1. Nemene la nyine tro sa kuca matre troa kapa hnei Iehova la aqane hmi së, nge pine nemen?

 HNEI Iesu hna qaja ka hape: “Tro la itre nyipi hlu a nyihlue i Akötresie cememine la u me nyipici, ke Akötresieti a thele la itre atr ka tun göi troa nyihlue i nyidrë.” (Ioane 4:23; 6:44) Haawe, the mano kö së isa ala cas “waipengöne la ka amadri Joxu.” (Efeso 5:10) Tha ka hmaloi kö. Satana a thel troa amenu së matre tro sa kuca la itre ewekë hna xelen hnei Iehova.—Hna Amaman 12:9.

2. Qejepengöne jë la ewekë ka traqa fene la wetr e Sinai.

² Nemene la aqane iaö së hnei Satana? Angeic a ajolëne la mekune së matre, ame la ewekë ka ngazo, ke ka loi koi së, nge ame pena la ka loi, ke, ka ngazo. Pane mekune jë së lo ewekë ka traqa koi angetre Isaraela, lo angatr e fene la Wetr e Sinai. Hnei Mose hna elë hune la wetr nge kola ilapatreqe la angetre Isaraela. Ngo, hnene laka, hmitre palaha Mose, ame hnei angatr hna upi Arona troa xupexupe la ketre haze thatraqai angatr. Hnei Arona hna xupexupe la neköi kau gol nyine idrola i angatr. Ame hna feet e cili hnene la angetre Isaraela. Kola fia xötreithe la kau gol me sa iwatingöneca qëmeken ej.[1] Ame  koi angatr, ke, angatre hi lai a thili koi Iehova. Ngo, ame koi Iehova, ngacama kola qaja ka hape, “feet koi Iehova”, ngo, kolo pe lai a thili koi idrola. Celë hi kepin matre alanyimu la angetre Isaraela ka mec ngöne la ijine cili. (Esodo 32:1-6, 10, 28) Nemene la ini koi së? Nyipiewekë tro sa hmek? “The kete kö la ka sis,” kolo lai a hape, the löhnine kö la itre huliwa ne la hmi ka thoi. Nue Iehova pi troa ini së troa atrehmekune la ka loi me ka ngazo.—Isaia 52:11; Ezekiela 44:23; Galatia 5:9.

3, 4. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa atre hnyawa la qaan la itre feet enehila?

³ Ame ngöne lo Iesu e celë fen, hnei nyidrëti hna inin la itretre drei nyidrë, troa amamane koi itre xan la aqane hmi koi Akötresie. Thupen la hnei nyidrëti hna mec, hnene la itre aposetolo hna catre inin la itre trepene meköti Iehova, kowe la itre ka xötrei kapa la hmi. Ngo thupene la hna mec hnei itre aposetolo, hna löhnine la ekalesia hnene la itretre hamë ini ka thoi. Angatr a qaja la itre mekun ka isazikeu memine la nyipi hmi. Itre feet me itre hna majemine kuca hnene la itre wanaithihlë. Hnei angatre fe hna saze ëjen la itre feet cili, matre troa qaja ka hape, itre feete i hmi. (2 Thesalonika 2:7, 10; 2 Ioane 6, 7) Ka hlemu palahi enehila la itre feet cili, nge ka sajuën la hmi ka thoi me kuci haze. *—Hna Amaman 18:2-4, 23.

⁴ Ka tru kowe la itre atr la itre feet enehila. Pine laka epuni a inine la aqane waiewekë i Iehova, maine jë tro epuni a saze la aqane goeëne epuni la itre xaa feet. Eje hi, tha ka hmaloi kö. Ngo loi troa xeci koi epun ka hape,  tro kö Iehova a xatua epun. Tro sa ce wang la qaan la itre xaa feet, matre tro sa trotrohnine la mekuna i Iehova.

5. Nemene la ka amaman ka hape, tha hna hnaho Iesu kö lo 25 Diseba?

⁵ Nyimutre la itre götran ngöne la fen laka, kola feetën la Noel ngöne la 25 Diseba. Ketre, alanyimu catr la itre atr ka mekun ka hape, celë hi drai ne hnaho Iesu. Tha hnei Tusi Hmitrötr kö hna qaja la drai me treu ne hnaho Iesu, kolo pe a qaja la itre ewekë ka traqa hmekune la ijine kola hnaho nyidrë. Hna hnaho Iesu e Bethelema. Hnei Luka hna cinyihan ka hape, ame ngöne la ijine kola hnaho Iesu, “hetrenyi fe la itretre thupë öni ka mel e kuhu trön, angatr a hlë jidr troa thupëne la itre öni i angatr.” (Luka 2:8-11) Ame ekö e Bethelema ngöne la treu Diseba, tre, kola hnötr me mani, me kiona e itre xaa ijin. Celë hi matre thatreine kö troa lapa e kuhu trön la itre ka thupë öni, memine la itre öni, nge e jidri pena. Kola hapeu lai koi së? Hna hnaho Iesu ngöne la ijine ka lolo, tha ijine hnötre kö, matre tha treu Diseba kö. Thenge la Tusi Hmitrötr me itre ka qaja la itre drai ekö, hna hnaho Iesu hmekune lo treu Semitrepa me Okotropa.

6, 7. (a) Nemene la qaan la itre hna majemine kuca ngöne la kola feetën la Noel? (b) Nemene la kepin matre easa hamëne madrin?

⁶ Nemene kö la qaan la Noel? Ej a fetra qathene la itre feete i itre wanaithihlë, ka ceitun memine lo hna hape les Saturnales, feete i angetre Roma nyine atrunyi Saturne, haze ne eëny. Hna qejepengön hnene la ketre itus ka hape, “ame la itre feet ne atrune la haze Saturne, tre, hna kuca ngöne la nyipine la treu Diseba. Hna xome qa ngöne la itre feet cili, la itre hna majemine kuca enehila ngöne Noel. Kola qaja lo itre pui ne xeni ka tru, me hamë  kado, me amele i buji.” Drai 25 Diseba fe la kola feetën ekö la drai ne hnaho Mithra, haze ne la jö, nge ketre haze i angetre Peresi.

⁷ Ala nyimu la itre atr enehila ka feetën la Noel, ngo thatre kö angatr la qaan la feet cili. Ame koi angatr, ketre ijine lai ka lolo koi fami troa itronyi me ce xen, me hamë kado. Nyipici, easa hnime la hnepe lapa së me itre sinee së. Ketre, madrine Iehova la kola ce mel la itre hlue  i Nyidrë. Kola qaja ngöne 2 Korinito 9:7 ka hape, “Akötresieti a hnime la itre ka hamëne madrin.” Tha madrine kö Iehova laka, tro hi sa ham ngöne la ketre ijin hna sa hnei itre atr. Itre hlue i Iehova a hamë ahnahna kowe la itre sinee me hnepe lapa i angatr, me ce madrin ngöne la nöjei ijin ne la macatre. Ketre, angatr a hamën qa kuhu hni, cememine la ihnim.—Luka 14:12-14.

8. Hapeu, medreng palakö Iesu la kola hamë ahnahna koi nyidrë, hnene la itre trene u ne ta? Qejepengöne jë.

⁸ Ala nyimu la itre atr ka qaja ka hape, hnene la köni magoi hna traqa fë ahnahna koi Iesu ngöne la trepene ai öni. Eje hi laka, hetre itre trahmanyi ka traqa fë itre ahnahna koi Iesu. Hna majemine ngöne la ijine cili troa traqa fë ahnahna kowe la ketre atr ka tru. (1 Ite Joxu 10:1, 2, 10, 13) Ngo, Tusi Hmitrötre pe a qaja ka hape, ame la itre atr cili ke, ka trene u ne ta (astrologues), me itre magiciens, ka tha lapaune kö koi Iehova. Nge ketre, tha hnei angatre kö hna iöhnyi me Iesu lo nyidrëti a medreng. Hnei angatr hna traqa e thupen, me öhnyi nyidrë hnine la uma, a “tha medreng” hmaca kö.—Mataio 2:1, 2, 11.

9. Nemene la lue aniverser hna qaja hnei Tusi Hmitrötr?

⁹ Ame la ijine kola hnahone la nekönatr, tre, ketre ijine madrin. (Salamo 127:3) Ngo tha kolo kö lai a hape, nyine feetëne la drai ne hnahon. Pane mekune jë laka, lue aniversere hi ne ijine hnahon, hna qaja e hnine la Tusi Hmitrötr. Aniverser i Farao ne Aigupito, me Herodra Joxu. (E jë la Genese 40:20-22; Mareko 6:21-29.) Tha lue ka lapaune kö nyidro koi Iehova. Nge tha öhne kö së e hnine la Tusi Hmitrötr la kola qaja ka hape, hna feetën la drai ne hnahon ne la ketre hlue i Iehova.

10. Nemene la aqane goeëne la itre pane Keresiano la drai ne hnaho?

 ¹⁰ Hna qaja hnene la ketre itus (The World Book Encyclopedia) ka hape, ame kowe la itre pane Keresiano ekö, ke, ame la troa feetën la drai ne hnaho, celë hi “hna majemine kuca hnei itre wanaithihlë.” Hna nyitrepene la itre hna majemine kuca cili hnene la itre hmi ka thoi. Ka tune la itretre Geres. Ame koi angatr, hetre u ka thupën la atr qaane la kola hnaho angeic. Nge ka imelekeu hnyawa la u cili memine la ketre haze ka catr, nge ce ijine hnahone hi memine lai atr. Ame la itre aniverser ne hnaho, ke, ka ihmeku memine la itre hna majemine feetën hnei itre wanaithihlë, me itre trene u ne ta (astrologie, horoscope).

11. Hapeu, ka nyipiewekë koi Iehova la tro sa ham?

¹¹ Alanyimu la itre atr ka mekun ka hape, ame la drai ne hnaho angatr, tre, ketre drai lai nyine atrun. Ame koi angatr, celë hi ijine troa atrunyi angatr hnene la itre xan. Ngo ame pe, easa amamane la ihnimi së kowe la hnepe lapa së maine itre sinee së, ngöne la nöjei ijin. Pëkö drai ka sisitria göne lai. Aja i Iehova tro sa ham me loi thina. (E jë la Itre Huliwa 20:35.) Ahnahna ka sisitria la hnei Nyidrëti hna hamë së, ene la mel. Easa olene koi Nyidrë ngöne la nöjei drai, tha ngöne hmekuje kö la drai ne hnaho së.—Salamo 8:3, 4; 36:9.

12. Pine nemene matre ka hlemu loi la drai ne meci së hune la drai ne hnaho së?

¹² Ate Cainöj 7:1 a qaja ka hape: “Nyipi ewekë la hlemu loi hune la wakacu ka loi, nge nyipi ewekë la drai ne meci hune la drai ne traqa shë.” Haawe, ka hlemu loi la drai ne meci së hune la drai ne hnaho së. Pine nemen? Ame la kola hnaho së, pë palakö hne së hna kuca ngöne  la mele së, ka loi maine ka ngazo. Ngo ame la easa nue la mele së troa nyihlue i Iehova, me loi koi itre xan, easë hi lai “a hlemu loi.” Nge uti hë la easa mec, ka mele palahi së ngöne la mekune i Iehova. (Iobu 14:14, 15) Tha itre hlue i Iehova fe kö a feetëne la drai ne hnaho angatr, ka ceitun memine la drai ne hnaho Iesu. Ame hi la drai hnei Iesu hna upi së troa atrun, tre, ene la Drai ne Amekunën la meci nyidrë.—Luka 22:17-20; Heberu 1:3, 4.

13, 14. Nemene la itre ewekë ka ce tro memine la Paak?

¹³ Ala nyimu la itre atr ka mekun ka hape, ame la Paak, ke kola feetëne la mele hmaca Iesu. Ngo ka ce tro la Paak me Eostre, haze föe ne kaqa ne lai (l’aube) me cia feja (printemps). Ame la qene Papale ne la Paak, tre, Easter, nge, Ostern la qene Alema. Kola qejepengön hnene la diksioner (The Dictionary of Mythology) ka hape, haze ne mana me hatr fe Eostre. Kola mama lai qa ngöne la itre hna majemine kuca ngöne la Paak. Tune la hna qaja hnene la itus Encyclopædia Britannica ka hape, kola nyihatren hnene la itre wakuja, la mel ka hnyipixe me mele hmaca. Nge ame la itre lapë ekö thene la hmi wanaithihlë, ke nyine nyihatren la mana me hatr. Haawe, kola mama hnyawa laka, iananyi catr la Paak memine la mele hmaca i Iesu.

¹⁴ Madrine kö Iehova laka, hna xome ceitunëne la itre hna majemin hnei itre wanaithihlë, memine la ijine mele hmaca la neköi Nyidrë? Ohea. (2 Korinito 6:17, 18) Tha hnei Iehova fe kö hna upi së troa feetëne la mele hmaca i Iesu.

15. Nemene la qaan la feet Alowin?

¹⁵ Hna majemine feetë Alowin lo hej, nge elany kola thelë hua (fête des morts). Qene Papale la hnaewekë Alowin (Halloween), kola hape, jidri ne la itre atr ka hmitrötr. Ka ce tro la feet cili memine la itre trene iöni, ha neköi tepolo, me itre u hna hape fantômes. Tha ka hnyipixe kö la feet cili. Ame lo ijine dreuma treu ka easenyi kowe la drai 1 Nofeba, kola feetëne la Samain hnene la itre Selte qa Agele me Irlande. Ame koi angatr, kola bëeke  la itre u ne la itre ka mec hune la ihnadro. Celë hi matre angatr a ami xen me nyine ij e tröne la itre uma i angatr, matre tha tro kö a kucahmë angatr hnene la itre u ne ka mec. Ame enehila, kola heetrën lo itre iheetr ka iaxoueny hnene la itre nekönatr. Angatr a tro koi itre hnalapa me qaja ka hape, “Ajë la bobo wanga hnëjine pi epun.” Thatre kö nyudren laka nyudreni hi lai a xötrethenge lo hna majemine kuca cili, ka ce tro memine la kuci haze.

16, 17. Nemene la nyine mekun hnene la itre Keresiano ngöne la angatr a hnëkën la faipoipo?

¹⁶ Ketre ijine madrin la drai ne faipoipo. Isa pengöne kö la aqane kuca la itre faipoipo ngöne la fen. Tha hna thele kö hnene la itre atr la qaan la itre hna majemine kuca ngöne la faipoipo. Celë hi matre thatre kö angatr ka hape, ame la itre xaa hna majemine kuca tre, ka xulu qa ngöne la hmi itre wanaithihlë. Qa ne la itre Keresiano ka hnëkën la faipoipo, troa kuca asë matre amadrinë Iehova. Maine tro angatr a thele la qaan la itre hna majemine kuca ngöne la faipoipo, tro hë angatr a axecië mekune hnyawa.—Mareko 10:6-9.

¹⁷ Ame la itre xaa hna majemine kuca ngöne la faipoipo, tre kola thele “lasas” kowe la lue trefën. Ame ngöne la itre xaa nöj, troa jumi wene lais, maine itre xaa ewekë ju kö ka tun, hune la lue ka faipoipo. (Isaia 65:11) Kola mekun ka hape, celë hi jëne tro nyidroti a hetre nekönatr, troa mele madrin, troa mel aqeany, me thupë nyidro qa ngöne la itre hulö. Ngo ka hmek la itre Keresiano, angatr a thipetrij asë la nöjei hna majemine kuca, ka ce tro memine la hmi thoi.—E jë la 2 Korinito 6:14-18.

18. Nemene la itre trepene meköti Tusi Hmitrötr nyine troa lapa mekun hnene la itre keresiano göi faipoipo?

 ¹⁸ Ame kowe la itre Keresiano ke, ka hmitrötr la faipoipo, nge celë hi ketre ijine madrin. Aja i angatr troa madrin la itre atr ka traqa kowe la faipoipo. Ketre, maine troa nue kowe la ketre atr troa ithanata, tha tro kö a qaja la itre trenge ithanata ka iakötrë, maine ka sis pena. Loi troa hetre metrötr kowe la lue ka faipoipo memine la itre atren. (Ite Edomë 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Ame ngöne la faipoipo i Keresiano, tha tro kö a “pi mama fë la itre ewekë së.” (1 Ioane 2:16) Kolo lai a hape, tha tro kö a amaman ka hape, ka trenamo së. Ame la easa hnëkëne la faipoipo së, easa kuca asë, matre tha tro kö sa thëthëhmine la ijine cili.—Wange ju la Ithuemacanyi 28.

19, 20. Nemene la qaan la ixekeu ver?

¹⁹ Hna majemine ixekeu ver, ngöne la kola nango ce ij me ce xen, ngöne ijine faipoipo maine ketre ijine ka tru. Hna majemin ngöne la itre ijine cili, troa qeje aja hnene la ketre, nge, ixekeune jë hë la itre ver. Nemene la mekuna ne la itre Keresiano e cili?

²⁰ Hna qaja hnene la ketre itus ka hape, ame la ixekeu ver, tre, itre hna majemine kuca hnene la itre wanaithihlë. Ame cili, kola “nue la ketre nyine ij hna hnëkën, kowe la itre haze.” Troa hamëne lai “matre tro la itre haze a aeatrën lo hna qeje aja. Nge ka ce tro memine lo itre trengewekë tune la, ‘troa mel aqeany!’ maine ‘mel ka loi!’ ” Ame ekö, hna majemin hnene la itre atr troa adraiën la itre ver matre troa sipo manathith kowe la itre haze. Ngo tha celë kö la aqane hamëne Iehova la itre manathith.—Ioane 14:6; 16:23.

21. Nemene feet la hna troa thipetrij hnene la itre Keresiano?

²¹ Qëmeken la troa axeciën troa hane sine la ketre feet, loi e troa pane mekun la alien, me aqane trongene la feet. Ka tune lo ijine karnaval me itre xaa feete ju kö, laka, kola fia xöe, kola iji menu la kahaitr, nge kola kuca la itre ewekë ka sis. Kola upe la itre atr hnene la itre feet cili, troa ce lapa, lue trahmanyi maine lue föe, me selë nöj. Maine tro sa hane sine la itre feet cili, tre, hapeu, easë kö lai a sisine la hnei Iehova hna sisin?—Salamo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Nemene la ka troa xatuan la Keresiano troa axeciën ka hape, troa sine maine tha sine pena la ketre feet?

²² Loi tro la itre Keresiano a thipetrij la itre feet ka adrone la ëje i Akötresie. Öni Paulo: “E tro nyipunieti a xeni me ij, me kuca la nöjei ewekë asë, kuca asë jë nyine atrunyi Akötresie.” (1 Korinito 10:31; wange ju la Ithuemacanyi 29.) Eje hi laka, tha ka ngazo asë kö la nöjei feet. Celë hi matre, maine pëkö ewekë e hnine la feet, ka isazikeu memine la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, isa qanyi së troa axeciën. Ngo loi tro fe sa mekun la mekuthetheu ne la itre xan.

23, 24. Nemen la aqane tro sa qejepengön kowe la itre sinee ka tha hmi kö, la kepin matre tha easë kö a hane sin la itre xaa feet?

²³ Maine jë tha easë hmaca kö a hane sine la itre feet ka adrone la ëje i Iehova. Nge maine jë kola mekun hnene la itre sinee së ka tha hmi kö ka hape, pë hë ihnimi së nge xele hë së ma ce tro me angatr. Ame koi angatr, ame la itre feet, celë hi itre ijine troa ce lapa la hnepe lapa.  Nemene la nyine tro sa kuca e cili? Ijije hi tro sa amaman ka hape, easa hnimi angatr nge, ka tru palahi angatr koi së. (Ite Edomë 11:25; Ate Cainöj 3:12, 13) Maine jë tro sa hë angatr matre troa nango ce xen, maine ce ngenu pena e itre xaa ijin.

²⁴ Maine troa hnyingën hnene la itre sinee la kepin matre tha easë hmaca kö a hane sine la itre xaa feet, hetrenyi e hnine la itre itusi së me ngöne jw.org, la itre ithuemacanyi ka xatua së troa qejepengön. Tha tro kö sa catre fë ka hape, ka nyipici së, maine musinë angatr pena. Loi tro pe tro sa xatua angatr troa trotrohnin ka hape, itre mekune lai hne së hna pane thel me trotrohnine hnyawa, qëmeken troa axecië mekun. Loi e troa tingetinge la hni së, nge, ‘tune la aqane hnyapane la xen hnei sootr, loi e tro palahi la itre trengewekë së a menyik.’—Kolose 4:6.

25, 26. Nemen la aqane troa xatuan la itre nekönatr hnene la itre keme me thin troa hniine la itre trepene meköti Iehova?

²⁵ Nyipiewekë koi së isa ala cas, troa isa trotrohnine hnyawa la kepin matre tha easë kö a hane sine la itre xaa feet. (Heberu 5:14) Ame la aja së, ke, ene la troa amadrinë Iehova. Nge maine keme me thine së, loi tro sa xomi ijine troa xatuane la itre nekö së, troa trotrohnin me hniine la itre trepene meköti Tusi Hmitrötr. Tro hë nyudren e cili a hane ajan troa amadrinë Iehova. Ngo nyipiewekë tro angatr a pane hetrenyi la lapaun me easenyi koi Nyidrë.—Isaia 48:17, 18; 1 Peteru 3:15.

²⁶ Iehova a madrin la aqane isine së troa nyihlue i Nyidrë, ce memine la hni ka pexej. (Ioane 4:23) Ngo ala nyimu la itre ka mekun ka hape, thatreine kö së troa huliwa nyipici ngöne la fen celë ka ngazo. Hapeu, ka nyipici kö? Tro pë hë a sa la hnying hnene la tane mekun ka troa xulu.