1. Nemene la itre jol ka traqa kowe la itre xaa hlue i Iehova?

 ALANYIMU la itre hlue i Iehova e cailo fen, ka cile kowe la itre jol ka iakötrë. Celë fe kö la ka traqa ngöne la ekalesia së? Ame la itre xaa trejin, hna tithi angatr hnene la ketre mec ka tru, maine pena, hna meci la ketre atr hnei angatr hna hnim. Ame la itre xan, hna upetröneë la ketre atrene la hnepe lapa maine ketre sinee pena. Itre xan a mel ngöne la itre nöj hna lep hnei hulö. Nyipiewekë tro sa akeukawane la hni angatr. Nemene la aqane tro sa xatua angatr?

2. Pine nemene matre Paulo ekö a aja ixatua?

² Maine ju, xönë hi troa meci hnei Paulo. (2 Kor. 11:23-28) Ketre, ‘hetre ka ithinyi ngöne la ngönetrei’ nyidrë, maine jë, ketre sine mec. (2 Kor. 12:7) Nge kucakuca catre Paulo ngöne lo Dema, ketre sine huliwa i nyidrë, a nuetriji nyidrë pine laka, angeic “a hnine la fene celë.” (2 Tim. 4:10) Paulo la ketre trejin hna iën ka catr nge ka xatuane la itre xan. Ngo ame itre xaa ijin, hnei nyidrëti fe hna hane kucakuca.—Rom. 9:1, 2.

3. Drei la ka xatua Paulo?

³ Hetre ka xatua Paulo me ka akeukawane la hni nyidrë. Jëne la uati hmitrötre i Nyidrë, hnei Iehova hna aegöcatrenyi Paulo. (2 Kor. 4:7; Fil. 4:13) Ketre, hnei Iehova hna xatua Paulo jëne la itre trejin Keresiano. Hnei Paulo hna qaja la itre trejin ka hape,  “angetre akeukawany.” (Kol. 4:11) Nyidrëti a qeje Aritako, Tukiko me Mareko. Hnei angatr hna ithuecatre koi Paulo, me xatua nyidrëti troa xomihni. Nemene la itre thiina hnei angatr hna amamane matre troa atreine akeukawane la hni Paulo? Nemene la aqane tro sa nyitipu angatr?

4. Nemene la aqane amamane Aritako laka, ketre nyipi sinee angeic koi Paulo?

⁴ Aritako la ketre trejin qa Thesalonika, ka mel e Makedonia. Angeic la ketre nyipi sinee i Paulo. Kola xötrei qeje Aritako, ngöne lo Paulo a iwai e Efeso, ngöne lo hnaakönine tronge i nyidrë. Hnei Aritako hna ce tro me Paulo, nge hna othi angeic hnene la ka alanyim. (Itre hu. 19:29) Ame hë lo kola nue angeic hmaca, tha hnei angeice kö hna mekune la sipu mele i angeic. Itre treu thupen, hnei Aritako hna lapa me Paulo e Geres, ngacama kola thele troa humuthi nyidrë hnene la itre ka icilekeu. (Itre hu. 20:2-4) Ame ngöne lo macatre 58 M.K., hna othi Paulo me upi nyidrëti e Roma. Hnei Aritako hna ce tro me nyidrë, ngacama nany. Ce nyidroti ngöne lo kola lö la he hnine la hnagejë. (Itre hu. 27:1, 2, 41) Ame hë e Roma, hnei Aritako hna lapa e kalabus me Paulo. (Kol. 4:10) Eje hi, hna ithuecatre koi Paulo hnene la sinee i nyidrë!

5. Thenge la Ite Edomë 17:17, nemene la aqane tro sa itre nyipi sinee?

⁵ Tui Aritako, ijije hi tro sa itre nyipi sinee kowe la itre trejin me easë, ngöne la itre ijine loi me “ngöne la aköte.” (E jë la Ite Edomë 17:17.) Thupene la jol, nyipiewekë tro palahi sa xatuane me akeukawane la itre trejin. Ame ngöne la köni treu, hna meci la kem me thine i Frances. * Öni angeic: “Tha ka canga paatre kö la akötre së. Eni a olene kowe la itre sineeng ke, trotrohnine hi angatr  laka, eni palahi a akötr ngacama ekö hë meci hnei kaka me nenë.”

6. Maine itre nyipi sinee së, nemene la hne së hna troa kuca?

⁶ Itre nyipi sinee a nue la traem me trengecatre i angatr, matre troa ixatua. Drei la ketre ceitun. Hnene la droketre hna qaja koi Peter ka hape, hna tithi nyidrëti hnene la ketre mec ka pë nyin, nge nyidrëti hë a troa mec. Öni Kathryn, föe i nyidrë: “Hnene la lue trefën ngöne la ekalesia hna ce tro me nyio troa wang la droketre. Öni nyidroti ka hape, tha tro kö nyidroti a nuaxöji nyio ngöne la jole cili. Nge ce nyidroti palahi me nyio.” Eje hi, ketre manathith ka tru la troa hetre nyipi sinee ngöne la itre ijine jol!

7-8. Thenge la Kolose 4:7-9, nemene la aqane amamane Tukiko laka, ka nyipici angeic?

⁷ Tukiko la ketre trejin qa Roma ngöne la nöj e Asie. Hnei angeic hna nyipici koi Paulo. (Itre hu. 20:4) Ame lo 55 M.K., hnei Paulo hna elemeken la huliwa ne kuië ahnahna thatraqane la itre trejin ne Iudra. Nge hnei nyidrëti hna nue Tukiko troa ixatua. (2 Kor. 8:18-20) Ame lo kola xötrei akalabusi Paulo e Roma, hnei Tukiko hna nyitrengewekë i nyidrë. Hnei angeic hna tro fë la itre tus me itre maca i Paulo kowe la itre ekalesia ne Asie.—Kol. 4:7-9.

⁸ Ce Tukiko palahi me Paulo. (Tito 3:12) Pëkö xaa trejin Keresiano ka ceitu me Tukiko ekö. Ame lo 65 M.K., hna akalabusi Paulo hmaca. Öni nyidrë ka hape, alanyimu la itre trejin e Asie ka xele ma ce lapa me nyidrë. Maine jë, angatr a xouene la itre ka icilekeu. (2 Tim. 1:15) Ngo ka mejiune Paulo koi Tukiko, nge hnei nyidrëti hna hamë hnëqa koi angeic. (2 Tim. 4:12) Madrine catre Paulo troa hetre nyipi sinee, tui Tukiko.

9. Nemene la aqane tro sa nyitipu Tukiko?

⁹ Easa nyitipu Tukiko, ngöne la easa  nyipici kowe la itre trejin me easë. Drei la ketre ceitun. Easa akeukawane la itre trejin, ngo easë fe a hamë ixatua koi angatr. (Mat. 5:37; Luka 16:10) Ame la itre trejin a atre laka, easa ajane troa xatua angatr, kola akeukawane la hni angatr. Önine la ketre trejine föe: “Tha hnehengazo menu kö së ke, atre hi së laka, tro kö a xatua së hnene la itre trejin. Easa mejiune koi angatr.”

10. Thenge la Ite Edomë 18:24, drei la ka troa xatuane la itre ka cile kow la ketre jol ka tru?

¹⁰ Ame la itre ka cile kow la itre jol me ka kucakuca, hna akeukawanyi angatr ngöne la angatr a ithanata memine la ketre trejin hna mejiune kow. (E jë la Ite Edomë 18:24.) Kucakuca catre Bijay ngöne lo kola upetröneë la nekö i nyidrëti trahmany. Öni nyidrë: “Ajane catre ni troa porotrik memine la ketre sineeng hnenge hna mejiune kow.” Hnei Carlos hna tria, matre hna pane ami angeic. Öni angeic: “Eni a ajane troa fe la aliene hning, nge pëkö ka troa qeje ni.” Celë hi hnei Carlos hna kuca memine la itre qatre thup. Hnei angatr hna xatua angeic troa elë hun la jol. Ketre, hna akeukawane la hni angeic ke, atre hi angeic laka, tha tro kö la itre qatre thup a qaja la ka traqa koi angeic.

11. Nemene la nyine tro sa kuca matre troa mejiune koi së hnene la itre xan?

¹¹ Maine easa ajane troa nyipici, nge troa mejiune koi së hnei itre xan, loi e tro sa pane atreine xomihni ahoean. Ame lo kola nuetriji Zhanna hnene la föi angeic, hna akeukawanyi angeic ngöne la angeic a porotrik memine la itre sinee. Öni angeic: “Ngacama caasi palahi la hnenge hna qaja, ngo hnei angatr hna drei ni.” Tro fe sa amamane laka, ketre nyipi sinee së, e tro sa atreine dreng.

12. Drei lae Mareko, nge nemene la aqane amamane angeic laka, angeic a ajane troa huliwa koi itre xan?

¹² Mareko la ketre trejin qa Iudra, ka mel e Ierusalema. Ketre mesinare Banaba, sinee i Mareko. (Kol. 4:10) Ngacama ka trenamo la hnepe lapa i Mareko, ngo tha celë kö la ka tro pa ngöne la mele i angeic. Madrine catre Mareko troa huliwa koi itre xan. Drei la ketre ceitun. Hnei angeice hna xatua Paulo aposetolo me Peteru aposetolo troa kuca la hnëqa i nyidro. Maine jë, hnei Mareko hna hamën la ka nyipiewekë kowe la mele i nyidro. (Itre hu. 13:2-5; 1 Pet. 5:13) Öni Paulo göi Mareko ka hape, angeic la ketre ‘sine huliwa göne la Baselaia i Akötresie,’ me ketre ‘atr ka ithuecatr.’—Kol. 4:10, 11, ftn.

13. Thenge la 2 Timoteo 4:11, nemene la ka amamane laka, Paulo a wangatrune la huliwa i Mareko?

¹³ Mareko la ketre nyipi sinee i Paulo. Ame lo 65 M.K., hna akönia akalabusi Paulo e Roma. Hnei nyidrëti hna cinyihane la hnaaluene tusi nyidrë koi Timoteo. Hnei Paulo hna sipo Timoteo troa ce tro me Mareko e Roma. (2 Tim. 4:11) Madrine catre Paulo la huliwa hna kuca hnei Mareko ekö. Celë hi matre, hnei nyidrëti hna sipo Mareko troa ceme nyidrë ngöne la ijine cili. Hnei Mareko hna xatua Paulo. Maine jë, hnei angeic hna hamë xen koi nyidrë, me hamë nyine cinyianyi tus. Hnene la ixatua hna kapa hnei Paulo, matre hna xatua nyidrë troa  xomihnine la itre drai qëmekene troa humuthi nyidrë.

14-15. Thenge la Mataio 7:12, nemene la itre xaa aqane tro sa ixatua?

¹⁴ E jë la Mataio 7:12. Atraqatr la hni ne ole së kowe la itre ka xatua së ngöne la itre ijine jol! Hna eatr la keme i Ryan ngöne loto. Öni Ryan: “Ame la easa akötr, kösë thatreine hë së kuca la itre ewekë hna majemine kuca e nöjei drai. Ngacama co hi la ixatua hna hamën, ngo ka nyipiewekë catr.”

¹⁵ Maine tro sa goeëne hnyawa, tro hë sa öhne la itre xaa aqane ixatua. Drei la ketre ceitun. Hnene la ketre trejine föe hna mekun troa xatua Peter me Kathryn troa wai droketre ke, thatreine hë nyidroti xomi loto. Celë hi matre, hnene la trejin hna kuca la ketre porogaram, matre tro la itre trejin ka ajan a ithöeëne troa trothei nyidro. Hapeu, ka ixatua kö la porogaram celë? Öni Kathryn, “Kösë kola hule la ketre ehnefe qaathe nyio.” The wangacone kö la enyipiewekëne la ixatua hna hamën, ngacama co ju hë.

16. Nemene la ini ka tru hna hamën hnei Mareko göne la aqane troa hamë ixatua?

¹⁶ Tru catre hnei huliwa i Mareko, ketre trejin ka mel ngöne la hneijine i Iesu. Nyipiewekë catr la itre hnëqa i angeic, tune la troa cinyihane la Evangelia i angeic. Ngo, hnei Mareko hna xomi ijine matre troa xatua Paulo, nge atre hi Paulo laka, ijije hi tro nyidrëti a hë Mareko ngöne la nyidrëti a aja ixatua. Tru catre la hni ne ole i Agela kowe la itre ka ixatua, ngöne lo kola meci la ketre atrene la fami angeic. Öni angeic: “Hmaloi hi troa ithanata koi angatr. Tha xoue i angatre kö troa xatua ni.” Isa hnyinge jë ka hape, ‘Eni kö a canga xatuane la ketre trejin ka aja ixatua?’

17. Thenge la 2 Korinito 1:3, 4, pine nemene matre loi e tro sa xatuane la itre xan?

¹⁷ Canga öhne hi së la itre trejin ka aja ixatua. Loi e tro sa ce thawa me angatr,  la itre mekun ka ithuecatr, hne së hna kapa qaathene la itre xan. Hna meci la qaqa i Nino. Öni angeic: “Maine tro sa nue Iehova troa eatrongë së, ijije hi tro Nyidrëti a upi së troa xatuane la itre xan.” (E jë la 2 Korinito 1:3, 4.) Öni France: “Ka nyipici la hna qaja ngöne 2 Korinito 1:4. Ijije hi tro sa xatuane la itre xan, jëne la ixatua hne së hna kapa.

18. (a) Pine nemene matre itre xan a xou troa ixatua? (b) Nemene la nyine tro sa kuca, matre troa atreine akeukawane la hni ne la itre xan? Qaja jë la ketre ceitun.

¹⁸ Loi e tro sa thele jëne troa xatuane la itre xan. Maine jë, easa xou ke, thatre kö së la nyine troa qaja maine kuca kowe la ketre atr ka aja ixatua. Mekune palakö Paul, ketre qatre thup, la aqane xatua nyidrë hnei itre xan, ngöne lo kola mec la keme i nyidrë. Öni nyidrë: “Eje hi laka, tha ka hmaloi kö koi angatr troa ithanata me eni. Thatre kö angatr la nyine troa qaja. Ngo hna ketri ni hnene la aja i angatr troa ixatua.” Celë fe hi hna qaja hnei Tajon, ketre trejin hna lep hnei hulö. Öni nyidrë: “Thëthëhmine hë ni la itre tus hna iupi fë koi ni hnene la itre atr. Ngo mekune palahi ni la aqane hnehengazo ni hnene la itre trejin.” Maine tro sa wangatrune la itre trejin me easë, tro hë sa atreine akeukawanyi angatr.

19. Pine nemene matre nyipiewekë tro palahi sa itö ixatua?

¹⁹ Easenyi hë la pune la fene celë, matre kola ngazo trootro la itre atr, nge kola hace catr la mele së. (2 Tim. 3:13) Nyipiewekë tro palahi sa itö ixatua ke, itre atr ka ngazo asë hi së nge ka tria. Hnene la ixatua hnei Paulo hna kapa qaathene la itre trejin, matre nyidrëti a atreine xomihnine la itre drai qëmekene troa mec. Loi e tro sa lapaune tui Aritako, me nyipici tui Tukiko, me hmala troa ixatua tui Mareko. Tro hë së lai a atreine xatuane la itre trejin troa catre nyihlue i Iehova.—1 Thes. 3:2, 3.