Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

MEKENE 5

Joxu a Amamane La Nyipici Göne La Baselaia

Joxu a Amamane La Nyipici Göne La Baselaia

ALIENE LA MEKEN

Nöje i Akötresie a atrehmekune la itre nyipici ka tru göne la Baselaia, me göne la itretre musi ngön, me göne la itre jin, me göne la enyipiewekëne la troa nyipici

1, 2. Nemene la aqane amamane Iesu ka hape, ame nyidrë, tre, ketre atre ihamë ka inamacan?

 PANE mekune jë epuni laka, kola amamai epuni la ketre traone ka mingöming hnene la atre ihamë. Epuni petre hi me itre sinatronge i epuni a hane xötrei traqa kowe la traone cili, celë hi matre epuni a drenge hnyawa la hna qaja hnene la atre ihamë sai epun. Ame ngöne la epuni a ihamë, tru hnei ewekë ngöne la traon hnei epun me itre sinatronge i epun hna pi atrepengön. Ngo ame la epuni a hnyingëne itre ej kowe lai atre ihamë sai, tha canga sa kö angeic, ke, kola treqene matre traqa pi kowe la ijine ka ijij, ijine troa mama hnyawa la ketre mekune ka tru. Nge ame hë e thupen, epuni a haine la inamacane i angeic, ke, angeice a qaja koi epun la nyine tro epuni a atre ngöne la ijine ka ijij.

2 Ka ceitu hnyawa hi la pengöne la itre nyipi Keresiano memine la itre ka ihamë celë. Easa ajane troa atre la ketre traone ka sisitria catre kö hune la itre traone ka mingöming, ene la “lapa ka hete trepen,” kola qaja la Baselaia i Akötresie. (Heb. 11:10) Ame lo Iesu e celë fen, hnei nyidrëti hna xatuane la itretre drei nyidrë, me tro xome trongë angatre matre atrepengöne hnyawa la Baselaia cili. Hnei nyidrëti kö hna sa asë la itre hnyinge i angatr, me aca tro qaja asë koi angatre la nöjei ithuemacanyi göne la Baselaia cili? Ohea. Öni nyidrë: “Hetenyi pala kö ni la ite ewekë ka kösaue troa qaja koi nyipunie, ngo tha ’teine kö nyipunie troa kapa enehila.” (Ioane 16:12) Tune la ketre atre ihamë sai ka inamacan, tha hnei Iesu pi kö hna thue ehnefëne menune la itretre drei nyidrë, ene la troa hamëne la itre ithuemacanyi hnei angatre hna thatreine troa kapa.

3, 4. (a) Nemene la aqane sisedrëne Iesu la ini nyine troa hamëne kowe la itretre drei nyidrë göne la Baselaia i Akötresie? (b) Nemene la nyine tro sa ce wange ngöne la mekene celë?

3 Hnei Iesu hna qaja la itre ithanata ka mama ngöne Ioane 16:12 ngöne la jidri tixenuë i nyidrë e celë fen. Thupene lo nyidrëti a mec, nemene la aqane sisedrëne nyidrëti lo ini nyine troa hamëne kowe la itretre dreng göne la Baselaia i Akötresie? Nyidrëti a qaja axeciëne kowe la ala 11 lao aposetolo i nyidrë ka hape: “Tro [la uati] a e nyipunie kowe la ite nyipici asë.” a (Ioane 16:13) Haawe, ijije tro sa qaja ka hape, ame la uati hmitrötr, tre, ketre atre ihamë sai ka atreine itreqe. Jëne la uati hmitrötr, Iesu a hamëne la ini göi tro la itretre drei nyidrë a atre hnyawa la Baselaia i Akötresie, ngöne la ijine ka ijij.

4 Tro sa ce wange la aqane eatrongëne la itretre drei Iesu hnene la uati hmitrötre i Iehova matre troa atrepengöne hnyawa la Baselaia. Ame la hnapan, tro sa ce wange la aqane sa la hnyinge hna hape, ‘Eu la kola nyiqaane mus la Baselaia i Akötresie?’ Ase jë hi, tro sa ce wange la pengöne la itretre mus ngöne la Baselaia me itre jinin ej, memine la isa mejiune i angatr. Nge thupene lai, tro sa ce wange la aqane trotrohnine hnyawa hnene la itretre drei Keriso la enyipiewekëne troa nyipici kowe la Baselaia.

Aqane Trotrohnine La Ketre Macatre Ka Tru Alien

5, 6. (a) Nemene la itre mekune ka tria ne la Itretre Ini Tusi Hmitrötr göne la ijine troa acile la Baselaia me ijine menu? (b) Pine nemene matre tha tro kö sa luelue ka hape, Iesu hi a eatrongëne la itretre drei nyidrë?

5 Tune la hne së hna ce wange hë ngöne la Mekene 2 ne la itusi celë, hnene la Itretre Ini Tusi Hmitrötr, hna amamane hnyawa ngöne la itre macatre ka nyimutre ka hape, ame lo 1914, tre ketre macatre ka tru alien, macatre ne kola eatre lo itre hna perofetane hnene la Tusi Hmitrötr. Ngo, ame la ijine cili, angatre a mejiune laka, hna nyiqaane hë ngöne la hneijine i Keriso lo 1874, nge musi hë nyidrë e hnengödrai lo 1878, nge tro hi a acile hnyawa la Baselaia e Okotropa 1914. Troa menue qaane 1874 uti hë 1914, nge troa nyipune la huliwa cili ngöne la kola icasikeune la itre hna iëne e hnengödrai. Hapeu, hnene kö la itre mekune ka tria celë hna angazone la mekuna i angatre matre tha mejiune hë angatre ka hape, Iesu a eatrongë angatre hnene la uati hmitrötr?

6 Ohea! Pane mekune hmaca jë lo pane ceitun. Tune kaa la itre hnyinge hna canga qaja hnene la itre ka ihamë, itre eje kö lai a amamane ka hape, tha tro kö a mejiune kowe lai atre ihamë sai? Ohea! Ketre tune mina fe, ame itre xa ijin, itre hlue i Akötresie a thele troa trotrohnine la itre ithuemacanyi göne la aja i Iehova qëmeken tro la uati hmitrötr a amamai angatre la itre nyipici cili. Ame la itre ka mele nyipici, tre, aja i angatre troa ameköti angatr, nge angatr a saze la aqane mekune i angatre cememine la ipië.—Iako. 4:6.

7. Nemene la itre ini ka hnyipixe ka mama trootro kowe la itre hlue i Akötresie?

7 Ame ngöne lo itre macatre thupene 1919, hna amanathithine pala hi la nöje i Akötresie jëne la itre ini ka hnyipixe ka mama trootro. (E jë la Salamo 97:11.) Ame hë lo 1925, qeje pengöne jë hi la ketre ewekë ka tru ngöne la tane mekune ne la Ita Ne Thup hna hape, “Nöje Ka Hnyipixe.” Ej a amamane la itre enyipicine ka hape, ase hë acile la Baselaia lo 1914, kola eatrëne lo hna nyihatrene hnene la föi Akötresie ngöne la kola hnaho e hnengödrai, hna cinyihane ngöne Hna Amamane mekene 12. b Kolo fe a amamane hnene lai tane mekune ka hape, ame la icilekeu me gomegome ka traqa kowe la itre hlue i Iehova ngöne la itre ijine isi cili, tre hatrene laka, thupene la hna acili joxu Iesu, hna helë Satana qaa hnengödrai, “ka tru tenge elëhni, ke trotrohninë hë nyëne laka xoxopate pe hi la ijine i nyën.”—Hna ama. 12:12.

8, 9. (a) Hna amamane tune kaa la enyipiewekëne la Baselaia i Akötresie? (b) Nemene la itre hnyinge nyine tro sa ce wang?

8 Nemene la enyipiewekëne la Baselaia? Ame lo 1928, kolo ha amamane hnyawa hnene la Ita Ne Thup ka hape, sisitria catre kö la Baselaia hune la hna amele së hnene la thupene mel. Eje hi laka, tro Iehova a ahmitrötrëne la ëje i Nyidrë, me anyipicine la musi Nyidrë, me eatrëne la aja i Nyidrë kowe la nöjei atr, jëne la Baselaia Ne La Mesia.

9 Drei la ka troa ce musi me Keriso ngöne la Baselaia? Drei la itre ka troa nyi jini ne la Baselaia e celë fen? Nge nemene la huliwa nyine tro la itretre drei Keriso a kuca?

Hna Pane Menu Thene La Itre Hna Iën

10. Nemene la hna trotrohnine hë ekö hnene la nöje i Akötresie göne la ala 144 000?

10 Nyimu macatre qëmekene lo 1914, trotrohnine hë lo Itretre Ini Tusi Hmitrötr ka hape, ala 144 000 la etrune la itretre drei Keriso ka troa ce musi me nyidrë e hnengödrai. c Hnei angatre hna qaja ka hape, celë hnyawa hi la etrune lai, nge hna nyiqaane eatre hë ekö lo hneijine ne lo itre pane Keresiano.

11. Nemene la aqane mama trootro kowe la itre hna iën la hnëqa i angatre e celë fen?

11 Nemene la nyine troa kuca hnene la itre atrene la föi Keriso ngöne la angatre pala kö e celë fen? Angatr a trotrohnine laka, Iesu a qaja atrune la huliwa ne cainöj, me amamane ka hape, ka ce tro memine la hneijine menu. (Mat. 9:37; Ioane 4:35) Tune la hne së hna öhne ngöne Mekene 2, hnei angatre hna pane mekune ka hape, troa 40 lao macatre ne menu, nge troa nyipune e icasinekeune asë jë la itre hna iëne e hnengödrai. Ngo, qa ngöne laka kolo pala hi a sisedrëne la huliwa ne menu thupene lo lai 40 lao macatre, haawe, nyipi ewekë troa amekötine la aqane mekuna i angatr. Ame enehila, atre hnyawa hi së laka, ame la hneijine menu, ene la kola isaijene la qitre memine la zizania, ene la itre Keresiano hna iëne qa ngöne la itre Keresiano göi ëjen, tre, hna nyiqaane lo 1914. Haawe, ijine tro ha huliwa göi troa icasinekeune la thelene la itre hna iën, ene lo lai lapa ka tro hnengödrai!

Hna nyiqaane ngöne lo 1914 la hneijine menu (Wange ju la paragarafe 11)

12, 13. Nemene la aqane eatre ngöne la itre drai ne la pun, la lue ceitune i Iesu göi itre jajinyi ka ala treen, me göi itre talan?

12 Qaane lo 1919, hnei Keriso pala hi hna xatuane la hlue ka nyipici me ka inamacan matre tro eje a nyipiewekëne la huliwa ne cainöj. Hnei Iesu hna hamëne la hnëqa cili ngöne lo hneijine i nyidrë. (Mat. 28:19, 20) Hnei nyidrëti fe hna amamane la itre thiina ka nyipi ewekë koi angatre matre troa eatrëne la hnëqa i angatre troa cainöj. Hnei nyidrëti hna amamane tune kaa? Ame ngöne la ceitune i nyidrë göne lo itre jajinyi ka ala treen, hnei nyidrëti hna amamane laka, tro la itre hna iën a catre hmek, e ajane angatre troa hane sine la pui ne xeni ka tru e hnengödrai, ijine troa acasi Keriso memine la “jajinyi kola troa faipoipo” me nyidrë, lo ala 144 000. (Hna ama. 21:2) Thupene lai, ame ngöne la ceitune i Iesu göne la itre talan, hnei nyidrëti hna qaja ka hape, tro la itre hna iën a huliwa catre ngöne la hna cainöj, huliwa hnei nyidrëti hna athipe koi angatr.—Mat. 25:1-30.

13 Hnene la itre hna iëne hna amamane ka hape, itre ka hmek me itretre catre huliwa angatre ngöne la itre macatre ka ca hadredre ka ase hë. Eje hi laka, tro ha amanathithine la aqane hmeke i angatr! Ngo hapeu, ame la huliwa ne menu, tre, kolo hi a qaja hmekuje la huliwa ne icasinekeune la thelene lo ala 144 000?

Baselaia a Icasinekeune La Itre Jini Ne Ej e Celë Fen!

14, 15. Nemene la foa lao lapa hna ithanatane ngöne la itus Le mystère accompli?

14 Ekö catre hë la itre trejine pi atre la pengöne la “ka ala nyimu atraqat” hna qaja ngöne Hna Amamane 7:9-14. Matre qëmekene tro Keriso a amamane la pengöne la lapa ka tru cili, nyimutre la itre ka mejiune kowe la itre nyipici hne së hna hnin me atre enehila.

15 Ame lo 1917, hnene la itus Le mystère accompli hna qaja ka hape, hetrenyi la “lue lapa ka mele e hnengödrai, nge lue xa lapa ka mel e celë fen.” Drei la itre atrene lai foa lao lapa ka isa mejiune kö? Ame la pane lapa, tre, kolo ala 144 000, angetre troa ce musi me Keriso. Ame la hnaaluen, tre, ene la ka ala nyimu atraqatr. Ame ekö, kola mekune ka hape, itre ka hmine angatre la itre Hmi Keresiano Göi Ëjen. Angatre hi a lapaun, ngo tha ka catrecatre pe. Haawe, ngacama angatre fe a hane tro koho hnengödrai, ngo angatre pe hi a lapa fene lo lapa hnapan. Ame göi fene celë, kola mekune laka, hetrenyi la ketre hnaakönine lapa, ene la itre hlue i Akötresie ekö, tui Aberahama, me Mose, me itre xane ju kö, angatr a troa musinëne lo lai hnaafoane lapa, ene la nöjei atr asë.

16. Nemene la itre nyipici ka mama lo 1923 me 1932?

16 Nemene la aqane xatuane la itretre drei Keriso jëne la uati hmitrötre troa traqa kowe la itre nyipici hne së hna hnin enehila? Hna jëne la itre nyipici ka mama trootro. Ame lo 1923, hnene la Ita Ne Thup hna amamane hnyawa la ketre lapa ka tha mejiune kö kowe la mele e koho hnengödrai, ngo ka tro pe a mele e celë fen, fene la musi Keriso. Ame lo 1932, hnene la Ita Ne Thup hna qeje Ionadaba, atre xatua Iehu, lo hna siëne hnei Akötresie troa apatrene la hmi ka thoi. (2 Ite jo. 10:15-17) Hnene la taane mekune hna qaja ka hape, hetrenyi la ketre lapa ngöne la hnedrai së ka tui Ionadaba, me hape, tro Iehova a thapa pe la lapa cili “qa ngöne la isi e Amagedo” matre troa mele pë hë e celë fen.

17. (a) Ame lo 1935, nemene la nyipici ka mama? (b) Nemene la thangane kowe la itre nyipi Keresiano qa ngöne la hna trotrohnine la pengöne la ka ala nyimu atraqatr? (Wange ju la itre mekune hna eköhagen, “ Ketre Ehnefe Ka Tru Hna Una.”)

17 Ame lo 1935, kola mama la ketre nyipici ka tru. Ame ngöne la ijine asabele ka tru e Washington, Etazini, kola qaja ka hape, ame la ka ala nyimu atraqatr, tre, celë hi ketre lapa e celë fen, casi hi memine lo itre mamoe hna qaja hnei Iesu ngöne lo ceitune i nyidrë göi mamoe me gootr. (Mat. 25:33-40) Ame la ka ala nyimu atraqatr, tre, kolo itre “xa mamoe,” lo hnei Iesu hna qaja ka hape: “Tro ni a thei angate fe.” (Ioane 10:16) Hna qaja hnei Rutherford ka hape, “Ame koi itre ka ajane troa mele epine palua e celë fen, ange cile jë!” kolo hi a icilenyi jë la ka ala nyim, ase hë sasaithe la sin la icasikeu! Öni nyidrë: “Hane hi la ka ala nyimu atraqatr!” Nyimutre la itre hna ketr, ke, trotrohnine hë angatre la mejiune i angatre elany.

18. Nemene la huliwa hna catre kuca hnene la itretre drei Keriso ngöne la hna cainöj, nge nemene la thangane lai?

18 Qaane ju hi lai, Keriso a xatuane la itretre drei nyidrë troa huliwa catre matre troa icasinekeune la itre atrene la ka ala nyimu atraqatr ka troa mele pe qa ngöne la akötre atraqatr. Ame ngöne la xötrei, tha mama kö laka troa atraqatr la hna troa icasinekeun. Goi qaja fe J. F. Rutherford ka hape: “Kösë tha ka tro kö a tru menu la ‘ka ala nyimu atraqat.’ ” Eje hi laka, atre hnyawa hi së la aqane amanathithine Iehova la huliwa ne menu qaane la ijine cili! Jëne la ixatua i Iesu memine la uati hmitrötr, eatre hë lo hna qaja amë hnei Iesu laka, casi hë la “hna axöe mamoe,” ene lo itre hna iëne memine lo itre “xa mamoe,” angatr a ce huliwa fene la musi ne “la ate thupën.”

Tha mekune kö J. F. Rutherford ka hape, troa tiqa hnei atrene la la ka ala nyimu atraqatr

19. Nemene la aqane tro sa hane sine la huliwa ne icasinekeune la itre xa mamoe i Keriso?

19 Ala nyimu kö la itre hlue i Akötresie ka troa mele pe epine palua e celë fene ngöne la paradraiso hna troa musinëne hnei Keriso memine la ala 144 000. Hapeu, tha ketre madrine ka tru kö la troa goeëne la aqane xatuane Keriso la nöje i Akötresie matre trotrohnine hnyawa la mejiune cili, qa hnine la Tusi Hmitrötr? Drei la ketre manathith ka tru koi së troa ce thawa la mejiune cili memine la itre atr ngöne la hna cainöj! Catre pi së ngöne la hna cainöj matre tro pala hi a kökötre la etrune la ka ala nyimu atraqatr, nge troa mexemi catre la ëje i Iehova!—E jë la Luka 10:2.

Kolo pala hi a elë la etrune la ka ala nyimu atraqatr

Enyipiewekëne Troa Nyipici Kowe La Baselaia

20. Nemene la itre igötranen la organizasio i Satana, nge nemene la aqane tro la mele nyipici a mama thene la Keresiano?

20 Kolo pala hi a atrepengöne hnyawa la Baselaia hnene la nöje i Akötresie, nge nyipi ewekë mina fe tro angatr a trotrohnine hnyawa la aliene la troa nyipici kowe la musi ka ej e koho hnengödrai. Ame lo 1922, hnene la Ita Ne Thup hna amamane hnyawa laka, hetrenyi la lue organizasio, ene la organizasio i Iehova me organizasio i Satana. Ame la organizasio i Satana, tre, kola qaja la itre igötranen ej, ene la thele mani me hmi me politik. Ame la itre ka nyipici kowe la Baselaia i Akötresie hna cilëne hnei Keriso, tre, tha tro pi kö angatr a nue la ketre igötranen la organizasio i Satana troa angazone la aqane nyipici angatre kowe la Baselaia. (2 Kor. 6:17) Nemene la aliene lai?

21. (a) Hna hmekëne tune kaa la itre hlue i Akötresie hnene la hlue ka nyipici göi thele mani? (b) Ame lo 1963, nemene la hna amamane hnyawa hnene la Ita Ne Thup göi “Babulona Atraqat”?

21 Hnene la xeni ne la u hna kapa qaathene la hlue ka nyipici hna amamane hnyawa la engazone la itre hna thele mani, me hmekëne la itre hlue i Akötresie matre tha tro kö a kei kowe la aja mo ka haöthe la fen. (Mat. 6:24) Ketre, hnene la itre itusi së hna qajaqaja la sipu pengöne la hmi, ene lo ketre igötranen la organizasio i Satana. Ame lo 1963, hnene la Ita Ne Thup hna amamane hnyawa ka hape, ame “Babulona atraqat,” tre, tha ene hmekuje kö la itre Hmi Keresiano Göi Ëjen, ngo nöjei hmi ka thoi asë e cailo fen. Haawe, tune la hne së hna troa ce wange ngöne la Mekene 10 ne la itusi celë, hna xatuane la itre hlue i Akötresie ngöne la nöjei nöj, me qene hlapa troa “tropi qa thei nyido,” me awië angatre qa ngöne la nöjei ini me huliwa ne la hmi ka thoi.—Hna ama. 18:2, 4.

22. Ame ngöne lo Pane Isi Ka Tru, nemene la aqane trotrohnine hnene la ka ala nyimu ne la itre hlue i Akötresie la hna amekötine ngöne Roma 13:1?

22 Nge tune kaa fe la politik, lo ketre igötranen la organizasio i Satana? Hapeu, tro kö la itre Keresiano a hane lö hnine la itre isi ne la itre nöj? Ame ngöne lo Pane Isi Ka Tru, hnene la Itretre Ini Tusi Hmitrötr hna trotrohnine hnyawa ka hape, tha tro kö la itretre drei Keriso a hane ihumuth. (Mat. 26:52) Ngo, ala nyimu la angetre trotrohnine ka hape, e xötrethenge hë la hna amekötine ngöne Roma 13:1, kolo hi lai a hape, tro fe hë a soc, me hetrë hnahetre i soc, me ajö kuqa, ngo e upi angatre jë troa humuthe la ithupëjia, haawe, tro pe hi angatr a huji kuqa draië.

23, 24. Nemene la aqane trotrohnine ekö la Roma 13:1 ngöne la Hnaaluene Isi Ka Tru, nge nemene la aqane trotrohnine ka hnyipixe hna kapa hnene la itretre drei Keriso?

23 Ame ngöne la kola xejë la Hnaaluene Isi Ka Tru lo 1939, hnene la Ita Ne Thup hna amamane hnyawa la aliene la kola hape, tha tro kö a hane lö hnine la itre huliwa ne la fen. Kola amamane hnene lai tane mekune ka hape, tha tro pi kö la itretre drei Keriso a hane lö hnine la nöjei isi ne la itre nöje ne la fene i Satana. Drei lai ketre mekune ka tru ka traqa ngöne la nyipi ijin! Haawe, tha zöi angatre fe kö la madra ne la itre atr hna humuthe ngöne la ijine isi cili. Ngo ame hë lo 1929, itre itusi së fe a qaja hnyawane ka hape, ame la hna hape angete musi atraqatr ngöne Roma 13:1, tre, tha kolo kö a qaja la nöjei ka mus e celë fen, ngo kolo pe a qeje Iehova me Iesu. Eje hi laka, nyipi ewekë tro pala kö a wenë la mekune cili.

24 Hnene la uati hmitrötre hna xatuane la itretre drei Keriso troa trotrohnine hnyawa la mekune cili lo 1962, ngöne la itre tane mekune ka qeje pengöne la Roma 13:1-7 hnine la lue Ita Ne Thup ne 15 Nofeba, me 1 Diseba (1 me 15 Maac 1963 qene Wiwi). Trotrohnine hnyawa ha angatre la trepene meköt göne la idrengethenge ka hetre ifegon, kolo hnei Iesu hna amamane jëne la itre ithanata celë ka hlemu: “Hamënepi koi Kaisara la ite ewekë i Kaisara nge koi Akötesie la ite ewekë i Akötesie.” (Luka 20:25) Trotrohnine hnyawa ha la itre nyipi Keresiano laka, ame la itre mus atraqatr, tre kolo itre mus e celë fen, nge nyipi ewekë tro la itre Keresiano a drengethenge angatr. Ngo ame la idrengethenge cili, tre ka hetre ifegone hi. E upi së jë hnene la itre mus troa ena la itre wathebo i Iehova Akötresie, ame hë e cili, easa sa tune la aqane sa ne la itre aposetolo ekö, kola hape: “Ijiji huni troa denge thenge Akötesie hune la at.” (Ite hu. 5:29) Ame ngöne la Mekene 13 me 14 ne la itusi celë, tro sa atre hnyawa la aqane trongëne hnene la itre hlue i Akötresie la trepene meköt, ka qaja ka hape, tha tro kö a hane lö hnine la itre huliwa ne la fen.

Manathith ka tru la troa ce thawa la mejiune kowe la mele ka tha ase palua kö!

25. Pine nemene matre epuni a madrine la huliwa ne la uati hmitrötre göi troa trotrohnine hnyawa la pengöne la Baselaia i Akötresie?

25 Pane mekune asë jë la itre ithuemacany, hna kapa hnene la itretre drei Keriso göne la Baselaia ngöne la ca hadredre lao macatre ka ase hë. Atre hë së la ijine acile la Baselaia e hnengödrai memine la enyipiewekëne ej. Mama hnyawa ha koi së la lue mejiune hna hamëne kowe la itre hlue i Akötresie, ene la mejiune kowe la mele e hnengödrai me e celë fen. Ketre, atre hnyawa ha së la aqane tro sa amamane la nyipici së kowe la Baselaia i Akötresie, ene la troa drengethenge la itre mus e celë fen, ngo drengethenge pe ka hetre ifegon. Isa waipengöi epuni ju me hape, ‘Maine tha xatuane ju Iesu Keriso la hlue ka nyipici e celë fen matre troa trotrohnine la itre nyipici celë, hapeu, tro kö ni a hane atre itre ej enehila?’ Ketre Manathith ka tru koi së la kola nue Keriso memine la uati hmitrötre troa xatua së!

a Thenge la hna qaja hnene la ketre itus, ame la qene Heleni ne la hna hape, “e” ngöne lai xötr, tre kola qaja ka hape, “troa amamai gojenyi.”

b Qëmekene lai, kola mekune ka hape, ame lai hna meköle goeën, tre, kola isi hnei itre wanaithihlë ne Roma me itre Katolik ne Roma.

c Ame lo Juun 1880, hnene la Ita Ne Thup hna qaja ka hape, ame la ala 144 000, tre, kolo angetre Iudra ka nue la hmi angatre troa lö kowe la nöje i Akötresie qëmekene lo 1914. Ngo, ame hë e thupen ngöne pala hi lai macatre 1880, kola mama hnyawa ngöne la itre itusi së laka hetrenyi la ketre mekune ka tru ka ihmeku memine la aqane trotrohnine së enehila.