Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

HNA MELËN

Hna Hetru Ni e Hnine La Nyipici Matre Lolo La Meleng

Hna Hetru Ni e Hnine La Nyipici Matre Lolo La Meleng

AME ngöne lo kola hnenyipajidr, hnenge memin la ketre trejin hna cile ezine la hneopegejë ne Niger laka, 1,6 km la eisaisan. Kolo ijine kola isi la itre atr e Nigeria, matre tro palahi huni a hmek ngöne la ijine cili. Ngo hetre huliwa ka nyipiewekë, matre hne huni kö hna tro. Pine nemen? Tro ni a qaja la meleng qaane lo eni a co.

Ame lo 1913, hnei Kaka, John Mills la ëje i nyidrë, hna xomi bapataiso e Neweyok, nge 25 lao macatre i nyidrë. Russell la ka kuca la cainöj ne bapataiso. Thupene lai, hnei Kaka hna tro Trinidad, me faipoipo hë e cili me Constance Farmer, ketre jajinyi ka ini tus. Hnei Kaka hna xatua William Brown, ketre sinee i nyidrë, troa amamane la “Photo-Drame de la Création.” Celë hi huliwa i nyidro utihë lo macatre 1923, ijine kola upi William Brown troa cainöj e Afrique de l’Ouest. Ame Kaka me Nenë, tre, lue hna iën nyidro. Nyidroti kö a mel ngöne la traon e Trinidad.

KEM ME THINE KA IHNIM

Ala naene eahun itre neköi nyidro, faifi lao trahmany nge foa lao jajiny. Ame la ëjene la mamang ke, Rutherford, tune lo président ne la Watch Tower Bible and Tract Society. Hna mala ni lo 30 Diseba 1922, nge hna ni hnei Kaka me Nenë ka hape, Clayton James Woodworth, tune lo atre cinyihane la zonal hna hape, L’Âge d’Or (hna hape, Hmeke Jë! enehila). Kaka me Nenë la ka ini hun, ngo hnei nyidroti hna ithuecatre koi huni troa catre huliwa i Akötresie. Atreine catre Nenë qejepengöne la Tusi Hmitrötr. Ame kaka, madrine catre nyidrë troa e me elon la itre hna melën e hnine la Tusi Hmitrötr.

Hetre thangane catr la trengecatre i nyidro. Ame thene la faifi lao trahmany, könitre la ka sine la ini Gileada. Nge alakön qa ngöne la itre ifaxang ka xome la huliwa ne pionie koi nyimu macatre e Trinité-et-Tobago. Hnei Kaka me Nenë hna ini huni hnyawa me amaman palahi la tulu, matre kösë hnei nyidroti hna traa huni e hnine “la ēnē i Iehova.” Hnei nyidroti palahi hna ithuecatre koi hun, matre hne huni hna cia “ngöne la ite hnahage ne la Akötesi shë.”—Sal. 92:13.

Ame ngöne la hnalapa hun ke, hnë itronyi ne la itre trejin matre troa icasikeu ne cainöj. Hna qaja hnene la tre pionie e cili, la hna melën hnei George Young, ketre trejin qa Canada ka mesinare e Trinidad. Ketre madrine fe Kaka me Nenë e cili troa qeje Brown me föi nyidrë, lo lue ka traqa pa, troa hamë ini, me feke pë hë e thupen a tro Afrique de l’Ouest. Celë hi ka thue ajang, ngöne lo eni a treen lao macatre, troa hane sine la huliwa ne cainöj.

ITRE PANE HULIWA HNA EATRËN

Ka catrehnine la itre zonale së ekö ke, kola qajaqaja la hmi ka thoi, memine la pi aja mo ne la itre ka salem, memine fe la aqane qene atrekënö ne la itre hene politik me mus. Ame lo macatre 1936, hnene la itre hene ne hmi hna upe la atre musi ne Trinidad, troa wathebone la nöjei itusi hna kuca hnene la organizasio Watch Tower. Hne huni hna canga juetrëne la itre itus, me catre huliwane itre ej utihë la pë. Hne huni hna cainöje fë pancarte me tro fë neköi boroshür hune lo itre velo hun. Hne huni fe hna sipone la loto hna ami ikaho ne la gurup e Tunapuna, me cainöj uti hë la götrane gaa nanyi ne Trinidad. Drei la ketre ijine ka lolo catr! Celë hi matre, hnenge hna xomi bapataiso lo kola 16 lao macatreng.

Loto hna ami ikaho e Tunapuna

Hnene la aqane hetru ni memine la itre hnenge hna melëne ngöne la huliwa ne cainöj, qaane lo eni a thöth, hna thue ajange troa hane mesinare. Ame lo macatre 1944, hnenge hna tro Aruba troa iöhnyi me Edmund Cummings. Ame lo macatre 1945, treen lao atr ka ce me nyio troa atrune la Drai Ne Amekunën, matre madrine catre nyio. Ame lo macatre thupen, kola eköthe la pane ekalesia ngöne la traon.

Lolo la meleng ke, ce eni me Oris

Thupene lai, hnenge hna cainöj koi Oris Williams, ketre sine huliwang. Hnei Oris hna isigöline la itre ini hnapan hnei angeic hna kapa. Ngo jëne la hna ini Tusi Hmitrötr, trotrohnine hë Oris la itre hna qaja e hnine la Wesi Ula i Akötresie. Hna bapataiso Oris lo 5 Januare 1947. Hnei nyio hna nyiqane iöhny, me faipoipo e thupen. Ame lo Nofeba 1950, Oris a xome la huliwa ne pionie. Nge lolo me madrine la mele i nyio.

KETRE HULIWA KA LOLO E NIGÉRIA

Ame lo 1955, hna hë nyio troa hane sine la Ini Ne Gileada, nge hnei nyio hna canga hnëkë göne la hnëqa cili. Hnei nyio hna nue la lue huliwa i nyio, me salemëne la hnalapa me itre xaa ewekë; me feke qa Aruba. Ame lo 29 Julai 1956, hnei nyio hna sine lo truedri sevenene Ini ne Gileada, nge hna upi nyio troa tro Nigeria.

Cememine la itre atrene la Bethela e Lagos (Nigéria) lo 1957

Öni Oris: “Ijije hi tro la uati hmitrötre i Iehova a xatuane la ketre mesinare troa xome hnyawa la hnëqa i angeic. Tha ceitunge kö memine la föeng ke, xele kö ni ekö troa hane mesinare. Ajang troa hetre hnalapa me hetre nekönatr. Hnenge hna saze la aqane mekuneng, ngöne la eni a öhne la enyipiewekëne la huliwa ne cainöj. Qaane lo nyio a sine la Ini Ne Gileada, hnenge hna catre xome la huliwa ne mesinare. Qëmekene tro nyio a të hune la he ka tru hna hape, Queen Mary, öni Worth Thornton, ketre trejine ka ce huliwa me Knorr, ‘Bon voyage!’ Öni nyidrë ka hape, tro nyio a huliwa ngöne Bethela. Eni a simano me hape, ‘Ohea!’ Ngo hna saze la mekunang ke, eni ha wangatrune la huliwa ngöne Bethela. Nyimutre hë la itre hnëqa hnenge hna xom e cili. Ame la ketre, tre, hnenge hna huliwa ngöne réception. Ka tru koi ni la itre atr, nge hnene la huliwa cili, matre tha xounge kö canga tro me canga ithanata kowe la itre trejin ne Nigeria. Nyimutre la itre trejin ka traqa, nge ka dro hnei so ne gojeny. Itre ka kucakuca, me pi xen me pi ij. Tru la madrine hun troa kepe angatr me xatua angatr. Celë hi aqane tro sa atrunyi Iehova, nge ka hamë madrin.” Eje hi, ka hamë madrine së la huliwa i Akötresie.

Ame lo macatre 1961, hna icasikeu la hnepe lapa e Trinidad. Hnei Brown hna qaja la itre ewekë ka traqa koi nyidrë e Afrique. Thupene lai, eni fe a qaja la hne huni hna melën e Nigeria. Hnei Brown hna idremi me eni me hape koi Kaka: “Johnny, tha hane fe kö nyipëti tro e Afrique, tui Woodworth!” Öni Kaka e sa: “Catre pi Woodworth! Catre pi!” Angatr a xatua ni troa catre cainöj me lapa hut ngöne la huliwa i Akötresie.

William Brown, lo hna hën ka hape, “Tusi Hmitrötr” me Antonia, föe i nyidrë, hna ithuecatre koi nyio

Ame lo 1962, hna hë ni troa hane sine la hna 37 ne Ini Ne Gileada, koi 10 lao treu. Hnei Wilfred Gooch, atre thupëne la filial e Nigeria, hna sine la hna 38 ne Ini, nge hna upi nyidrë a tro Agele. Hna ami eni pë hë troa thupëne la filial e Nigeria. Hnenge hna xötrethenge la tulu i Brown. Nyimutre la itre nöj hnenge hna wang ke, hnime ni la itre trejin ne Nigeria nge eni a ajan tro huni a iatre hnyawa. Ketre, tha tru kö hnei mo i angatr. Tha tune kö ngöne la itre xaa nöj laka, hetrenyi asë hi la itre atr la nöjei ewekë. Ame la itre trejin e cili e Nigeria ke, angatr a melëne hi la ka hetreny ngo ka madrin palahi angatr. Eje hi, tha easë kö a mele madrin hnei mani, maine hnene pena la itre ewekë hne së hna hetreny. Ngacama tha tru kö la manie i angatr, ngo hna hain ke, ka porope angatr, nge ka mingöming la itre iheetre i angatr ngöne la itre icasikeu. Angatr a ti ikamio, matre troa hane sine la itre asabele katru, me ti bolekajas * (itre kar ka pëkö mamalama). Nge ame la itre kar cili, ke, hetre hna cinyihan. Ame la ketre, kola hape: “Nyimenyime me lolo la huliwa, e hna ce iwanakoimën.”

Ka nyipici la hna cinyanyin! E cili, hnenge me Oris hna catre xatuane la itre trejin ne Nigeria. Ame lo 1974, hna qaja ka hape, Nigeria hi la pane nöj thupene Etazini, laka 100000 lao atr ka e la itre itus. Kola kökötre lolo la huliwa!

Eje hi, kola kökötre la huliwa ne cainöj, nge kolo fe a catrehnine la isi e Nigeria, qaane lo 1967 koi 1970. Itre treu ne tha icinyanyikeu kö la filial memine la itre trejin ka mel ngöne la götrane i Biafra, ezine la hneopegejë ne Niger. Eahuni pë hë la ka traqa fë la itre itus, me xomiujine la huliwa ne cainöj. Ngo tune la hna qaja ha e caha hun, hne huni hna catre thith me mejiune koi Iehova, matre troa thupë huni ngöne la eahuni a troa trongëne la hneopegejë.

Tha thëthëhmine kö ni la ijine cili. Nyimutre la itre jol ka traqa. Ame la itre sooc, ke, itre ka calogitr me pi ihumuth. Nge hna tithi huni hnei mec. Nyipici laka, tha ka hmaloi kö troa ixelë memine la itre sooce i mus, ngo ka jole catre kö la itre sooce i Biafra. Ame ngöne la ketre jidr, hnenge hna tro juetrë me ti kenu hune la hneopegejë Niger. Hnenge hna tro qa Asaba utihë Onitsha, me tro meköti Enugu eë, matre troa ithuecatre kowe la itretre thup. Ame la ketre tro eni troa ithuecatre kowe la itre qatre thup ne Aba ke, hna amekötin hnei mus troa apin asë la hnënge laam e hnine la traon. Ame e Port Harcourt, hne huni hna canga thith troa nyipun la icasikeu ke, hnene la itre sooce i mus hna isi memine la itre atrene Biafra.

Ka nyipiewekë catre la itre icasikeu celë ke, kola ithuecatre kowe la itre trejin laka, Iehova a hnimi angatr me thupë angatr. Jëne la itre icasikeu, easa hamë eamo, matre xatua angatr tro palahi a caas, nge tha tro kö a lö hnine la kuci politik. Hnene la itre trejin e Nigeria hna catre mele nyipici ngöne la ijine isi cili. Hnei angatr hna catre ihnimikeu, ngacama kola iwangatrehmekunyi atr la itre xan, nge hnei angatr palahi hna caas. Ketre manathithi ka tru troa ceme angatr ngöne la ijine cili!

Ame lo 1969, hna kuca la Asabele Katru hna hape, “Paix sur la terre,” ngöne la stade ka tru hna hape, Yankee Stadium e Neweyok. Milton George Henschel la ka ciaman, nge eni a ixatua, matre tru la itre ini hnenge hna xom. Ka lolo catr ke, ame lo 1970, hna kuca la Asabele Katru hna hape, “Hommes de bonne volonté” e Lagos (Nigeria). Nge ngacama kolo petre hi a fenes la isi, ngo hnei Iehova hna amanathithine la asabele. Hna kuca la asabele ngöne la 17 lao qene hlapa, nge 121128 lao atr ka sin. Hnei Knorr me Henschel me itre xaa trejine ka xomi avio qa Etazini me Agele. Angatr a öhne e cili la kola bapataisone la 3775 lao atr, hna sasaithe la etrune la itre ka xomi bapataiso lo Penetekos! Tha huliwa ka co kö la troa hnëkëne la asabele cili. Nge tha fene elë kö la etrune la itre trejin!

Kola traqa koi 121 128 la itre atr ka sine lo Asabele Katru hna hape, “Hommes de bonne volonté,” angatr a qaja la 17 lao qene hlapa, me qene Ibo fe

Ame ngöne la 30 lao macatre e Nigeria, hnenge hna wange trootro la itre ekalesia me iwai trootro e Afrique de l’Ouest. Madrine catre la itre mesinare la kola wangatrunyi angatr me ithuecatre koi angatr! Madrine catre huni troa amamai angatr laka, ka nyipiewekë angatr koi hun! Hnene la huliwa cili hna ini ni laka, nyipiewekë troa wangatrune la itre trejin, me thue trengecatre koi angatr. E cili, tro hë angatr a catr me caas memine la organizasio i Iehova.

Hnene la ixatua i Iehova matre eahuni a atreine cile kowe la itre jole ne isi me itre sine mec. Mama cile koi huni laka, Iehova a amanathithi hun. Öni Oris:

“Hna tithi nyio hnene la mec hna hape, paludisme. Ame la ketre drai, hna tro sai Worth ngöne pital e Lagos ke, tha mo hmaca kö nyidrë. Öni angatr, ka hape, “Ma ka tro hë nyidrë a mec.” Ngo mele ju kö nyidrë! Ame la nyidrëti a goe, hnei nyidrëti hna qaja la Baselaia i Akötresie kowe la droketre. Thupene lai, hnenge hna ce tro me Worth troa wai Mr. Nwambiwe, ketre infirmier, ke, nyidrëti a ajan troa qeje Tusi Hmitrötr. Hnei nyidrëti hna kapa la nyipici utihë la ketre qatre thup nyidrëti e Aba. Hnenge hna hane xatuane la itre xan troa nyihlue i Iehova, tune la itre musulman. Ngo tru catre kö la madrine i nyio la hna atre me hnime la itre atr e cili e Nigeria, me xome la aqane mel, me qenenöj, me qene hlapa i angatr.”

Ame la ketre ini: Maine easa ajane troa maca ngöne la hnëqa ke, nyipiewekë troa pane hnime la itre trejin, ngacama isapengöne kö la aqane mele së.

ITRE HNËQA KA HNYIPIXE

Thupene la hnei nyio hna huliwa ngöne Bethela e Nigeria, hnei nyio hna kapa la ketre hnëqa ka hnyipixe lo macatre 1987. Hna upi nyio troa mesinare ngöne la ketre hnapet ka mingöming e St. Lucia e Caraïbes. Madrine catre nyio troa xome la huliwa, ngo hetre itre itre xaa jol ka traqa. Ame Afrique, tre, ka nyimu föe la itre trahmany. Nge ame e St. Lucia tre, kola ce mel la trahmanyi me föe ngo tha ka faipoipo kö. Hnene la menene la Wesi Ula i Akötresie hna xatuane la itre hnainin troa saze.

Traqa koi 68 lao macatre ne faipoipo ni me Oris, nge tru palahi la ihniming koi Oris

Nyio ha nyiqane uti ipië trootro matre pëhë trengecatre i nyio. Celë hi matre, hnene la Lapa Ne Xomi Meköti hna upi nyio kowe la hnalapa ne xomi meköti e Brooklyn (Neweyok) lo macatre 2005. Eni a olene koi Iehova o drai göi Oris. Meci hë nyiidro lo macatre 2015, nge thatreine kö ni qejepengöne la etrune la akötreng. Ketre föe ka lolo nge ka tru ihnimin. Traqa koi 68 lao macatre ne ce mele nyio, ngo tha hna saze kö la etrune la ihniming koi Oris. Atre hë nyio la aqane troa mele madrin e hnine la faipoipo me hnine la ekalesia. Nyipiewekë troa metrötrëne la hen, me nue la ngazo, me catre ipië, me eëne la wene ne la ua.

Ame ngöne la ijine nyio a kucakuca me hleuhleu, nyio a thele ixatua thei Iehova matre tro palahi nyio a lapa mekun la itre hnei nyio hna ajan troa eatrën. Nyipici, nyimu ewekë ka saze ngöne la mele i nyio, ngo hna tro loi palahi, nge tro palakö a lolo!—Is. 60:17; 2 Kor. 13:11.

Hnei Iehova hna amanathithine la huliwa i Kaka me nenë e Trinidad me Tobago, memine la itre xaa trejin. Matre tune la hna qaja hnene la itre rapor, kola traqa koi 9 892 la itre atr ka lö hnine la nyipi hmi. Ame e Aruba, nyimutre la itre ka ithuecatren lo pane ekalesiang ekö. Hetrenyi hë enehila la 14 lao ekalesia ngöne la hnapet. Ame e Nigeria, hna elë la etrune la itre ka cainöj laka, 381 398 hë angatr enehila. Nge ame ngöne la hnapet e St. Lucia, kola traqa koi 783 la itre ka sajuëne la Baselaia i Iehova.

Kolo ha traqa koi 90 lao macatreng. Önine la tusi Salamo 92:14, göne la itre hna traan e hnine la uma i Iehova, ka hape: “Tro pala kö angat’ a wa e qatë hë; tro angat’ a pipixenyë me cia loi.” Atraqatre la madrineng ke, hnenge hna nue la meleng thatraqane la huliwa i Iehova. Hnene laka, hna hetru e hnine la nyipici, matre hetre trengecatreng tro palahi a catre nyihlue i Iehova. Hnei Iehova hna hnimi ni, me aijijë ni troa hane “cia hnyawa ngöne la ite hnahage ne la Akötesi[eng].”—Sal. 92:13.

^ par. 18 Wange ju la Hmeke Jë! ne 8 Julai 1972, g. 24-26, qene Wiwi.