1. Nemene la ka traqa kowe la fami Iosefa pine la hna zalu hnene la itre trejin me angeic?

 KA HNIME Iakobo la itre nekö i nyidrë, ngo Iosefa la nekö hnimina i nyidrë, ka 17 lao macatre. Nemene la hna kuca hnene la itre trejin me Iosefa? Hnei angatr hna zalu koi Iosefa me methinë angeic, ngacama pëkö hnei angeice hna kuca. Hnei angatr hna salemë Iosefa matre troa nyi hlu. Hnei angatre fe hna thoi kowe la keme i angatr ka hape, hna humuthi angeic hnene la ketre öni ka ses. Hnene la hnei angatr hna zalu, matre pëhë tingeting e hnine la fami angatr, nge hna akötrëne la keme i angatr.—Gen. 37:3, 4, 27-34.

2. Thenge la Galatia 5:19-21, pine nemene matre ngazo e troa meciu ewekë?

² Ame ngöne la Tusi Hmitrötr, “huliwa ne ngönetrei” la troa piin me meciu ewekë. * Tha tro kö a sine la Baselaia i Akötresie hnene la atre xome la thiina cili. (E jë la Galatia 5:19-21.) Ame la meciun ke, celë hi ka aciane la iwesitrë me elëhni.

3. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun celë?

³ Kola amamane hnene la tulu ne la itre trejin me Iosefa laka, ka hetre ethan e tro sa piin la ifekë ewekën. Kola thë la aqane imelekeu ne la fami nge pëhë tingeting. Tha aja së kö troa hane tui angatr. Ngo ame pe, loi e tro sa thupën la hni së ka iaö ke, itre atr ka tha pexeje kö së. (Iere. 17:9)  Ame itre xaa ijin, easa piin la ewekë i ketre. Tro sa pane ce wang la itre xaa tulu e hnine la Tusi Hmitrötr, ka xatua së troa trotrohnine la kepin, matre easa meciu ewekë me piin. Thupene lai, tro sa ithanatane la aqane tro sa thipetrije la meciun me thele tingeting.

4. Pine nemene matre kola zalu pi Isaka hnei angetre Filisiti?

⁴ Ngöne la easa trenamo. Hnei angetre Filisiti hna zalu pi Isaka ke, ka trenamo angeic. (Gen. 26:12-14) Hnei angatre hna thinge la itre hnaope ne tim thatraqane la itre mamoe i Isaka. (Gen. 26:15, 16, 27) Hetre itre atr enehila ka tui angetre Filisiti. Angatr a zalu pine la itre mo ne la itre xan. Tha angatre hmekuje kö a meciune la ifekë ewekën, ngo angatre fe a ajane troa thapa itre ej.

5. Pine nemene matre kola zalu koi Iesu hnene la itre hene ne hmi?

⁵ Ngöne la kola hnimi së hnei itre xan. Kola zalu koi Iesu hnene la itre hene ne hmi Iudra ke, alanyimu la itre atr ka hnimi nyidrë. (Mat. 7:28, 29) Iesu la qeneqaja i Akötresie, nge hnei nyidrëti hna inine la nyipici koi itre xan. Ngo hnene la itre hene ne hmi hna silitrengathoi Iesu matre troa adrone la ëje i nyidrë. (Mar. 15:10; Ioane 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Nemene la ini koi së? Tha tro kö sa zalu kowe la ketre trejin hna hnim e hnine la ekalesia. Loi e tro pe sa nyitipune la itre thiina ka lolo i angeic.—1 Kor. 11:1; 3 Ioane 11.

6. Nemene la ka amamane laka, Dioterefe a zalu?

⁶ Ngöne la kola hamë hnëqa kowe la ketre trejin. Ame ngöne lo hneijine la itre pane Keresiano, hnei Dioterefe hna zalu kowe la itre ka elemekene la ekalesia. Pine laka, angeic a ajane troa “lapane la göhnë ka sisitria,” matre hnei angeic hna qaja angazo Ioane aposetolo me itre xaa trejin. Tha aja i angeice kö tro la ekalesia a metrötrë angatr. (3 Ioane 9, 10) Eje hi laka, tha tro kö sa nyitipu Dioterefe. Loi e tro sa thupën, wanga tro sa zalu kowe la ketre trejin ka hetre hnëqa. Tha tro pi kö sa mekun ka hape, tha ijiji angeice kö la hnëqa cili, ngo easë pe.

7. Nemene la ethane la troa meciu ewekë me zalu?

⁷ Hna aceitunëne la troa meciu ewekë memine la ketre feja poizin. Ame la kola cia e kuhu hni së, jole hë troa fejetrij. Ame la atr ka meciun ke, hetrenyi thei angeic la itre thiina ka ngazo, tune la izalukeu, me pi tru, me pi mama. Ketre, kola sewe angeic troa eënyine la itre thiina ka lolo, tune la ihnim, utipin, me loi hni. Loi e tro sa canga xometrije la meciun me izalukeu qa kuhu hni së.

8. Nemene la lue thiina ka lolo ka xatua së troa thipetrije la meciun?

⁸ Maine easa ajane troa thipetrij la meciun me izalukeu, loi e tro sa hetre hni ne ipië me mejihnin. Maine tro sa eënyine la itre thiina cili, troa paatre la meciun qa kuhu hni së. Nge maine tro sa hetre hni ne ipië, tha tro hë sa wangatrunyi së palaha. Tha tro hë sa mekun laka, ka sisitria catre kö së hui itre xan. (Gal. 6:3, 4) Ame la atr ka mejihnin ke, angeic a madrine la itre ewekë hna hetreny, nge tha angeice kö a goeë itre xan. (1 Tim. 6:7, 8) Ame la atr ka hetre hni ne ipië nge ka mejihnin, tre, angeic a madrine kowe la itre xan ngöne la angatr a madrin.

9. Thenge la Galatia 5:16 me Filipi 2:3, 4, nemene la aqane troa xatua së hnei uati hmitrötr?

⁹ Tha aja së kö troa meciun la ifekë  ewekën. Easa ajane troa amamane la hni ne ipië së, me mejihnin la hna hetreny. Celë hi matre, loi e tro sa sipone la uati hmitrötre i Iehova. (E jë la Galatia 5:16; e jë la Filipi 2:3, 4.) Jëne la ixatua i Akötresie, ijije hi tro sa nyihnane la itre mekun ka ngazo, hnene la itre mekun ka loi. (Sal. 26:2; 51:10) Tro sa ce wang la tulu i Mose me Paulo. Hnei nyidroti hna thipetrije la meciun.

10. Nemene la ka traqa koi Mose? (Wange ju la iatr ngöne la icetrön.)

¹⁰ Hnei Mose hna elemekene la nöje i Akötresie. Ngo tha hnei nyidrëti kö hna zalu kowe la itre xan ka xom e thupen la hnëqa cili. Drei la ketre ceitun. Hnei Iehova hna xome la uati hmitrötr qaathei Mose, matre tro pena a hamëne kowe la itre qatr ne Isaraela, ka cil ezine la uma ne heta ne icasikeu. Thupene lai, hnei Mose hna dreng laka, hnene la lue qatr hna kapa la uati hmitrötr ngacama tha ce nyidroti kö me angatr. Hnei nyidroti fe hna ujë tune la itre perofeta. Nemene la hnei Mose hna kuca ngöne lo Iosua a upi nyidrëti troa haji nyidro? Tha hnei Mose kö hna zalu ke, hnei Iehova hna wangatrunyi nyidro. Hnei nyidrëti pe hna madrin koi nyidro. (Num. 11:24-29) Nemene la hna ini së hnene la tulu i Mose?

11. Nemene la aqane tro la itre qatre thup a nyitipu Mose?

¹¹ Maine jë, epuni la ketre qatre thup. Hapeu, hna hane fe kö sipo epun troa xatuane la ketre trejin, matre troa cilëne la hnëqa hnei epuni hna ajan? Maine jë, epuni a madrine troa elemekene la Ita Ne Thup e nöjei wiik. Ngo kola sipo epuni troa inine la ketre trejin matre troa hane xom la hnëqa cili. Maine tro epuni a tui Mose me hetre hni ne ipië, tha tro kö epuni a mekun laka, kola wangaconyi epun. Tro pe epuni a madrine troa xatua angeic troa xome hnyawa la hnëqa cili.

12. Nemene la aqane amamane la itre trejin enehila la hni ne ipië i angatr me xomihni?

¹² Hanawang la ketre ewekë ka traqa kowe la itre qatre thup. Ame itre xan, itre macatre ne angatr a xome la hnëqa ne kordinatör ne la lapa ne la itre qatre thup. Ngo ame hë la angatr a 80 lao macatre, angatre ha nue la hnëqa cili. Ame la itre atre thupëne la sirkoskripsio a traqa koi 70 lao macatre, kola saze la hnëqa i angatr. Ketre, alanyimu la itre trejin ka tro qa ngöne la Bethela, matre tro pena a cainöj. Tha angatre kö a zalu kowe la itre trejin ka xom la hnëqa i angatr ekö.

13. Pine nemene matre tha hnei Paulo kö hna zalu kowe la 12 lao aposetolo?

¹³ Hnei Paulo aposetolo hna amamai tulu göne la aqane troa hetre hni ne ipië me mejihnin. Hnei Paulo hna canga thipetrije la izalukeu qa kuhu hni nyidrë, me catre cainöj. Ngo öni nyidrë: “Eni la aposetolo ka co catr ne la nöjei aposetolo, nge tha ijije kö troa hë ni ka hape, aposetolo.” (1 Kor. 15:9, 10) Hnene la 12 lao aposetolo i Iesu hna xötrethenge nyidrë ngöne lo nyidrëti a cainöj e celë fen. Ngo hnei Paulo hna kapa la hmi Keresiano thupene la meci Iesu, me ijine kola amele nyidrëti hmaca. Eje hi laka, hna ië Paulo matre troa “aposetolo hna upe kowe la itre xa nöj,” ngo tha hnei nyidrëti kö hna sine la 12 lao aposetolo. (Rom. 11:13; Itre hu. 1:21-26) Tha hnei Paulo kö hna zalu kowe la 12 lao aposetolo memine la aqane imelekeu i angatr me Iesu. Hnei Paulo pe hna mejihnine la hna hetreny.

14. Nemene la hna kuca hnene la itre ka mejihnin me hetre hni ne ipië?

¹⁴ Maine tro sa mejihnin me hetre hni  ne ipië, tro hë sa tui Paulo me metrötrëne la itre hnëqa hnei Iehova hna hamën koi itre xan. (Itre hu. 21:20-26) Hnei Nyidrëti hna acile la itre qatre thup matre troa elemekene la ekalesia. Ngacama tha ka pexeje kö angatr, ngo Iehova a aceitunë angatr me “itre ahnahna.” (Efe. 4:8, 11) Ame la easa metrötrën me drengethenge angatr, easa easenyi catr koi Iehova me mele tingeting memine la itre trejin.

15. Nemene la nyine tro sa kuca?

¹⁵ Maine tro sa izalukeu, thatreine kö tro sa mele tingeting me itre xan. Nyipiewekë tro sa xometrije la thiina cili qa kuhu hni së. Ketre, tha tro kö sa kuca la ketre ewekë ka troa amejëne la izalukeu e kuhu hni itre xan. Easë hi lai a drengethenge la hna amekötin hnei Iehova ka hape, troa “thele la itre ewekë ne tingeting, me itre ewekë nyine thuecatrene la itre xan.” (Rom. 14:19) Tro sa xatua itre xan tune kaa matre tha tro kö angatr a zalu, nge nemene la aqane tro sa thele tingeting?

16. Nemene la aqane tro sa xatuane la itre xan troa xometrije la izalukeu?

¹⁶ Hetre thangane la aqane ujë së koi itre xan. Kola uku së hnene la fen troa “pi mama fë” la itre hne së hna hetreny. (1 Ioane 2:16) Celë hi ka aciane la izalukeu e kuhu hni ne la itre atr. Ngo nemene la nyine troa kuca matre tha tro kö a zalu hnene la itre trejin? Tha tro kö sa qaja lapane la itre ewekë hne së hna itön, maine  hne së pena hna ajan troa itön. Loi e tro fe sa hetre hni ne ipië ngöne la kola hamë hnëqa koi së e hnine la ekalesia. E cili, tha tro kö a meciune me zalu hnei itre xan. Ketre, nyipiewekë tro sa wangatrun me olene la hna kuca hnei angatr. Tro hë sa xatua angatr troa mejihnine la hna hetreny, nge tro palahi a caas me tingeting la ekalesia.

17. Nemene la hna kuca hnene la itre trejin me Iosefa, nge pine nemen?

¹⁷ Ijije hi tro sa xometrije la meciu ewekë! Hanawang la tulu ne la itre trejin me Iosefa. Itre macatre thupen, angatr a iöhnyi hmaca me Iosefa e Aigupito. Hnei angeic hna pane tupathi angatr, qëmekene troa qaja la nyipici. Angeic a ajan troa wang ka hape, saze hë angatr. Hnei Iosefa hna könë angatr troa xen me thua i Beniamina, jini angeic, hui angatr asë. (Gen. 43:33, 34) Ngo tha hnei angatre kö hna zalu koi Beniamina. Hnei angatre pe hna wangatrune la neköi jini angatr, me Iakobo, keme i angatr. (Gen. 44:30-34) Pine laka, tha ka zalu hmaca kö la itre trejin me Iosefa, matre tingetinge hmaca la hnepe lapa i angatr. (Gen. 45:4, 15) Ketre tune fe, maine tro sa thipetrij la izalukeu, tro ha tingeting e hnine la hnepe lapa së me e hnine la ekalesia.

18. Thenge la Iakobo 3:17, 18, nemene la ka troa traqa e tro palahi sa thele tingeting?

¹⁸ Loi e tro sa kuca la hne së hna atrein matre troa thipetrije la izalukeu, me thele tingeting. Celë hi aja i Iehova lai. Tune la hne së hna ce wang ngöne la tane mekun celë, ka zalu asë hi së. (Iako. 4:5) Nge celë hi thiina ka eje thene la itre atr e cailo fen. Ngo maine tro sa hetre hni ne ipië, me mejihnine la hna hetreny, me hetre hni ne ole, tha tro hmaca kö sa izalukeu. Tro hë sa mele tingeting me itre xan, nge tha jole hë koi së troa eënyine la itre thiina ka lolo.—E jë la Iakobo 3:17, 18.