1. Tune kaa la aqane tro sa huliwane la traeme së koi Iehova?

 EASA madrine troa cememine la itre atr hne së hna hnim. Ame la lue trefën, nyidroti a madrin troa ce lapa. Ame la itre nekötrahmany me neköjajiny, angatr a madrin troa ce tro memine la itre sinee i angatr. Nge ame easë, easa madrin troa cememine la itre trejin. Ngo tru kö la madrine së troa xomi ijin matre huliwa koi Akötresie, tune la troa thith, me e la Tusi Hmitrötr, me lapa mekun la aja i Nyidrë me itre thiina i Nyidrë ka lolo. Nyipiewekë catre koi së troa xomi traeme koi Iehova!—Sal. 139:17.

2. Nemene la itre ewekë ka troa xom la traeme së?

² Nyipici laka, easa ajane troa xomi traeme koi Iehova. Ngazo pe, hetre itre ewekë ka troa ajolë së, matre pëhë traeme së thatraqane la huliwa i Akötresie. Eje hi, kola qaja la easa huliwa koi maseta, maine thatraqane la fami, me itre xaa huliwa ju kö. E cili, pëhë traeme së troa thith, me ini Tus, me lapa mekun ej.

3. Nemene la ketre ewekë ka troa xome la traeme së?

³ Hetre ketre ewekë ka troa xome la traeme së. Eje hi laka, tha ketre ewekë ka ngazo kö, ngo maine tha thupëne kö së, tro hë sa aluzine menun la traeme së koi Iehova. Kola qaja la itre nyine iamadrinë. Nyipici laka, nyipiewekë troa xomi ijine mano me kuca la itre nyine iamadrinë.  Ngo loi e tro sa thupëne la traeme hne së hna nue kowe la itre huliwa cili, wanga troa xome la traeme së kowe la huliwa i Akötresie.—Ite Edomë 25:27; 1 Tim. 4:8.

4. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun celë?

⁴ Ame ngöne la tane mekun celë, tro sa ce wang la kepin matre loi e tro sa iëne hnyawa la itre ewekë nyine tro sa amë panëne ngöne la mele së. Nge tro fe sa ce wang la aqane tro sa huliwane hnyawa la traeme së koi Iehova, me itre eloine hne së hna troa kapa qa ngön.

5. Nemene la eamo hna hamën ngöne Efeso 5:15-17 ka xatuane la ketre nekötrahmany maine neköjajiny troa iëne la mele ka loi?

⁵ Troa iëne la mele ka loi. Itre nekötrahmany me neköjajiny a ajane troa mele ka loi. Celë hi matre, itre porofesör me itre sinee i nyudren ka tha hmi kö a upi nyudren troa ini aqeany. Ngo tro lai a xome la traeme i nyudren. Ame pena la itre kem me thin me itre trejin ne la ekalesia, angatr a ithuecatr koi nyudren troa catre huliwa koi Iehova. Nemene la ka troa xatua nyudren troa axecië mekun hnyawa? Loi e tro nyudreni a e me lapa mekun la tusi Efeso 5:15-17. (E jë.) Thupene lai, loi e troa isa hnying ka hape: ‘Nemene la “aja i Iehova”? Nemene la aqane tro ni a amadrinë Nyidrë? Nge tune kaa la aqane tro ni a huliwane hnyawa la traemeng?’ Tha tro kö sa thëthëhmine laka, “ngazo la itre drai,” nge easenyi hë matre troa apatrene la fene celë hna musinën hnei Satana. Celë hi matre, loi e tro sa nue la mele së koi Iehova, matre hetre mele ka loi.

6. Nemene la hna kuca hnei Maria, nge pine nemene matre ka lolo la aqane axecië mekune i angeic?

⁶ Troa iëne hnyawa la itre ewekë nyine troa amë panëne ngöne la mele së. Pane mekune jë laka, easa ajane troa kuca la lue huliwa. Pine laka, easa ajane troa huliwane hnyawa la traeme së, matre easa iëne hnyawa la nyine tro sa pane kuca. Celë hi lai ka mama ngöne lo ijine Iesu a tro troa wai Maria me Maretha. Eje hi, madrine catre Maretha troa kepe Iesu, matre hnei angeic hna kuci xeni hnyawa. Ngo ame Maria, hnei angeic hna lapa ezi Iesu, me dreng la itre ini hnei nyidrëti hna hamën. Tha ka ngazo kö la mekuna i Maretha, ngo hnei Maria hna “iëne la götrane ka sisitria.” (Luka 10:38-42, ftn.) Maine jë, thëthëhmine hë Maria la hnei angeic hna xen ngöne la ijine cili, ngo tha thëthëhmine kö angeic la itre ini hna hamën hnei Iesu. Tui Maria, easa wangatrune la itre ijine easa huliwa koi Iehova. Tune kaa la aqane tro sa huliwane hnyawa la traeme së?

7. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa thith, me ini Tus, me lapa mekun ej?

⁷ Easa atrunyi Akötresie ngöne la easa thith, me ini Tus, me lapa mekun ej. Ame la easa thith, easa ithanata koi Iehova, Keme së ka tru ihnimin. (Sal. 5:7) Ketre, ame la easa inine la Tusi Hmitrötr, easa “atre Akötresie,” qaane la nyipi inamacan. (Ite Edomë 2:1-5) Nge ame la easa lapa mekun la Tusi Hmitrötr, easa thele troa atre la itre thiina i Iehova, me aja i Nyidrë kowe la fen, memine la thangane koi së. Maine tro sa kuca la köni ewekë cili, tro hë sa huliwane hnyawa la traeme  së. Ngo nemene la itre xaa aqane tro sa huliwane la traeme së?

8. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la aqane huliwane Iesu la traeme i nyidrë ngöne la hnapapa?

⁸ Troa iëne la ketre götrane gaa pë mej me pane lapa caas. Hanawang la tulu i Iesu. Qëmekene tro Iesu a nyiqane cainöj trootro, hnei nyidrëti hna pane lapa ngöne la hnapapa koi 40 lao drai. (Luka 4:1, 2) Pine laka, nyidrëti caasi hi e cili, matre hnei nyidrëti hna catre thith koi Iehova me lapa mekun la aja ne la Keme i nyidrë. Celë hi lai ka hnëkë nyidrë kowe la itre itupath e thupen. Nemene la hna ini së hnene la tulu i Iesu? Maine jë, pëkö götrane gaa pë mej ke, alanyimu epuni ngöne la hnalapa. E cili, loi e troa pane tro kowe la ketre götrane gaa pë atr. Celë hi lai hna kuca hnei Julie qëmekene troa thith. Tha tru kö la hnalapa i angeic me föi angeic e Faras, matre jole koi angeic troa thith. Öni Julie: “Ame e nöjei drai, eni a tro kowe la ketre gatran me pane lapa caas, me thith, me fe la hning koi Iehova.”

9. Ngacama tru hnei huliwa i Iesu, ngo nemene la aqane amamane nyidrë laka, ka nyipiewekë la aqane imelekeu i nyidrë me Iehova?

⁹ Nyimutre la itre huliwa i Iesu. Ame lo nyidrëti a cainöj, alanyimu la itre atr ka xötrethenge nyidrë matre drenge la itre ini hnei nyidrëti hna hamën. Ame la ketre ijin, hnene la “itre atrene asë la traon [hna] icilenyi qëmekene la qëhnelö” matre troa wai Iesu. Ame pe, hnei Iesu palahi hna xomi ijine matre troa acatrene la aqane imelekeu i nyidrë me Iehova. Ame e hmahmakanyi sine jidr, Iesu a “pane lapa cas” me thithi kowe la Keme i nyidrë.—Mar. 1:32-35.

10-11. Thenge la Mataio 26:40, 41, nemene la hnei Iesu hna qaja kowe la itretre drei nyidrë ngöne la gatran e Gethesemane, ngo nemene la ka traqa?

¹⁰ Ame ngöne lo jidri tixenuë i Iesu e celë fen, hnei nyidrëti hna tro kowe la gatran e Gethesemane ke, pëkö atr e cili. Hnei nyidrëti hna thith me lapa mekun la aja ne la Keme i nyidrë. (Mat. 26:36) Ketre, hnei nyidrë hna amamane kowe la itretre drei nyidrë la enyipiewekëne troa thith.

¹¹ Hanawang la ka traqa e thupen. Ame la angatr a traqa ngöne la gatran e Gethesemane ke, hnenyipajidri hë. E cili, hnei Iesu hna upe la itre aposetolo troa ‘hmeke me nyidrë.’ Thupene lai, hnei nyidrëti hna tro kowe la ketre götran matre troa thith. (Mat. 26:37-39) Ngazo pe, hnei angatr hna meköl. Ame lo Iesu a bëeke koi angatr, hnei nyidrëti hmaca hna upi angatr troa ‘hmek me catre  thith.’ (E jë la Mataio 26:40, 41.) Atre hi Iesu laka, angatr a hnehengazo me kucakuca. Celë hi matre, öni nyidrë, “kucakuca pe la ngönetrei.” Thupene lai, alua tro hmaca nyidrë troa thith. Ngo ame la nyidrëti a bëek ke, angatre hmaca a meköl ngo tha thithi pe.—Mat. 26:42-45.

12. Nemene la nyine tro sa kuca ngöne la easa hnehengazo me kucakuca troa thith?

¹² Troa iëne hnyawa la nyipi ijin. Hapeu, hnei epuni kö hna hane hnehengazo me kucakuca troa thith? Maine eje hi, tha epuni caasi kö. Nemene la nyine tro epuni a kuca? Ame itre xan, hnei angatr hna mekun troa canga thith ngöne la angatr a bëek koi hnalapa ke, tha kucakuca palakö angatr. Ame la itre xan, hnei angatr hna saze la aqane lapa matre troa thith. Ngo tune kaa e hnehengazo palaha epun maine kucakuca troa thith? Loi e troa fe la hni epuni koi Iehova ke, trotrohni epuni hi hnei Nyidrë.—Sal. 139:4.

13. Tune kaa la aqane tro la itre jiane huliwa ka hnyipixe a xome la traeme së koi Iehova?

¹³ Tha tro kö sa nue la ketre ewekë troa ajolë së ngöne la easa ini Tus. Ame la easa thith ke, tha celë hmekuje kö la ka acatrene la lapaune së koi Iehova. Ngo nyipiewekë fe tro sa inine la Tusi Hmitrötr me sine la itre icasikeu. Nemene la nyine tro sa kuca matre troa kepe thangan qa ngöne la lue ewekë cili? Loi e tro sa isa hnying ka hape, ‘Nemene la ka ajolë ni ngöne la eni a sine la itre icasikeu me ini Tus?’ Maine jë, kola hë së maine cinyianyi pena koi së jëne telefon me mail. Alanyimu enehila la itre atr ka hetrenyi la itre jiane huliwa cili ka hnyipixe. Önine la itre ka inamacan ka hape, canga tro hi a ajolë së hnene la telefon me tablet. Önine la ketre porofesör: “Thatreine kö së troa kuca hnyawane la huliwa, e hetre ewekë ka ajolë së.” Qëmekene la itre asabele, kola upi së troa apine la itre telefon matre tha tro kö a ajolëne la itre xan. Celë fe hi nyine tro sa kuca, matre tha tro kö a ajolë së ngöne la easa huliwa i Iehova.

14. Thenge la Filipi 4:6, 7, tune kaa la aqane tro Iehova a xatua së troa lapa mekun la hne së hna kuca?

¹⁴ Troa sipo Iehova troa xatua së troa lapa mekun la hne së hna troa kuca. Hetrenyi la itre ewekë ka troa ajolë së  ngöne la easa ini Tusi caas me sine la itre icasikeu. Ngo loi e tro sa sipo ixatua koi Iehova. Eje hi, tha ka hmaloi kö troa lapa mekun la itre huliwa i Iehova ngöne la easa hnehengazo me kucakuca. Ngo tha tro kö sa nue la ketre ewekë troa ajolë së. Loi e tro pe sa catre thith me sipo Iehova la tingeting ka troa thupëne la itre hni së me itre “mekuna” së.—E jë la Filipi 4:6, 7.

15. Nemene la ketre eloin e tro sa xomi ijine koi Iehova?

¹⁵ Nyimutre la itre manathith hne së hna troa kapa e tro sa ithanata koi Iehova, me drei Nyidrë, me meku Nyidrë. Nemene la ketre manathith? Ame la hnapan, kola xatua së troa axecië mekune hnyawa. Öni Tusi Hmitrötr, “Ame la ate ce tro me ite ka inamacan, te, troa inamacan.” (Ite Edomë 13:20) Celë hi matre, maine tro sa xomi ijine koi Iehova, Qaane la inamacan, tro hë sa inamacan. Nge tro hë sa atre la itre ewekë ka amadrinë Nyidrë me akötrë Nyidrë.

16. Pine nemene matre maine tro sa xomi ijine koi Iehova, tro hë sa atreine hamë ini hnyawa?

¹⁶ Ame la hnaaluene ke, tro hë sa maca troa hamë ini. Ame la easa ini Tus memine la ketre atr, nyipiewekë tro sa xatua angeic troa easenyi koi Iehova. Ngo loi e tro sa pane majemine ithanata koi Iehova, matre acatrene la ihnimi së koi Nyidrë. E cili, tro hë sa maca troa hamë ini. Celë hi lai hna kuca hnei Iesu. Hnei nyidrëti hna majemine qaja aloinyi Iehova kowe la itretre drei nyidrë. Nge celë hi lai ka acatrene la ihnimi angatr koi Iehova.—Ioane 17:25, 26.

17. Pine nemene matre kola acatrene la lapaune së ngöne la easa thith me ini Tus?

¹⁷ Ame la hnaakönin, kola acatrene la lapaune së. Pane mekune jë la easa sipo Iehova troa eatrongë së, me xatua së, me akeukawanyi së. Eje hi, ame la Nyidrëti a sa la itre thithi së ke, kola acatrene la lapaune së. (1 Ioane 5:15) Nemene la ketre ewekë nyine tro fe sa kuca? Tro sa ini Tusi caas. “Ame la lapaun, tre ka xulu qa ngöne la hna dreng.” (Rom. 10:17) Ngo hetre ketre ewekë palakö nyine tro sa kuca matre acatrene la lapaune së. Nemene la ewekë cili?

18. Qaja jë la ketre ceitune ka amamane la enyipiewekëne troa lapa mekun.

¹⁸ Nyipiewekë tro sa lapa mekun la itre hne së hna e. Hanawang la tulu ne la atre cinyihane la Salamo 77. Hnei angeic hna mekun laka, tha kepe angeic hmaca  kö me angetre Isaraela hnei Iehova. Celë hi matre, kucakuca catre angeic nge thatreine hë angeice meköl. (Xötr 2-8) Nemene la hnei angeic hna kuca? Öni angeic koi Iehova: “Tro ni a mekune la ite huliwa i cilie asë; nge tro ni a lapa mekune la ite hnei cilieti hna [kuca].” (Xötr 12) Eje hi, tha thëthëhmine kö angeic la itre hnei Iehova hna kuca ekö kowe la nöje i Nyidrë. Ame pe, hnei angeic hna hnehengazo me hape: “Hape u, thëthëhminejë hë Akötesie troa ihnim? nge hape u, ase hë thinge la tenge ihnimi ka menyike i nyidë hnene la elëhni?” (Xötr 9) Hnene la atre cinyihane la Salamo hna lapa mekun la itre huliwa i Iehova, me aqane ihnimi Nyidrë me nue Nyidrëti la ngazo i angatr. (Xötr 11) Nemene la thangan? Xecie koi angeic laka, tha tro jë kö Iehova a nuetrije la nöje i Nyidrë. (Xötr 15) Ketre tu së fe, maine tro sa lapa mekun la itre hnei Iehova hna kuca koi së me kowe la itre hlue i Nyidrë, tro hë lai a acatrene la lapaune së.

19. Nemene la ketre eloin e tro sa nue la traeme së koi Iehova?

¹⁹ Ame la hnaafoan nge ka sisitria, kola acatrene la ihnimi së koi Iehova. Eje hi, ihnim la ka upi së troa drengethenge Iehova, me kuca la aja i Nyidrë ngacama jole ju hë troa xomihnine la itre jol. (Mat. 22:37-39; 1 Kor. 13:4, 7; 1 Ioane 5:3) Drei la ketre manathith ka tru e tro sa acatrene la aqane imelekeu së me Iehova!—Sal. 63:1-8.

20. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö a ajolëne la traeme së koi Iehova?

²⁰ Ame la easa thith, me ini Tusi caas, me lapa mekun ke, easë hi lai a atrunyi Iehova. Tui Iesu, loi e tro sa thele la ketre götran gaa pë mej me pëkö atr, matre troa ithanata koi Iehova. Ketre, loi e tro sa nuetrije la itre ewekë ka troa ajolë së, me sipo ixatua koi Iehova, matre troa kuca hnyawa la itre huliwa i Nyidrë. Haawe, maine tro sa huliwane hnyawa la traeme së, tro hë Iehova a amanathithi së, me hamë së la mel ka pë pun ngöne la fene ka hnyipixe.—Mar. 4:24.