1-2. Ananso la wala aŋ soma ka te zanne Samsen zemmo yɛlɛ?

 KA HOOŊ wa woŋ a yuori Samsen, boŋ maŋ wa ho teɛroŋ? Aminekaŋaŋ ho na teɛrɛɛ lɛ oŋ da taa faŋa seŋ. Kyɛ Samsen da de la gbɛ-faa kaŋa aŋ da de dɔgroŋ yaga a wane o zuŋ. Kyɛ Jehoova da naŋ de la o teɛroŋ eŋ Samsen yelmennoŋ na eŋɛŋ, a vɛŋ baŋ sɛgaa eŋ a Baabole poɔŋ, aŋ na baŋ soŋ te zenɛ ŋa.

² Jehoova da tu la Samsen eŋɛŋ a kyɛ vɛŋ ka o poboɔbo naŋ e seɛlee yaga da nyɛ eebo, a soŋ O puorebiiri Izerayɛl deme. Samsen naŋ da kpi yuomo kɔɔ mine puoriŋ, Jehoova da vɛŋɛɛŋ ka a bitontona Pɔɔl sɛge o yuori a paale dɔbɔ naŋ da taa sagediibu yaga yoe eŋ a Baabole poɔŋ. (Hib. 11:​32-34) Samsen ewuli soŋ na na baŋ eŋ teŋ faŋa. Wagre kpeɛne poɔŋ gba, kyɛ o da dɛlɛɛ Jehoova. A zannoo ŋa poɔŋ, te na wa nyɛɛ yɛlɛ teŋ na baŋ zanne yi Samsen zieŋ ane lɛ aŋ na baŋ soŋ te te zemmo poɔŋ.

3. Bo toma ka Jehoova da ko Samsen?

³ Saŋa na baŋ da dɔge Samsen na, a Filiisitiya nobaŋ da dire naaŋ a Izerayɛl deme zuŋ a da dɔgrɔ ba yaga zaa. (Sar. 13:1) A Izerayɛl noba da diree dɔgɛɛ yaga a Filiisitiya noba nuureŋ bonso a Filiisitiya noba da eɛ zu-kpeɛne deme. Jehoova da kaa iree Samsen ka o “deɛrɛ a Izerayɛl biiri Filiisitiya noba nuureŋ.” (Sar. 13:5) A toma ŋa da ba e mɔlɔ fẽẽ zaa! Ka o naŋ na toɔ̃ toŋ ana toma ŋa, aseŋ ka o dɛle Jehoova kpɛlɛŋkpɛlɛŋ.

4. Sobuo ka Jehoova da soŋ Samsen oŋ faa o meŋɛ yi a Filiisitiya noba nuureŋ? (Saringmaariba 15:​14-16)

 ⁴ Te nyɛ yelmannaa kaŋa naŋ wuli lɛ Samsen naŋ da dɛle Jehoova ka o somoo. A Filiisitiya sogyare mine da waɛ la ka ba nyɔge Samsen Liihai poɔŋ, aminekaŋaŋ Gyuuda paaloŋ poɔŋ da la. Dabeɛ̃ da kpɛ la a Gyuuda dɔbɔ na baŋ nyɔge Samsen ko ba dɔndɔnne na. Samsen meŋɛ noba da nyɔgooŋ a de ŋmi-paala ayi le o, a de o ga te ko a Filiisitiya noba. (Sar. 15:​9-13) Kyɛ ka “Jehoova [vooroŋ soŋ] wa o eŋɛŋ ane kpeɛkpoŋ” oŋ ŋmaare a ŋmie. Oŋ da nyɛ “buŋɔ dagirii kɔɔpaalaa,” oŋ nyɔge de, a da de o ko Filiisitiya dɔbɔ 1,000!—Kanne Saringmaariba 15:​14-16.

5. Samsen naŋ da de buŋɔ dagirii kɔɔre zɔɔ ne a zɔɔre na, sobuo aŋ wuli ka o dɛlɛɛ Jehoova yaga zaa?

⁵ Ananso la wala ka Samsen da de buŋɔ dagirii kɔɔre zɔɔ ne a zɔɔre? Buŋɔ dagirii kɔɔre da ba e bon baŋ maŋ de zɔɔrɔ ne zɔɔre ana saŋa na! Nɔkpeɛne zaa kyebe ka Samsen da baŋɛɛŋ ka zɔɔzɔɔ bon zaa o naŋ taa, kyɛ Jehoova na somooŋ ka o zɔɔtoɔ̃ o dɔndɔnne. Yelmeŋɛ la, a dɔɔ ŋa naŋ taa yelmennoŋ ŋa da de la bon na o naŋ taa na a toŋ ne toma ka Jehoova boɔbo nyɛ eebo. A pɛlɛɛŋ ka, Samsen da toɔ̃ zɔɔtoɔ̃ la ana dɔbɔ na, o naŋ da dɛle Jehoova zuŋ.

6. Ka teneeŋ wa tonɔ te puoruu toma zaa ba naŋ ko te, bo yɛlɛ teŋ na baŋ zanne yi Samsen zieŋ?

⁶ Jehoova na ko la te meŋ a faŋa ka te toɔ̃ toŋ toma zaa o naŋ ko te ka te toŋ, ka a toma gbaŋ waa ŋa a naŋ gaŋ te faŋa. Naaŋmen na baŋ tu la sori kaŋa kyɛ soŋ te ka a e te nɔmãã. Taa sagediibu ka, ka hooŋ dɛle Jehoova, o na soŋ boŋ ka ho toɔ̃ e O boɔbo, aŋa lɛ Oŋ da soŋ Samsen na.—Yeng. 16:3.

7. Bo yelmannaa kaŋa la wuli lɛ a naŋ e nimizeɛ ka te maŋ boɔrɔ Jehoova sowuli?

⁷ Te yɔɔmine yaga naŋ tonɔ te puoruu meɛbo toma na wuleeŋ ka ba dɛlɛɛ Jehoova. Saŋa kaŋa naŋ pare, te yɔɔmineŋ da maŋ mɛ te Lammo Ziiri ane te puoruu ziiri mine meŋ. Kyɛ a lantaapuoree naŋ erɛ yaga na zuŋ, a fɛrɛɛŋ ka a lantaapuoruu e leɛroo mine fẽẽ a kyaare te meɛbo toma na. Te yɔɔmine naŋ deɛrɛ weɛ a toma poɔŋ na da puore sɔrɛɛ Jehoova sommo a da bɔ so paala mine baŋ na  baŋ tu kyɛ toŋ a toma. Aŋa mannoo poɔŋ, ba maŋ da la noba mine ziiri ba naŋ mɛ a leɛ maalaa lɛ ba naŋ boɔrɔ na. Robert naŋ toŋ te puoruu meɛbo toma na paalonne yaga poɔŋ yuomo awala naŋ pare yeleeŋ ka: “A piilee na, a da eɛ kpeɛŋaa ko noba mine ka ba sage a sowuli paalaa ŋa.” O tɔnnɛɛŋ a yelka: “Lɛ na teŋ da maŋ tu kyɛ tonɔ a toma yuomo mine naŋ pare ane a sowuli paalaa ŋa ba yitaa fẽẽ zaa. Kyɛ te yɔɔmine na da eɛ siri ka ba e leɛroo, a wa pɛlɛɛŋ ka Jehoova korɔ teŋ maaloo a leɛroo na te naŋ e na poɔŋ.” A yɛlɛ ŋa eɛ sieree na kaŋa naŋ wuli ka Jehoova la wulo o noba sori baŋ vɛnɛ ka o boɔbo nyɛrɛ eebo. Saŋa kaŋa, aseŋ ka te zaa maŋ soore te menne ka, ‘N maŋ boɔrɛɛ Jehoova sowuli, a e siri ka N e leɛroo a toɔ̃ puoruu sori naŋ seŋ neŋ poɔŋ bee?’

8. Saŋa na kɔŋnyuuri naŋ da kpɛ Samsen na, wala oŋ da e?

⁸ Aminekaŋaŋ ho lɛ teɛrɛɛ toŋ seɛlɛ mine Samsen naŋ da lɛ toŋ. O da ko la gbeŋni, a da lɛ ko Filiisitiya dɔbɔ 30 Aasikeloŋ poɔŋ, o yoŋ tɛgɛ. (Sar. 14:​5, 6, 19) Samsen da baŋɛɛŋ ka o daŋ koŋ baŋ e a yɛlɛ ŋa zaa ka Jehoova sommoŋ naane. A yɛlɛ ŋa da pɛlɛɛŋ a yi saŋa na oŋ da ko Filiisitiya dɔbɔ 1,000 baare ka kɔŋnyuuri da kpɛ o na. Wala oŋ da e? O da ba dɛle o meŋɛ a boɔrɔ koɔ̃ ka o nyu, kyɛ o da koŋ sɔrɛɛ Jehoova ka o somoo.—Sar. 15:18.

9. Wala ka Jehoova da e saŋa na Samsen naŋ da puore sɔroo sommo na? (Saringmaariba 15:19)

⁹ Jehoova da woŋee Samsen koŋ sɔre na, a da tu soseɛlee poɔŋ kyɛ koo koɔ̃ oŋ nyu. Saŋa na Samsen naŋ wa nyu a koɔ̃ baare na, ka “o faŋa [da] la wa oŋ iri.” (Kanne Saringmaariba 15:19.) Yuomo mine puoriŋ, saŋa na a vooroŋ soŋ naŋ da e ka Saamiuel sɛgrɛ a Saringmaariba gane na, a bulee koɔ̃ ŋa da naŋ bebeŋ. A Izerayɛl biiri na naŋ da nyɛ a bulee koɔ̃ ŋa na, a na teɛre baŋ ka Jehoova yelmeŋɛ puorebiiri na baŋ dɛlooŋ ka o soŋ ba ka ba naŋ wa boɔrɔ o sommo.

10. Boŋ aŋ seŋ ka te e kyɛ na baŋ nyɛ Jehoova sommo? (Kaa a foto meŋ.)

¹⁰ Bammo zaa te naŋ taa bee toma zaa te naŋ toɔ̃ toŋ Jehoova puoruu poɔŋ, kyɛ aseŋ ka te naŋ dɛle Jehoova ka o soŋ te. A seŋ ka te yi sigrimennoŋ poɔŋ a sage ka, ka teneeŋ wa dɛle Jehoova, ana yoŋ na baŋ soŋ te ka te e yelzaa. Aŋa lɛ na Samsen naŋ da nyu a koɔ̃ Jehoova naŋ da koo a leɛ nyɛ faŋa na, ka teneeŋ meŋ sagra Jehoova sommo, a na soŋ teŋ ka te dire yelmennoŋ koroo wagre zaa.—Mat. 11:28.

11. Wala teŋ na baŋ e dɛle Jehoova ka o soŋ te? Bo ka te yɔɔdɔɔ kaŋa ane o pɔge e?

¹¹ Te nyɛ te yɔɔdɔɔ Aleksey, naŋ yi Russia paaloŋ naŋ tuoro dɔgroŋ yaga zaa zemmo yɛlɛ. Boŋ somoo oŋ toɔ̃ are a yelkpeɛŋaa ŋa noɔreŋ? O neŋ o pɔge maŋ zannɛɛ a Baabole a erɛ ba booree zannoo meŋ. O yeleeŋ ka: “N mɔɔ la N mɔɔbo zaa ka N maŋ zanna boma a kyɛ kanna a Baabole bebiri zaa. Beguo zaa N neŋ N pɔge maŋ laŋ zannɛɛ a daily text poɔ yɛlɛ ka teneeŋ wa baare, teŋ laŋ puore.” Boŋ teŋ na baŋ zanne yi be? A ba seŋ ka te dɛle te menne, kyɛ aseŋ ka te dɛle Jehoova. Sobuoŋ? Teŋ na maŋ erɛ yɛlɛ naŋ na vɛŋ ka te sagediibu e kpeɛŋaa, aŋa teŋ na maŋ zanna a Baabole, a puoro, a gɛrɛ a lammore ane a naaŋ moɔloo. Jehoova meŋ na ko teŋ sommo naŋ seŋ neŋ ka te naŋ naŋ kyɛnɛ puoruu. O da eŋɛɛ Samsen faŋa, o na eŋ la te meŋ faŋa.

12. Bo gbɛre naŋ ba soma la ka Samsen da ŋmɛ, ka sobuo ka Samsen ane Dilaila tutaa na da e o yoŋ?

¹² Aŋa lɛ teŋ ba pɛgeyi na, Samsen meŋ da ba pɛgeyi. Azuŋ saŋa kaŋa o da maŋ de la gbɛ-faare.  O da de la gbɛ-faa kaŋa naŋ da de dɔgɛɛ yaga wane o zuŋ. Samsen naŋ da toŋ a sɛreŋmaara toma wa ta sogɔ na, oŋ “daaŋ la te boɔrɔ pɔge kaŋa naŋ be Soorek baa naŋ. O yuori da la Dilaila.” (Sar. 16:4) Saŋa kaŋa naŋ pare, Samsen da boɔrɛɛ Filiisitiya pɔge kaŋa baŋ da waana ka ba kultaa, kyɛ ana yɛlɛ ŋa “da yi la Jehoova seŋ,” bonso, “vuo ka Jehoova da boɔrɔ ka o tu [zɔɔ] neŋ a Filiisitiya noba.” A puoriŋ Samsen da te gaŋ la Filiisitiya pɔge-gyɛnterɛ kaŋa naŋ be Geeza dieŋ. Beŋ la ka Jehoova da ko Samsen faŋa oŋ vigi ana teŋɛ na denɔkpoŋ, ka lɛ vɛŋ baŋ ba lɛ taa gomeŋɛ. (Sar. 14:4; 16:​1-3) Kyɛ Dilaila yɛŋ da eɛ Izerayɛl bi-pɔge, azuŋ a da ba e vuo Samsen naŋ da boɔrɔ ka o tu a kyɛ zɔɔtoɔ̃ a Filiisitiya noba.

13. Boŋ ka Dilaila da e Samsen?

¹³ Dilaila da deɛ la libie yaga yi a Filiisitiya noba zie kyɛ na soŋ ba ka ba toɔ̃ nyɔge Samsen. Aminekaŋaŋ Samsen da nɔŋ la a pɔge ŋa yaga zaa ka lɛ vɛŋ oŋ da ba nyɛ yɛlɛ na a pɔge naŋ da boɔrɔ ka o e na. Dilaila da soorɛɛ Samsen gbɛɛ yaga ka o wuluu bon naŋ vɛŋ oŋ taa faŋa yaga zaa lɛ, a baaraa zaa o da wuluuŋ. A posaanaa la ka, gbɛre na Samsen naŋ da ŋmɛ na da vɛŋɛɛŋ oŋ kɔŋ faŋa na zaa oŋ da taa na. Jehoova meŋ poɔ da ba pɛle ne o a na saŋa na.—Sar. 16:​16-20.

14. Bo yeltuo la da pɔge Samsen o naŋ da dɛle Dilaila zuŋ?

¹⁴ Samsen naŋ da ba dɛle Jehoova kyɛ da dɛle Dilaila na, yeltuo da pɔgooŋ. A Filiisitiya noba da nyɔge la Samsen a logiri o nimie iri. Ba da nyɔgooŋ eŋ nempɔgedie Geeza poɔŋ, be oŋ da te vige a teŋkpɛŋ denɔkpoŋ na. A noba da vɛŋɛɛŋ oŋ leɛ gbaŋgbaa a leɛ ba zɔŋ ɛrɛ. A Filiisitiya noba da de la Samsen gaa neŋ ba tigre kaŋa baŋ da dire zie, a te emoo vii. Ba da iree sarekakpoŋ ko ba zirii ŋmene  Deegoŋ, bonso ba da sagedieŋ ka ona la soŋ ba baŋ nyɔge Samsen. Ba da de la Samsen yi a nempɔgedieŋ ka o wa “deɛnɛ” ka ba laara.—Sar. 16:​21-25.

15. Wala ka Samsen da e a la wuli ka o dɛlɛɛ Jehoova? (Saringmaariba 16:​28-30) (Kaa a gane niŋe foto.)

¹⁵ Samsen da ŋmɛɛ gbɛre naŋ e nimizeɛ, kyɛ o da naŋ kyɛnɛ puoree Jehoova. O da boɔrɛɛ sori oŋ na tu a toŋ toma na Jehoova naŋ de eŋ o nuureŋ na, ka o zɔɔtoɔ̃ a Filiisitiya noba. (Kanne Saringmaariba 16:​28-30.) Samsen da sɔrɛɛ Jehoova ka o vɛŋ ka o: “Yaa . . . sani . . . a Filiisitiya noba eŋɛŋ.” A yelmeŋɛ Naaŋmen da woŋ la Samsen puoro na, a da la koo faŋa naŋ e o yoŋ. Samsen da ko la a Filiisitiya noba yaga zaa ana daare na a gaŋ saŋa zaa naŋ pare.

16. Boŋ teŋ na baŋ zanne yi Samsen gbɛ ŋmɛ na poɔŋ?

¹⁶ Aneazaa ka yeltuo da pɔge la Samsen o gbɛre na o naŋ da ŋmɛ na zuŋ, o da naŋ mɔɔrɔŋ ka o erɛ Jehoova boɔbo. Ka teneeŋ gbaŋ wa ŋmɛ gbɛre ka ba yel te nimiri yɛlɛ ko te, bee ka te kɔŋ apoɔsori mine te naŋ da taa, aseŋ ka te naŋ mɔɔrɔ ka te erɛ yɛlɛ naŋ pɛlɛ Jehoova poɔ. Teɛrɛ baŋ ka Jehoova eɛ siri ka o di te yelbebe suuri ko te. (Yiem. 103:​8-10) Aneazaa ka te maŋ ŋmeɛrɛɛ gbɛɛ, kyɛ Jehoova naŋ na baŋ de teŋ toŋ ne toma aŋa Samsen.

17-18. Ananso la wala ka Michael zemmo yɛlɛ ŋa eŋnɛ faŋa yaga zaa lɛ? (Kaa a foto meŋ.)

¹⁷ Te nyɛ te yɔɔdɔɔ bile kaŋa yuori naŋ di Michael. O nimiri da moɔ̃ la Jehoova puoruu poɔŋ, o da eɛ a nembɛrɛ sonneba kaŋa a kyɛ da la e paaneɛ meŋ. A posaanaa la ka, o da ŋmɛ la gbɛre, aŋ vɛŋ oŋ koŋ apoɔsoe na oŋ da taa a lantaapuoruu poɔŋ na. O yeleeŋ ka: “N nimiri da moɔ̃ la yaga zaa Jehoova toma poɔŋ, kyɛ aŋ wa ta saŋa kaŋa ka yɛlɛ da leɛre dayeni, aŋ waa ŋa N koŋ baŋ la e yelzaa Jehoova puoruu poɔŋ. N da baŋɛɛŋ ka Jehoova koŋ zagre ma bare zaa, kyɛ N da maŋ teɛrɛŋ ka N ne o niiloŋ daŋ koŋ baŋ lɛ waa ŋa lɛ na oŋ da waa na, bee N daŋ koŋ baŋ lɛ toŋ ko Jehoova a lantaapuoruu poɔŋ, aŋa lɛ maŋ da erɛ na.”

¹⁸ Kyɛ a yɛlɛ soŋ zie la ka, Michael eŋɛ da ba kyoɔre. O da lɛ yeleeŋ ka: “N da mɔɔrɛɛ N mɔɔre zaa ka N neŋ Jehoova niiloŋ la waa lɛ na oŋ da waa na, N da maŋ yi la N sukyiri zaa a puoro koroo wagre zaa, a zanna boma, a maŋ teɛrɛ yɛlɛ na maŋ zanna na gaa tɔɔre.” Wagre mine puoriŋ, Michael da lɛ nyɛɛ apoɔsoe na oŋ da taa a lantaapuoruu poɔŋ na.  Pampana ŋa o eɛ a lantaapuoruu neŋkpoŋ kaŋa ane paaneɛ. O yeleeŋ ka: “Sommo ane faŋa emmo na a lantaapuoruu nembɛrɛ naŋ da ko ma na da soŋ maŋ maŋ nyɛ ka Jehoova naŋ nɔŋ maŋ. Pampana ŋa, N de la zoma naŋ tori a puoro Jehoova. A yɛlɛ ŋa soŋ maŋ maŋ nyɛ ka Jehoova na baŋ vɛŋ ko la neɛzaa naŋ e kaŋdabaŋkalɛ a leɛre yi o yelbebe poɔŋ.” Te meŋ na baŋ sagediŋ ka, ka teneeŋ gbaŋ daŋ ŋmɛ gbɛre a kyɛ mɔɔrɔ te mɔɔbo zaa ka te maale a yɛlɛ, a kyɛ dɛle Jehoova meŋ, o na baŋ lɛ de teŋ toŋ toma a ko te maaloo meŋ.—Yiem. 86:5; Yeng. 28:13.

19. Sobuo ka Samsen zemmo yɛlɛ ŋa eŋ bo faŋa?

¹⁹ A zannoo ŋa poɔŋ, te zannɛɛ nɔmãã yɛlɛ na mine naŋ e Samsen zemmo poɔŋ na. O da ba pɛgeyi; kyɛ o da naŋ moɔ̃ la nimiri a puoro Jehoova, aneazaa ka o da ŋmɛɛ gbɛre a kyaare Dilaila yɛlɛ na. Jehoova meŋ da naŋ de oŋ tonɔ ne toma. Naaŋmen da la de oŋ toŋ ne toma naŋ e seɛlɛ yaga. Jehoova meŋ da naŋ nyɛɛŋ ka o eɛ dɔɔ naŋ taa sagediibu yaga zaa, a da vɛŋ baŋ sɛge o yuori poɔ noba naŋ da taa sagediibu yaga zaa ka ba yoe be Hiburu zuri 11 poɔŋ na. A e teŋ popeɛloŋ yaga zaa te naŋ baŋ ka te puoree te Saa naŋ be sazuŋ naŋ nɔŋ te yaga zaa, a maŋ boɔrɔ ka o eŋnɛ te faŋa, agaŋaazaa ka te eŋɛŋ wa kyoɔre! Azuŋ, te meŋ maŋ sɔrɔ Jehoova aŋa Samsen: ‘Oo Jehoova Naaŋmen, N sɔrɔ boŋ, teɛre N yɛlɛ. Oo Naaŋmen, N sɔrɔ boŋ, eŋ ma kpeɛ̃o.’—Sar. 16:28.