Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

MEKENE 9

Thangane La Hna Cainöj​—“Öhnejë La Hna Eënyi, Elehmedë Hë e Troa Menu”

Thangane La Hna Cainöj​—“Öhnejë La Hna Eënyi, Elehmedë Hë e Troa Menu”

ALIENE LA MEKEN

Iehova a kuca matre troa cia hnyawa la itre itine nyipici ne la Baselaia

1, 2. (a) Pine nemene matre kola nango jole la mekuna ne la itretre dreng? (b) Nemene pengöne menue la hna qaja hnei Iesu?

 KOLA nango jole la mekuna ne la itretre dreng. Öni Iesu koi angatr: “Goeënejë nyipunie, mate öhnejë la hna eënyi, elehmedë hë e troa menu.” Angatr a goeëne trongëne la götrane hnei Iesu hna köjan, ngo angatr a öhne la itre hlapa a tha elehmedre petre kö, ngo hatre catre pala kö, nge kolo petre hi a fetra me cia hlöeë la itre dröne qitr. Öni angatre jë e isa thele ka hape: ‘Nemene menu jë la hna qaja e celë? Tro pala kö a itreqe koi itre treu matre menue jë.’—Ioane 4:35.

2 Ngo tha hlapa kö la nyine troa menuën la hna qaja hnei Iesu. Nyidrëti pe a xome la ijine cili troa inine la itretre drei nyidrë la lue ini ka tru ka qaja la menue ngöne la götrane u, ene la troa menuëne la itre atr. Nemene la lue ini cili? Tro sa ce wange hnyawa la itre hna cinyihane e cili matre atre jë së.

Ihë Koi Huliwa Nge Madrine La Thupen

3. (a) Hnei nemene matre qaja jë Iesu ka hape: “Goeënejë nyipunie, mate öhnejë la hna eënyi, elehmedë hë e troa menu”? (Wange ju la ithuemacany.) (b) Nemene la aqane qeje pengöne hnyawa Iesu la aliene la ithanata i nyidrë?

3 Kolo pune la macatre 30 M.K. la Iesu a porotrike memine la itretre drei nyidrë ezine e Sikara, traone i angete Samaria. Itretre drei Iesu a tro kowe la traon, nge Iesu a lapa ezine la tim hna kuj, nge e cili nyidrëti a ithanatane la itre nyipici memine la ketre föe ka canga trotrohnine la enyipiewekëne la itre ini nyidrë. Kola bëeke hnene la itretre drei nyidrë, nge föe a canga tro Sikara me qaja kowe la itre atr e cili la itre ini ka tru hnei eahlo hna kapa qaathei nyidrë. Hnene la itre ithanata i eahlo hna huliwan la hni ne la itre ka dreng, ame hnene la ka ala nyimu hna canga tro kowe la tim matre troa hane wai Iesu. E cili jë hi la Iesu a goeëne la itre hlapa qaa gaa nany, me öhne la ka ala nyimu i angetre Samaria a easenyi trootro, nge nyidrëti hi a qaja e cili ka hape: “Goeënejë nyipunie, mate öhnejë la hna eënyi, elehmedë hë e troa menu.” Thupene lai, nyidrëti a qeje pengöne hnyawa la aliene la ithanata i nyidrë, matre troa trotrohnine lai ngöne la götrane u, kola hape: “Hete thupene kowe la ate sin [menue], me icasikeune la eköne [wene] kowe la mele ka tha ase palua kö.”—Ioane 4:5-30, 36.

4. (a) Nemene la lue ini ka tru hna kapa qa ngöne lo hnei Iesu hna qaja göi menue? (b) Nemene la hnyinge nyine tro sa ce ithanatan?

4 Nemene la lue ini ka tru hna kapa qa ngöne lo hnei Iesu hna qaja göi menue ngöne la götrane u? Ame la hnapan, tre, troa nyimenyime kuca la huliwa ka sisitria Ame la trenge ithanata i nyidrë hna hape, “öhnejë la hna eënyi, elehmedë hë e troa menu,” tre, ketre ihë kowe la itretre drenge troa canga huliwa. Ame göi troa amamane hnyawa la enyipiewekëne troa nyimenyime kuca la huliwa, öni Iesu hmaca jë: “Hete thupene kowe la ate sine [menue].” Eje hi laka, ase hë nyiqaane la huliwa ne menu, tha tro hmaca kö a hmitr! Ame la hnaaluen, ka madrine la itre ka huliwa. Öni Iesu, troa “ce madrine” la atre trane me atre menu. (Ioane 4:35b, 36) Madrine catre Iesu la kola öhne laka, “ala nyimu la angete Samaria [ka] lapaune koi nyidëti,” haawe, tro fe la itretre drei nyidrë a hane madrine la angatr a catre xome la huliwa ne menue. (Ioane 4:39-42) Hetre aliene koi së la hna edromëne celë, ke, eje a amamane hnyawa koi së la ewekë ka traqa enehila ngöne la hneijine menu ka tru ngöne la götrane u. Eue la ijine nyiqaane la huliwa ne menue ngöne la hneijine së? Drei la angetre menue? Nemene la thangane la hna menue?

Joxu a Elemekene La Huliwa Ne Menue Ka Tru Catre Kö

5. Drei la ka elemekene la huliwa ne menue ka tru cili, nge nemene la aqane amamane hnene la hna meköle goeëne hnei Ioane ka hape, troa nyimenyime kuca la huliwa?

5 Ame ngöne la ketre hna meköle goeëne hnei Ioane aposetolo, Iehova a amamane laka, hnei Nyidrëti hna acili Iesu troa elemekene la huliwa ne menue, ene la troa menuëne la itre atr e cailo fen. (E jë la Hna Amamane 14:14-16.) Ame ngöne la hna meköle goeëne cili, kola öhnyi Iesu e petrë korona, me cile fë nyine thupe qitr. Ame la Iesu a “petëne la korona gol,” tre, nyine anyipicine ka hape, Joxu nyidrë. Ame la kola hape, “ngöne la iwanakoime i nyidë la nyine thupe qite ka idei,” tre, nyine anyipicine ka hape, Atre Menue nyidrë. Ame la kola qaja hnene la ketre angela ka hape, “elehmedë hë la fene hnengödrai,” tre Iehova hi lai a amamane hnyawa ka hape, troa nyimenyime kuca la huliwa ka sisitria. Eje hi laka, “traqa ha la ijine thupa,” tha tro hmaca kö a hmitr! Tune la hna amekötine hnei Akötresie, Iesu a “lineju la nyine thupe qite,” me menuëne la fene hnengödrai, ene la kola menuëne la itre atr ne la fen. Kola amekunë së hnene la hna meköle goeëne celë ka hape, “elehmedë hë [la hna eëny] e troa menu.” Hapeu, kolo kö a xatua së hnene la hna meköle goeëne celë troa atrehmekune la ijine nyiqaane la hneijine menue ka tru cili? Eje hi!

6. (a) Eue la ijine kola nyiqaane la hneijine “menue”? (b) Eue la ijine kola nyiqaane la huliwa ne menu ka tru? Qeje pengöne jë.

6 Ame ngöne la hna meköle goeëne hnei Ioane ngöne Hna Amamane mekene 14  kola amamai Iesu, Atre Menue, e petrëne la korona (xötre 14). Hatrene hi laka, ase hë acili Joxu Iesu lo 1914. (Dan. 7:13, 14) Tha qea ju kö thupene lai, kola amekötine koi Iesu troa menue (xötre 15). Ceitune hi lai memine la aqane trongene la itre ewekë ka traqa ngöne la ceitune i Iesu göne la huliwa ne menuëne la itre qitr, lo nyidrëti a qaja ka hape: “Ame la menuëne, te, pune la fen [“hneijin ne kola troa nyipune la fen,” MN].” Haawe, casi hi la ijine kola nyiqaane la hneijine menue, memine la hneijin ne kola troa nyipune la fen, ene lo 1914. Ame hë e thupen, kolo ha “menue,” kola hape, ijine tro ha nyiqaane la huliwa ne menue ka tru. (Mat. 13:30, 39) E tro sa goeëne hmaca lo hna kuca ekö, easa öhne laka ase hë nyiqaane la huliwa ne menue itre macatre thupene la hna acili Joxu Iesu. Qaane lo 1914 uti hë la kola xejë la 1919  ame la pane huliwa hnei Iesu hna kuca, tre, ene la troa nyidrawane la itretre dreng hna iën. (Mal. 3:1-3; 1 Pet. 4:17) Ame hë lo 1919  kolo ha nyiqaane la huliwa ne menu, ke “elehmedë hë la fene hnengödrai.” Iesu fe hi lai a xatuane la itre trejine jëne la hlue ka nyipici me ka inamacan troa atrehmekune la enyipiewekëne troa nyimenyime kuca la huliwa ne cainöj. Tro sa ce wange la itre ewekë ka traqa ha.

7. (a) Nemene la hna waipengöne hnyawa hnene la itre trejine göi troa trotrohnine hnyawa la enyipiewekëne troa kuca nyimenyimëne la huliwa ne cainöj? (b) Nemene la hna thuecatrene la itre trejine troa kuca?

7 Ame lo Julai 1920  hnene la Ita Ne Thup hna qaja ka hape: “Kola mama qa ngöne la hna waipengöne hnyawa la Itre Hna Cinyihane ka hape, hna nue kowe la ekalesia la ketre manathithi ka tru, ene la troa tro fë la maca ne baselaia.” Hnene la hna perofetane hnei Isaia hna xatuane la itre trejine troa trotrohnine ka hape, troa tro fë e cailo fen la maca ne Baselaia. (Is. 49:6; 52:7; 61:1-3) Thatre kö angatre la aqane troa eatrëne la huliwa cili, ngo angatre a mejiune laka, tro kö Iehova a fe gojenyi angatr. (E jë la Isaia 59:1.) Ame hë la itre trejine a trotrohnine hnyawa la enyipiewekëne troa nyimenyime kuca la huliwa ne cainöj, hetre trenge catre i angatre jë hi troa cainöj. Nemene ju hë la hna kuca hnene la itre trejin?

8. Ame lo 1921  nemene la lue ini ka tru göi huliwa ne cainöje hna trotrohnine hnyawa hnene la itre trejin?

8 Ame lo Diseba 1921  hnene la Ita Ne Thup hna qaja ka hape: “Ketre macatre ka sisitria catre la 1921 hune la itre xa macatre, ke, ala nyimu catre hmaca kö la itre atr ka drenge la nyipici.” Hna sisedrëne hmaca hnene la zonale ka hape, “Hetre nyine tro pala kö a kuca. . . . Catre jë së huliwa cememine la hni ka madrin.” Easa öhne la aqane trotrohnine hnyawa la lue ini ka nyipi ewekë catre celë hnene la itre trejin, lue ini hnei Iesu hna acatrene hnyawa thene la ange aposetolo: troa nyimenyime kuca la huliwa ka sisitria, nge itre ka huliwa a madrin.

9. (a) Ame lo 1954  nemene la hna qaja hnene Ita Ne Thup göne la huliwa ne menue, nge hnei nemene matre qaja jë tune lai? (b) Traqa koi ijetre la etrune la itretre cainöje e cailo fen ngöne la 50 lao macatre ka ase hë? (Wange ju la tabolo hna hape, “Etrune e Cailo Fen.”)

9 Ame hë la kola trotrohnine hnene la itre trejine lo itre macatre 1930  ka hape, tro la ka ala nyimu atraqatr a kapa hnyawa la maca ne la Baselaia, e cili hi la kola kökötre catre la huliwa ne cainöj. (Is. 55:5; Ioane 10:16; Hna ama. 7:9) Nemene hë la thangane lai? Hna elë la etrune la itre ka cainöje qa ngöne 41 000 lo 1934 koi 500 000 lo 1953! Celë hi matre kola nyipune hnene la Ita Ne Thup ne 1 Diseba 1954  ka hape: “Uati Iehova memine la mene ne la Wesi Ula i Nyidrë la ka aejëne la huliwa ne menue ka tru celë e cailo fen.” aZaka. 4:6.

ETRUNE E CAILO FEN

Nöj

1962

1987

2013

Australie

15 927

46 170

66 023

Brésil

26 390

216 216

756 455

Faras

18 452

96 954

124 029

Italie

6 929

149 870

247 251

Zapo

2 491

120 722

217 154

Mexique

27 054

222 168

772 628

Nigéria

33 956

133 899

344 342

Philippines

36 829

101 735

181 236

Etazini

289 135

780 676

1 203 642

Zambie

30 129

67 144

162 370

AQANE ELË LA ITRETRE INI TUSI HMITRÖTR

1950

234 952

1960

646 108

1970

1 146 378

1980

1 371 584

1990

3 624 091

2000

4 766 631

2010

8 058 359

Thangane La Hna Menue Hna Qaja Amë Hë Jëne Lue Ceitun

10, 11. Ame ngöne la ceitune göi itine sinapi, nemene la itre pengöne aqane kökötrene eje hna amamane hnyawa?

10 Ame ngöne la itre ceitune i Iesu göne la Baselaia, hnei nyidrëti hna qaja amë la thangane la huliwa ne menue. Tro sa ce wange la lue ceitun, ene la itine sinapi, memine la leven. Tro sa pane wange hnyawa la aqane eatre lue eje ngöne la hneijine ne la pun.

11 Ceitun ne la itine sinapi. Hnene la ketre atr hna trane la ketre itine sinapi. Hnene eje hna kökötre trootro matre isinöe hë, nge hnë zae ne la itre waco. (E jë la Mataio 13:31, 32.) Nemene la itre pengöne aqane kökötrene la itine feja hna amamane hnyawa ngöne lai ceitun? (1) Nyine haine la etrune la aqane kökötre trootro. “Celë pe hi ka co fene la nöjei wene [maine, itin] asë e cailo fen,” nge tru jë hi eje a ketre isinöe atraqatr, “hna picipi la ite umene ka tru.” (Mar. 4:31, 32) (2) Pëkö ka troa thupatëne la aqane kökötrene ej. “E ase hë tran, ame hna ciajë.” Tha öni Iesu kö, “Ma tro jë kö lai a cia.” Ohea, öni nyidrëti pe: “Ame hna ciajë.” Tha tro kö a cile la aqane tro eje a kökötr. (3) Ame la isinöe ka kökötr, tre, hnë zae ne la itre ka traqa kow, nge hnë lapa i angatr. “Ite waco e caha a të ngöne la ga xapon’ it’ ej.” Tune kaa la aqane eatre la köni pengöne cili ngöne la hna menu enehila ngöne la götrane u?

12. Nemene la aqane eatre la ceitune göi itine sinapi ngöne la hna menu enehila? (Wange ju fe la tabolo, “Aqane Elë La Itretre Ini Tusi Hmitrötr.”)

12 (1) Etrune la aqane kökötre trootro: Kola amamane hnyawa hnene la ceitune celë la aqane kökötre trootro la maca ne Baselaia memine la ekalesia i Keresiano. Qaane lo 1919  hna iacasinekeune la itretre menue ngöne la ekalesia hna acilëne me awiën. Ame ngöne la ijine cili, ngacama ala xalaithe hi la itretre menu, ngo canga tro kökötre hi. Eje hi laka, nyine haine la aqane kökötrene eje qaane lo kola xejë la itre macatre 1900 uti hë enehila. (Is. 60:22) (2) Pëkö ka troa thupatën: Thatreine kö troa acilëne la aqane kökötrene la ekalesia i Keresiano. Ngacama hetre itre ewekë ka ajolëne la itine feja troa cia, ngo kolo jë pe ka hape, kökötre catre jë, nge eje a cia sasaithe la nöjei jol. (Is. 54:17) (3) Hnë lapa: Ame la “ite waco e caha” ka të me lapa hune isinöe, tre, kola nyihatrene la nyimu milio lao atr ka hni ka meköt, nge ka traqa qa ngöne la 240 lao nöj. Angatre hi lo angetre kapa la maca ne la Baselaia, nge itre atrene hë la ekalesia i Keresiano. (Ezek. 17:23) Ame e cili, angatr a kapa la xeni ne la u ka aegöcatrenyi angatre me thupë angatr.—Is. 32:1  2; 54:13.

Kola amamane hnene la ceitune ne lo itine sinapi ka hape, madrine catre la itre trejine la hnë lapa i angatre me aqane thupë angatr e hnine la ekalesia (Wange ju la paragarafe 11  12)

13. Nemene la itre pengöne aqane kökötre hna amamane hnene la ceitune göi leven?

13 Ceitun ne la leven. Ase jë hi la föe nyi levenëne la falawa, ame hna cengöne cipa asë. (E jë la Mataio 13:33.) Nemene itre pengöne aqane kökötrene lai hna amamane hnyawa hnene la ceitune celë? Tro sa wange la luetre. (1) Hetre ewekë ka saze ngöne la kola löthe la falawa. Levene lai a löthe la falawa “uti hë cengöne cipa ha.” (2) Kola löth asë. Kola acipane hnene la leven la “falawa [asë] ka köni tulu.” Tune kaa la aqane eatre la lue pengöne cili ngöne la hna menu enehila ngöne la götrane u?

14. Tune kaa la aqane eatre la ceitune la leven ngöne la hna menu enehila?

14 (1) Hetre ewekë ka saze: Leven la hatrene la maca ne Baselaia, nge ame la falawa hna acipan asë, tre, nöjei atr asë. Hetre ewekë ka saze qa ngöne la hna nyi levenëne la falawa. Ketre tune mina fe la maca ne la Baselaia, laka hetre ewekë ka saze ngöne la hni ne la itre atr thupene la hnei angatre hna kapa ej. (Rom. 12:2) (2) Kola löth asë: Ame la aqane jilapane la falawa hnene la leven, tre, kola nyi hatrene la aqane kökötrene la maca ne la Baselaia. Leven a löthe la falawa me lapane asë ej. Ketre tun, maca ne Baselaia a jilapane la fen “uti hë la cane la fene hnengödrai.” (Ite hu. 1:8) Kolo fe a amamane ngöne la ceitune celë laka ngacama ka sihngödri la huliwa ne cainöje ngöne la itre nöje hna wathebon, ngo eje pala hi a kökötr.

15. Nemene la aqane eatre la itre ithanata hna qaja ngöne Isaia 60:5  22? (Wange ju fe la itre mekune hna eköhagen, “Iehova Kö La Ka Aejën,” götrane 93  me “Troa ‘Nöje Ka Cate La Ka Co,’ ” götrane 96-97.)

15 Eitre hadredre lao macatre qëmekene tro Iesu a ithanatane la lue ceitune celë, hnei Iehova hna qaja jëne Isaia la aqane troa kökötre catre enehila la hna menue ngöne la götrane u, memine fe la madrine ka xulu qa ngöne la hna menue cili. b Kola qeje pengöne hnei Iehova la itre atr ka traqa “qa ga nany” matre lö hnine la organizasio i Nyidrë. Ame la Nyidrëti a ithanata kowe la ketre “föe,” ka nyi hatrene la thelene la itre hna iëne enehila e celë fen, öni nyidrë: “Ame hna troa öhne hnei ’ö me madin, nge tro la hni ’ö a gejigeji manono, me kekë ; ke troa ujëne koi ’ö la tenga mo qa hnagejë, nge troa tro fë koi ’ö la tenge nyi ne la ite nöj.” (Is. 60:1  MN, 4  5  9) Celë hi hna öhne enehila hnene la itre hlue Iehova ka hekö hë cainöj. Angatr a madrine la aqane kökötrene la itretre cainöjëne la Baselaia ngöne la itre nöje i angatr, laka ame lo ka ala xalaith, tre, itre thauzane hë.

Kepine La Madrine Ne La Itre Hlue i Iehova

16, 17. Nemene la ketre kepine matre kola ‘ce madine la ate trane memine la ate menue’? (Wange ju fe la itre mekune hna eköhagen, “Lue Atr Hna Ketr Hnene La Lue Tarak e Amazonie.”)

16 Mekune hi epuni lo Iesu a qaja kowe la anga aposetolo i nyidrë ka hape: “Hete thupene kowe la ate sin, . . . mele ka tha ase palua kö, mate troa ce madine la ate trane memine la ate sin [menue].” (Ioane 4:36) Nemene la aqane “ce madrine” ngöne la hna menue e cailo fen? Nyimu aqane ce madrin. Tro sa ce wange la köni aqan.

17 Ame la hnapan, easa madrine la easa öhne la hna kuca hnei Iehova ngöne la huliwa. Ame ngöne la easa cainöjëne la maca ne Baselaia, easë hi lai a tra itine feja. (Mat. 13:18, 19) Ame ngöne la easa xatuane la ketre atr troa xötrethenge Keriso, easë hi lai a menuëne la wen. Ketre, madrine atraqatre la easa goeëne la aqane kuca hnei Iehova matre tro la itine la Baselaia a “ciajë . . . me hoeajë.” (Mar. 4:27, 28) Ame la itre xa itine hne së hna jum, tre, kolo pë hë a cia e thupen, me menuëne hnei itre xan. Maine jë casi hi la hnei epuni hna melëne me Joan, ketre trejine föe qaa Agele; 60 hë lao macatre ne xomi bapataiso eahlo. Öni eahlo: “Hnenge hna ithanata memine la itre ka qaja koi ni ka hape, hnenge hna trane la itre itine nyipici ngöne la itre hni angatre lo eni a cainöje koi angatr ekö. Thatre kö ni, ngo hnene pë hë la itre xa ka anyipici Iehova hna ini Tusi Hmitrötre me angatr, me xatua angatre troa hane nyihlue i Iehova. Madrine catre ni la eni a atre laka, ame lo itine nyipici hnenge hna tran, tre cia ha, nge ase fe hë menuën.”—E jë la 1 Korinito 3:6, 7.

18. Nemene la ketre jëne madrine hna qaja ngöne 1 Korinito 3:8?

18 Ame la hnaaluen, ka madrine së troa huliwa e tro pala hi sa mekune la hnei Paulo hna qaja ka hape: “Tro ha isa hete thupene ka ijije la huliwa.” (1 Kor. 3:8) Ame la thupen, tre, hna kapa qa ngöne la hna huliwa, ngo tha qa ngöne kö la etrune la atr hne së hna xatuane troa nyihlue i Iehova. Ketre trenge ithanata lai ka akeukawane la itre ka cainöje ngöne la itre götrane ka tha kapa hnyawa kö la nyipici! Ame koi Akötresie, ame la nöjei hlue i Nyidrë ka eatrëne hnyawa la huliwa ne tra feja, tre, tro angatr a “wa atrun,” celë hi ka amadrinë angatre pala hi.—Ioane 15:8; Mat. 13:23.

19. (a) Nemene la hna perofetane hnei Iesu ngöne Mataio 24:14 ka amadrinë së? (b) Ngacama pëkö atr hne së hna xatuane troa nyihlue i Iehova, nemene la nyine tro pala hi sa atrehmekun?

19 Ame la hnaakönin, easa madrine la kola eatrëne la hna perofetane jëne la huliwa së. Tro sa pane ce wange la aqane sa Iesu lo hnyinge ne la itre aposetolo i nyidrë: “Nemene la hatrene laka cilieti hë la, memine la hneijin ne kola troa nyipune la fen?” Hnei nyidrëti hna sa koi angatre ka hape, ame la ketre igötranen la hatrene celë, tre, ene la troa cainöje e cailo fen. Hapeu, nyidrëti kö lai a qaja la huliwa ne troa inine la itre atr? Ohea. Öni nyidrë: “Tro ha cainöjëne la maca ka loi celë ne la baselaia e cailo fene nyine anyipicine kowe la nöjei nöj.” (Mat. 24:3  MN, 14) Haawe, ame lai huliwa ne cainöj, ene la troa tra feja, tre, celë hi ketre igötranene lo lai hatren. Matre, ame la easa cainöjëne la maca ka loi ne la Baselaia, ngacama pë ju hë atr hne së hna xatuane troa nyhihlue i Iehova, ngo ame pe, easë cainöj me “anyipicine” kowe la itre atr. c Nyipici, ngacama tha drei së ju hë hnene la itre atr, ngo ketre manathithi ka tru koi së troa hane eatrëne la hna perofetan hnei Iesu, me hane ‘ce huliwa me Akötesie.’ (1 Kor. 3:9) Hane hi la ketre aliene la madrine së!

“Qane Hna Xulu Hnei Jö Uti Hë La Hna Lö Hnen’ Ej”

20, 21. (a) Nemene la aqane eatre la itre trenge ewekë i Malaki 1:11? (b) Ame göne la huliwa ne menu, nemene la hne së hna troa catre kuca, nge pine nemen?

20 Ame ekö hnei Iesu hna xatuane la anga aposetolo troa trotrohnine la enyipiewekëne troa nyimenyime kuca la huliwa ne menu. Qaane lo 1919  hnei Iesu fe hna xatuane la itretre drei nyidrë troa trotrohnine la nyipici cili. Hnene la itre hlue i Akötresie hna akökötrene catrëne la huliwa i angatr. Eje hi laka, thatreine kö troa sawa la huliwa ne menue. Tune la hna perofetane hnei Malaki, hna eatrëne la huliwa ne cainöje enehila “qane hna xulu hnei jö uti hë la hna lö hnen’ ej.” (Mal. 1:11) Nyipici, qaane la hna fetra hnei jö uti hë la hna lö hnene ej, qa kohië a tro kuë, maine e ketre götrane ju hë ngöne la fen, ka ce madrine pala hi la itretre tra feja me menue. Ketre, qaane la kola fetra hnei jö e hmakanyi uti hë la eje a lö e jidr, ene la drai ka pexej, easa ce huliwa atre laka, ketre huliwa nyine troa nyimenyime kuca.

21 Ame la easa mekune hmaca lo 100 lao macatre ka ase hë memine la aqane kökötrene la neköi lapa ne la itre hlue i Akötresie matre “nöje ka cate,” kola “gejigeji manono, me kekë” hnei madrine la hni së. (Is. 60:5, 22) Epi tro la madrine cili me ihnimi së koi Iehova, “Joxu ne la meledrai” a uku së isa ala cas, troa kuca apexejene la huliwa ne menue ka tru catr!—Luka 10:2.

a Maine epuni a aja ithuemcanyi göne la itre macatre celë, memine la itre macatre thupen, eahuni a thuecatre i epuni troa e la götrane 425-520 ne la itus Les Témoins de Jéhovah, prédicateurs du Royaume de Dieu ka qeje pengöne la hna kuca ngöne la huliwa ne menue qaane lo 1919 koi 1992.

b Maine epuni a aja ithuemacanyi göne la hna perofetan, wange ju la itus La prophétie d’Isaïe, lumière pour tous les humains (volume 2), götrane 303-320.

c Hna trotrohnine hë ekö la nyipici celë hnene la Itretre pane Ini Tusi Hmitötr. Hna qaja hnene la Ita Ne Thup ne 15 Nofeba 1895 ka hape: “Ngacama tha tru kö hnei qitr hne së hna menuën, ngo ame pe, ase hë së tro fë la nyipici. . . . Ijiji easë asë hi troa hane kuca la huliwa ne cainöj.”