Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

MEKENE 20

Kola “Kökötre Me Hlemu” Ngacama Catrehnine La Icilekeu

Kola “Kökötre Me Hlemu” Ngacama Catrehnine La Icilekeu

Ngacama Catrehnine La Icilekeu Aqane tro fë la maca ka loi hnei Apolo me Paulo

Itre Huliwa 18:23–19:41

1, 2. (a) Nemene la jol ka traqa koi Paulo me itre sinatronge i angeic e Efeso? (b) Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la mekene celë?

 TRU la mej ngöne la itre gojenyi e Efeso. Kola icacaxenyi la itre atr! Angatr a elëhni me tro kowe la hnë elo ngöne la traon. Goi othe fe angatr la lue sinee i Paulo. Ame e hnine lai hnë elo, ke traqa koi 25 000 lao göhnë. Ketre, ame ngöne lo itre hnë salem, ke pë hnyawa ca atren. Thatre kö la itre atr la kepin matre kola enienije la traon. Ame hi la hnei angatr hna atre ke, tro ha luzi lo uma ne hmi angatr memine fe la haze i angatr, Arethemis. Matre angatr a isuenyi jë me hape: “Ka draië kö la Arethemis i ange Efeso!”—Itre hu. 19:34.

2 Easë hmaca a öhne e celë la aqane huliwa i Satana. Angeic a amejëne la icilekeu, matre tha tro kö a cainöjëne la maca ka loi ne la Baselaia i Akötresie. Tha cili hmekuje kö la itre nyinyithiina i Satana. Ngöne la mekene celë, tro sa ce wange la itre xa aqane kuca i angeic, matre thë la casi ne la itre pane Keresiano ekö, me sewe angatr troa cainöjëne la maca ka loi. Ngo tro fe sa ce wange ka hape, tha eatre ju kö la mekuna i angeic, pine laka, kolo pala hi a “kökötr me hlemu loi la trengewekë i Iehova.” (Itre hu. 19:20) Tune kaa la aqane kuca ne la itre Keresiano matre troa hun? Tune enehila, Iehova la ka hun, tha easë kö. Ngo tune la itre pane Keresiano, loi e tro pe sa eatrëne la hnëqa së. Jëne la uati hmitrötre i Iehova, ijije hi tro sa hetrenyi la itre thiina ka troa xatua së troa catre cainöjëne la maca ka loi. Tro sa pane ce wange la tulu i Apolo.

“Ka Atrepengöne Hnyawa La Itre Hna Cinyihan” (Itre Huliwa 18:24-28)

3, 4. Nemene la hnei Akula me Perisila hna öhn thei Apolo, nge nemene la hnei nyidro hna kuca?

3 Paulo a xejë la hnaakönine trongene mesinare i angeic. Angeice pala kö ngöne la gojenyi ne tro Efeso, nge traqa pai Apolo kö e cili. Ketre atre Iudra Apolo ka tru e Alesanedria, traon ne Aigupito. Lolo catre la thiina i angeic. Ketre Keresiano ka atreine ithanata, nge “ka atrepengöne hnyawa la itre hna Cinyihan.” Ketre, “uati hmitrötr a huliwane la hni angeic.” Matre tha xou i angeice kö troa ithanata, qëmekene la angetre Iudra e hnine la sunago.—Itre hu. 18:24, 25.

4 Hnei Akula me Perisila hna hane drenge la cainöje i Apolo. Madrine catre nyidro troa drenge laka, ka “meköti la itre ini hnei angeice hna hamën” göi Iesu. Ame pe, canga öhne hi nyidroti laka, “casi hi la hnei angeic hna atre, a kolo bapataiso i Ioane.” Ame hnei Akula me Perisila, lue trefën ka ipië nge ka ca itat, hna thele troa xatua Apolo. Tha hnei nyidroti kö hna xou troa ithanata koi Apolo, ngacama ketre atr ka inamacan angeic. Matre, “nyidroti a xomi angeice jë me qejepengöne hnyawa koi angeice la itre jë i Akötresie.” (Itre hu. 18:25, 26) Tune kaa la aqane kapa la eamo hnei Apolo, ngacama angeic la ketre atr ka maca troa ithanata? Hnei Apolo hna amaman la ipië i angeic, ketre thiina ka nyipiewekë kowe la itre Keresiano.

5, 6. Pine nemene matre kolo pala hi a huliwa Apolo hnei Iehova, nge nemene la ini koi së?

5 Nge pine laka, hnei angeice hna kapa la eamo i Akula me Perisila, lolo catre la huliwa hna eatrëne hnei Apolo. Ame lo angeice e Akaia, “nyimu atr hnei angeic hna xatuan” thene la itre ka lapaun. Hnei angeice fe hna cainöj, kowe la angetre Iudra, lo itre ka mekune ka hape, tha Iesu kö la Mesia. Matre öni Luka: “Qëmekene la nöjei atr asë, angeic a catre amamane ka hape, ka tria la itre ini i angetre Iudra, ngo jëne la itre hna Cinyihan, angeic a anyipicine laka, Iesu hi la Keriso.” (Itre hu. 18:27, 28) Apolo hi la ketre manathith kowe la itre ekalesia! Ijije hi tro sa qaja ka hape, jëne angeic, kola kökötre lolo “la trengewekë i Akötresie.” Nemene la ini hne së hna xom qaathei angeic?

6 Loi e tro sa ipië, ke ketre thiina lai ka nyipiewekë kowe la nöjei Keresiano asë. Isa hetre talane së, me itre hne së hna atreine kuca. Ame itre xan ke, ka hekö hë angatr, matre ka maca catre angatr troa kuca la itre huliwa, ame pena itre xan, ke ka inamacane catre angatr. Ame e cili, ke loi e tro sa ipië matre tro pala hi Iehova a huliwa së, wanga tro sa pi mama fë la itre talane së me atreine së, nge tro ha traqa koi së la itre jol. (1 Kor. 4:7; Iako. 4:6) Maine tro sa ipië, tro hë së lai a mekun laka, ka sisitria catre kö la itre xan hu së. (Fil. 2:3) Nge e traqa jë haji së me eamo së, ke tha tro kö sa canga elëhni, ngo tro pe sa canga kapa. Ketre, tha tro kö sa catre fë mekun, e tha ka ihmeku kö la mekuna së memine la itre hna amekötin hnene la uati hmitrötr. Nge e tro pala hi sa ipië, tro Iehova me Iesu a huliwa së.—Luka 1:51, 52.

7. Nemene la ini nyine tro sa xom qa ngöne la aqane ipië i Paulo me Apolo?

7 Ame la atr ka ipië, ke tha ka zalu kö me icilekeu. Kolo aja i Satana hi lai, ene la troa thë la casi së. Tha aqane tro kö angeic lai a madrine e hnei Paulo ju me Apolo hna izalukeu me isi pin ka hape, drei e nyidroti la ka atreine hamë ini! Nge ka nyimenyime hi lai, ke ame e Korinito, öni itre xan: “Atre i Paulo ni,” nge öni itre xan: “Atre i Apolo ni.” Hnei Paulo kö me Apolo hna lö hnin la iwesitrë ne la itre trejin? Waea! Hnei Paulo hna ipië me qaja ka hape, ka lolo catre la huliwa hna kuca hnei Apolo, celë hi matre, hnei angeic hna kapa la itre xa hnëqa. Nge ame pena Apolo, ke hnei angeic hna trongëne la itre hna amekötine hnei Paulo. (1 Kor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13) Hane hi lai ketre tulu koi së göi aqane troa ce huliwa!

Kola “Hamë Cainöj Göne La Baselaia i Akötresie” (Itre Huliwa 18:23; 19:1-10)

8. Hnei Paulo hna kaa thenge matre tro Efeso, nge hnauën?

8 Paulo hmaca e Efeso a tune lo aqane qaja i angeic koi angatr. (Itre hu. 18:20, 21) Pane ce wange jë së la aqane bëeke i angeic a tro cili. Eu hi lo, Paulo e Anetioka e Suria. Maine ju, tro hi angeic a Selukia thenge, pine laka tha nanyi kö e Efeso qaa lai. Ngo hnei angeic hna “trongëne la itre götrane nyipine la nöje Asia.” Nge thenge la hna qaja ngöne Itre Huliwa 18:23 me 19:1, hnei Paulo hna trongëne la 1 600 kilomet. Hnauëne la xome jë angeic la itre gojenyi cili? Tru la aja i angeic troa “thuecatrene la itretre dreng asë.” (Itre hu. 18:23) Tune pala hi lo, hnei Paulo hna kuca asë la hnei angeic hna atrein ngöne la hnaakönine trongene mesinare i angeic. Ngo ame koi angeic, tha ka gufa kö lai. Nge casi hi la aqane mekuna i angeic memine la itre atre thupën la sirkoskripsio me itre föi angatr enehila. Nge eje hi, kola ketri së la angatr a nue la mele i angatr me hnimi së.

9. Hnauëne la kolo hmaca bapataisone la itretre dreng, nge nemene la ini koi së?

9 Ame la Paulo a traqa e Efeso, iöhnyi ju hi angeic memine la itretre drei Ioane bapataiso. Hna bapataiso angatr thenge lo hna acil ekö, ngo ase hë saze enehila. Ketre, thatre kö angatr la uati hmitrötr. Matre hnei Paulo hna qejepengön koi angatr la enyipiewekën troa bapataiso ngöne la ëje i Iesu, nge tui Apolo, hnei angatr hna ipië me kapa. Thupene ju hi la kola ase bapataiso angatr ngöne la ëje i Iesu, angatr a kapa ju la uati hmitrötr, me itre ahnahna qaathei Iehova. Eje hi, Iehova a amanathithine la itre ka ajan troa drengethenge la itre hna amekötin hnene la organizasio i Nyidrë.—Itre hu. 19:1-7.

10. Hnauëne la Paulo a fek kowe la ketre uma ne ini, nge nemene la ini koi së?

10 Tha hmitre ju kö, nge traqa ju hi la ketre ewekë. Köni treu ne Paulo a catre cainöj e hnine la sunago. Ngacama “catre [ju hë angeic] ithanata, me hamë cainöj göne la Baselaia i Akötresie,” ngo itre xan pe kö a catre fë mekun, me icilekeu me angeic. Tha hnei Paulo kö hna aluzine la traeme i angeic troa porotrik memine la itre atre cili, itre ka “qajangazone qëmekene la ka ala nyimu lo hmi hna hape, Gojeny.” Hnei Paulo hna tro kowe la ketre uma ne ini, matre cile fë cainöj e cili. (Itre hu. 19:8, 9) Matre, ame la itre ka ajan troa atrepengöne hnyawa la Baselaia i Akötresie, loi e tro angatr a lö trije la sunago, me tro koi Paulo. Tui Paulo, e traqa jë catre fë mekun, maine isi ithanata pena hnene la ketre atr hne së hna cainöje kow, trotriji angeice pi. Loi e tro sa tro kowe la itre atr, ka ajane troa drenge la maca ka loi!

11, 12. (a) Nemene la aqane kuca i Paulo matre troa öhne la itre atr? (b) Tro sa nyitipu Paulo tune kaa?

11 Maine jë, hnei Paulo hna majemine cainöje ngöne la uma cili e 11h me e 16h. (Wange ju la ithuemacanyi ngöne Itre Huliwa 19:9, nwtsty qene wiwi.) Ame ngöne la itre hawa cili, itre atr a xen me mano, nge hedredrei catr. Nge maine tro sa e asë la itre hawa hnei Paulo hna cainöj e cili, ngöne la lue macatre, ke traqa koi 3 000. b Ketre kepine hi lai, matre kola kökötre me hlemu la trengewekë i Akötresie. Hnei Paulo hna eatrëne hnyawa la huliwa i angeic, me thele la aqane troa ketr la itre atr hnene la maca. Hnei angeic hna saze la porogaram i angeic, thenge la hna ajan hnene la itre atr ne la teritoare i angeic. Nemene hë la thangan? “Ame lo itretre lapane la nöje Asia, angetre Iudra me angetre Geres, hnei angatre hna drenge la maca i Joxu.” (Itre hu. 19:10) Eje hi, hnei Paulo hna catre tro fë la maca ka loi!

Easa isine troa thele me öhne la itre atr

12 Loi e tro fe sa eatrëne hnyawa la huliwa ne cainöj, me thele la aqane troa ketr la hni ne la itre atr. Wange ju la götran, me hawa ne tro sa öhne la itre atr. Easa cainöj ngöne la itre gojenyi trootro, ngöne la hnamaketr, ngöne la itre parkings. Easë fe a cainöj jëne telefon, me cinyanyi tus. Nge ame la easa cainöj ngöne la itre hnalapa trootro, easa isin troa tro ngöne la itre hawa ne tro sa öhne la itre atr.

Kola “Kökötr Me Hlemu Loi” La Maca Ngacama Hetre Dremoni (Itre Huliwa 19:11-22)

13, 14. (a) Nemene la hnei Iehova hna aijijë Paulo troa kuca? (b) Nemene la hna hane kuca hnene la itre nekö i Sekema, nge tune kaa la aqane nyitipu angatr hnene la itre hmi ka thoi?

13 Hnei Luka hna qaja fe lo ijine Iehova a hamë Paulo la mene i Nyidrë, matre troa “kuca la itre iamamanyikeu.” Hna tro fë kowe la itre ka wezipo, la itre iheetr me sine imaano ka ketr la ngönetrei Paulo. Nge ame hë la angatr a ketr, ke loi ju hi la meci angatr. Nge hna helëne fe la itre dremoni ka löthe la itre xan. c (Itre hu. 19:11, 12) Celë hi lai aqane ngaa Satana me itre dremoni angeic! Ngazo pe, kola ha mekuhni Paulo hnei itre xan.

14 Tui Paulo, “hnene fe lo itre xa angetre Iudra ka tro lapa, nge ka helë dremoni trootro,” hna hane kuca la itre iamamanyikeu. Hnei angatr hna tupathe troa helëne la itre dremoni, jëne la ëje i Iesu me Paulo. Nge öni Luka ka hape, ame thene la itre atre cili, ke kolo 7 lao nekö i Sekema lo atre huuj. Ngazo pe, önine jë hi lai dremoni: “Atre Iesu hi ni, nge atre fe hi ni ka hape drei lae Paulo, ngo drei kö epun?” Ame hnene lai atr hna löthe hnei dremoni hna sesë kowe lai ala 7, tune pi kö lo öni wael. Nge hnei angatr hna kötre fë eatr, me nyinyape xöe. (Itre hu. 19:13-16) Eje hi, hune kö “la trengewekë i Iehova.” Mama hnyawa hi ka hape, ka catre kö la mene i Akötresie thei Paulo, hune la mene ne la itre ka sine la hmi ka thoi. Ame enehila, itre xan a mekune ka hape, ka tru hë la troa qaja la ëje i Iesu, me hane hmi. Ngo öni Iesu pe ka hape, tro hmekuje hi la itre ka kuca la aja ne la Keme i nyidrë, a kapa la nyipi mel elany.—Mat. 7:21-23.

15. Tune la angetre Efeso, nemene la nyine tro sa kuca memine la itre ewekë ne kuci iöni?

15 Thupene ju hi la kola ahmahmane la itre nekö i Sekema, kola ha xoue Akötresie hnene la itre atr, me mejiune koi Nyidrë, nge goi nuetrije fe itre xane la kuci iöni. Ame la qenenöje i angetre Efeso, ke hna nyitrepene hnene la kuci iöni. Hetrenyi la itre amulettes, me itre formules magiques hna cinanyine ngöne la itre sine itus. Matre nyimutre catre la angetre Efeso ka xawane la itre itus cili, me dreuthetrij qëmekene la ka ala nyim. Ame la itre itusi cili, ke ka tru thupene catr. d Celë hi matre, öni Luka: “Ketre pengöne kö la aqane kökötr me hlemu loi la trengewekë i Iehova e cili.” (Itre hu. 19:17-20) Mingöminge la aqane ngaan la thoi me kuci iöni hnene la nyipici! Angetre Efeso hi la ketre tulu koi së! Eje hi, easë fe a mele nyipine la kuci iöni. Haawe, e hetrenyi the së la ketre ewekë nyine troa kuci iöni, loi e tro sa tune la angetre Efeso troa canga nuetrij! Haawe, loi e tro sa ananyine la itre huliwa cili, ngacama tha ka hmaloi kö.

“Mejë Jë Hi La Icilekeu” (Itre Huliwa 19:23-41)

“Ange trejin, atre hi nyipunie laka, easë a trenamo hnene la huliwa celë.”—Itre Huliwa 19:25

16, 17. (a) Tune kaa la aqane amejëne Demetio la icilekeu e Efeso? (b) Nge nemene hë la hna kuca hnene la angetre Efeso?

16 Thupene jë hi lai, hnei Luka hna qaja la ketre nyinyithiina i Satana. Öni angeic: “Mejë jë hi la icilekeu pine la hmi hna hape, Gojeny.” Ketre ijine lai ka jole catr. e (Itre hu. 19:23) Hnei Demetio, atre huliwa sileva hna amejëne la icilekeu. Hnei angeic hna ajojezine la itre sine huliwa i angeic me hape, kola tro loi la biznes i angatr, ke tru hnei atr ka itöne la itre idrola i angatr. Ngo troa ajolën la huliwa i angatr, hnene la maca hna tro fë hnei Paulo, ke ame la itre Keresiano, tha angatre kö a thili koi idrola. Ketre, atre hnyawa hi Demetio ka hape, itre ka isigöli nöje la angetre Efeso. Matre hnei angeic hna canga hmekë angatr me hape, maine tro la itre atr a drei Paulo, “tro ha patre la elolo ne la haze” i angatr Arethemis, memine la uma hmitrötre i angatr.—Itre hu. 19:24-27.

17 Hetre thangane catre la iajojezi Demetio. Celë hi matre, kola isuenyi la itre sine huliwa i angeic me hape: “Ka draië kö la Arethemis i ange Efeso!” Kola ha gomegome la traon, nge catrehnine la icilekeu, tune lo hna qaja ngöne lo itre pane paragaraf ne la mekene celë. f Tru la aja i Paulo troa lö e hnine la amphithéâtre, matre troa pane ithanata koi angatr. Ngo xele kö la itre trejin, ke wanga traqa pi la ketre ewekë koi angeic. Matre hnei Alesanedro, ketre thupëtresij qaa Iudra, hna pane ithanata kowe la itre ka icilekeu. Nge pine laka, atre Iudra angeic, atreine hi angeic qejepengöne la eisapengönen la angetre Iudra me itre Keresiano. Ngo pë ju kö ijine i angeic troa ithanata, ke ame hë la angatr a öhne laka, atre Iudra angeic, angatr a elëhni ju, me sue catre koi lue hawa ka hape: “Ka draië kö la Arethemis i ange Efeso!” Nge enehila mina fe, hetrenyi pala kö la itre atr ka sasaithi tulu ngöne la aqane hmi angatr, kösë itre atr ka menu angatr.—Itre hu. 19:28-34.

18, 19. (a) Nemene la hna kuca hnene la ketre he ne ka tru matre apëne la gomegom? (b)  Nemene la itre xa ixatua hna kapa hnene la nöje i Iehova, nge nemene la nyine tro sa kuca matre troa kapa la ixatua cili?

18 Thupene lai, hnene la ketre he ne ka tru e cili hna apëne la gomegom. Atreine catr nyidrëti kuca, matre tha tro hmaca kö a elëhni hnene la itre atr. Hnei nyidrë hna qaja kowe la ange Efeso ka hape, pëkö ewekë ka troa traqa kowe la uma ne hmi, me haze i angatr. Ketre, öni nyidrë, tha ase kö Paulo me itre sinatronge i angeic thaipiëne la uma ne hmi Arethemis. Öni nyidrëti fe, e tha madrine kö angatr kowe la itre ini hna tro fë hnei Paulo me itre xa Keresiano, loi e tro angatr a utisai angeic. Nge hnei nyidrëti fe hna qaja koi angatr ka hape, e tro angatr a icacaxenyi tun, ke tro hë angatr a jol hnene la musi Roma. Ame hë e thupen, hnei nyidrë hna upi angatr troa isa ije. Haawe, hnene la itre trengewekë ka inamacan i nyidrë hna apëne la elëhni ne la itre ka icilekeu.—Itre hu. 19:35-41.

19 Tha e cili hmekuje kö, la kola xatuane la itretre drei Iesu hnene la itre trene mus. Hnei Ioane aposetolo ekö, hna meköle goeën la aqane xatuane la itretre drei Iesu, ngöne la itre drai ne la pun. Eje hi, tro la itre atr ka meköt ne la fene celë, lo hna aceitunëne memine la “ihnadro,” a “ulume la hneopegejë,” ene la itre iaxösisi Satana. (Hna ama. 12:15, 16) Nge celë hi la ka traqa. Hnene la itre xa juges ka meköt, hna isigöline la meköt ne la itre Temoë Iehova, tune la troa icasikeu me cainöjëne la maca ka loi. Ame itre xa ijin, easa hun ngöne la itre tribunal, hnene hi la aqane ujë së. Celë hi la ka traqa koi Paulo ekö. Hnene la itre xa trene mus e Efeso, hna metrötrë Paulo me thupëne la mele i angeic. (Itre hu. 19:31) Epi tro la aqane nyipici së, me metrötre së, a ukune la itre xan troa qaja aloinyi së! Tro kö së elany a kepe thangane la aqane ujë së.

20. (a) Tune kaa eö la eö goeëne la aqane hune i Iehova ekö me enehila? (b) Matre nemene la nyine tro eö a canga kuca enehila?

20 Madrine ka tru la easa öhne la aqane “kökötr me hlemu loi la trengewekë i Iehova,” ngöne la ijine la itre pane Keresiano. Nge the qaja pala ha la madrine së enehila, la easa öhne la aqane hune i Iehova. Eö kö a ajane troa hane cilëgöline me öhne la aqane hune i Iehova? Nga xomi ini jë qa ngöne la itre tulu hne së hna ce wange ngöne la mekene celë. Ipië ju, trongëne jë la itre hna amekötin ka hnyipixe ne la organizasio i Iehova, huliwa catre jë, nuetrije pi la kuci iöni, nge amamane jë ka hape, ketre Temoë Iehova eö, jëne la aqane nyipici eö, me metrötr.

a Wange ju la hna eköhagen, “ Efeso—Kapital Ne Asie Mineure.”

b Hnei Paulo fe hna cinyanyin la tusi 1 Korinito lo angeic e Efeso.

c Ame la itre sine imaano cili, ke hnei Paulo hna lapaa amë hune göbadri nyine köle zihnu. Kolo fe a mekune ka hape, hetre sine itablie i angeic, ke e tha angeic kö a cainöj, angeic a ca itat, maine jë, e sine hmakany.—Itre hu. 20:34, 35.

d Luka a qaja la thupen la itre itus cili, traqa koi 50 000 lao pies sileva. Nge maine Luka a qaja la drenari, ke kolo lai a hape, troa huliwa koi 50 000 lao drai, ene 137 lao macatre, nge troa huliwa ngöne la wiik ka pexej.

e Öni itre xan ka hape, celë hi lai ka upi Paulo troa cinyanyi kowe la angetre Korinito ka hape: “Tro jë kö huni a mel maine mec.” (2 Kor. 1:8) Maine jë, Paulo pena a mekun la ketre jol ka traqa koi angeic. Nge ame lo Paulo a cinyanyine ka hape, hnei angeic hna “isi me itre öni wael e Efeso,” ma angeice jë a qaja, la angeic a cil kowe la itre öni wael hnine la ketre hnë elo, maine kowe la itre atr ka icilekeu. (1 Kor. 15:32) Ma lue ewekë hi lai ka traqa koi Paulo e Efeso.

f Ka catrehnine catr la aqane cas ne la itre gurup cili. Hna mama lai lo itre macatre thupen. Hnene la gurup ne la itre ka sa falawa, hna amejëne la gomegome e Efeso, nge tru la itre ka mec.