1-2. Nemene la ka traqa qëmekene tro Iesu a qaja la itre trengewekë tixenuë i nyidrë?

 PANE mekune jë la ka traqa lo 14 Nisan 33 M.K. Thupene la hna kotrë Iesu, hna upezö nyidrë me ahmahmanyi nyidrë. Ketre, hna qanangazo nyidrë me athipi nyidrë hune la sinöe ne iaxösisi. Iesu a akötr ngöne la nyidrëti a mano me ithanata, ngo ame pe, ka nyipiewekë la hnei nyidrëti hna troa qaja.

² Tro sa ce wang la itre trengewekë Iesu cili me xomi ini qa ngön. Haawe tro sa pane drei nyidrë.—Mat. 17:5.

3. Iesu a thithi sai drei ngöne la nyidrëti a hape: “Kaka, nue pi la ngazo i nyudren”?

³ Nemene la hna qaja hnei Iesu? Thupene la hna athipi Iesu hune la sinöe, hnei nyidrëti hna thith me hape: “Kaka, nue pi la ngazo i nyudren.” Ngo troa nue la ngazo i drei? Öni nyidrëti e thupen: “Thatre kö nyudreni la hnei nyudreni hna kuca.” (Luka 23:33, 34) Maine jë, Iesu a qaja la itre sooc i Roma ka jeng la lue ime me lue ca i nyidrë, me athipi nyidrë hune la sinöe ne iaxösisi. Eje hi, thatre Iesu hnyawa kö hnei angatr. Maine pena, Iesu a mekun la itre xan ka ajane troa humuthi nyidrë ngo ka lapaune koi nyidrëti e thupen. (Itre hu. 2:36-38) Ngacama tha ka meköti kö la itre hna kuca koi Iesu, ngo tha hnei nyidrëti kö hna elëhni me të la ngazo i angatr. (1 Pet. 2:23) Hnei Iesu pe hna sipo Iehova troa nue la ngazo i angatr.

4. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la aqane nue Iesu la ngazo ne la itre ka akötrë nyidrë?

 ⁴ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Tui Iesu, loi e tro sa nue la ngazo itre xan. (Kol. 3:13) Ame itre xaa ijin, kola icilekeu hnene la itre sipu sinee së ke, tha trotrohnine kö angatr la itre ini hne së hna mejiune kow me aqane mele së. Maine jë, angatr a silitrengathoi së, me ahmahmanyi së, me dreuthetrije la itre itusi së, me axouenyi së. Ngo tha tro kö sa lapa fë trengehni. Loi e tro pe sa sipo Iehova troa xatua angatr troa atre la nyipici. (Mat. 5:44, 45) Ame itre xaa ijin, jol koi së troa nue la ngazo hna kuca ke, itre ewekë ka tha meköti kö. Ngo maine tro sa lapa fë trengehni, tro hë sa akötr me hleuhleu. Önine la ketre trejine föe: “Trotrohnine hë ni laka, maine eni a ajane troa nue la ngazo i ketre, tha tro hmekuje kö ni a thëthëhmine la hnei angeic hna kuca maine nue angeic pena troa akötrë ni. Kolo pe lai a hape, tha tro kö ni a lapa fë trengehni.” (Sal. 37:8) Ame la easa nue la ngazo i ketre, kolo lai a hape, tha tro kö sa elëhni pine la itre ewekë hna kuca.—Efe. 4:31, 32.

5. Nemene la hnei Iesu hna thingehnaeane kowe la atr ka ngazo, nge pine nemen?

⁵ Nemene la hna qaja hnei Iesu? Ame la kola athipi Iesu hune la sinöe ne iaxösisi ke, ce nyidrëti memine la lue atr ka ngazo. Ame lo xötrei, hnei nyidroti hna qaqa Iesu. (Mat. 27:44) Ngo hna saze la aqane ujë ne la ketre ke, trotrohnine hë angeic laka, “pëkö ngazo i Iesu.” (Luka 23:40, 41) E cili, hnei angeic hna qaja la mejiune i angeic koi Iesu laka, troa amele Iesu hmaca nge tro nyidrëti a joxu. Öni angeic: “The thëthëhmi ni kö e lö jë nyipë kowe la Baselaia i nyipë.” (Luka 23:42) Öni Iesu koi angeic: “Nyipici, eni a qaja hnyawa koi eö enehila, tro hë eö a ce me eni [tha ngöne kö la Baselaia ngo] ngöne la Paradraiso.” (Luka 23:43) Eje hi, hnei Iesu hna qaja mekötine la hna thingehnaeane celë kowe la atr. Celë hi ka mama jëne la itre hnaewekë “eni” me “eö.” Atre hi Iesu laka, ka tru ihnimine Iehova matre hnei Nyidrëti hna hamë mejiune kowe la atr ka ngazo.—Sal. 103:8.

6. Nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu?

⁶ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Hnei Iesu hna nyitipune la itre thiina i Iehova. (Heb. 1:3) Akötresie ka tru ihnimine Iehova, matre aja i Nyidrëti troa nue la itre ngazo së. Ngo nyipiewekë tro sa ietra me lapaune kowe la thupene mel. (1 Ioane 1:7) Ame koi itre xan, tha hnei Iehova kö hna nue la itre ngazo i angatr ekö. Maine celë hi mekuna i epun, pane mekune jë lo hnei Iesu hna kuca qëmekene troa mec. Hnei nyidrëti hna nue la ngazo ne la atr hna athip ezi nyidrë, ngacama angeic petre hi a lapaune koi nyidrë. Haawe, tro fe Iehova a nue la ngazo ne la itre ka trongëne la itre trepene meköt me atrunyi Nyidrë!—Sal. 51:1; 1 Ioane 2:1, 2.

7. Nemene la hnei Iesu hna qaja koi Maria me Ioane ngöne Ioane 19:26, 27, nge pine nemen?

⁷ Nemene la hna qaja hnei Iesu? (E jë la Ioane 19:26, 27.) Iesu a hnehengazo Maria ke, meci hë Iosefa, föi eahlo. Maine  ju, tro la itre trejin me Iesu a thupë Maria. Ngo tune kaa pë hë ngöne la götrane u? Tha hna qaja kö ka hape, ka lapaune hë la itre trejin me Iesu ngöne la ijine cili. Ngo ame Ioane ke, ketre aposetolo me sinee i Iesu. Ame koi Iesu, itre sine la lapa i nyidrë la itre hlue i Iehova. (Mat. 12:46-50) Celë hi matre, hnei Iesu hna ahnithi Maria koi Ioane. Xecie koi nyidrëti laka, tro Ioane a xatua Maria troa catre nyihlue i Iehova. Öni nyidrë koi Maria: “Angeice pë hë la nekö i eapo,” me qaja koi Ioane ka hape: “Eahlo pë hë la thine i eö!” Hnei Ioane hna hnimi Maria me thupë eahlo kösë sipu thine i angeic. Drei la etrune la ihnimi Iesu kowe la föe ka nyihnyawane  la mele i nyidrë qaane lo kola hnaho nyidrë uti hë la nyidrëti a mec!

8. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hnei Iesu hna qaja koi Maria me Ioane?

⁸ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Nyipici laka, catrecatre kö la aqane imelekeu së memine la itre trejin hune la itre sipu sinee së. Maine jë kola icilekeu me nuetriji së hnene la itre fami së. Ngo hnei Iesu hna thingehnaean laka, maine tro sa lapa qale catre koi Iehova memine la organizasio i Nyidrë, tro hë sa kepe manathith ka tru laka, “100 hmaca kö” hune la itre ewekë ka paatr. Celë hi ka mama ngöne la aqane hnimi së hnene la itre trejin. Angatr a hnimi së ceitu me itre nekön, itre thin, me itre kem. (Mar. 10:29, 30) Eje hi, hnene la lapaun me ihnimi së koi Iehova me kowe la itre trejin, matre easa caasi e hnine la lapa i Iehova. Drei la ketre manathith ka tru koi së!—Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hnei Iesu hna qaja ngöne Mataio 27:46?

⁹ Nemene la hna qaja hnei Iesu? Qëmekene tro Iesu a mec, hnei nyidrëti hna qaja ka hape: “Akötresie, Akötresinge fe, hnauëne la nyipëti a nue ni?” (Mat. 27:46) Tha hnei Tusi Hmitrötre kö hna amamane la kepin matre Iesu a qaja la itre trengewekë celë. Ngo tro sa ce wang la aliene itre ej. Ame la hnapan, hnei Iesu hna eatrëne la hna qaja ngöne Salamo 22:1. * Ketre, kola amamane laka, tha hnei Iehova kö hna “ekö hage xöteithi” Iesu, Nekö i Nyidrë. (Iobu 1:10) Atre hi Iesu laka, tha tro kö Iehova a thepe nyidrë qa ngöne la itre ithupëjia, me sewe angatr troa axösisi nyidrë. Nge kolo fe a amamane laka, tha meköti kö troa humuthi Iesu ke, pëkö engazo i nyidrë.

10. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hna qaja hnei Iesu kowe la Keme i nyidrë?

¹⁰ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Ame la pane ini, tre, tha tro kö sa mekun laka, tro Iehova a thepe së qa ngöne la nöjei jol me itupath. Tui Iesu, loi e tro sa catre mele nyipici ngacama kola thele troa humuthi së. (Mat. 16:24, 25) Ame pe, atre hi së laka, tha tro kö Iehova a nue së kowe la itre itupath me itre jol hne së hna thatreine xomihnin. (1 Kor. 10:13) Ame la hnaaluene ini, tre, ijije hi troa akötrë së ngacama pëkö ngazo hne së hna kuca. (1 Pet. 2:19, 20) Eje hi, itre ka icilekeu a akötrë së ke, tha easë kö a sine la fen. Easë pe a trongëne la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. (Ioane 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Ame Iesu, atre hi nyidrëti la kepin matre tha Iehova kö a thepe nyidrëti qa ngöne la itre akötr. Ngo ame la itre xaa trejin, tha trotrohnine kö angatr la kola traqa itrai la itre jol. (Hab. 1:3) Ame pe, ka ihnim me ka atreine xomihni aqeane Akötresie. Atre hi Iehova laka, tha kolo kö a nanazije la lapaune i angatr. Ngo angatre pe a aja ixatua qaathei Nyidrë.—2 Kor. 1:3, 4.

11. Hnauëne la Iesu a qaja la itre trengewekë ngöne Ioane 19:28?

¹¹ Nemene la hna qaja hnei Iesu? (E jë la Ioane 19:28.) Hnauëne la Iesu a qaja ka hape, “Eni a pi ij”? Kolo matre  troa eatrëne lo hna cinyihan. Hnei Ioane hna amexeje lo hna perofetan ngöne Salamo 22:15, ka hape: “Qaqacile la catenge tune la sine inege; nge kola fede la sesepeneqenge kowe la göpeneqeng.” Eje hi, Iesu a pi ij ke, tru palaha la itre akötre i nyidrë.

12. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hna qaja hnei Iesu ka hape, “Eni a pi ij”?

¹² Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Tha hnei Iesu kö hna hmahma troa fe la aliene hni nyidrë. Nge loi e tro sa nyitipu nyidrë. Maine jë, tha majemine kö së fe la aliene hni së koi itre xan. Ngo ame itre xaa ijin, nyipiewekë tro sa sipo ixatua koi angatr. Maine jë hna tithi së hnei mec maine pena easa uti ipië trootro. E cili, loi e tro sa sipone kowe la ketre sinee troa komisio, maine tro sai së koi droketre. Nge maine easa hnehengazo, loi e tro sa sipo ixatua kowe la itre qatre thup maine itre trejin ka macaj, matre troa drei së me ithuecatre koi së jëne “la tenge ewekë ka loi.” (Ite edomë 12:25) Tha tro kö sa thëthëhmine laka, tru la ihnimi ne la itre trejin koi së, nge aja i angatr troa xatua së ngöne ‘la itre ijine akötr.’ (Ite edomë 17:17) Ngo tha öhne kö angatr la itre aliene hni së. Celë hi matre, loi e tro sa qaja itre ej koi angatr.

13. Nemene la köni kepin matre hnei Iesu hna mele nyipici uti hë la pun?

¹³ Nemene la hna qaja hnei Iesu? Ame lo 3h e hnaipajö lo 14 Nisan, hnei Iesu hna sue me hape: “Ase hë ni kuca la nöjei ewekë hnei nyipëti hna amekötine koi ni!” (Ioane 19:30) Xecie koi Iesu laka, hnei nyidrëti hna eatrëne la aja i Iehova. Hane hi la köni kepin matre Iesu a mele nyipici uti hë la pun. Ame la hnapan, hnei Iesu hna jelethoi Satana. Hnei nyidrëti hna amaman laka, ijije hi tro la ketre atr ka pexej a mele nyipici koi Iehova, ngacama kola tupathi angeic. Ame la hnaaluen, hnei Iesu hna huujëne la mele i nyidrë. Jëne la thupene mel, ijije hi tro Akötresieti a kapa la itre atr ka tha pexeje kö, me hamë angatr la mel ka pë pun. Nge ame la hnaakönin ke, hnei Iesu hna cilëgöline la ëje i Iehova me amamane laka, Nyidrëti hi la ka ijij troa mus.

14. Nemene la nyine tro sa kuca o drai, nge pine nemen?

¹⁴ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Loi e tro palahi sa mele nyipici o drai. Ame Maxwell Friend ke, ketre atre hamë ini nyidrëti ngöne la Ini Ne Gileada. Ame ngöne la ketre Asabele Katru, hnei nyidrëti hna qaja ngöne la cainöje i nyidrë ka hape: “Tha tro kö sa uthe koi elany la itre hne së hna atreine qaja me kuca enehila. Thatre kö së la ka troa traqa elany. Loi e tro palahi sa mele nyipici, kösë drai tixenuë së qëmekene tro sa mec.” Eje hi, nyipiewekë tro sa mele nyipici o drai. Ngacama easa troa mec, ngo easa troa qaja ka hape: “Iehova fe, ase hë ni kuca la hnenge hna atrein matre troa mele nyipici, me jelethoi Satana, me atrune la ëje i Nyipë, me sajuëne la Musi Cile i Nyipë!”

15. Thenge la Luka 23:46, nemene la ka xecie koi Iesu?

¹⁵ Nemene la hna qaja hnei Iesu? (E jë la Luka 23:46.) Öni nyidrë: “Kakati fe, eni hë a nue la melenge koi nyipë.” Xecie koi  Iesu laka, Iehova hi la ka atre la mele i nyidrëti elany. Ketre, tha tro kö Iehova a thëthëhmine la aqane mele nyipici nyidrë.

16. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hna melën hnei Joshua?

¹⁶ Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la itre trengewekë i Iesu? Tui Iesu, loi e tro sa nue la mele së koi Iehova me ‘lapaune koi Iehova hnene la hni së ka pexej.’ (Ite edomë 3:5) Hane hi la hna melën hnei Joshua, ketre trejin nekötrahmanyi ka 15 lao macatre. Ngacama hna tithi angeic hnene la ketre mec ka pë nyin, ngo tha hnei angeice kö hna kapa la itre aqane inyië ka tha ihmeku kö memine la wathebo i Iehova. Qëmekene tro Joshua a mec, öni angeic kowe la thine i angeic: “Nenë, ase hë ni nue la meleng koi Iehova. Atre hi ni laka, tro Nyidrëti a amele ni hmaca ke, atre hi Nyidrëti la itre aliene hning memine la ihniming koi Nyidrë.” * Haawe, loi e tro sa isa hnying ka hape, ‘Maine kola troa humuthi ni pine la lapauneng, hapeu, tro kö ni a nue la meleng koi Iehova me mejiun laka, tha tro kö Nyidrëti a thëthëhmi ni?’

17-18. Nemene la itre ini hne së hna xom qa ngöne la tane mekun celë? (Wange ju fe la hna eköhagen hna hape, “ Itre Ini Qa Ngöne La Itre Trengewekë Tixenuë i Iesu.”)

¹⁷ Nemene la hna ini së hnene la itre trengewekë tixenuë i Iesu? Loi e tro sa nue la ngazo itre xan. Loi e tro fe a xecie koi së laka, tro Iehova a nue la itre ngazo së. Easa madrin troa sine la lapa i Iehova ka ihnim. Maine easa aja ixatua, loi e tro sa canga sipo itre xan. Atre hi së laka, tro Iehova a xatua së troa cile catr ngöne la nöjei pengöne jol. Ngo nyipiewekë tro sa catre lapaune koi Iehova me mele nyipici koi Nyidrë, kösë drai tixenuë së qëmekene tro sa mec. E cili, tro ha lolo me tingeting la mele së thei Iehova.

¹⁸ Nyimutre la itre ini hne së hna xom qa ngöne la hna qaja hnei Iesu, qëmekene troa mec. Maine tro sa trongëne la itre ini cili, tro hë sa drengethenge la hna amekötin hnei Iehova, ka hape: “Drei [Iesu] ju!”—Mat. 17:5.