1-3. (a) Drei la sinatronge i Paulo ka hnyipixe, nge nemene la pengöne la nekö trahmanyi cili? (b) Nemene la ini hne së hna xome qa ngöne la mekene tusi celë?

 KOLA nango tro hnei Paulo aposetolo ngöne la hnepe gojeny ka hnënge etë, nge ce angeic memine la ketre nekö trahmany, Timoteo la ëjen. Ketre nekö trahmany ka egöcatr angeic, nge ma 20 lao macatre i angeic. Nanyi trootro hë angeic qa ngöne la hnalapa i angeic. Nge hejiheji hë, matre tha mama ha e Ikonio me Lusetara. Nemene jë la ka troa traqa ngöne la tronge i nyidro? Atre hë Paulo, ke hnaaluene tronge i angeice hë lai. Tro hë nyidroti lai a ixelë memine la itre jole ka tru. Matre tro kö Timoteo lai a cile catr?

² Ka mejiune Paulo koi Timoteo, ngacama Timoteo a sipu wangaconyi angeic. Nge pine lo ewekë ka traqa, xecie koi Paulo troa ce tro memine la ketre atr nyine mejiune kow. Atre hi angeic laka, tro nyidroti a wange la itre ekalesia matre ithuecatre koi angatr. Haawe, loi e troa xecie e kuhu hni nyidro troa afenesine la huliwa, nge tha tro kö a isazikeu la mekuna i nyidro. Hnauëne la angeic a mekune tune lai? Maine jë, angeic a mekune lo angeic a iwesitrë me Banaba.

³ Troa ini së hnene la mekene celë, la aqane tro sa atreine waiewekë e traqa ju la itre iwesitrë. Tro fe së ce wang la kepin matre hnei Paulo hna ië Timoteo troa ce tro me angeic. Nge tro fe sa trotrohnine hnyawa la hnëqa ne la atre thupëne la sirkoskripsio enehila.

4. Nemene la hnei Paulo hna pi kuca ngöne la hnaaluene trongene mesinare i angeic?

⁴ Ame ngöne lo mekene ka ase hë, hne së hna ce wang laka, hnene lo 4 lao trejin, ene Paulo, Banaba, Iudra me Sila, hna thuecatren la ekalesia ne Anetioka, lo angatr a tro fë la hna amekötin hnene la Lapa Ne Xomi Meköt göi troa ixötrehatreny. Nemene la hna kuca hnei Paulo e thupen? Hnei angeic hna hë Banaba troa ce tro me angeic. Öni angeic:  “Ka loi e tro hmaca nyiso a bëeke kowe lo itre traon me wange trongëne lo itre trejin hnei nyiso hna cainöjëne kow la trengewekë i Iehova, me wange ka hape, tune kaa jë angatr.” (Itre hu. 15:36) Tha angeice kö la a hë Banaba göi troa iöhny memine la itre Keresiano ka xötrei hmi. Kola amaman hnene la tusi Itre Huliwa, la aliene la hnaaluene trongene mesinare i Paulo. Ame la hnapan, ke hnei Paulo hna tro fë la itre hna amekötin hnene la Lapa Ne Xomi Meköt. (Itre hu. 16:4) Nge ame la hnaaluen, pine laka, Paulo la atre thupëne la sirkoskripsio, hnei angeic hna xatuan me acatren la lapaun ne la itre ekalesia. (Rom. 1:11, 12) Nemene la hna kuca hnene la organizasio i Iehova enehila, matre troa nyitipune lo itre aposetolo?

5. Tune kaa la aqane iujin me thuecatren la itre ekalesia hnene la Lapa Ne Xomi Meköt?

⁵ Ame enehila, Iesu a iujine la itre ekalesia jëne la Lapa Ne Xomi Meköt, ene la itre trejin hna iën. Angatr a ameköti huliwa me ithuecatr kowe la nöjei ekalesia e cailo fen, jëne la itre ithuemacany, me itre itusi së hna fejan maine ngöne ëternet, me itre icasikeu, me itre asabele, me itre xa jëne ju kö. Nge angatre fe a ce huliwa memine la itre ekalesia. Celë hi matre angatr a upe la itre atre thupëne la sirkoskripsio troa wange la itre ekalesia. Lapa Ne Xomi Meköti fe, la ka sipu acil la itre atre thupëne la sirkoskripsio, ene lo itre qatre thup ka maca ngöne la fen asë.

6, 7. Nemene la itre xa hnëqa ne la atre thupëne la sirkoskripsio?

⁶ Itre ka thupëne la sirkoskripsio a xatuan me ithuecatr kowe la itre atren la ekalesia. Tune kaa? Angatr a xötrethenge la tulu ne la itre pane Keresiano tui Paulo. Hnei angeic hna ithuecatr kowe la ketre atre thupëne la sirkoskripsio me hape, troa: “Cainöjëne la trengewekë i Akötresie. Nge canga cainöje jë e ijine loi me ijine jol; eamo jë, ihaji jë, ithuecatre jë, nge kuca jë la nöjei ewekë cili ngöne la xomihni me atreine hamë ini. . . . Nge catre pi eö cainöjëne la maca ka loi.”—2 Tim. 4:2, 5.

⁷ Tune la hna qaja ngöne la xötr, ame la atre thupëne la sirkoskripsio memine la föi angeic, ke nyidroti a ce cainöj memine la itre atrene la ekalesia. Ketre trejine lai ka catre cainöj nge ka maca troa hamë ini. Lue ewekë lai ka ithuecatr kowe la hnënge mamoe. (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15) Itre trejine lai hna atre hnyawa, pine la ihnimi gufa ka eje thei angatr. Ke angatr a nue la mele i angatr troa tro kowe la itre nöj, gaa ngazo drai me gaa hetre hna mecin. (Fil. 2:3, 4) Nge ketre, angatr a ithuecatr, me hamë ini, me amekötine la itre ekalesia, jëne la itre cainöj hna nyitrepen hnei Tusi Hmitrötr. Haawe, tro la itre atrene la itre ekalesia a kepe thangan ka loi, e tro angatr a goeën la aqane ujë ne la atre thupëne la sirkoskripsio, me nyitipune la lapaune i angeic.—Heb. 13:7.

8. Nemene la aqane ujë i Banaba kowe la ihë i Paulo?

⁸ Hna kapa la sipo i Paulo hnei Banaba troa “wange trongëne lo itre trejin.” (Itre hu. 15:36) Ke ka majemine hë nyidro ce huliwa, nge atre hnyawa nyidro la itre trejin ngöne la itre ekalesia cili. (Itre hu. 13:2–14:28) Ngazo pe, hna traqa la ketre jol. Kola qaja ngöne Itre Huliwa 15:37 ka hape: “Ame hna xecie ju koi Banaba troa hane ce tro me Ioane, lo hna hëne ka hape, Mareko.” Tha Banaba kö e celë a sipo Paulo, ngo ka “xecie” hë koi angeic troa ce tro me Mareko, sine la madra i angeic.

9. Hnauëne la kola isazikeu la mekuna i Paulo me Banaba?

⁹ Ngo xele kö Paulo. Pine nemen? Hna qaja ka hape: “Xele Paulo ma tro Ioane [ene Mareko] a hane sine la tronge i nyidro, ke ase petre hi angeice lo trotriji nyidro e Pamafulia, nge goi tha sine fe angeice la huliwa ne cainöj.” (Itre hu. 15:38) Nyipici, hnei Mareko hna ce tro me Paulo me Banaba ngöne lo pane trongene mesinare i angatr, ngo hnei angeic hna nuetrije la huliwa me bëeke hmaca. (Itre hu. 12:25; 13:13) Tha qea ju kö la angatr a lapa e Pamafulia, nge angeic hmaca fe hë a bëek a tro Ierusalema. Tha hna qaja kö la kepin hnei Tusi Hmitrötr, ngo ame koi Paulo, tha ka loi kö la aqane ujë i Mareko. Celë hi matre jole catre hë koi Paulo troa mejiun koi angeic.

10. Nemene la ka traqa thupene la Paulo me Banaba a iwesitrë, nge nemene hë la pun?

¹⁰ Ngo catre fë kö Banaba troa ce tro me Mareko. Nge Paulo kö a ketre catre fë la mekuna i angeic. Matre öni Itre Huliwa 15:39: “Hnei Paulo me Banaba hna icatrë, nge nyidroti a isa ije pi.” Ame hnei Banaba hna ce bëek me Mareko kowe la zi angeic e Kupero. Ngo hnei Paulo pë hë hna ketre tro troa kuca la huliwa i angeic. Thupene jë hi lai, “Paulo a xomi Sila jë, me tro thupene la hna thithi sai angeic hnei itre trejin matre tro Iehova a amamane la ihnimi gufa i nyidrë.” (Itre hu. 15:40) Ame hnei nyidroti hna tro kowe la itre nöj e “Suria me Kilikia, me acatrene la lapaune ne la itre ekalesia.”—Itre hu. 15:41.

11. Nemene la itre thiina ka troa xatua së matre tha tro kö a lapa fë elëhni?

¹¹ Kola amamane hnene la ewekë ka traqa laka, itre atr ka tha pexeje kö së. Hna acili Paulo me Banaba troa qeneqaja ne la Lapa Ne Xomi Meköt. Nge e thupen, Paulo fe hë la ketre atrene la Lapa Ne Xomi Meköt. Haawe, ngacama lue atre i Akötresie ka macaj Paulo me Banaba, ngo hna patre fe thei nyidro la xomihni. Hapeu, hnei nyidroti kö hna lapa fë wesitr? Ngacama lue atr ka tha pexej Paulo me Banaba, ngo lue ka ipië, nge ka waiewekë tui Keriso. Eje hi laka, tha hnei nyidroti kö hna canga iloi, ngo e thupen, hnei nyidroti hna atreine nue la ngazo, me amamane la ihnimi trejin. (Efe. 4:1-3) Ketre tui  Paulo me Mareko, hnei nyidroti hna atreine ce huliwa e thupen. a—Kol. 4:10.

12. Tui Paulo me Banaba, nemene la itre thiina ka troa mama thene la itre atre thupëne la sirkoskripsio?

¹² Tha pengöi Paulo kö me Banaba la troa iwesitrë. Ame Banaba, ketre atr ka loi thiina nge ka ham. Celë hi matre tha itre aposetolo hmaca kö a hë angeic ka hape, Iosefa ngo Banaba, kola hape, “Nekö Ne La Iakeukawany.” (Itre hu. 4:36) Nge ame Paulo, ke trejin ka ihnim nge ka wangatrune la itre xa atr. (1 Thes. 2:7, 8) Tune la lue atr celë, loi e tro la itre ka thupëne la sirkoskripsio enehila a amamane la ipië, me hnime hnyawa la itre qatre thup me itre xa mamoe.—1 Pet. 5:2, 3.

13, 14. (a) Drei lae Timoteo, nge eu la Paulo a öhnyi angeic? (b) Hnauëne laka, saze hë la aqane waipengöi Timoteo hnei Paulo? (c) Nge nemene hë la hnëqa hna ahnith koi angeic?

¹³ Ame ngöne lo hnaaluene trongene mesinare i Paulo, hnei angeic hna traqa ngöne la ketre provës ne Roma, e Galatia, ketre nöj hnei angeic hna acil la itre xa ekalesia. Ame hnei angeic hna traqa “e Derebe me e Lusetara.” “Nge e cili hi la ketre atre dreng, Timoteo la ëjen, nekö ne la ketre föe ne Iudra ka lapaun, nge atre Geres la kem.”—Itre hu. 16:1. b

¹⁴ Maine jë, hnei Paulo hna atre la fami Timoteo lo pane traqa i angeic e cili lo 47 M.K. Ngo ame hë enehila, thupene la köni macatre, saze hë la aqane waipengöi Timoteo hnei Paulo. Pine nemen? Pine laka, “hna qaja aloinyi Timoteo hnene la itre trejin.” Tha ngöne hmekuje kö la ekalesia ne la traon, ngo ngöne fe la itre xa ekalesia, tun e Lusetara me Ikonio, a 30 lao kilomet qaa lai. (Itre hu. 16:2) Jëne la uati hmitrötr, hnene la itre qatre thup hna hamë angeic la ketre hnëqa ka tru, ene la troa ce huliwa me Paulo me Sila troa thupëne la sirkoskripsio.—Itre hu. 16:3.

15, 16. Hnauëne la itre trejin a qaja aloinyi Timoteo?

¹⁵ Hnauëne la kola qaja aloinyi Timoteo, nge nekö trahmanyi pala kö angeic? Hnene kö laka, ka inamacan angeic, me ka mingöming, maine ka atreine huliwa pena? Itre ewekë lai hna hain hnene la itre atr. Hnei Samuela perofeta mina fe ekö hna hane waiewekë tune lai. Ngo öni Iehova: “Tha ceitu kö la aqane waiewekë i atr me Akötresie. Ke ame la atr, angeic a goeëne la ka mama, ngo ame kö Iehova, nyidrëti a goeëne la ka ej e kuhu hni.” (1 Sam. 16:7) Haawe, itre trejin a qaja aloinyi Timoteo pine la itre thiina i angeic, ngo tha hnene kö la itre hna atreine kuca.

 ¹⁶ Itre macatre thupen, Paulo pala hi a qaja la itre thiina ka lolo me lapaune i Timoteo. Hnei angeic hna qaja la aqane saqe idrengethenge, me ihnim, memine la aqane catre eatrëne Timoteo la itre hnëqa. (Fil. 2:20-22) Nge hna atre Timoteo fe hnene la lapaune i angeic “ka pë thoi ngön.”—2 Tim. 1:5.

17. Tune kaa la aqane tro la itre jeune enehila a nyitipu Timoteo?

¹⁷ Ame enehila, tui Timoteo, ala nyimu la itre jeune ka amamane la itre thiina ka amadrinë Akötresie. Celë hi matre, kola qaja aloinyi angatr qëmekei Iehova me nöje i Nyidrë, ngacama jeune pala kö angatr. (Ite edomë 22:1; 1 Tim. 4:15) Eje thei angatr la lapaun ka pë thoi ngön, kola hape, xele angatr ma mele thoi. (Sal. 26:4) Matre tui Timoteo, ala nyimu la itre jeune hna wangatrun e hnine la ekalesia. Angatr a amadrinëne la ekalesia, la angatr a hane cainöj, me nue la mele i angatr koi Akötresie, me xomi bapataiso!

18. (a) Nemene la itre hnëqa hna hamëne koi Timoteo me Paulo? (b) Nge nemene la thangan kowe la itre ekalesia?

¹⁸ Itre macatre ne ce huliwa Paulo me Timoteo. Nge pine laka, ka thupëne nyidro la sirkoskripsio, matre nyimu pengöne huliwa hnei nyidroti hna kuca thatraqane la lapa ne xomi meköt. Celë hi matre öni Tusi Hmitrötr: “Paulo me itre sinatronge i angeic a xötrëne la itre nöj, me hamën kowe la itre trejin la hna amekötin hnei ange aposetolo me itre qatre thup ne Ierusalema matre trongën.” (Itre hu. 16:4) Nge eje hi laka, hnene la itre ekalesia hna trongëne la itre hna amekötin hnene la itre aposetolo, me itre qatre thup ne Ierusalema. Nge jëne la hna idrengethenge, hna “kökötre o drai la itre ekalesia me catre ngöne la lapaun.”—Itre hu. 16:5.

19, 20. Hnauëne laka, nyipiewekë tro la itre Keresiano a drengethenge “la itre ka elemeken”?

¹⁹ Tune fe hi enehila, itre Temoë Iehova a kepe manathith qa ngöne la hnei angatr hna drengethenge la itre “ka elemeken.” (Heb. 13:17) Nge pine laka, kola saze la fen, nyine mel kowe la keresiano troa canga nyipiewekën la xen hna hamën hnene “la hlue ka nyipici me ka inamacan.” (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Celë hi ka troa xatua së troa catre lapaun, nge tha tro kö a adronyi së hnene la fen.—Iako. 1:27.

²⁰ Nyipici, itre atr ka tha pexeje kö la itre ka thupëne la sirkoskripsio, me itre atrene la Lapa Ne Xomi Meköt. Ceitui angatr me Paulo, me Banaba, me Mareko, memine lo itre qatre thup hna iën ekö. (Rom. 5:12; Iako. 3:2) Ngo pine laka, Lapa Ne Xomi Meköt a xötrethenge hnyawa la Trengewekë i Akötresie, me nyitipune la tulu ne la itre aposetolo, haawe, ijije tro sa mejiune koi angatr. (2 Tim. 1:13, 14) Ame la thangane lai, ke kola kökötr me catr la lapaun ne la itre ekalesia.