Hnene pala hi la itre atr ka xulu qa ngöne la itre nöj, hna xome la Tusi Hmitrötr ceitune me ketre itus ka qatrenge la nyipici. Ame enehila, itre milio lao atr ka trongëne la itre ini hna hamën hnene ej. Ngo, ame itre xan, angatr a jelengazone la Tusi Hmitrötr me hape, ka tria, nge trengathoi la hna cinyihan. Nemene la mekuna i epun? Ej e hnine la Tusi Hmitrötr la nyipici?

Troa mama tune kaa ka hape, ijije hi tro epuni a mejiune kowe la Tusi Hmitrötr? Maine tha hna hane kö thoi koi epun hnene la ketre sinee, tro epuni a qeje angeic ka hape, atr ka nyipici. Hapeue la Tusi Hmitrötr? Ka qaja pala hi la nyipici? Wange ju cahu itre ceitun.

Ka Nyipici La Itre Ka Cinyianyin

Hnene pala hi la itre ka cinyianyine la Tusi Hmitrötr hna qaja la nyipici, me qaja amamane la itre sipu tria i angatr. Hnei Iona perofeta hna cinyianyine la ijine nyidrëti a tha idrei. (Iona 1:1-3) Hnei nyidrëti hna qaja la aqane haji nyidrëti hnei Iehova, ngo tha hna qaja pë hë la aqane sipu wenë amekötine Iona la thiina i nyidrë. Nge celë hi aqane afenesine nyidrë la tusi nyidrë. (Iona 4:1, 4, 10, 11) Ka nyipici pala hi la itre ka cinyianyine la Tusi Hmitrötr, nge ka tru koi angatr la nyipici.

Itre Nyipici Ka Xatua Së

Tusi Hmitrötr a hamëne la itre eamo ka lolo thatraqane la nöjei götrane la mele së. Hanawang la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr göne la aqane troa acatrene la aqane imelekeu së me itre xan. Kola hape: “Ame asë hi la nöjei ewekë hnei nyipunieti hna ajane tro la itre atr a kuca koi nyipunie, ketre kuca tune jë fe koi angatr.” (Mataio 7:12) “E kola sa menyiken, te, kola ajeane la hmenigöj [maine elëhni] ; ngo at’ aciane la elëhni la tenge ewekë ka aköt.” (Ite Edomë 15:1) Eje hi laka, qaane lo kola cinyianyine la itre nyipici e hnine la Tusi Hmitrötr utihë enehila, itre ej pala hi a xatua së.

 Nyipici Ngöne La Itre Hna Ithel

Alanyimu la itre archéologues ka ithel, nge ka öhne la itre ewekë ka jelenyipicine la itre hna qaja hnei Tusi Hmitrötr göne la itre xaa götran, me itre atr ekö. Öni Tusi Hmitrötr, ame ngöne lo hneijine i Nehemia, angetre Turo (Angetre Kanana qaa Turo) a mel e Ierusalema, nge angatr a ‘tro fë la ite ie me ite ewekë asë nyine itö.’—Nehemia 13:16.

Hapeu, hna jelenyipicine kö la xötre celë? Eje hi. Hnene la itre archéologues hna öhne e Isaraela la itre hna majemine xen hnene la angetre Kanana, nge celë hi ka amamane ka hape, lue nöje ka majemine salem. Ketre, hna öhne e Ierusalema la itre ie ka mel ngöne la Mer Méditerranée. Itre archéologues a mekun ka hape, hna traqa fë la itre ie cili hnene la itre ka salem, itre ka traqa qa gaa nany. Thupene la hna goeëne la itre hna ithel, önine la ketre ka inamacan: “Ka nyipici la hna qaja ngöne Neh[emia] 13:16 laka, hnene la angetre Turo hna traqa e Ierusalema troa salemë ie.”

Nyipici Ngöne La Sias

Ame la Tusi Hmitrötr, tre, itus ne hmi, me itus ka nyipici. Nge, ame la kola qeje sias, tre, sias a jelenyipicine la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. Hanawange la ketre ceitun.

Traqa koi 3 500 lao macatre enehila, Tusi Hmitrötr a qaja ka hape, hna “athipe la fene hnengödrai ngöne la pëkö.” (Iobu 26:7) Ka isapengöne catr memine la hna qaja hnene la itre xaa ifejicatre laka, ihnadro a manij hune la tim, maine kola të hune la ketre sewen atraqatr. Ame la 1 100 lao macatre thupene la hna cinyihane la tusi Iobu, ame kowe la itre atr, thatreine kö la ihnadro troa thip hune la pëkö, ngo loi e troa hetre trepene ej. Thupene la 300 lao macatre, ngöne lo macatre 1687, hnei Isaac Newton hna amamane la itre huliwa i angeic göne la gravité (trengecatre ka xulu qa ngöne la ihnadro, nge ka cilaxome la itre ewekë kowe ej), me amamane laka, kola thip hune la pëkö la ihnadro jëne la trengecatre cili. Hnene la atre kuci sias celë, ka hlemu, hna jelenyipicine la hna qaja hnene la Tusi Hmitrötr laka, 3 000 hë lao macatre enehila!