1-3. (a) Pine nemen matre kola ajan hnene la thin troa porop la nekönatr? (b) Pine nemen matre Iehova a ajane troa wië la itre hlue i Nyidrë?

 PANE mekune jë la ketre thin ka tru ihnimin. Eahlo a hnëkën la nekönatr troa ini. Ngo eahlo a pane goeë nyëne hnyawa. Ase hë nyëne sie nge, ka porope hi la hnaheetr. Ka nyipiewekë lai, ke, celë hi ka amaman ka hape, hna thupë nyëne hnyawa hnene la keme me thine i nyën.

² Ceitune hi lai memine la Keme së Iehova e koho  hnengödrai. Aja i Nyidrë tro sa porop me wië. (Salamo 18:26) Nge atre hi Nyidrë laka, nyine loi koi së. Ketre, maine troa wië la itre thina së, easë hi lai a atrunyi Nyidrë.—Ezekiela 36:22; e jë la 1 Peteru 2:12.

³ Kola hapeu la hnaewekë “troa wië”? Nge nemene la thangane lai koi së? Celë hi hna troa sa hnene la tane mekune celë. Kolo fe a xatua së troa trotrohnine ka hape, maine jë, hetre itre nyine tro fe sa saze ngöne la mele së.

4, 5. (a) Pine nemene matre nyipiewekë tro sa wië? (b) Nemene la hna ini së hnene la itre hna xup göi troa porop me wië?

⁴ Kola ini së hnene la tulu i Iehova troa porop me thina ka wië. (Levitiko 11:44, 45) Nyipiewekë tro sa wië, ke, easa ajane troa “nyitipu Akötresie.”—Efeso 5:1.

⁵ Kola mama qa ngöne la aqane xupi ewekë i Iehova, la aja i Nyidrë, göi troa porop me wië. Hnei Iehova hna acile hutine la itre aqane ahnyipixene la enyi memine la tim. (Ieremia 10:12) Pane mekune jë ka hape, hetre itre aqane tro kö la ihnadro a ketre sipu nyidrawane ej, thupene la hna angazone hnei atr. Tune la itre neköi öni, itre mikorob hnei Iehova hna xup, laka ,tha öhne kö hnei lue mek, ngo ka mama hi ngöne itre sine masin (microscope). Atreine hi itre ej nango huliwane la itre salite poizin, matre nyine loi pena kowe la mel. Hapeu, tha nyine haine kö lai? Ketre, kola huliwane la itre neköi öni cili, itre mikorob, hnene la itre ka inamacan, matre troa nyihnyawane la dro me tim hna angazone hnene la atr.—Roma 1:20.

6, 7. Kola amamane tune kaa hnene la Wathebo i Mose ka hape, nyipiewekë troa wië la itre hlue i Iehova?

⁶ Easë mina fe a goeëne la enyipiewekën la troa wië,  jëne la Wathebo i Mose hnei Iehova hna hamën koi angetre Isaraela. Drei la ketre ceitun. Nyipiewekë tro la angetre Isaraela a porop, matre tro Iehova a kapa la hmi angatr. Ame ngöne la Drai Ne Nyithupene Mel, tro la atre huuj ka sisitria a alua sie. (Levitiko 16:4, 23, 24) Nge qëmeken la troa huujëne la itre huuj, tro la itretre huuj a waasi wanakoim me waca. (Esodo 30:17-21; 2 Aqane lapa ite joxu 4:6) Hetre itre ijine laka, maine tha hna xötrethenge hnyawa kö la Wathebo cili hnene la ketre atr, tre, troa humuthe la atr cili.—Levitiko 15:31; Numera 19:17-20.

⁷ Jëne la Wathebo, ijije hi tro sa atre hnyawa la aja i Iehova kowe la itre hlue i Nyidrë. (Malaki 3:6) Ej a amamane hnyawa laka, nyipiewekë tro la itre hlue Iehova a wië. Tha saze kö la itre hnei Nyidrëti hna amekötin. Ame enehila, Nyidrëti palahi a ajan tro la itre hlue i Nyidrëti a wië.—Iakobo 1:27.

8. Kola upi së troa wië ngöne nemene götran?

⁸ Ame koi Iehova, ame la troa wië tre, tha ene hmekuje kö la troa porop la hnaheetr me uma. Loi e tro sa wië ngöne la mele së. Tro sa wië ngöne la aqane hmi së, me aqane ujë së, me itre mekuna së. Maine easa ajan troa wië xajawai Iehova, nyipiewekë tro sa wië ngöne la nöjei götrane la mele së.

9, 10. Troa wië tuneka la hmi së koi Iehova?

⁹ Hmi ka wië. Tha tro pi kö sa hane sine la itre hmi thoi. Ame la kola lapa trenyiwa e Babulona hnei angetre Isaraela, tre, angatr a mel nyipine la itre atr ka thili koi itre haze, nge ka kuca la itre ewekë ka sis. Hnei Isaia hna perofetane laka, tro hmaca kö angatr a bëek a tro  Isaraela, me acile hmaca la hmi ka wië. Öni Iehova koi angatr: “Tropi qa lai; the ketre kö la ka sis; tropi qa hnin’ ej; wië pi nyipunie.” The nue kö la itre ini me itre hna majemine kuca hnene la hmi ka thoi ne Babulona, troa löthe la hmi ka wië.—Isaia 52:11.

¹⁰ Ame mina fe enehila, kola thipetrije la hmi ka thoi hnene la itre nyipi Keresiano. (E jë la 1 Korinito 10:21.) Ame ngöne la fene hnengödrai, nyimutre la itre hmi me qenenöj hna nyitrepene hnene la itre ini ne la hmi thoi. Ame la itre xaa qenenöj, ke, kola lapaune ka hape, e meci hë la atr, ke, mele pe kö la u. Nyimutre la itre hna majemine kuca ka sajuën la ini cili. (Ate Cainöj 9:5, 6, 10) Nyipiewekë tro la itre Keresiano a nuetrij la itre hna majemine cili. Maine jë tro la itre atrene la hnepe lapa së a iele së troa hane sine la itre hna majemine cili. Ngo pine laka, easa ajane troa wië xajawa i Iehova, matre tha tro pi kö sa xou e angatr.—Itre Huliwa 5:29.

11. Troa wië tune ka la aqane ujë së?

¹¹ Aqane ujë ka wië. Ame la troa wië xajawai Iehova tre, ene la troa thipetrij la nöjei huliwa ka sis. (E jë la Efeso 5:5.) Iehova a qaja koi së jëne la Tusi Hmitrötr ka hape, “kötrene pi la kuci ngazo!” Nyidrëti fe a qaja hnyawa ka hape, ame la itre ka majemine kuci ngazo nge, ka tha ietra kö, tre, “tha tro kö angatre a hane sine la Baselaia i Akötresie.”—1 Korinito 6:9, 10, 18; wange ju la Ithuemacanyi 22.

12, 13. Pine nemen matre nyipiewekë troa wië la itre mekune së?

¹² Itre mekun ka wië. Easa kuca la hne së hna mekun. (Mataio 5:28; 15:18, 19) Kola upi së hnene la itre mekun ka wië troa kuca la itre huliwa ka loi. Ngo pine laka tha itre atr ka pexeje kö së, matre, ame itre xaa ijin, ka ngazo la itre mekune së. Loi e tro sa canga thipetrije  itre ej wanga lapane jë la hni së. Ame cili, tro hë së lai a kuca la itre ewekë hne së hna mekune lapan. Tro pe sa nyialiene la he së hnene la itre mekun ka wië. (E jë la Filipi 4:8.) Celë hi matre loi e tro sa thipetrij la itre nyine iamadrinë ka hetre iakötrë me kuci ngazo. Easë fe a iëne hnyawa la itre nyine tro sa e me goeën, nge easë fe a thupën la aqane tro sa porotrik.—Salamo 19:8, 9.

¹³ E tro sa lapa hut ngöne la ihnimi Akötresie, tre, nyipiewekë troa wië la aqane hmi së me aqane ujë me itre mekune së. Ngo ka nyipiewekë fe koi Iehova la tro sa porop.

14. Pine nemen matre ka nyipiewekë la troa porop?

¹⁴ Maine ka porop la ngönetrei së memine la itre ewekë së, troa lolo la mele së memine la itre ka ce mel me easë. Troa tingeting la mele së nge ka madrine la itre atr ka traqa koi së. Ngo hetre ketre kepin matre nyipiewekë tro sa porop. Ame la easa porop, easa atrunyi Iehova. Pane mekune jë ka hape, epuni a öhne la ketre nekönatr ka dro, canga tro hi epuni lai a qejegelene la keme me thin. Ceitune hi lai me easë. Maine tha ka porope kö së, tro hë lai a qajangazo Iehova. Öni Paulo: “Nge tha hne huni kö hna akeinyi ketre, matre thatreine kö troa qajangazone la huliwa hun; ngo ngöne la nöjei ewekë, hne huni hna amamane laka, itre ka huliwa i Akötresieti hun.” —2 Korinito 6:3, 4.

15, 16. Nemene la nyine troa kuca matre tro palahi sa porop?

¹⁵ Ngönetrei me hnaheetre së. Loi tro sa porop e nöjei drai. Maine ijij, nyipiewekë tro sa sie e nöjei drai. Easa wasi wanakoim hnei timi me sop qëmekene troa  kuci xen, me qëmekene troa xen. Nge tro palahi sa wasi wanakoim thupene la hna tro koi hnëtroagö (toilettes), maine hna ketr la ketre ewekë ka dro. Tha ka jole kö la troa wasi wanakoim ngo, ka nyipiewekë catr, matre tha tro kö a ixötrekeu la itre mec hnene la itre mikorob. Nge kola thupëne la mele së. Maine pëkö hnëtroagö maine jëi timi ka dro, ngo ijiji së palahi troa apatrene la itre hna kötrengönë, tune lo angetre Isaraela ekö. Hnei angatr hna kelem ananyine la itre hnalapa memine la itre tim, la itre hna kötrengönë.—Deuteronomi 23:12, 13.

¹⁶ Tha nyipiewekë kö troa tru thupen, maine ka canga mama koi atr la itre iheetre së. Ngo loi pe troa porop me lolo. (E jë la 1 Timoteo 2:9, 10.) Loi tro palahi la aqane heetre së a atrunyi Iehova.—Tito 2:10.

17. Pine nemen matre tro palahi sa aporopën la hnalapa së memine la itre ewekë së?

 ¹⁷ Hnalapa me itre ewekë së. Ngacama mele ju hë së ngöne la nöjei götran ngo, loi e tro palahi a porop la hnalapa së. Ceitun memine la loto maine moto maine velo hne së hna xom troa icasikeu maine cainöj trotro. Ka nyipiewekë, ke, ame ngöne la easa cainöj, tre, easa qejepengöne la mel ngöne la paradraiso. (Luka 23:43; Hna Amaman 11:18) Maine ka porop la hnalapa së memine la itre ewekë së, easë hi lai a amamane ka hape, easa ha hnëkëne troa mel ngöne la fen ka hnyipixe, ke, porop asë hë la nöjei götran.

18. Pine nemen matre loi e troa porop la hnë hmi së?

¹⁸ Hnë hmi së. Ame la easa aporopëne la itre hnë hmi së, ene la itre Uma Ne Baselaia, me itre hnë asabele së, easë hi lai a amaman ka hape, ka nyipiewekë koi së la troa wië. Ame la hna pane hain hnene la itre atr ka hane xötrei sine la itre icasikeu hnine la itre Uma Ne Baselaia, tre, ene la aqane poropene itre ej. Celë hi ka atrunyi Iehova. Ijiji së asë hi, itre atrene la ekalesia, troa ce ngöne nyihnyawan, me ahnyipixen la Uma Ne Baselaia.—2 Aqane lapa ite joxu 34:10.

19. Nemene la itre ewekë nyine tro sa thipetrij?

¹⁹ Tha hnei Tusi Hmitrötre kö hna qaja asë la nöjei hna majemine kuca ka ngazo nyine troa thipetrij. Ngo itre trepene meköt la hna hamën, nyine xatua së troa trotrohnine la mekuna i Iehova. Tha madrine kö Nyidrë tro la itre hlue i Nyidrëti a ufi sixa, me iji menu la kahaitr, me xomi dorog. Maine easa ajan troa hane sinee i Nyidrë, loi tro sa thipetrij la itre hna majemine cili. Aqane tro hi së lai a metrötrëne la mel. Ketre, maine tro palahi sa xome  la itre hna majemine cili, canga tro hi a thupatëne la mele së, maine wezipo me akötrëne la itre xan. Nyimutre la itre atr ka thele troa nuetrij la itre hna majemine cili, matre lolo la mele i angatr. Ngo ame kowe la atr ka thele troa hane sinee Iehova, tre, ihnimi angeic koi Akötresie la kepin matre angeic a nue asë. Önine la ketre föe: “Hna xatua ni hnei Iehova, matre hnenge hna nyihnyawane la meleng, me nuetrij lo itre hnenge hna majemine kuca ka ngazo. . . . Thatreine jë kö ni troa eatrëne lai hnene la sipu trengecatreng.” Tro sa wange la faifi lao trepene meköti ne Tusi Hmitrötr, ka xatua së troa nuetrij la ketre hna majemine ka ngazo.

20, 21. Nemene la itre hna majemine ka ngazo hnei Iehova hna ajane tro sa thipetrij?

²⁰ “Hetrenyi hë së ange hnimina la hna thingehnaeane celë, loi e tro sa ahmitrötrë së qa ngöne la itre ewekë ka adrone la ngönetrei së, me mekuna së, matre wië hnyawa pi së, itretre xoue Akötresie.” (2 Korinito 7:1) Iehova a ajane tro sa thipetrij la itre hna majemine kuca ka angazone la ngönetrei së me itre mekune së.

²¹ Ame ngöne la tusi 2 Korinito 6:17, 18, Iehova a qaja koi së la ketre kepin ka tru matre “loi e tro sa wië qa ngöne la itre ewekë ka adronyi së.” Öni Nyidrë: “The ketre hmaca kö la ewekë ka sis.” Nyidrëti fe a thingehnaeane ka hape: “Nge tro hë ni a kepe nyipunie. Nge tro hë ni a Keme i nyipunie, nge tro hë nyipunieti a itre neköng, trahmanyi me jajiny.” Maine tro sa thipetrij la nöjei ewekë ka adronyi së xajawai Iehova, tro hë Nyidrëti a hnimi së tune la kem a hnime la itre nekön.

22-25. Nemene la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr ka xatua së troa nuetrij la itre hna majemine kuca ka ngazo?

²² “Qa i eö troa hnimi Iehova Akötresi eö hnene la  hni eö ka pexej, me mele i eö ka pexej, me mekuna i eö ka pexej.” (Mataio 22:37) Celë hi wathebo ka sisitria. (Mataio 22:38) Nyipiewekë troa pexeje la ihnimi së koi Iehova. Ngo hapeu, ijije kö tro sa qaja ka hape, ka pexeje la ihnimi së koi Iehova, nge easë kö a kuca la itre ewekë ka canga thupatëne la mele së me angazone la mekuna së? Tro pe sa kuca asë la hne së hna atrein matre troa metrötrëne la mele së qaathei Nyidrë.

²³ “[Iehova] la atre hamë mel, me nöjei ewekë asë kowe la nöjei atr asë.” (Itre Huliwa 17:24, 25) Maine tro epuni a kapa la ketre ahnahna ka mingöming qathene la ketre sinee, hapeu, tro kö epuni a angazon maine trije pena? Ame la mel, tre, ketre ahnahna ka sisitria qaathei Iehova. Atraqatr la madrine së troa kapa la ahnahna cili. Celë hi matre easa thel troa atrunyi Nyidrë hnene la aqane mele së.—Salamo 36:9.

²⁴ “Qa i eö troa hnime la atre lapa easenyi eö, tui eö hi.” (Mataio 22:39) Kola angazone la mele së hnene la itre hne së hna majemine kuca ka ngazo. Tha easë hmekuje kö, ngo ene mina fe la itre atr ka lapa easenyi së. Ame itre xaa ijin, kolo hmaca hi lo itre atr hne së hna hnim. Kola tune la ketre atr ka ce mel memine la atr ka ufi sixa. Ijije hi troa tithi angeic hnei mec, hnene hi la so ne sixa. Ame la easa nuetrij la itre hne së hna majemine kuca ka ngazo, easë hi lai a amamane la ihnimi së kowe la itre ka lapa easenyi së.—1 Ioane 4:20, 21.

²⁵ “The mano kö upi angatre troa metrötrëne me drengethenge la itre mus.” (Tito 3:1) Nyimutre la itre nöj ka wathebone la dorog. Iehova a upi së troa metrötrëne la itre mus, celë hi kepin matre nyipiewekë tro sa drengethenge la itre wathebo.—Roma 13:1.

26. (a) Nemene la nyine tro sa kuca matre tro Iehova a kapa la aqane hmi së koi Nyidrë? (b) Pine nemen matre easa isine troa porop me wië?

 ²⁶ Haawe, maine trotrohnine hë së ka hape, loi e tro sa saze la aqane mele së, matre tro sa hane nyisinee i Iehova, tre, loi troa canga trongën. Tha ka hmaloi kö troa nuetrij la ketre hne së hna majemine kuca ka ngazo, ngo ijije hi! Iehova a xatua së. Öni Nyidrë: “Ini Iehova Akötesi ’ö, ate ini ’ö troa hete thangan, ate e eö ngöne la gojenyi tro eö a trongën.” (Isaia 48:17) Eje hi, ame la easa isine matre tro palahi sa porop me wië, tre, easë hi lai a atrune la Akötresi së.