1. Eu la itre ijine easa kapa la itre eamo, nge pine nemene matre ka nyipiewekë itre ej koi së?

 EASË asë hi a aja eamo. Ame itre xaa ijin, easë la ka sipo ixatua kowe la ketre atr hne së hna metrötrën. Ngo ijije fe tro la ketre trejin a hamë eamo koi së ke, easa nyiqane “kei.” (Gal. 6:1) Nge maine hne së hna kuca la ketre ewekë ka ngazo, tro hë lai a eamo së me ameköti së. Ame pe, loi e tro palahi sa dreng me kapa la itre eamo ke, ka hetre eloine koi së nge kola thupëne la mele së!—Ite Edomë 6:23.

2. Thenge la Ite Edomë 12:15, pine nemene matre loi e tro sa drenge la eamo?

² Ame la xötr ka nyi tane la tane mekun celë ke, kola ithuecatre koi së troa ‘drenge la trengewekë ne la itre ka inamacan.’ (Ite Edomë 22:17) Eje hi, pëkö atr e celë fen ka atre la nöjei ewekë asë; ame itre xan, angatr a atre la itre ewekë hne së hna thatre. (E jë la Ite Edomë 12:15.) Celë hi matre, loi e tro sa hetre hni ne ipië me drenge la itre eamo hna hamën koi së. Nge pine laka, hetre itre hne së hna thatreine kuca, nyipiewekë tro sa sipo ixatua koi itre xan, matre eatrëne la itre hne së hna mekun. Hnei Solomona joxu hna cinyihane ka hape: “Kola acaten’ [la itre mekun] hnene la itete ithanata ka ala nyimu.”—Ite Edomë 15:22.

3. Tune kaa la aqane tro sa kapa la itre eamo?

³ Ijije hi tro sa kapa mekötine la itre eamo jëne la ketre atr. Maine jë, tro la ketre qatre thup maine ketre trejin ka macaj a hamë eamo koi së, matre tro sa saze la aqane mekun me aqane ujë së. Hnene la ihnimi angeic koi së, matre angeic a hamë eamo jëne la Tusi Hmitrötr. Celë hi matre, loi e tro sa olene koi angeic me dreng me kapa madrin la  eamo hna hamën. Ngo hetre ketre aqane tro sa kapa la eamo. Ame la easa e Tusi Hmitrötr, memine la itre itusi së ke, kola xatua së troa saze la itre thiina së.—Heb. 4:12.

4. Thenge la Ate Cainöj 7:9, nemene la nyine tro sa thupën ngöne la kola hamë eamo koi së?

⁴ Eje hi, tha ka hmaloi kö troa kapa la ketre eamo hna hamën hnene la ketre atr. Maine jë, tro sa elëhni me drengakötrën la hna qaja. Pine nemen? Itre atr ka tha pexeje kö së matre jole koi së troa kapa ngöne la kola qaja la ketre thiina së ka ngazo. (E jë la Ate Cainöj 7:9.) Maine jë, tro sa qeje kepine la aqane ujë së, maine mekuhnine la kepin matre kola hamë eamo koi së hnene lai trejin. Maine pena, tro sa elëhni göne la aqane hamëne angeice la eamo, me mekun ka hape: ‘Drei angeic matre troa hamë eamo koi ni? Ketre atr ka ngazo fe angeic!’ E cili, tro hë sa thipetrije la eamo me thele eamo hne së hna ajan thei itre xan.

5. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun celë?

⁵ Ame ngöne la tane mekun celë, tro sa ce wang la tulu ne la itre atr e hnine la Tusi Hmitrötr, ka kapa me ka thipetrije la itre eamo. Tro fe sa ce wang la ka troa xatua së troa kapa la eamo me kepe eloine qa ngön.

6. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la aqane ujë i Reoboama Joxu ngöne lo kola eamo nyidrë?

⁶ Hanawang la ka traqa koi Reoboama joxu. Ame lo kola acili nyidrë troa joxu ne Isaraela, hnene la itre atrene la nöj hna sipo nyidrë troa ahmaloeëne la huliwa hna ahnithe hnei Solomona joxu, keme i nyidrë. Hnei Reoboama hna pane thele eamo thene la itre qatre ne la nöj. Öni angatr ka hape, maine tro nyidrëti a kapa la sipo ne la nöj, tro palahi angatre lai a sajuë nyidrë. (1 Ite jo. 12:3-7) Ngo tha madrine kö Reoboama la eamo cili, matre hnei nyidrëti hna thele eamo pena thene la itre ka ce tru me nyidrë. Itre thupëtresij angatr ka 40 lao macatre, matre hetre hnei angatre hë hna melën. (2 A. l. ite jo. 12:13) Ame pe, tha ka loi kö la eamo hnei angatr hna hamën koi nyidrë. Hnei angatr hna upi nyidrë troa nyixane la huliwa ne la nöj. (1 Ite jo. 12:8-11) Maine ju, tro Reoboama a sipo ixatua koi Iehova ngöne la thith, matre axecië mekune hnyawa. Ngazo pe, hnei nyidrëti hna trongëne la eamo hna hamën hnene la itre sine xötre i nyidrë. Nge hna hetre ethane koi nyidrë me kowe la nöje Isaraela. Ketre tu së fe, maine jë, troa hamë eamo koi së ngo tha hne së pe hna ajane troa dreng. Ngo maine hna nyitrepen hnei Tusi Hmitrötr, loi e tro sa kapa la eamo cili.

7. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la tulu i Uzia joxu?

⁷ Hnei Uzia joxu hna thipetrije la eamo hna hamën koi nyidrë. Hnei nyidrëti hna tro kowe la uma ne hmi i Iehova matre dreu sinöe ka pui loi. Ngo hnëqa hna ahnithe pe kowe la itretre huuj. Önine la itretre huuj koi nyidrë: “Tha qâ i nyipëti kö lai, Uzia, troa deu ka pui loi koi Iehova ngo qâ i angete huj.” Nemene la aqane ujë i Uzia joxu? Maine hetre hni ne ipië i nyidrëti ju, tro hë nyidrëti a kapa la eamo me tro qa cili. Nge tro hë Iehova a nue la ngazo i nyidrë. Ame pe, “hnei Uzia hna elëhni.” Hnauëne la nyidrëti a thipetrije la eamo hna hamën? Ame koi Uzia, ijije hi tro nyidrëti a kuca la mekuna i  nyidrë ke, nyidrëti la joxu. Ngo tha celë kö la aja i Iehova. Ame la pune la pi tru i Uzia joxu ke, hna lepi nyidrë hnei lepera “uti hë la drai ne meci nyidë.” (2 A. l. ite jo. 26:16-21) Kola amamane hnene la tulu i Uzia laka, ngacama hetre hnëqa së ka tru, ngo tha tro pi kö sa thipetrije la itre eamo qa hnine la Tusi Hmitrötr, wanga troa nuetriji së hnei Iehova.

8. Nemene la hna kuca hnei Iobu ngöne la kola hamë eamo koi nyidrë?

⁸ Hne së hna ce wang la itre tulu ka ngazo. Ngo hetrenyi fe e hnine la Tusi Hmitrötr la itre tulu ka lolo, tui Iobu. Nyipici laka, ka xoue Akötresie nyidrë. Ngo ame pe, tha ka pexeje kö nyidrë. Hnei nyidrëti fe hna hane ithanata menu ngöne la itre ijine jol. E cili, hnei Elihu me Iehova hna ithanata meköti koi Iobu. Tune kaa la aqane ujë i Iobu? Hnei nyidrëti hna hetre hni ne ipië me kapa madrin la eamo. Öni nyidrë: “[Hnenge hna ithanata], nge pëkö trotrohnin . . . Celë hi matre, eni a qeje menu kowe la itre hnenge hna qaja, me ietra ngöne la xaxau me hnatresij.” (MN) Eje hi, hnei Iobu hna hetre hni ne ipië matre hna amanathithi nyidrë hnei Iehova.—Iobu 42:3-6, 12-17.

9. Nemene la tulu ka lolo hna hamën hnei Mose göne la aqane troa kapa la eamo?

⁹ Mose la ketre tulu ka lolo. Hnei nyidrëti hna kapa la itre eamo ngöne la nyidrëti a kuca la ketre ewekë ka ngazo. Ame la ketre ijin, hnei nyidrëti hna elëhni, nge tha hnei nyidrëti kö hna atrunyi Iehova. Ame la pun, tha hnei Mose kö hna hane lö kowe la Nöje Hna Thingehnaean. (Num. 20:1-13) Ame lo Mose a qaja la mekuna i nyidrë, hnei Iehova hna sa ka hape: “The tro hmaca kö eö a qaja koi ni la ewekë cili.” (Deu. 3:23-27) Tha hnei Mose kö hna lapa fë trengehni. Hnei nyidrëti pe hna kapa la eamo qaathei Iehova, ame hnei Iehova hna nue nyidrë troa eatrongëne la nöje Isaraela. (Deu. 4:1) Loi e tro sa nyitipu Iobu me Mose me kapa la itre eamo hna hamën koi së. Eje hi, tha hnei Iobu kö hna thele kepin, ngo hnei nyidrëti pe hna saze la aqane ujë i nyidrë. Ketre, hnei Mose hna kapa la eamo qaathei Iehova me mele nyipici ngacama hna xom la hnëqa i nyidrë.

10. (a) Thenge la Ite Edomë 4:10-13, nemene la thangan e tro sa kapa la ketre eamo? (b) Nemene la aqane ujë ne la itre xan ngöne la kola hamë eamo koi angatr?

¹⁰ Maine tro sa nyitipu Iobu me Mose, tro hë sa kepe thangan ka loi. (E jë la Ite Edomë 4:10-13.) Celë hi lai hna kuca hnene la itre xaa trejin. Öni Emmanuel, ketre trejin qa Congo: “Hnene la itre trejin ka macaj hna xatua ni ke, öhne hi angatr laka, eni a nyiqane iananyi me Iehova. Hnenge hna trongëne la itre eamo hnei angatr hna hamën, nge celë hi ka xatua ni troa lapa thei Iehova.” * Öni Megan, ketre pionie qa Canada: “Tha celë kö la eamo hnenge hna ajane troa dreng, ngo ka loi pe eje koi ni.” Nge öni Marko qa Croatie: “Ngacama hna xom la hnëqang, ngo öhne hi ni laka, ka nyipiewekë la itre eamo hna hamën. Celë hi lai ka xatua ni troa easenyi hmaca koi Iehova.”

11. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la tulu i trejin Karl Klein?

¹¹ Ame trejin Karl Klein ke, ketre atrene la Lapa Ne Xomi Meköt. Nge hnei nyidrëti hna amamai tulu göne la troa kapa la itre eamo. Hnei trejin Klein hna qaja ka hape, hnei trejin Joseph Rutherford hna hamë  eamo koi nyidrë. Ngo ame lo xötrei, tha kapa kö nyidrëti la eamo. Öni Karl: “Ame la eni a iöhnyi me [trejin Rutherford], hnei nyidrëti hna qaja ka hape, ‘Bozu Karl!’ Ngo elëhni palakö ni, matre hnenge hna tremutremu me ibozu me nyidrë. Öni nyidrëti jë hi: ‘Karl, wai eö palakö hnei Satana!’ Öninge jë hi: ‘Pëkö trejin Rutherford.’ Ngo atre hi nyidrëti la ka traqa, matre öni nyidrëti hmaca jë hi: ‘Ka loi! Ngo wai eö palakö hnei Satana.’ Nyipici nyidrëti hi! Ame la easa lapa fë trengehni me dreng akötrëne la hna qaja hnene la ketre trejin, easë hi lai a “nue jë i Diabolo.” * (Efe. 4:25-27) Eloine pe, hnei trejin Klein hna kapa la eamo i trejin Rutherford, matre lolo palahi la aqane imelekeu i nyidro.

12. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa hetre hni ne ipië matre kapa la eamo? (Salamo 141:5)

¹² Nemene la ka xatua së troa kapa la ketre eamo? Loi e tro sa hetre hni ne ipië. Tha tro kö sa thëthëhmine laka, itre atr ka tha pexeje kö së, matre ka tria la itre mekuna së, tui Iobu. Ngo hnei nyidrëti hna saze la aqane mekuna i nyidrë, matre hnei Iehova hna amanathithi nyidrë. Pine nemen? Pine laka, ketre atr ka hetre hni ne ipië Iobu. Hnei Iobu hna kapa la eamo hna hamën hnei Elihu, ngacama ketre xötr ka co Elihu. (Iobu 32:6, 7) Maine jë, easa mekun laka, tha ka nyipiewekë kö troa hamë eamo koi së, maine pena, ketre trejin ka co la ka hamën la eamo. E cili, loi e tro sa hetre hni ne ipië matre kapa la eamo. Önine la ketre qatre thup qa Canada: “Nyipiewekë tro itre xan a hamë eamo koi së, matre xatua së troa saze la aqane ujë së.” Ngo nyipiewekë tro sa eënyine la itre thiina i Iehova, me catre cainöj me inine la itre atr.—E jë la Salamo 141:5.

13. Nemene la aqane tro sa goeëne la itre eamo hne së hna kapa?

¹³ Tro sa goeëne la eamo ceitu me ketre hatrene ihnimi Akötresie. Iehova a ajane la itre ewekë ka loi koi së. (Ite edomë 4:20-22) Nyidrëti a amamane la ihnimi Nyidrëti koi së ngöne la Nyidrëti a hamë eamo jëne la Tusi Hmitrötr, la itre itusi së, maine ketre trejin pena ka macaj. Tune la hna qaja ngöne Heberu 12:9, 10, “nyidrëti a haji së nyine loi koi së.”

14. Nemene la nyine tro sa goeëne ngöne la kola hamë eamo koi së?

¹⁴ Tro sa goeëne la aliene la eamo, ngo tha aqane hamëne kö. Ame itre xaa ijin, easa mekun laka, tha ka loi kö la aqane hamëne la eamo. Maine easa ajane troa hamë eamo koi ketre, loi e tro sa ithanata  amenyikene matre hmaloi koi angeic troa kapa. * (Gal. 6:1) Ngo maine easë la ka kapa la eamo, loi e tro sa goeëne la aliene ej ngacama tha ka loi kö la aqane hamën. Loi e tro sa isa hnying ka hape: ‘Ngacama tha ka madrine kö ni kowe la aqane hamë eamo ne la trejin, ngo hapeu, tha ka nyipici kö la hnei angeic hna qaja? Hapeu, tro kö ni a goeëne catrëne la itre tria ne lai trejin, maine pena la aliene la eamo hnei angeic hna hamën?’ Ka inamacane la atr ka kapa madrin la itre eamo. Loi e tro sa thele eamo matre kepe manathith.—Ite edomë 15:31.

15. Pine nemene matre loi e tro sa thele eamo?

¹⁵ Tusi Hmitrötr a upi së troa thele eamo. Kola qaja ngöne Ite Edomë 13:10 ka hape: “Thei angete eamo la inamacan.” Ame la itre ka thele ixatua thei itre xan ke, canga kökötre hi angatr ngöne la nyipici hune la itre ka tha thele eamo. Haawe, catre jë thele eamo me sipo ixatua koi itre xan.

16. Eu la ijine tro sa thele eamo?

¹⁶ Eu la ijine tro sa thele eamo thene la itre trejin? Hanawang la köni ijine troa thele eamo. (1) Ketre trejine föe a sipone kowe la ketre trejin ka macaj troa ce tro me angeic troa ini Tus. Angeic a thele eamo thene lai trejin matre xatua angeic troa maca troa hamë ini. (2) Ketre trejin jajiny a ajane troa itöne la ketre trauziz, matre angeic a hnyingëne la mekuna ne la ketre trejine föe ka macaj. (3) Ketre trejin a troa cile fë la pane cainöje i angeic. Angeic a sipone kowe la ketre trejin ka macaj troa drenge hnyawa la cainöj, matre xatua angeic troa maca. Ngacama nyimutre hë la itre macatre ne cile fë cainöj hnene la ketre trejin, ngo loi e tro angeic a thele ixatua thene la itre xaa trejin ka macaj me trongëne la itre eamo i angatr.

17. Nemene la aqane tro sa kepe thangane qa ngöne la eamo hna hamën koi së?

¹⁷ Ame ngöne la itre wiik me itre treu elany, easa troa kapa la itre eamo. Ame e cili, mekune hmaca jë la itre hne së hna ce wang. Eje hi, loi e tro sa hetre hni ne ipië, matre goeëne la aliene la eamo ngo tha aqane hamëne kö. Ketre, loi e tro fe sa trongën. Eje hi laka, pëkö ka inamacan. Ngo Tusi Hmitrötr a qaja ka hape, maine tro sa ‘drenge la hna eamo, me kapa la hna inin,’ tro hë sa “inamacan.”—Ite Edomë 19:20.