1. Nemene la enyipiewekëne la falawa ekö?

 AME ekö, ka nyipiewekë koi nöjei atr la falawa. (Gen. 14:18; Luka 4:4) Celë hi matre Tusi Hmitrötr a qeje “falawa” la kola qaja la nöjei pengöne xen. (Mat. 6:​11; It. Hu. 20:7) Ame ngöne la lue iamamanyikeu ka tru i Iesu, hnei nyidrë hna thawa nyimutrene la falawa. (Mat. 16:​9, 10) Ame lai ketre iamamanyikeu, ke ej ngöne Ioane mekene 6. Tro sa ce wange la hna melëne cili me xomi ini koi së enehila.

2. Eu la ijine kola aja xen hnene la ka ala nyimu?

² Thupene la Iesu me itre aposetolo a cainöj, hnei angatr hna xomi he me tro kowe la ketre götrane gaa pë atr e Galilaia, matre mano. (Mar. 6:​7, 30-​32; Luka 9:​10) Traqa ju hi angatr e Bethesaida, ketre götrane gaa pë atr. Ngazo pe, kolo ha itreqe la iatr. Tha hnei Iesu kö hna xele ma wai angatr. Hnei nyidrëti pe hna xomi ijine troa ini angatr la Baselaia me aloine la itre ka wezipo, ke tru la ihnimi nyidrëti koi angatr. Ame hë la kola hejihej, itretre dreng a thele la aqane troa ithuane la ka ala nyimu. Maine jë ame la itre xan, hetre kemeje i angatr, ngo ame pë hë itre xan, loi e tro angatr a isa tro troa itö ngöne la itre traon ezin. (Mat. 14:15; Ioa. 6:​4, 5) Nemene la hnei Iesu hna troa kuca?

IAMAMANYIKEU NE LA ITRE FALAWA

3. Nemene la hnei Iesu hna upe la itre aposetolo troa kuca? (Wange ju fe icetrön.)

³ Öni Iesu koi itre aposetolo: “Tha tro kö a upi angatr, ngo  thue a i angatre jë pe.” (Mat. 14:16) Ngo ala 5 000 lao trahmany, nge e tro sa e la itre föe me itre nekönatr, ke traqa koi 15 000 lao atr nyine troa ithuan. (Mat. 14:21) Öni Anederea: “The së la ketre nekönatr trahmany, nge hetrenyi nyëne la faifi lao falawa me lue neköi i. Ngo nemene lai nge ala nyimu pe së?” (Ioa. 6:9) Ame la falawa hna kuca hnei farin ka co thupen, ke celë hi hna majemine xen hnene la itre ka pë ewekë. Maine jë, ame la itre neköi i, ke hna sotrëne hë, nge itre ka qaqacil. Ngo, ame la hna hetrenyi hnene lo nekönatr trahmany, ke tha ijiji kö troa ithuane asë la itre atr!

4. Nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne Ioane 6:​11-​13? (Wange ju fe la iatr.)

⁴ Ka ikep lae Iesu matre, hnei nyidrë hna upe la ka ala nyimu troa thewe gurup me lapa hune ihaö. (Mar. 6:​39, 40; e jë la Ioane 6:​11-​13.) Thupene lai, nyidrëti a thithi jë kowe la Keme i nyidrë matre olene la falawa me i. Nyidrëti a amamane e cili ka hape, qaathei Akötresieti la xen, nge hetre hni ne ole i nyidrë. Ketre tulu lai koi së enehila. Ame la easë cas maine ngöne la gaa tru atr, the thëthëhmine pi kö së troa thith qëmekene troa xen. Thupene lai, hnei Iesu hna upe la itretre dreng troa thawa la xen kowe la ka ala nyimu, uti hë la angatr a xeni mej. Ngo hetre munëne ju kö. Ame hnei Iesu hna up la itretre dreng troa hlem itre ej, matre tha tro kö a luz. Ketre ini lai koi së. Loi e tro sa huliwan inamacanëne la itre hne së hna hetreny. Maine hetre nekö i epun, ce wange jë me nyudren la hna melëne celë, nge xomi ini jë göne la enyipiewekëne troa thith, me ikep, me ham.

5. Nemene la hna kuca hnene la itre atr thupene la iamamanyikeu i Iesu, nge tune kaa la aqane ujë i nyidrë?

 ⁵ Itre atr a haine la aqane hamë ini Iesu me itre iamamanyikeu i nyidrë. Ase hë Mose qaja ka hape, tro Akötresie a axulune la ketre perofeta ka tru, matre angatr a hnying ka hape, ‘Ma Iesu jë hi lo perofeta hna qaja?’ (Dreut. 18:​15-​18) Ame koi angatr, nyidrëti hi la ka ijij troa mus kowe la nöj, ke atreine hi nyidrë ithuane la itre atr asë e Isaraela. Matre hnene la ka ala nyimu hna thele troa “xomi [Iesu] me acili joxu nyidrë.” (Ioa. 6:​14, 15) Maine kapa ju nyidrë la aja i angatr, tro hë nyidrëti lai a lö hnine la politik i angetre Iudra. Nge ame ngöne la ijine cili, hna musinë angatr hnei angetre Roma. Hapeu, hnei nyidrëti kö hna kapa la aja i angatr? Waea. Hnei nyidrëti hna canga kötr kowe la wetr. Ngacama tru hnei ka iuku, ngo tha hnei nyidrëti kö hna lö hnine la kuci politik. Hane hmaca la ketre ini ka lolo koi së!

6. Tro sa nyitipune tune kaa la tulu i Iesu? (Wange ju fe la iatr.)

⁶ Eje hi laka, pëkö ka troa upi së troa thawa nyimutrene la itre falawa, me aloine la itre mec, maine acili së troa he ne politik. Tro pe itre atr a uku së troa ce maine votëne la atr hna mekun ka hape, ka troa saze la nöj. Ngo tune kaa la aqane ujë i Iesu? Kola mama hnyawa laka, tha aja i nyidrëti kö troa hane kuci politik. Öni nyidrë: “Tha ka qaa kö celë fene la Baselaiang.” (Ioa.  17:14; 18:36) Nyipiewekë enehila tro la itre keresiano a nyitipune la aqane mekun me ujë i Iesu. Tui nyidrë, easa mele nyipici kowe la Baselaia i Akötresie, me catre cainöjëne ej. Ketre, easa thith matre canqa traqa pi ej. (Mat. 6:​10) Tro hmaca së a ce wang lo iamamanyikeu ne la itre falawa matre xome la itre xaa ini.

“ALIENE LO IAMAMANYIKEU NE LA ITRE FALAWA”

7. Nemene la hna kuca hnei Iesu, nge tune kaa la aqane ujë ne la itre aposetolo? (Ioane 6:​16-​20)

⁷ Thupene la Iesu a ase thuane la ka ala nyimu, hnei nyidrë hna up la itretre dreng troa xomi he matre bëeke hmaca a tro Kaperenauma. Ngo hnei nyidrëti pë hë hna tro kowe la wetr, ke itre atr a thele troa acili joxu nyidrë. (E jë la Ioane 6:​16-​20.) Itre aposetolo hune la he, nge aca mejë ju hi la eny, me nyiqane catre la gejë. Angatr e cili a öhnyi Iesu a tro hune la hnagejë me hë Peteru aposetolo matre tro koi nyidrë. (Mat. 14:​22-​31) Ame hë la Iesu a të hune la he, ke metu pi hi koilo. Kola haine hnene la itretre dreng, matre öni angatr: “Eje hi, nyipëti hi la Nekö i Akötresie.” a (Mat. 14:33) Hnauëne la itretre dreng a haine la iamamanyikeu celë, ngo tha haine kö angatr lo iamamanyikeu ne la itre falawa? Öni Mareko: “[Itre aposetolo] a isa hai, ke tha trotrohnine kö angatr la aliene lo iamamanyikeu ne la itre falawa, nge jole pala kö kowe la hni angatr troa trotrohnin.” (Mar. 6:​50-​52) Tune la hna qaja, tha trotrohnine kö la itre aposetolo laka, tru catr la men hnei Iehova hna hamëne koi Iesu. Ngo e thupen, tro Iesu a amexeje hmaca la iamamanyikeu ne la itre falawa, matre hamë ini koi angatr.

8-9. Hnauëne la itre atr a itronyi me Iesu? (Ioane 6:​26, 27)

⁸ Ame la itre atr hnei Iesu hna ithuan, ke angatre hi a mekune la itre sipu aja i angatr. Hnauëne la easa qaja lai? Pine laka, ame la angatr a öhn e hmakanyi ka hape, patre hë Iesu me itre aposetolo, angatr pa xome jë la itre he ka traqa qa Tiberia, me tro Kaperenauma troa itronyi me Iesu. (Ioa. 6:​22-​24) Angatre kö a thele troa atrepengöne hnyawa la Baselaia? Waea. Angatre hi a pi xeni falawa me nyialiene la itre hni angatr. Nemene la ka amamane lai?

⁹ Tro sa ce wange la ka traqa lo itre atr a öhnyi Iesu ezine la traon e Kaperenauma. Hnei Iesu hna qaja mekötine koi angatr ka hape, angatr a itronyi me nyidrë, ke angatr a pi xen. Hnei angatr hna “xeni falawa me mej,” ngo kolo “falawa ka canga patr.” Matre hnei nyidrëti hna ithuecatre koi angatr troa huliwa thatraqane la “xeni ka hamëne la mele ka pë pun.” (E jë la Ioane 6:​26, 27.) Nge Keme i nyidrë la ka hamëne la xeni cili. Maine jë, angatr a sesëkötr troa dreng ka hape, hetre xen ka hamëne la mel ka pë pun! Nemene xeni lai, nge troa kapa tune kaa?

10. Nemene la nyine tro la itre atr a kuca matre “kapa la mele ka pë pun”?

¹⁰ Itre atre cili a mekune ka hape, tro angatr a kapa la xeni cili, e tro angatr a kuca la itre xaa huliwa. Angatre jë mekune la itre “huliwa i Akötresie” hna qaja ngöne la Wathebo i Mose. Ngo öni Iesu koi angatr: Ame la huliwa i Akötresie, ke “troa amamane la lapaune i nyipunie kowe la atr hnei nyidrëti hna up.” (Ioa. 6:​28, 29) Nyipiewekë troa lapaun kowe la atr hnei Akötresie hna up matre “kapa la mele ka pë pun.” Nge, anyimua amexeje Iesu la ini celë. (Ioa. 3:​16-​18, 36) E thupen, hnei nyidrëti hna qaja la aqane troa hetreny la mele ka pë pun.​—Ioa. 17:3.

11. Nemene la ka amamane ka hape, ka sisitria kö kowe la angetre Iudra la xen? (Salamo 78:​24, 25)

 ¹¹ Tha kapa kö la angetre Iudra la ini ka hnyipixe celë göne la “huliwa i Akötresie.” Öni angatr koi Iesu: “Nemene la iamamanyikeu hnei nyipëti hna troa kuca matre öhne jë huni me mejiun?” (Ioa. 6:​30) Öni angatr ka hape, ame ngöne lo ijine i Mose, hnene la itre xötrapane i angatr hna kapa la mana, ka ceitu me falawa. (Neh. 9:​15; e jë la Salamo 78:​24, 25.) Eje hi laka, ka tru koi angatr la itre sipu aja i angatr, tune la troa xen. Nge göi tha hnyingëne fe angatr koi Iesu la aliene la ‘nyipi falawa qaa hnengödrai’ ka hamëne la mel ka pë pun, ka ceitu memine la mana. (Ioa. 6:​32) Pine laka, sisitria kö koi angatr la xen, matre triane pë hë angatr la itre nyipici hnei Iesu hna hamën. Nemene la ini koi së?

NEMENE LA KA TRO PA NGÖNE LA MELE SË?

12. Tune kaa la aqane amamane Iesu la ka nyipiewekë?

¹² Hane hi la ketre ini hne së hna xome qa ngöne Ioane mekene 6. Nyipiewekë troa tro pa ngöne la mele së la imelekeu së me Iehova. Celë hi hnei Iesu hna amamane lo nyidrëti a thipetrij la itupathe i Satana. (Mat. 4:​3, 4) Ame ngöne lo Cainöj Hune La Wetr, hnei nyidrëti hna qaja la enyipiewekëne koi së troa hetre imelekeu me Akötresie. (Mat. 5:3) Haawe, isa hnyinge jë së ka hape, ‘Kolo kö a mama ngöne la meleng laka, ka tru kö koi ni la imelekeung me Iehova hune la itre sipu ajang?’

13. (a) Hnauëne laka, tha ka ngazo kö troa pi xen? (b) Nemene la eamo nyine tro sa wangatrun? (1 Korinito 10:​6, 7, 11)

¹³ Tha ka ngazo kö troa thith thatraqane la itre aja së, me kepe madrine qa ngön. (Luka 11:3) Ame la huliwa ke, kola aijijë së troa “xeni me ij” me madrin, nge “qaathene la ime ne la nyipi Akötresie.” (A. Cai. 2:​24; 8:​15; Iako. 1:​17) Ngo loi e tro sa nue la itre mo ngöne la sipu göhnene ej. Celë hi hnei Paulo aposetolo hna qaja kowe la itre keresiano, qëmekene troa nyipune la hneijine i angetre Iudra. Hnei angeic hna qaja la itre ewekë hna kuca hnene la angetre Isaraela, lo angatr ezine la Wetr e Sinai. Paulo a hmekëne la itre keresiano, matre ‘tha tro kö angatr a ajane catrëne la itre ewekë ka ngazo tune lo aqane kuca i angetre Isaraela ekö.’ (E jë la 1 Korinito 10:​6, 7, 11.) Hnei Iehova hna kuca la ketre iamamanyikeu matre ithuane la angetre Isaraela. Ngo pine laka, tru palaha la trenge pi xen i angatr, hnei angatr hna goeëne la itre ahnahna qaathei Iehova kösë “itre ewekë ka ngazo.” (Num. 11:​4-6, 31-​34) Nge ame lo angetre Isaraela a atrune la kau gol, hnei angatr hna amamane ka hape, ka tru kö koi angatr la troa xen me iji me kuci madrin, hune la troa drengethenge Iehova. (Eso. 32:​4-6) Pine laka, easenyi hë troa nyipune la hneijine i angetre Iudra, lo macatre 70 M.K., hnei Paulo hna hmekëne la itre keresiano jëne la lue hna melëne celë. Easë fe enehila a melëne la pun la fene celë, matre nyipiewekë tro sa wangatrune la eamo i Paulo.

14. Ka tune kaa la xen elanyi ngöne la fen ka hnyipixe?

¹⁴ Ame lo Iesu a qaja “la falawa ka ijije kowe la drai celë,” ke hnei nyidrëti fe hna qaja la ijin tro la aja i Akötresie a eatre “e celë fen tun e koho hnengödrai.” (Mat. 6:​9-11) Troa tune kaa la ijine cili koi eö? Tusi Hmitrötr a amamane laka, ame la ketre aja i Akötresie kowe la fen, ke troa hetre xen ka lolo. Thenge la tusi Isaia 25:​6-8, troa mana la xen ka lolo, nge ka pui loi, fene la Baselaia i Iehova. Salamo 72:16 a hape: “Tro ha mana la qitr ngöne la ihnadro;  hune la he ne la itre wetr, tro itre ej a xötr.” Hapeu, tha eö kö a pi huliwane la qitre cili matre xupexupe la falawa i eö, maine hnëkëne la itre xaa nyine xen? Maine pena, troa tupath la ehnyapane la itre wene vin hnei eö hna traan. (Isa. 65:​21, 22) Eje hi lai madrine hna troa kapa hnene la itre atr ka troa lapane la ihnadro.

15. Nemene la hna troa inine kowe la itre atr ngöne la ijine melehmaca? (Ioane 6:​35)

¹⁵ E jë la Ioane 6:​35. Pane mekune jë la itre atr ka xene lo falawa me ie hna hamëne hnei Iesu. Maine jë, tro eö a öhne la itre xan e angatr ngöne la ijine melehmaca. Ngacama ala nyimu la ka tha lapaune koi Iesu, ngo maine jë, troa hane amele angatr hmaca elany. (Ioa. 5:​28, 29) E cili, tro ha ini angatr la aliene la hnei Iesu hna qaja ka hape: “Eni hi la falawa ne mel. Ame la atre traqa koi ni, tha tro hmaca kö angeice lai a hane pi xen.” Loi e tro angatr a lapaune kowe la thupene mel, ene la mel hna huujëne hnei Iesu koi angatr. Ame ngöne la ijine cili, troa acile la ketre porogaram ne ini Tusi Hmitrötr thatraqane la itre hna amelene hmaca me itre nekönatr hna hnahon ngöne la fen ka hnyipixe. Drei jë kö la madrine së elanyi troa hane sine la porogarame cili! Tru catre kö la madrine së troa sine la porogarame cili, hune la troa xen la ketre xene ka lolo. Ame pe hi la ka troa tro pa ngöne la mele së elany, ke imelekeu së me Iehova.

16. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekune thupen?

¹⁶ Hne së hna ce wange la ketre götrane la tusi Ioane mekene 6, ngo tru pala kö la hnei Iesu hna pi qaja göne la “mel ka pë pun.” Ka nyipiewekë palahi koi së enehila la ini cili, tune ekö kowe la angetre Iudra. Celë hi matre tro la tane mekun e thupen a sisedrëne la hna qaja ngöne Ioane mekene 6.