a maŋ de te menne dɛle “a Soba na naŋ maŋ di sɛrɛɛ ne mennoŋ” na. Ka noba mineŋ wa di te sɛrɛɛ naŋ ba tori bee a e te daŋkyag-yɛlɛ mine, te na baŋ taa la sagediibu ka Jehoova baŋɛɛ a yelmeŋɛ. Teŋ taa sagediibu ka nendaarekaŋa Jehoova na iree daŋkyagre zaa bare na zuŋ, a maŋ soŋ teŋ teŋ di kannyiri a are daŋkyagre noɔreŋ. Ka teneeŋ dɛle Jehoova ka o wa iri te yelwonii zaa bare, te koŋ vɛŋ ka te suuri iri te gaali bee ka te taa haabo ko neɛ kaŋa te sukyiriŋ. Ka lɛ naane a na baŋ vɛŋeŋ ka te e yelfaa kaŋa, ka te popeɛloŋ baare, bee ka a sãã te neŋ Jehoova niiloŋ na.—Yiem. 37:8.

13. Boŋ na baŋ soŋ te ka te naŋ di kannyiri a are dɔgroŋ noɔreŋ?

¹³ A yelmeŋɛ la ka te koŋ baŋ tu Yezu ewuluu na zaa te baare. Saŋa kaŋa, te na baŋ yelee yelkaŋa bee a e yelkaŋa ka a puoriŋ ka te leɛ e kaŋdabaŋkalɛ. (Gyi. 3:2) Saŋa kaŋa, dɔgroŋ na teŋ na tuore yi te dɔndɔnne nuuriŋ na na baŋ fɛre teŋ lɛɛŋ te nyɔvore zemmo zaaŋ a donfaa ŋa poɔŋ. Ka hooŋ daŋ tuore a lɛ dɔgroŋ na taa, baŋ peɛlaaŋ ka Jehoova baŋɛɛ yɛlɛ na ho naŋ tuoro na. Yezu meŋ baŋɛɛ lɛ a naŋ beɛrɛ bo seŋ bonso o meŋ daŋ tuoree dɔgroŋ o dɔndɔnne nuuriŋ. (Hib. 4:​15, 16) Ane meŋ, Jehoova maŋ korɔ teŋ kawan-sonne a yire a Baabole poɔŋ naŋ na baŋ soŋ te ka te are daŋkyagre noɔreŋ. Te nyɛ sɛgre ayi mine naŋ be a Urom gane na poɔŋ naŋ na baŋ soŋ te.

“YƐ MAŊ BARE VUO KO A NAAŊMEN SUPURIYAARAA”

14. Ka ba naŋ yelka te “maŋ bare vuo ko a Naaŋmen supuriyaaraa,” wala ka lɛ wuli? (Urom 12:19)

¹⁴ Kanne Urom 12:19. A bitontona Pɔɔl da yeleeŋ ka, “yɛ maŋ bare vuo ko a Naaŋmen supuriyaaraa.” Te maŋ barɛɛ vuo ko Naaŋmen supuriyaaraa na, ka teneeŋ wa kyɛnlɛ ka Jehoova meŋɛ iri sori o naŋ boɔrɔ ka o tu kyɛ ko te dantorii wagre naŋ seŋ neŋ poɔŋ. Saŋa na te yɔɔdɔɔ John naŋ da tuore daŋkyagre na, ŋaa oŋ da yel: “A da ba e mɔlɔ ko ma ka N nyɔge N meŋɛ a ta erɛ wa e yelzaa naŋ ba seŋ neŋ. Urom 12:19 da soŋ maŋ maŋ di kannyiri a kyɛ dɛle Jehoova.”

15. Ananso la wala aŋ maŋ soma ka te kyɛnlɛ Jehoova ka o wa sɛgre yelkpeɛne te naŋ tuoro ko te?

¹⁵ Ka teneeŋ wa kyɛnlɛ Jehoova ka o wa iri yelkpeɛŋaa kaŋa te naŋ tuoro bare, te maŋ nyɛ la tɔnɔ. Ka teneeŋ e lɛ, a koŋ lɛ e tuobu dɔgle te zuŋ ka te mɔɔrɔ ka te sɛgre a yɛlɛ te menneŋ. Jehoova yelka o na soŋ teŋ. A waa ŋa o naŋ yele korɔ te ka, ‘Bare a daŋkyagre eŋ N nuuriŋ; N na sɛgrɛɛ a yɛlɛ wagre naŋ seŋ neŋ poɔŋ.’ Ka teneeŋ sage Jehoova di ka o na paalɛɛ a noɔre o naŋ eŋ ka o na di la bana na zaa naŋ erɛ ba taaba daŋkyagre na sɛrɛɛ yɛŋ, te koŋ lɛ vɛŋ ka te suuri iri, te na barɛɛ a yɛlɛ zaa eŋ o nuuriŋ. Lɛŋ da soŋ John teŋ daŋ yel o yɛlɛ na. O yeleeŋ ka, “Ka maaŋ dɛle Jehoova ka o sɛgre a yɛlɛ ko ma, lɛ na somaŋ yaga zaa, bonso onaŋ na baŋ maale a yɛlɛ ka a soma yaga zaa a gaŋ ma.”

“YƐ DE YELSOŊ TOƆ̃ NE FAALOŊ”

16-17. Sobuo ka puoro na baŋ soŋ te ka te “de yelsoŋ toɔ̃ ne faaloŋ”? (Urom 12:21)

¹⁶ Kanne Urom 12:21. Pɔɔl meŋ da eŋɛɛ a Kristabiiri faŋa ka, “yɛ de yelsoŋ toɔ̃ ne faaloŋ.” Yezu Taŋazu Yelyaga na poɔŋ, o da  yeleeŋ ka: “Yɛ nɔŋ yɛ dɔndɔnne, a puoro korɔ banaŋ naŋ dɔgrɔ yɛ.” (Mat. 5:44) Lɛ ka Yezu meŋɛ da maŋ e. Aminekaŋaŋ ho daŋ teɛrɛɛ dɔgɛɛ na Yezu naŋ da di saŋa na a Urom sogyare naŋ da nyɔgoo kpaare mare a daa zuŋ na. Ba da dɔgrɛɛ Yezu nimikuõ dɔgroŋ, oŋ di dɔgɛɛ yaga zaa. Te gba koŋ baŋ baŋ a pare te baare a kyaare dɔgɛɛ na Yezu naŋ da di na.

¹⁷ Aneazaa ka Yezu da diree dɔgɛɛ, kyɛ o da naŋ diree yelmennoŋ korɔ Jehoova, a kyɛ wulo nɔmmo meŋ korɔ o taaba. Yezu da ba puore sɔre ka o saa dɔgre a lɛ sogyare na, kyɛ o da puore sɔrɛɛŋ ka: “N Saa, di suuri ko ba, bonso, ba ba baŋ bonna ba naŋ erɛ.” (Luk. 23:34) Ka teneeŋ wa puoro korɔ noba naŋ dire te daŋkyagre, a na vɛŋeŋ ka te e bɔin ka te suuri meŋ leɛ mãã, lɛ gba na baŋ vɛŋeŋ ka te leɛ taa teɛroŋ soŋ a kyaare ba.

18. Sobuo ka puoro soŋ Alberto ane John baŋ toɔ̃ are daŋkyagre noɔreŋ?

¹⁸ Puoro da soŋɛɛ te yɔɔdɔbɔ bayi na teŋ daŋ yel ba yɛlɛ a zannoo ŋa poɔŋ baŋ toɔ̃ are daŋkyagre na baŋ da tuoro na noɔreŋ. Alberto yeleeŋ ka: “N da puore sɔre ko la te yɔɔmine na naŋ da dire ma daŋkyagre na. N da puore sɔrɛɛ Jehoova gbɛɛ yaga ka o soŋ ma ka N suuri mãã.” A popɛle yɛlɛ la ka Alberto lɛ puoree Jehoova yelmennoŋ poɔŋ. John yeleeŋ ka: “Gbɛɛ yaga N da maŋ puore ko la te yɔɔdɔɔ na naŋ e yɛlɛ a sãã N poɔ na, a kyɛ puore sɔre Jehoova ka o soŋ ma ka N di suuri koo. Jehoova da soŋ maŋ ka N suuri mãã, kyɛ maŋ ba lɛ dire N yɔɔ na meŋ sɛrɛɛ. A lɛ puoro na meŋ da soŋ maŋ maŋ taa sukyirimaaroŋ.”

19. Boŋ aŋ seŋ ka te naŋ moɔ̃ nimiri erɛ a te ta saŋa na a donfaa ŋa naŋ na wa o baaroo na? (1  Piita 3:8, 9)

¹⁹ Te naŋ naŋ be a donfaa ŋa poɔŋ yɛŋ, aminekaŋaŋ te na tuoree daŋkyagre. Kyɛ yelzaa teŋ na tuore te zemmo poɔŋ, yɛ vɛŋ ka te naŋ moɔ̃ nimiri a puoro sɔrɔ Jehoova sommo. Ane meŋ, aseŋ ka te tɔglɔ lɛ na Yezu naŋ da maŋ e saŋa na noba naŋ da dire o daŋkyagre na, a kyɛ de Baabole sowuli meŋ tonɔ neŋ toma. Ka teneeŋ e lɛ, te na nyɛɛ maaloo yi Jehoova zie.​—Kanne 1 Piita 3:8, 9.