MEKENE 17
“Hnei Angeic Hna Ini Angatr La Itre Hna Cinyihan”
Ketre aqane ini ka lolo; tulu ne la angetre Berea
1, 2. Drei la ka tro qa Filipi a tro Thesalonika, nge nemene jë la mekuna i angatr?
HETRE ketre gojeny hna kuca hnene la itre ingénieur ne Roma, nge ala nyimu la itre ka trongën ej. Ej a thupa la itre wetr, nge ketre gojenyi lai gaa tru mejen. Kola drenge la itre boliko a ho, me itre mejene ikatr, memine fe la itre ka tro, tune la itre soc, me itre ka salem, me itre ka huliwa. Nge ame Paulo, me Sila, me Timoteo, angatr a trongëne la 130 kilomet ngöne la gojenyi cili, qaa Filipi a tro Thesalonika. Tha ka hmaloi kö koi Paulo me Sila, ke tha meu pala kö lo hna lepi nyidro e Filipi.—Itre hu. 16:22, 23.
2 Hnauëne laka, tha drenge kö angatr la eqeane la gojeny? Hnene laka, angatr a porotrik trootro. Angatr pala hi a mekune lo kola xomi bapataiso hnene lo atre thupë kalabus, me fami angeic e Filipi. Celë hi lai ka xatua angatr troa catre cainöj. Ame la angatr a easeny kowe la traon ne Thesalonika, ma angatre jë a isa hnying ka hape, tro jë kö la angetre Iudra a kepe angatr hnyawa? Tro hmaca kö a lepi angatre tun e Filipi?
3. Hnauëne laka, ka nyipiewekë tro sa inine la aqane catre i Paulo troa cainöj?
3 Hnei Paulo hna qaja pë hë e thupen la itre mekuna i angeic kowe la itre Keresiano ne Thesalonika. Öni angeic: “Atre fe hë nyipunie ka hape, ngacama hna pane akötrë hun me ithanata angazonyi koi huni e Filipi, ngo jëne Akötresie, tha xou huni kö troa ithanata, matre tro fë koi nyipunie la maca ka loi göi Akötresie qëmekene la itre iaxösisi.” (1 Thes. 2:2) Kösë pi lo ka hape, thupene lo itre ewekë ka traqa e Filipi, angeic a xou troa lö e Thesalonika. Maine eö ju lae Paulo? Tro kö a jole koi eö e itre xa ijin troa cainöjëne la maca ka loi? Hnei Paulo hna mejiune koi Iehova, matre hetre trengecatre i angeic troa catre huliwa. Nge maine tro eö a inine la tulu i Paulo, ke tro hë eö lai a atreine nyitipu angeic.—1 Kor. 4:16.
“Hnei Angeic Hna Ini Angatr La Itre Hna Cinyihan” (Itre Huliwa 17:1-3)
4. Pine nemen matre tha köni wiike i Paulo kö e Thesalonika?
4 Easa e laka, hnei Paulo hna cainöj e hnine la sunago e Thesalonika ngöne la köni Sabath. Kolo kö lai a hape, hnei angeice hi hna lapa koi köni wiik? Waea. Thatre kö së ka hape, ije drai ne lapa angeic thupene lo angeic a xötrei traqa ngöne la sunago. Ngo ame pe, ngöne la itre tusi angeic, easa öhne laka, hnei angeic me itre sinatronge i angeic, hna pane huliwa e Thesalonika göi troa hetre nyine mele i angatr. (1 Thes. 2:9; 2 Thes. 3:7, 8) Nge ngöne la ijine cili, hnei angeice fe hna alua kepe xen qaathene la itre trejin ne Filipi. (Fil. 4:16) Matre mama hi laka, hna sasaith la köni wiik ne lapa angeic e Thesalonika.
5. Nemene la aqane kuca i Paulo matre tro la itre atr a pi dreng la maca?
5 Ka hnëkë hnyawa Paulo troa cainöj, ame hnei angeic hna cil me ithanata hnine la sunago. Tune la hnei angeic hna majemin, hnei angeic hna “qejepengön me anyipicine koi angatre jëne la itre hna Cinyihan ka hape, nyipiewekë tro la Keriso a pane akötr. Nge tro ha amele nyidrëti hmaca, matre öni angeic: ‘Ame lai Iesu hnenge hna qejepengöne koi nyipunie, nyidrëti hi la Keriso.’ ” (Itre hu. 17:2, 3) Tha angeice kö a ithanata kowe la hni ne la itre atr, ngo he i angatre pe. Atre hi angeic ka hape, ame la itre atr ka traqa ngöne la sunago, ke atre hi angatr la Itre Hna Cinyihan nge angatr a metrötrën, ngo tha trotrohnine kö. Matre hnei angeic hna ini angatr, me qejepengön, me anyipicin jëne la Itre Hna Cinyihan laka, ame Iesu atre Nazareta, ke nyidrëti hi la Mesia, lo Keriso hna thingehnaean.
6. Nemene la aqane qejepengöne Iesu la Tusi Hmitrötr, nge nemene hë la thangan?
6 Hnei Paulo hna nyitipu Iesu, la angeic a nyitrepene la itre ini hnei angeic hna hamën qa ngöne la Itre Hna Cinyihan. Ame ngöne la ketre ijin, hnei Iesu hna qejepengön kowe la itretre drei nyidrë ka hape, ngöne la Itre Hna Cinyihan, hna qaja ka hape, troa axösisine la nekö i atr, me humuthi nyidrë, me amele nyidrëti hmaca. (Mat. 16:21) Thupene la kola amele nyidrëti hmaca, hnei Iesu hna mama kowe la itretre drei nyidrë. Nge ame la angatr a öhnyi nyidrë, ke maine ju, ijije hi tro angatr a jelenyipicin asë lo itre hnei nyidrëti hna qaja. Ngo hetre itre xa kepin hmaca kö hnei nyidrëti hna hamën, matre tro angatr a mejiun kowe la Trengewekë i Akötresie. Hane hi la ketre aqane hamë ini i nyidrë kowe la itre xa atre dreng. Easa e ka hape: “Hnei nyidrëti hna nyiqaane qejepengöne koi nyidro la nöjei ewekë hna Cinyihan thatraqai nyidrë, qaane Mose uti hë itre perofeta.” Nemene hë la thangane lai? Önine la itretre drei Iesu: “Tha hna ketre kö la lue hni so lo nyidrëti a ithanata koi nyiso e kuhu gojeny, lo nyidrëti a qejepengöne hnyawa koi nyiso la itre hna Cinyihan?”—Luka 24:13, 27, 32.
7. Hnauëne laka, tro sa nyitrepene la itre ini hne së hna hamën hnene la Tusi Hmitrötr?
7 Ka men la maca ne la Trengewekë i Akötresie. (Heb. 4:12) Celë hi matre, tui Iesu me Paulo, me itre xa aposetolo, easa nyitrepen la itre ini hne së hna hamën hnene la Tusi Hmitrötr. Tu së fe, easa inin, me qejepengöne la Itre Hna Cinyihan kowe la itre atr, nge easa huliwan la Tusi Hmitrötr matre anyipicine la hne së hna qaja. Eje hi, ame la maca hne së hna tro fë, ke tha maca së kö. Ame la easa huliwan lapaane la Tusi Hmitrötr, ke easë lai a amaman laka, tha easë kö a qaja la itre mekuna së, ngo itre ini pe qaathei Akötresie. Nge tro hë la itre atr a mejiun kowe la maca hne së hna tro fë. Haawe tui Paulo, tha celë kö ka thuecatre koi eö troa tro fë la maca?
“Hna Hane Fe Lapaun Hnene La Itre Xan” (Itre Huliwa 17:4-9)
8-10. (a) Nemene la aqane kapa la maca ka loi hnene la angetre Thesalonika? (b) Pine nemene matre, zalu jë la itre xa atre Iudra koi Paulo? (c) Nemene la hna kuca hnene la angetre Iudra ka icilekeu?
8 Hna hane fe axösisi Paulo, matre hnei angeic hna öhne la enyipicin lo hnei Iesu hna qaja ka hape: “Tha draië kö la hlu hune la maseta i angeic. Haawe, e hnei angatr hna axösisi ni, tro fe angatr a hane axösisi nyipunie; ngo maine hnei angatre hna drengethenge la hnenge hna amekötin, tro angatre lai a hane drei nyipunie.” (Ioane 15:20) Ame e Thesalonika, ke lue pengöne aqane kepe Paulo, hnei itre xan hna kapa hnyawa la maca, nge itre xan a icilekeu. Öni Luka göi itre ka kapa hnyawa la maca ka hape: “Hna hane fe lapaun hnene la itre xan e angatr [lo angetre Iudra], nge ce angatre me Paulo me Sila, nge ala nyimu fe la angetre Geres ka nyihlue i Akötresie, nge ce angatr, me itre xa föe ka hlemu ne la nöj.” (Itre hu. 17:4) Nge eje hi, tru la madrin ne la itre ka xötrei drei Iesu, ke trotrohnine hnyawa ha angatr la Itre Hna Cinyihan.
9 Ngacama hna kapa la cainöje i Paulo hnei itre xan, ngo ala nyimu kö la ka elëhni. Kola zalu la angetre Iudra ne Thesalonika, ke ‘ala nyimu la angetre Geres’ ka kapa la maca i Paulo. Hnene la angetre Iudra cili, hna inin la angetre Geres la Itre Hna Cinyihan qene Heberu, matre tro la angetre Geres a ce hmi me angatr. Ngazo pe, traqa pi hi Paulo ngöne la sunago, nge kösë hnei angeic hna atrekënö la itre mamoe i angatr. Celë hi matre, elëhni catr la angetre Iudra!
10 Nge Luka a qaja la ewekë ka traqa e thupen. Öni angeic: “Hna zalu hnei angetre Iudra, matre angatr a ce hëne jë la itre atre ka ngazo, itre ka pëjol ngöne la hna maketr, me thele troa agomegomëne la traon. Angatr a ce uti pi kowe la hnalapa i Iasona me thel agö Paulo me Sila, göi troa huli nyidro kowe la ka ala nyim. Nge pine laka, tha öhnyi nyidroti kö hnei angatr, angatr a uti sai lasona jë me itre trejin kowe la itre trene mus, me suene ka hape: ‘Traqa ha the së lo itre ka agomegomëne la fen, nge hna kepe angatre hnyawa hnei Iasona. Angatr la itretre icilekeu memine la itre hna amekötin hnei Kaisara, me itre ka qaja ka hape, hetre ketre joxu kö, Iesu la ëjen.’ ” (Itre hu. 17:5-7) Nemene hë la thangane la icilekeu i angatr koi Paulo me itre sinatronge i angeic?
11. Tune kaa la aqane nyi zö Paulo me itre sinatronge i angeic, nge nemene la wathebo i Roma hnei angatr hna xom göne lai? (Wange ju la ithuemacany.)
11 Ame la kola cas la itre ka elëhni, ke hetre pun ka ngazo pala hi. Angatr a ce ut tune la itre tim ka kaca, nge thatreine kö troa acilën. Aqane kuca i angetre Iudra hi lai, matre troa helë Paulo me Sila. Nge thupene la hnei angatr hna “agomegomëne la traon,” hnei angatr hna thele troa nyi zö Paulo me itre sinatronge i angeic kowe la itre trene mus, matre troa lepi angatr. Ame la hnapan, ke hna upe zö angatr ka hape, “itre ka agomegomëne la fen,” ngacama pëkö icilekeu hnei Paulo hna amejën e Thesalonika! Nge ame la hnaaluen, ke ka jole catre kö. Hnene la angetre Iudra hna qaja ka hape: Itre mesinare a isigöline la ketre Joxu, ene Iesu. Matre angatre lai a ena la ketre wathebo i Kaisara. a
12. Pine nemen matre, ka ngazo catr la aqane upezöne la itre Keresiano ne Thesalonika?
12 Mekune hi së lo laka, hnene la itre he ne hmi hna hane upezö Iesu tun. Öni angatre lo koi Pilato ka hape: “Hnene la atre celë hna thele troa amejëne la nöj troa icilekeu me mus . . . me hape, angeice hi la Keriso, ketre joxu.” (Luka 23:2) Maine jë, Pilato a xou e tro Kaisara a mekun ka hape, angeic a cil koi Kaisara. Celë hi matre amekötine jë angeic troa humuthi Iesu. Ketre tun, tro fe hi a traqa la ngazo kowe la itre Keresiano ne Thesalonika, pine la hna upezö angatr. Önine la ketre itus ka hape: “Ame la kola qaja ka hape, troa traqa la ketre jol ka tru koi angatr, ke tha kolo kö lai a atrun. ‘Pine laka, hna mecin la troa mekun troa icilekeu me Joxu.’ ” Ngo hapeu, tro kö a eatr la nyinyithiina ne la angetre Iudra?
13, 14. (a) Pine nemen matre, tha hune kö la itre ka icilekeu? (b) Hnei Paulo hna amaman tune kaa la aqane tro la Keresiano a hmek?
13 Thatreine kö la itre ka icilekeu troa sawa la huliwa ne cainöj e Thesalonika. Pine nemen? Ame la pane kepin, ke tha öhnyi Paulo kö me Sila hnei angatr. Nge ketre, tha hna jele nyipici angatr kö hnene la itre he ne la traon. Matre thupen la hna kuiëne la mani ‘thenge la etrune hna athip,’ hnene la itre he ne la traon hna nue Iasona memine la itre xa trejin. (Itre hu. 17:8, 9) Hnei Paulo hna trongëne la eamo i Iesu, lo öni nyidrë: “Hmeke jë tune la itre un, nge lapa pë ethane pi tune la itre piny.” Hnei Paulo hna hmek me kötrene la ngazo, matre troa sisedrëne la huliwa ne cainöj ngöne la ketre götran. (Mat. 10:16) Haawe, kola mama ka hape, ame Paulo ke ka catr, nge ka hmeke fe. Nge ame enehila ke, tro la itre Keresiano a nyitipu Paulo tune kaa?
14 Ame enehila, hnene pala hi la itre he ne hmi hna thoi me upe la itre atr troa cile kowe la itre Temoë Iehova. Angatr a upezö easë ka hape, itre ka icilekeu me mele thoi, matre tro la itre mus a cile koi së. Tune ekö, itre ithupëjia a icilekeu me easë, ke tru la izalukeu. Nge tune kaa la pengö së? Ame easë itre nyipi Keresiano, loi e tro pala hi sa hmek. Tha tro kö sa thele iwesitrë memine la itre ka elëhni. Ngo tro pe sa thele tingeting, me tro fë la huliwa së ngöne la itre xa götran. Nge e loi hmaca ha e thupen, easa bëeke jë.
“Sisitria Kö La Thiina i Angatr” (Itre Huliwa 17:10-15)
15. Tune kaa la aqane kapa angetre Berea la maca ka loi?
15 Ame hnene la itre trejin hna canga upi Paulo me Sila a tro Berea, a 65 kilomet qa cili, matre tha tro kö a humuthi nyidro. Ame la Paulo a traqa, ke hnei angeic hna cainöj kowe la atrene la sunago. Madrine catre Paulo troa öhne la itre atr ka ajan troa drenge la maca ka loi! Öni Luka göne la angetre Iudra ne Berea ka hape, “sisitria kö la thiina i angatr hui angetre Thesalonika, ke angatr a canga kapa madrine la trengewekë i Akötresie, nge o drai, angatr a sine thel ej matre wange ka hape, nyipici kö la hnei angatre hna dreng.” (Itre hu. 17:10, 11) Hapeu, kolo kö lai a thaipiën la angetre Thesalonika ka kapa la nyipici? Waea, ke hnei Paulo hna cinyany koi angatr e thupen ka hape: “Eahuni a catre olene koi Akötresie, ke ame lo nyipunieti a drenge lo trengewekë i Akötresie, lo hnei nyipunieti hna dreng qaathe hun, hnei nyipunieti hna kapa a tha trengewekë i atre kö, ngo eje hi, sipu trengewekë i Akötresie. Nge ej a huliwa thei nyipunie itretre lapaun.” (1 Thes. 2:13) Ngo hnauëne laka, kola qaja aloine la angetre Iudra ne Berea?
16. Pine nemen matre, “sisitria kö la thiina” ne la angetre Berea?
16 Ngacama ketre ini ka hnyipixe la hnei angatr hna dreng, ngo tha hnene kö la angetre Berea hna wangangazon, maine qaja angazon la itre ini cili. Ngo ame pe, tha hnei angatr kö hna saqe jelenyipicin la hna qaja. Hnei angatr hna pane drei Paulo hnyawa. E thupen, hnei angatr hna goeën ngöne la Itre Hna Cinyihan ka hape, ka nyipici kö la hnei Paulo hna ini angatr. Ketre, ka majemin angatr inine hnyawane la Tusi Hmitrötr, tha e Sabath hmekuje kö, ngo e nöjei drai fe. Hnei angatr hna xomi ijin troa trotrohnin ka hape, tha ka isazikeu kö la itre ini hnei angatr hna hnyipi dreng, memine la hnei angatr hna atre hë qa ngöne la Itre Hna Cinyihan. Celë hi matre, “angatr a canga kapa madrine la trengewekë i Akötresie.” Nge pine laka, itre ka ipië angatr, matre canga saqe hi angatr kapa la hmi ka hnyipixe, ke “ala nyimu la itre atr thei angatr ka hane lapaun.” (Itre hu. 17:12) Hane hi lai kepin matre hnei Luka hna qaja ka hape, ka “sisitria kö la thiina i angatr.”
17. Hnauëne laka, ka lolo la tulu ne la angetre Berea, nge tune kaa la aqane tro sa nyitipu angatr e bapataiso hë së?
17 Tha hane fe kö mekun hnene la angetre Berea laka, troa cinyanyin ngöne la Trengewekë i Akötresie la aqane kapa hnyawa angatr la maca ka loi, nge nyine tulu koi së enehila. Hnei angatr hna tro thenge hnyawa la aja i Paulo me Iehova. Nge enehila mina fe, easa thuecatrene la itre atr troa inine hnyawa la Tusi Hmitrötr, matre tro ej a nyitrepene la lapaune i angatr. Ngo hapeu e keresiano hë së, tro pala kö sa kuca la hna majemin celë? Kolo pala hi a tro la itre drai, nge nyipiewekë catr hmaca kö tro sa nyimenyime kapa la itre ini qaathei Iehova, me canga trongën. Celë hi aqane tro sa nue Iehova troa hnëkë së me ini së, thenge la aja i Nyidrë. (Isa. 64:8) Ame e cili, tro pala hi Iehova a thue huliwa së, nge tro sa amadrinëne la Keme së e hnengödrai.
18, 19. (a) Hnauëne laka, tro pi Paulo qa Berea? Nge nemen la tulu hnei angeic hna amaman? (b) Drei pena ha la hnei Paulo hna troa cainöje kow, nge ekaa?
18 Tha qea ju kö la hnei Paulo hna lapa e Berea, nge kolo fe hë a qaja ka hape: “Ame hë la kola drei mejen hnei angetre Iudra e Thesalonika laka, Paulo fe a cainöjëne la trengewekë i Akötresie e Berea, angatr a traqa pi troa ukune la ka ala nyimu troa icilekeu. Ame hnene la itre trejin hna canga upi Paulo troa uti kowe la hnagejë, nge lapa ju pë hë Sila me Timoteo. Nge hnei Paulo me itre ka ce tro me angeic hna isa ije e Athenai, ngo qëmekene tro angatr a bëek, hnei Paulo hna pane ahnithe koi angatre la maca i angeic koi Sila me Timoteo ka hape, nyipiewekë tro nyidroti a canga xötrethenge angeic.” (Itre hu. 17:13-15) Tha cile kö la itre ithupëjia troa icilekeu memine la maca ka loi! Tha ijije kö koi angatr la hna helë Paulo qa Thesalonika, matre hnei angatr fe hna tro Berea troa amejën la icilekeu e cili, ngo tha hune ju kö angatr. Atre hi Paulo laka, tru catr la teritoare i angeic, matre hnei angeic pena ha hna tro troa cainöj ngöne la ketre götran. Ketre tune mina fe enehila, tha tro kö sa nue la ketre atr troa acilëne la huliwa ne cainöj hne së hna tro fë.
19 Thupene la hnei Paulo hna catr cainöj kowe la angetre Iudra ne Thesalonika me Berea, trotrohnine ju hi angeic ka hape, nyipiewekë troa catr ngöne la hna cainöj, me xatuan la itre atr jëne la Tusi Hmitrötr troa hetrenyi la aqane waiewekë ka loi. Ngo ame enehila, Paulo hë e Athenai troa cainöj kowe la itre atr ka thatre kö la hmi angetre Iudra. Matre tune kaa jë la aqane tro angatr a kapa la maca? Tro sa ce wange lai ngöne la mekene thupen.
a Önine la ketre historien ka hape, ame ngöne la ijine cili, hnei Kaisara hna wathebon troa perofetan “la ketre joxu maine ketre baselaia ka hnyipixe, ka troa akein maine amekötin la joxu hna acile hë.” Hnene la itre ithupëjia hna huliwan la ketre mejiune i Paulo, matre amamane ka hape, hnei angeice hna eni wathebo. Wange ju la hna eköhagen, “ Itre Kaisara Ngöne La Tusi Itre Huliwa.”