1, 2. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë?

 PANE mekune jë. Epuni a troa xeni la wene pom, ngo öhne ju hi epun laka, ka ngazo la ketre götran. Hapeu, tro kö epuni a xen, maine xöje trije la götrane ga ngazo, me xeni pë hë la sin?

² Ceitune hi lai wene pom, memine la itre nyine iamadrinë. Hetre itre ka lolo, ngo tru catre kö la itre ka ngazo, pine laka, hetre itre iakötrë, me kuci iöni, me kuci ngazo e hnin. Ame la epuni a ië nyine iamadrinë,  ke, hapeu, epuni kö a mekun ka hape: “Pëkö ka troa qeje epun,” maine pena, “ka ngazo asë hi la itre nyine iamadrinë”? Maine pena, epuni a iëne hnyawa, troa trije la itre ka ngazo nge, xome pe la itre ka lolo.

3. Nemene la nyine tro sa mekun ngöne la easa iëne la itre nyine iamadrinë?

³ Easë asë hi a ajane troa hane mano me madrin, ngo nyipiewekë tro sa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë. Tro sa pane isa hnying ka hape, hapeu, tro kö a hetre ethan kowe la hmi, la aqane iëne ni la itre nyine iamadrinë?

4. Nemene la trepene meköt ka xatua së, troa iëne la itre nyine iamadrinë?

⁴ Ame la easa sa xepu, tre, easë hi lai a sisinyi koi Iehova troa nue la mele së troa nyihlue i Nyidrë. (E jë la Ate Cainöj 5:4.) Easa sisiny “troa kuca asë, nyine atrunyi Akötresie.” (1 Korinito 10:31) Kolo lai a hape, ame la easa huujëne la mele së, tre, tha ngöne hmekuje kö la itre ijine icasikeu, me ngöne la hna cainöj trotro, ngo, ngöne fe la easa mano me kuci madrin.

5. Nemene la aqane tro sa hmi koi Iehova?

⁵ Ame la itre ewekë hne së hna kuca ngöne la mele së, tre, ka hetre thangan asë hi kowe la hmi së. Celë hi hna qejepengöne hnei Paulo, ka hape: “Tro fë jë la itre ngönetrei nyipunie kösë huuje ka mel, nge ka hmitrötr, nge hna kapa hnei Nyidrë.” (Roma 12:1) Öni Iesu: “Nge qa i eö troa hnimi Iehova Akötresi eö hnene la hni eö ka pexej, me mekuna i eö ka pexej, me trenge catre i eö ka pexej.” (Mareko 12:30) Easa ajan troa hamën koi Iehova, la ka sisitria ngöne la mele së. Ame ekö e Isaraela, ke, troa huujëne la öni ka pë ethan, ngo e ka hetre ethan, eje hi,  tha tro kö Akötresieti a kapa. (Levitiko 22:18-20) Ceitune hi lai memine la easa hmi koi Nyidrë. Maine tha ka pexeje kö, tha tro kö Nyidrëti a kapa. Pine nemen?

6, 7. Nemene la aqane tro sa hmekën matre tha tro kö la itre nyine iamadrinë a hetre ethan kowe la hmi së?

⁶ Öni Iehova: “Tro nyipunie a hmitrötr, ke ka hmitrötre ni.” (1 Peteru 1:14-16; 2 Peteru 3:11) Iehova hmekuje hi a kepe së, e ka wië me hmitrötr la aqane hmi së. (Deuteronomi 15:21) Thatreine kö troa hmitrötr la aqane hmi së koi Iehova, e tro sa kuca la itre ewekë hnei Nyidrëti hna sisin, tune la iakötrë, kuci ngazo, memine la itre ewekë ka ce tro memine la kuci iöni. (Roma 6:12-14; 8:13) Maine tro sa kuci madrin nge hetrenyi la itre ewekë cili, tha easë kö lai a amadrinë Nyidrë. Ame cili, tha tro jë kö Nyidrëti a kepe së, ke, tha ka wië kö koi nyidrëti la aqane hmi së. Celë hi ka troa thë la aqane imelekeu së me Nyidrë.

⁷ Haawe, nemene la aqane tro sa iëne inamacanëne la itre nyine iamadrinë? Nge nemene la trepene meköt ka amamai së ka hape, ka loi maine ka ngazo la ketre nyine iamadrinë?

8, 9. Nemene la itre nyine iamadrinë nyine tro sa thipetrij? Nge pine nemen?

⁸ Nyimutre catr enehila la itre nyine iamadrinë. Ame kowe la itre Keresiano, hetre itre ka lolo, ngo nyimutre catre kö la itre ka ngazo. Tro sa pane ce wang la itre nyine iamadrinë nyine tro sa thipetrij.

⁹ Kola mama hnyawa enehila la itre ewekë ka sis, me isi, me kuci iöni ngöne la itre film. Itre ej mina fe a mama ngöne Ëternet, televizio, video me ngöne itre nyima. Hna goeëne enehila laka, ame la itre ewekë ka  sis, tre, pëkö engazon, nge nyine ihnyimaan. Ngo ame itre Keresiano, angatr a thipetrij la itre nyine iamadrinë ka tha ihmeku kö memine la itre wathebo, me itre trepene meköti Iehova. (Itre Huliwa 15:28, 29; 1 Korinito 6:9, 10) Ame la easa thipetrij la itre nyine iamadrinë cili, easë hi lai a amaman koi Iehova ka hape, easa sisine la ngazo.—Salamo 34:14; Roma 12:9.

10. Nemene la thangane koi së la hne së hna iëne la itre nyine iamadrinë ka ngazo?

¹⁰ Hna mekun hnene la itre xan ka hape, pëkö engazone la itre nyine iamadrinë ka amamai kuci ngazo, me isi, me kuci iöni. Öni angatr: ‘Nemene la engazone lai?’ Maine celë hi la hne së hna mekun, tre, easë hi lai a ketre sipu amenu së kö. Öni Tusi Hmitrötr: “Ate nyipi iaö la hni hune la nöjei ewekë asëjëihë, nge nyipi ngazo ej.” (Ieremia 17:9) Maine hetre itre ewekë ka sis e hnine la itre nyine iamadrinë hne së hna xom, hapeu, easë kö lai a amaman ka hape, easa sisine la itre ewekë cili? Maine tro sa majemine kuci madrin nge hetrenyi la itre ewekë cili, haawe, tha tro ha mama koi së ka hape, ka ngazo itre ej. Tro ha kucakuca la mekuthetheu së, nge tha tro hë ej a hmekë së.—Salamo 119:70; 1 Timoteo 4:1, 2.

11. Nemene la aqane xatua së hnene la tusi Galatia 6:7, troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë?

¹¹ Önine la Tusi Hmitrötr: “Ame asë hi la hna tran hnei atr, celë hi hnei angeic hna troa menuën.” (Galatia 6:7) Eje hi laka, maine hne së palahi hna iëne la itre nyine iamadrinë ka ngazo, tro pala pë hë së lai a majemine kuca itre ej. Drei la ketre ceitun. Hnene la hna goeëne lapaane la itre iatr ka sis, matre kola kei hnei itre xan kowe la kuci ngazo. Ngo Iehova a xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë.

12. Nemene la ka xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë?

¹² Atre hnyawa hi së laka, ka ngazo koi Iehova la itre xaa nyine iamadrinë, nge loi e tro sa thipetrije itre ej. Ngo ame itre xaa ijin, tha mama hnyawa kö koi së. Tha hnei Iehova kö hna amë wengëne la itre wathebo göne la itre nyine goeën, nyine dreng, maine nyine e. Nyidrëti pe a ajan tro sa huliwane la mekuthetheu së hna inine hnei Tusi Hmitrötr. (E jë la Galatia 6:5.) Iehova a hamë së la itre trepene meköt ka amamane la aqane waiewekë i Nyidrë. Itre ej a inine la mekuthetheu së me xatua së troa atre hnyawa “la aja i Iehova.” Itre ej mina fe a xatua së troa iëne thenge la aja i Nyidrë.—Efeso 5:17.

13. Pine nemene matre isa pengöne kö la aqane iëne la itre Keresiano la itre nyine iamadrinë? Ngo nemen la ka nyipiewekë kowe la itre Keresiano asë?

¹³ Nyipici, isa pengöne kö la aqane iëne së itre Keresiano la itre nyine iamadrinë. Ame la ewekë ka loi koi itre xan, ke, ka ngazo pena kowe la itre xan. Nyipiewekë troa xötrethenge hnene la itre Keresiano la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, matre troa axecië mekune hnyawa. (Filipi 1:9) Celë hi ka troa xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë ka loi koi Akötresie.—Salamo 119:11, 129; 1 Peteru 2:16.

14. (a) Nemene la aqane tro sa huliwane hnyawa la traeme së? (b) Nemene la aqane hmekëne Paulo la itre Keresiano?

¹⁴ Nyipiewekë mina fe tro sa thupën la traeme hne së hna xom troa kuci madrin. Celë hi ka troa qajaqaja la aqane goeëne së la itre nyine iamadrinë. Ame koi së itre Keresiano, tre, ka sisitria catre kö la huliwa së koi Iehova, hune la itre xaa huliwa ngöne la mele së. (E jë la Mataio 6:33.) Ngo, maine tha hmeke kö së, ijije hi troa  xome la traeme së hnene la itre nyine iamadrinë. Hnei Paulo hna hmekëne la itre Keresiano ka hape: “Haawe, wai nyipunieti hnyawa kö, wanga tro nyipunie a tro tune la itre hmo, ngo loi pe troa tro inamacan, me huliwane hnyawane la traeme i nyipunie.” (Efeso 5:15, 16) Nyipiewekë tro sa tuluthe hnyawa la traem hne së hna xom kowe la itre nyine iamadrinë. Loi e tro palahi sa amë panëne la huliwa Iehova, nge pine pë hë la itre xan.—Filipi 1:10.

15. Nemene la aqane tro sa thupën matre tha tro kö la aqane kuci madrine së a thë la imelekeu së me Iehova?

¹⁵ Haawe, mama ha koi së ka hape, Iehova a sisine la itre xaa nyine iamadrinë, nge nyipiewekë fe, tro sa  sisine itre ej. Ngo nemene la nyine tro sa kuca e tha mama hnyawa kö koi së la pengöne la itre xaa nyine iamadrinë? Nyipiewekë kö la tro sa hmek? Pane mekune jë ka hape, epuni a eli wetr. Tro kö epuni a tro easenyine la thathane la wetr? Ohea. Maine epuni a pi mel, tro epuni lai a ananyine la hna mecin. Ceitune hi lai memine la easa iëne la itre nyine iamadrinë. Önine la Trengewekë i Akötresie koi së ka hape: “Kötenepi la ngazo.” (Ite Edomë 4:25-27) Celë hi matre tha easë hmekuje kö a thipetrije la itre nyine iamadrinë hne së hna atre hnyawa ka hape, ka ngazo. Easë fe a lapa ananyine la itre nyine iamadrinë, laka tha mama hnyawa kö koi së la pengön, nge ka troa thë la aqane imelekeu së me Iehova.

16. (a) Nemene la itre ewekë hnei Iehova hna sisin? (b) Nemene la aqane tro sa amaman laka easa thipetrij la itre ewekë hnei Iehova hna sisin?

¹⁶ Hna cinyihane ngöne la tusi Salamo ka hape: “Angete hnine koi Iehova fe, sisinejë la ngazo.” (Salamo 97:10) Tusi Hmitrötr a ini së la aqane mekune i Iehova me aqane waiewekë i Nyidrë. Haawe, loi e tro sa isa hnyinge ka hape, nemene la aqane xatua ni hnene la itre ini, troa waiewekë tui Iehova? Drei la ketre ceitun. Tusi Hmitrötr a ini së ka hape Iehova a sisine “la thinem ka thoi, me lue ime ka humu atr menu, me hni atre mekune la nyinyithina ka ngazo, me lue ca ka nyenyape kowe la ngazo.” (Ite Edomë 6:16-19, MN) Kolo fe a ini së ka hape, tro sa thipetrije la “kuci ngazo, me thina ka sis, . . . kuci idrola, kuci haze, . . . izalukeu, elëhni, . . . piin, hmo hnei ka haitr, feete qenahmo, me itre ewekë ka tune lai.” (Galatia 5:19-21) Nemene la aqane xatua së  hnene la itre trepene meköt troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë? Easa ajan troa metrötrën la itre wathebo me itre trepene meköti Iehova ngöne la nöjei götrane la mele së. Tha ene hmekuje kö ngöne la ga tru atr, ngo ngöne fe la easë cas. (2 Korinito 3:18) Haawe, ame la aqane ië ewekë së, nge pëkö ka goeë së, ke, celë hi ka amamane la sipu pengö së.—Salamo 11:4; 16:8.

17. Nemene la nyine tro sa kuca qëmekene la tro sa iëne la itre nyine iamadrinë?

¹⁷ Haawe, ame ngöne la easa iëne la itre nyine iamadrinë, loi e tro sa pane hnyinge ka hape: ‘Nemene jë la mekuna i Iehova ? Hapeu la mekuthetheung?’ Tro pena sa wange la itre xaa trepene meköt ka xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë.

18, 19. (a) Nemene la eamo i Paulo kowe la itre Keresiano? (b) Nemene la itre trepene meköt ka xatua së troa iëne la itre nyine iamadrinë?

¹⁸ Ame la easa iëne la itre nyine iamadrinë, easë fe hi lai a iëne la itre mekun ka troa nyialiene la he së. Hnei Paulo hna cinyihane ka hape: “Ame la nöjei ewekë ka nyipici, me nöjei ewekë ka nyipiewekë, me ka meköt, me ka wië, me ka aciane la ihnim, me hna qaja aloin, me ka lolo, nge ka amadrinë Akötresie, thele catrëne jë.” (Filipi 4:8) Haawe, ame la easa atiqane la he së hnene la itre mekun ka lolo, easë hi lai a qaja ka hape: “Iehova fe, gitinge me ate amele ni, nge nyine kapa xajawa i cilie la hna qaja hnene la ukeineqeng, memine la mekuna ne la hning.”—Salamo 19:14.

¹⁹ Loi e tro palahi sa hnyinge ka hape: ‘Nemene la itre mekun ka lapa pe ngöne la heng? Madrine kö ni thupene la hnenge hna goeëne la film, maine ketre ithuemacanyi ngöne televizio? Tha kolo jë kö a huliwa la  mekuthetheung? (Efeso 5:5; 1 Timoteo 1:5, 19) Hapeu, nango jol koi ni troa thithi koi Iehova? Maine jë hetre hnenge hna lapa fë? Hapeu la film celë, eje kö a upi ni troa isi, maine kuci ngazo? (Mataio 12:33; Mareko 7:20-23) Eni kö a “xötrethenge la fen,” hnene la aqane iëne ni la itre nyine iamadrinë? (Roma 12:2) Maine hne së hna sa hnyawa la itre hnying cili, tro hë lai a xatua së troa acatrene la aqane imelekeu së me Iehova. Casi hi la sipo së memine la atre cinyihane la Salamo, kola hape: “Ëzineju la lue mekenge mate tha tro kö ni a goeëne la thoi.” *—Salamo 119:37.

20, 21. Pine nemene matre tro palahi sa metrötrën la mekuthetheu ne la itre xan ngöne la easa iëne la itre nyine iamadrinë?

²⁰ Tha tro kö sa thëthëhmine la trepene meköti celë: “Ijiji së hi troa kuca la nöjei ewekë, ngo tha nyine loi asë kö. Nge ijiji së hi troa kuca la nöjei ewekë, ngo tha nyine ithuecatre asë kö. Qa ngöne lai, the tro pi kö ketre a catre thele la loi koi angeice kö, ngo koi itre xane pe.” (1 Korinito 10:23, 24) Haawe, tha hnene kö laka, hna nue së kö troa kuca la ketre ewekë, ke, tro hë sa kuca. Loi e tro palahi sa metrötrëne la mekuthetheu ne la itre trejin ngöne la easa axecië mekun.

²¹ Isa mekuthetheu së kö. Pane mekune jë. Epuni a goeën la ketre film ke, pëkö ka sewe epuni troa goeën. Ngo ame la epuni a atre ngöne la ketre ijin, ka hape, hna angazone la mekuthetheu ne la ketre trejin hnene lai  film, nemene la hnei epuni hna troa kuca? Ngacama ame koi epuni ke pëkö engazone lai film, ngo maine jë, tha tro hë epuni a goeën. Pine nemen? Pine laka tha ajane kö epuni “troa ngazo kowe la itre trejin” maine “ngazo koi Keriso.” (1 Korinito 8:12) Tha ajane kö së troa kuca la ketre ewekë ka troa athixötrëne la itre trejine föe me trahmany.—Roma 14:1; 15:1; 1 Korinito 10:32.

22. Nemene la aqane tro sa metrötrëne la trejin, e tha ceitune kö la aqane ië ewekë i angeic me easë?

²² Pane mekune jë ka hape, mekuthetheu i epuni pena la ka huliwa, la epuni a goeën, maine e, maine kuca la ketre ewekë, nge pëkö engazone kowe la ketre trejin? Pine laka epuni a metrötrën me hnime la ketre trejin, haawe, tha tro kö epuni lai a musinë angeic troa ië ewekë tui epun. Ame la easa xomi loto, atre hi së ka hape, tha ceitune kö la aqane nyenyape së memine la itre xan. Isa aqane nyenyape së kö. Ngo tha hnene kö laka itre ka nyenyape catr, maine itre ka nyenyape hmidra, ke, tro hë sa qaja ka hape, itre ka thatreine xomi loto. Ceitune hi lai me easë itre Keresiano. Ngacama easë asë hi a xomi mekun thenge la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, ngo tha kolo kö lai a hape, troa ceitun asë hi la itre mekun, maine itre nyine iamadrinë hne së hna troa xom.—Ate Cainöj 7:16; Filipi 4:5.

23. Nemene la ka xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë?

²³ Haawe, nemene la ka troa xatua së troa iëne hnyawa la itre nyine iamadrinë? Maine tro sa drengethenge la mekuthetheu së hna inine hnene la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, me hnime la itre trejin, tro hë sa atreine ië ewekë hnyawa. Ketre, tro hë sa madrin troa kuca “asë nyine atrunyi Akötresie.”