1, 2. (a) Musi drei la hne së hna troa drengethenge? (b) Nemene la itre mekun hne së hna troa ce wang ngöne la mekene celë?

 AME lo easa nekönatr, hna lapa upi së troa kuca la itre jol, ngo xele kö së e itre xaa ijin. Pine laka easa hnime la keme me thine së, matre easa drengethenge nyidro. Ngo ame itre xaa ijin, ke, tha ajane kö së.

² Iehova la Keme së ka hnimi së. Nyidrëti a thupë së me hamëne la nöjei ewekë thatraqane la mele së. Nyidrëti a amamane la gojenyi nyine tro sa trongën, matre troa tro loi la mele së. Ame itre xaa ijin, Nyidrëti a upe la ketre atr, troa ameköti së. Nyipiewekë tro sa metrötrëne la musi Iehova. (Ite Edomë 24:21) Ngo, pine nemen matre, jol e itre xaa ijin troa trongëne la itre hnei Nyidrëti hna amekötin? Pine nemen matre aja i Nyidrë tro sa trongëne itre ej? Nge nemene la aqane tro sa amamane laka, easa metrötrëne la musi Nyidrë?—Wange ju la Ithuemacanyi 9.

3, 4. Nemene la kepin matre tha pexeje hë la itre atr? Pine nemen matre, jole koi së e itre xaa ijin, troa drengethenge la itre hna amekötin?

³ Itre ka tha idrei la itre atr. Nge, hna nyiqaane lai ngöne  lo ijine kola ena la wathebo hnei Adamu me Eva. Lue atr ka pexeje nyidro la nyidroti a icilekeu me Akötresie. Qaane ju hi lai, tha pexeje hë la itre atr. Celë hi kepin matre, jole koi së e itre xaa ijin, troa drengethenge la itre hna amekötine hnei Iehova, me itre atr. Ame la ketre kepin, tre, tha ka pexeje kö la itre atr hnei Iehova hna acil troa mus.—Genese 2:15-17; 3:1-7; Salamo 51:5; Roma 5:12.

⁴ Pine laka itre atr ka ngazo së, matre tha patre kö the së la pi draië. Celë hi matre, jole koi së, troa kapa la itre hna amekötin. Drei la ketre ceitun. Hnei Iehova hna ië Mose, troa elemekene la nöje i Nyidrë. Nyimutre la itre macatre ne nyihlue i Iehova hnei Kora. Ngo hnei angeic hna pi tru. Tha hnei angeice kö hna metrötrë Mose. Ngacama Mose la hna iëne troa elemekene la nöje i Akötresie, ngo tha ka pi tru kö angeic. Tusi Hmitrötr a qaja ka hape, Mose la ketre atr ka nyipi menyik me ipië hune la nöjei atr asë, ngöne la hneijine i angeic. Ngo tha hna kapa kö hnei Kora la hna amekötine hnei Mose. Hnei angeic hna iaöne la itre atr ka alanyimu troa icilekeu me Mose. Nemene la pune koi Kora memine la itre ka cexöle me angeic? Meci asë hë angatr. (Numera 12:3; 16:1-3, 31-35) Nyimutre la itre hna melën e hnine la Tusi Hmitrötr, nyine hmekë së troa trije la pi tru, ke, hna mecin.—2 Aqane lapa ite joxu 26:16-21; wange ju la Ithuemacanyi 10.

5. Nemene la aqane sasaithi tulu ne la itre xaa atr, ngöne la aqane cilëne angatr la mus?

⁵ Maine jë, ase hë epuni hane dreng lo hna qaja ka hape, “Musi hë la thoi.” Ka mama palahi ngöne la itre ijin, laka, nyimutre la itre atr ka sasaithi tulu, ngöne la aqane cilëne angatr la mus. (E jë la Ate Cainöj 8:9.) Drei la ketre ceitun. Ame la Iehova a ië Saulo troa joxu e Isaraela,  ke, ketre trahmanyi ka loi thina angeic, nge ka hni ka ipië. Ngo hnei angeic hna pi tru, me zalu. Ame hnei angeic hna thele troa akötrë Dravita, ngacama pëkö ngazo i Dravita. (1 Samuela 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Ame hë e thupen, hna acili Dravita troa joxu. Angeic la ketre joxu ka lolo e Isaraela. Ngo ame pe, hna sasaithi tulu fe hnei Dravita ngöne la aqane musi angeic. Hnei angeic hna ce meköle me Batheseba, föi Uria. Hnei angeic hna juetrëne la ngazo i angeic me kuca, matre tro Uria a mec ngöne la hna isi.—2 Samuela 11:1-17.

6, 7. (a) Nemene la hna upi së troa kuca, hnene la ihnimi së koi Iehova? (b) Nemene la ka xatua së tro palahi a idrengethenge, ngacama tha hmaloi kö e itre xaa ijin?

⁶ Hnene laka, atraqatr la ihnimi së koi Iehova, matre easa kapa la itre hnei Nyidrëti hna amekötin, me metrötrëne la musi Nyidrë. Loi e troa sisitria la ihnimi së koi Nyidrë, hune la nöjei ewekë asëjëihë. Easa asë hi a ajane troa amadrinë Nyidrë. (E jë la Ite Edomë 27:11; Mareko 12:29, 30.) Qaane lo ewekë ka traqa ekö koi Adamu me Eva, e Edena, Satana palahi a thele jën, matre tro la itre atr a icilekeu memine la musi Iehova. Kola iaö së hnei Diabolo. Öni angeic, tha meköti kö koi Iehova troa musinë së. Ngo ka tria la mekune cili. Easa mejiun kowe la wesi ula i Nyidrë e hnine la Tusi Hmitrötr, kola hape: “Ijiji Nyipë Iehova Akötresi hun troa kapa la lolo, me iatruny, me men, ke hnei Nyipëti hna xupe la nöjei ewekë asë.”—Hna Amaman 4:11.

⁷ Ame lo easa nekönatr, hne së palahi hna dreng la kem me thine së, ngacama xele kö së e itre xaa ijin. Ceitune hi lai memine la easa nyihlue i Iehova, laka, tha ka hmaloi kö troa idrengethenge. Ngo hnene laka, atraqatr la metrötr  me ihnimi së koi Nyidrë, matre easa kuca asë la hne së hna atrein, troa drengethenge Nyidrë. Hnei Iesu hna amaman la tulu koi së. Hnei nyidrëti palahi hna drengethenge Iehova, ngacama tha ka hmaloi kö e itre xaa ijin. Öni Iesu kowe la Keme i nyidrë: “Tha thenge kö la ajang, ngo aja i Nyipëti pe.”—Luka 22:42; wange ju la Ithuemacanyi 11.

8. Nemene la itre aqane eatrongë së hnei Iehova? (Wange ju la itre mekune hna eköhagen hna hape “ Drenge Ju La Itre Hna Eamo.”)

⁸ Nyimutre la itre aqane eatrongë së hnei Iehova enehila. Nyidrëti a eatrongë së jëne la Tusi Hmitrötr, ngo jëne mina fe la itre qatre thup. Ame la easa metrötrëne la itre atr hnei Nyidrëti hna acil troa eatrongë së, ke, easë hi lai a metrötrëne la musi Nyidrë. Ame la easa thipetrij la ixatua i angatr, köse easë hi lai a thipetriji Iehova. Ketre ewekë ka ngazo catr koi Iehova la angetre Isaraela a cile koi Mose. Kösë angatre hi lai a cile koi Nyidrë.—Numera 14:26, 27; wange ju la Ithuemacanyi 12.

9. Nemene la aqane tro la ihnim a xatua së troa drengethenge la itre hna amekötin?

⁹ Ame la easa metrötrëne la mus, easë hi lai a amamane la ihnimi së kowe la itre trejin. Hanawang la ketre ceitun. Pane mekune jë ka hape kola traqa la ketre hulö. Hetrenyi lo itre ekip ka traqa troa hamë ixatua. Ngo troa hetre thangane ka loi, e hna acile la ketre, troa eköthe hnyawa la huliwa. Nyipiewekë fe troa drengethenge hnyawa hnene la itre atrene la ekip, la itre hna amekötin. Ngo nemene la thangane ka ngazo, e troa ketre kuci mekun hnene la ketre? Ngacama, angeic a mekun ka hape, ka loi la hnei angeice hna kuca, ngo ame pe, troa hetre ethan kowe la itre sine huliwa i angeic. Maine jë, tro fe angatr a hane eatr, ke, tha hnei angeice kö hna drengethenge la itre hna amekötin. Ceitune hi lai memine la kola ameköti së hnei Iehova, me drengethenge la itre atr  hnei Nyidrëti hna acil troa mus. Maine tha drei angatre kö hne së, troa hetre ethan kowe la itre trejin. Ngo maine tro sa drengethenge Iehova, easë hi lai a amamane la ihnimi së kowe la itre trejin. Ketre, easë fe a amamane ka hape, easa metrötrëne la itre hnei Iehova hna hnëkëne matre troa tro loi la ekalesia.—1 Korinito 12:14, 25, 26.

10, 11. Nemene la hne së hna troa ce ithanatan?

¹⁰ Nyine loi koi së la nöjei ewekë hnei Iehova hna upi së troa kuca. Troa hetre thangane ka loi koi së asë, e hne së hna metrötrëne la mus e hnine la hnepe lapa, me hnine la ekalesia, me musi ne la nöj.—Deuteronomi 5:16; Roma 13:4; Efeso 6:2, 3; Heberu 13:17.

¹¹ Maine tro sa trotrohnine hnyawa la kepin matre Iehova a ajane tro sa imetrötrekeu, tha tro jë kö a jole koi së troa trongëne la itre hna amekötin. Tro sa ce wange la köni aqane tro sa metrötr.

12. Nemene la aqane tro la trahmanyi a amaman ka hape angeic a metrötrëne la mus?

¹² Iehova la ka ami trepene la hnepe lapa. Hnei Nyidrëti hna isa hamë hnëqa i keme me thin, me hanekönatr. Nyipiewekë tro angatr a isa trotrohnine hnyawa la aja i Iehova matre troa madrine la hnepe lapa, nge troa lolo la aqane imelekeu i angatr. (1 Korinito 14:33) Hnei Iehova hna amekötin laka, tro la trahmanyi a he ne la hnepe lapa. Kolo lai a hape, Iehova a ajan tro la trahmanyi a thupëne la föi angeic memine la itre nekönatr, me eatrongë angatr cememine la ihnim, ke angeic la hnei Iehova hna troa ihningë memin. Ka tru ihnimin, nge ka loi thiina la trahmanyi Keresiano. Angeic a thupëne la hnepe lapa, tune la aqane thupëne Iesu la ekalesia. Celë hi aqane tro angeic a amamane ka hape, angeic  a metrötrë Iehova.—Efeso 5:23; wange ju la Ithuemacanyi 13.

13. Nemene la aqane tro la föe a amaman ka hape, angeic a metrötrëne la mus?

¹³ Ka nyipiewekë fe la hnëqa ne la föe Keresiano. Eahlo a xatuane la föi eahlo, matre tro nyidrëti a eatrëne hnyawa la hnëqa i nyidrë. Ketre, hnëqa i föe fe troa inine la itre nekönatr. Eahlo a amamane koi nyudren la aqane troa metrötr. (Ite Edomë 1:8) Eahlo a metrötrëne la trahmany me sajuëne la itre mekuna i nyidrë. Maine kola isazikeu hnei nyidro lue trefën, loi e tro eahlo a fe la mekuna i eahlo, cememine la metrötr me hni ka menyik. Tro kö a hetre itupath kowe la föe keresiano, ke, tha ka hmi kö la trahmany. Ngo maine tro eahlo a catre metrötrëne la föi eahlo, maine jë, tro hë la trahmanyi a ajan troa thele Iehova, me thili koi Nyidrë.—E jë la 1 Peteru 3:1.

14. Nemene la aqane tro la itre nekönatr a amaman ka hape angatr a metrötrëne la mus?

¹⁴ Ame koi Iehova, ka nyipiewekë la itre nekönatr. Nyipiewekë tro sa thupën me ini nyudren. Kola amadrinë keme me thin la nekönatr ka idrengethenge. Ngo ame la ka nyipiewekë, ke, tro angeic a metrötrë Iehova me amadrinë Nyidrë. (Ite Edomë 10:1) Nyimutre la itre nekönatr hna hiane caasin hnei kem, maine thin. Celë hi matre, tha ka hmaloi kö koi kem, maine thin, maine koi nekönatr pena. Ngo e ka idrengethenge la itre nekönatr nge, ka xatuane la keme maine thin, ke, ijije hi troa mele ka loi la hnepe lapa. Pëkö hnepe lapa ka pexej maine ka meköt. Ngo troa mele madrin la itre atrene la hnepe lapa, e tro angatr a xötrethenge hnyawa la hna amekötine hnei Iehova koi angatr. Celë hi ka troa atrunyi Iehova, Atre Xupe la nöjei lapa.—Efeso 3:14, 15.

15. Nemene la aqane tro sa amamane ka hape easa metrötrëne la mus e hnine la ekalesia?

¹⁵ Iehova a thupë së jëne la ekalesia. Hnei Nyidrëti hna nue asë koi Iesu la mus. (Kolose 1:18) Nge hnei Iesu hna hamëne la hnëqa kowe la “hlue ka nyipici me ka inamacan,” troa thupëne la nöje i Iehova e celë fen. (Mataio 24:45-47) Ame enehila, ame la “hlue ka nyipici me ka inamacan,” tre, celë hi Lapa Ne Xomi Meköt. Kola hamëne hnene la Lapa Ne Xomi Meköt la göxen ka ijij ngöne la nyipi ijin. Celë hi ka xatua së troa acatrene la lapaune së. Itre qatre thup me itre ka ixatua, me itretre thupëne la sirkoskripsio, a hamëne la ixatua kowe la itre ekalesia ngöne la fen asë. Angatr a kapa la itre hna amekötin hna hamën hnene la Lapa Ne Xomi Meköt. Hnëqane la itre trejin cili troa thupë së. Angatr a troa isa qeje thinane koi Iehova, göne la aqane huliwane angatr la itre hnëqa i angatr. Haawe, ame la easa metrötrë angatr, easë hi lai a metrötrë Iehova.—E jë la 1 Thesalonika 5:12; Heberu 13:17; wange ju la Ithuemacanyi 14.

16. Pine nemen matre easa qaja ka hape hna iëne la itre qatre thup me itre ka ixatua hnei uati hmitrötr?

¹⁶ Itre qatre thup me itre ka ixatua a xatuane la itre atrene la ekalesia, matre tro palahi angatr a caas me nyipici koi Akötresie. Eje hi, ceitu së hi me angatr, itre atr ka tha pexeje kö. Hna ië angatr tune ka? Hetre itre hna amekötin thatraqane la itre hnëqa cili e hnine la Tusi Hmitrötr. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Jëne la uati hmitrötr, hnei Iehova hna xatuane la itre ka cinyihane la Tusi Hmitrötr, troa qejepengöne la itre hna amekötin cili. Itre qatre thup a sipo ixatua thei Iehova, qëmeken troa iëne la itre trejin hna mekun troa xome la hnëqa ne qatre  thup, maine ka ixatua pena. Haawe, tha sihngödri kö koi së laka, Iesu me Iehova la lue ka elemekene la itre ekalesia. (Itre Huliwa 20:28) Ahnahna qaathei Akötresie la itre atr hnei Nyidrëti hna acil matre troa thupë së.—Efeso 4:8.

17. Nemene la aqane tro la trejine föe a amaman e itre xaa ijin, laka angeic a metrötrëne la mus?

¹⁷ Ame itre xaa ijin, pëkö qatre thup me ka ixatua. Ame cili, ijije hi troa kuca la hnëqa hnene la itre xaa trejin. Ngo e pë palaha trejin trahmany ka ijij troa kuca la hnëqa, ijije hi troa pane kuca hnene la ketre trejine föe. Ngo tro lai trejine föe a atu he. (1 Korinito 11:3-10) Aqane tro hi angeice lai a amamane laka, angeic a metrötrëne la mus hna acile hnei Iehova, e hnine la hnepe lapa me hnine la ekalesia.—Wange ju la Ithuemacanyi 15.

18, 19. (a) Nemene la ini hne së hna xome qa ngöne la tusi Roma 13:1-7? (b) Nemene la aqane tro sa amamane la metrötre së kowe la itre mus memine la itre ka cilën?

¹⁸ Ame enehila, hnei Iehova hna nue la itre musi ne fen troa hane mus. Celë hi kepin matre, nyipiewekë tro sa metrötrë angatr. Angatr a huliwa kowe la nöj me hamëne la ka ijij thatraqane la mele ne la itre atr. Itre keresiano a drengethenge la itre hna amekötin ngöne Roma 13:1-7. (E jë.) Easa metrötrëne la “angetre musi atraqatr” nge easa drengethenge la itre wathebo ne la nöj hne së hna mele ngön. Hetre thangane la itre wathebo cili kowe la hnepe lapa së, memine la itre hne së hna hetreny. Hanawang la ketre ceitun. Easa nyithupene hotr (impôts) kowe la itre mus, me hamën la itre ithuemacanyi hnei angatr hna ajan. Ngo, tuneka e traqa ju upi së troa kuca la ketre ewekë ka isazikeu memine la wathebo i Akötresie?  Öni Peteru aposetolo: “Hnëqa huni la troa drengethenge Akötresie hune la atr.”—Itre Huliwa 5:28, 29.

¹⁹ Ame ngöne la easa cil qëmekene la ketre atre cilëne la mus, tune la ketre atre amekötin maine ketre polis, tro palahi sa hetre hni ne metrötr. Ka hetre metrötre ne la itre thöthi ne la ekalesia, kowe la itre ka huliwa ngöne la itre uma ne ini. Easë fe a metrötrëne la maseta së ngöne la hna huliwa, ngacama tha hna tune kö hnene la itre sine huliwa së. Easë hi lai a xötrethenge la tulu i Paulo. Hnei angeic hna metrötrën la itre ka cilëne la itre musi ekö, ngacama jol e itre xaa ijin. (Itre Huliwa 26:2, 25) Ngacama kola ngazo koi së hnene la ketre atr, ngo tro palahi sa amaman la metrötre së.—E jë la Roma 12:17, 18; 1 Peteru 3:15.

20, 21. Nemene la thangane la hne së hna metrötrëne la itre xaa atr?

²⁰ Patre trotro hë la metrötr thene la itre atr enehila. Tha ceitune kö memine la itre hlue i Iehova, laka, nyipiewekë troa hetre hni ne metrötr. Easa xötrethenge la eamo i Peteru aposetolo, hna hape: “Metrötrëne ju la nöjei atr asë.” (1 Peteru 2:17) Canga mama hi kowe la itre atr laka, easa metrötrë angatr. Öni Iesu: “Loi e hudrume la lai i nyipunie qëmeke i nöjei atr, matre mama pi la itre huliwa ka loi i nyipunie, nge matre tro fe angatr a hane atrune la Keme i nyipunie.”—Mataio 5:16.

²¹ Ame la easa amamane la hni ne metrötre së e hnine la hnepe lapa me hnine la ekalesia me ngöne la itre xaa götran, tre, kola thue aja kowe la itre xaa atr, troa hane atrepengöi Iehova. Nge ame la easa metrötrëne la itre xan, easë hi lai a amamane la hni ne metrötre së koi Iehova. Celë hi ka amadrinë Nyidrë, nge ka amamane la ihnimi së koi Nyidrë.