Paradraiso! Kola amamane hnene la itre boroshüre ka mingöming la itre götrane ka lolo. Easë hë pi troa hane ihamë ngöne la itre götrane cili, ke kösë ketre “paradraiso,” nge hnë troa mano me pane thëthëhmine la itre jole së me itre hne së hna hnehengazon. Ngo atre hnyawa hi së laka, thupene la hne së hna ihamë nge bëeke hmaca ha së kowe la itre hnalapa së, tha saze kö la mele së nge tha paatre kö la itre jole së.

Nyipici, easë asë hi a ajane troa mele ngöne la paradraiso. Celë hi matre easë hnying, ka hape: ‘Ame la “paradraiso” ke, ketre ifejicatre hi ka lolo? Maine ka hape, eje hi, pine nemene kö, matre kola piine la paradraiso hnene la itre atr? Ngo e tha traqa ju?’

Hnene pala hi la itre atr hna thele troa atre la aliene la paradraiso. Hna amejëne la aja thene la ka alanyim hnene hi la ketre hnepe hnaewekë qa hnine la Tusi Hmitrötr, hna hape “hlapa e kohië e Edena.” Hnauëne la easa piin lai gatran? Hane hi la hna qaja: “Hnei Iehova Akötesieti hna aciane qa kuhu hnadro la nöjei sinöe asëjëihë ka sheminge nune wange me ka loi nune xen.” Haawe ketre gatrane lai ka mingöming me lolo. Nge ketre, hetrenyi fe “la sinöe hna melene ngöne nyipine la hlapa.”—Genese 2:8, 9.

Ame ngöne la tusi Genese, tre, kola qaja la foa lao hneopegejë ka lö pi qa hnine la gatran. Lue hneopegejë ka hlemu enehila, ene, la hneopegejë hna hape, Tigre (maine Hidekela) me Euferate. (Genese 2:10-14) Kola neni la lue hneopegejë cili kowe la ketre götran hna hape, Golfe Persique. Hna hëne pë hë enehila la götrane cili ka hape Irak, ketre götran ne Peresi ekö.

Hna majemine hnene la angetre Peresi troa qeje paradraiso e celë fen. Hna amë amamane la ketre tapis ka he lo itre macatre 1500 e hnine la ketre musée e Etazini. Hna can la ketre gatran me itre isinöe me itre iengen. Ame la hnëewekë qene Peresi hna hape “gatran” tre kola hape “paradraiso.” Kolo hi a amaman hnene lai tapis lo paradraiso hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, laka ketre hlapa ekö e Edena ka mingöming me lolo.

Nyipici laka hna ifejicatrene la paradraiso ngöne la itre qene hlapa ka nyimutre me itre hna melën. Pine laka hna fek la itre hnepe lapa kowe la itre xa götran e cailo fen, haawe, angatre fe a hane qaja trongëne kowe la itre xan, la pengöne lo lai paradraiso ekö. Celë hi matre, kola tro la itre macatre, nge ame fe lo lai itre hna qaja göi paradraiso, tre kola saze thenge la itre ini me itre ifejicatre ne la itre nöj hna tro kow. Ame fe enehila, ke, canga qaja xanëne hi hnene la itre xan la paradraiso, ngöne la angatr a öhne la itre götran ka mingöming.

Kola mekun hnene la itre xa ka ithel laka, öhne hë angatr lo paradraiso ekö. Hnei Charles Gordon, ketre tane isi ne Agele, hna ihamë lo macatre 1881, ngöne la ketre götran hna hën, ka hape, République des Seychelles. Nyidrëti a haine e cili la emingömingöne la ketre hna thup hna hën, ka hape, Vallée de Mai. Ame enehila ketre götrane lai hna thupëne hnene la patrimoine mondial, ke angatre a mekun laka kolo hi lo hlapa e Edena. Ame ngöne lo itre macatre 1400, hnei Christophe Colomb atre Italie nge ka xomi he, hna pane haine la ketre hnapet, hna hape, île d’Hispaniola laka hna hëne enehila ka hape, République Dominicaine me Haiti. Hnei nyidrëti hna pane mekun ka hape, maine jë kolo hi lo gatran e Edena.

Ame e hnine la ketre itusi hna hape, Mapping Paradise, ke, ase hë sasaithe la 190 lao imap ka hekö. Hetrenyi e hnine itre eje la itre ithuemacany, nge kolo fe a amamai Adamu me Eva e Edena. Nge ame ngöne la ketre imap ne la sine pepa lo hna hape, Beatus de Liébana ke, ka he lo itre macatre 1200. Ame ngöne hune lai pepa tre, hetrenyi la ketre rectangle, nge hna sija e nyipine ej la paradraiso. Foa lao hneopegejë ka neni qa cili, nge hna sija kö la itre ëjene itre ej. Kola qaja lo itre hneopegejë hna hëne ka hape, “Tigre,” me “Euferate,” me “Pisona,” me “Gihona.” Ame la itre aqane neni hnene lai foa lao hneopegejë qa ngöne lai paradraiso, tre, kola nyihatrene la aqane kökötre la hmi Keresiano e cailo fen. Itre imape hi lai ka amamane ka hape, ngacama pë kö ka atre la hnen lo paradraiso, ngo tha ase kö thëthëhmine ej.

 Ame ngöne lo itre macatre 1600, hetrenyi la ketre poète ne Agele, John Milton la ëje i angeic. Hnei angeice hna cinyihane la ketre poème hna hape, Le Paradis perdu. Hna eköthe lai poème i angeice qa ngöne la itre hna cinyihane hnine la tusi Genese. Kola qaja lo Adamu a ena la wathebo i Akötresie memine lo kola helë angeice qa Edena. Hnei angeice hna qaja atrune lo hna thingehnaeane ekö, laka troa acile hmaca la paradraiso e celë fen matre tro la itre atr a mele ngön, epine epine palua. Öni angeic, ka hape: “Ke tro ha paradraiso la fene asë.” Thupene lai hnei John Milton hna cinyihane la ketre poème. Ame la tane tre, Le Paradis reconquis.

Ka nyipiewekë kowe la itre atr troa mekune la paradraiso ka patre hë ekö. Pine nemene matre saze hë la aqane goeëne angatr la paradraiso enehila? Pine laka, hna qaja ngöne lo itusi hna hape, Mapping Paradise, “Hnene la itre ka inamacan hna . . . xele troa kapa ka hape, hetre götrane ekö hna hnen la paradraiso.”

Nyimutre la itre ka hmi ka mekun, ka hape, ame la kola meci la atr ke, angeic a elë hnengödraië, ngo tha angeice kö a troa mel ngöne la paradraiso e celë fen. Ngo öni Tusi Hmitrötr ngöne Salamo 37:29, ka hape: “Tro ha la ange ka meköti a hetenyi la nöj, me lapa palua kö ngön’ ej.” Pine laka nanyi catre troa paradraiso enehila la ihnadro së, ijije kö tro sa mejiune kowe la hna thingehnaeane cili? *

Hnei Iehova Akötresie lo Atre Xupe lo pane paradraiso, hna ahnithe amë ka hape, tro hmaca Nyidrëti a acile la paradraiso e celë fen, lo hna aluzine ekö. Troa tune kaa? Mekune jë së lo Iesu a ini së troa thith, öni nyidrë: “Epi traqa pi la Baselaia i Cilie. Epi tro fe a eje la aja i Cilie e celë fen tune e koho hnengödrai.” (Mataio 6:10) Ame la Baselaia cili, tre, ketre mus. Kola troa musi kowe la fene asë, nge Iesu Keriso la joxu. Eje a troa nyihnane la nöje i musi e celë fen. (Daniela 2:44) Fene la musi ne la Baselaia cili, troa “eje” la aja i Akötresie, laka troa paradraiso la ihnadro.

Ase hë Isaia perofeta qaja ekö, la pengöne la mele elanyi ngöne lo Paradraiso hna thingehnaean, laka patre hë la itre qaane la icilekeu me iwesitrë enehila. (Isaia 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Haawe, pane e jë la itre xötre celë ngöne la sipu Tusi Hmitrötre i epun. Itre xötre lai ka troa akeukawane la hni epun, ke kola amamane la itre ewekë hna troa kuca hnei Iehova kowe la itre ka drengethenge Nyidrë. Angatr a troa mele ngöne la paradraiso, nge troa hane kepe angatr hnei Akötresie. Lue ewekë lai hna aluzine ekö hnei Adamu.—Hna Amamane 21:3.

Haawe, pine nemene matre xecie hnyawa koi së enehila ka hape, ka nyipici la paradraiso ngo tha ifejicatre kö? Pine laka ase hë qaja hnei Tusi Hmitrötr, ka hape: “Ame la ite hnengödrai, te, ite hnengödrai Iehova ; ngo hnei nyidëti hna hamëne la fene hnengödrai kowe la ite nekö i at.” Ame la mejiune göi Paradraiso e celë fen ke, “hna thinge hnaeane ekö qa palua, hnei Akötesie ka tha’teine thoi .” (Salamo 115:16; Tito 1:2) Drei la ketre manathithi ka tru hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, laka troa paradraiso la fen epine epine palua!