Ame la eni a xome la huliwa ne pionie, hna saze la meleng. (Efe. 3:20) Tune kaa? Tro ni a qejepengöne koi nyipunie.

Hna hnaho ni e Berlin (Alema), itre treu thupene la Hnaaluene Isi Ka Tru ka nyiqane lo 1939. Ame lo kola fenesi la Isi Ka Tru lo 1945, tru hnei avio ka kuië boob e Berlin. Ame la ketre ijin, hna kuië boob hune la traon, nge nyimutre la itre hnalapa hna dreuth. Hnei eahuni hna kötr kowe la ketre götrane hnë zae. Thupene lai, eahuni a kötr me tro Erfurt, ketre traon ngöne la nöje i nenë.

Hnei nenë hna thele la nyipici. Hnei eahlo hna e la itre tusi hna cinyihan hnene la itre ka inamacan, me tro kowe la nyimu hmi, ngo tha eje kö. Ame lo 1948, hna traqa hnene la lue Atre Anyipici Iehova. Hnei nenë hna alö nyidro kowe la hnalapa, me hnying koi nyidro. Tha caa hawa ju kö, nge nenë a qaja koi ni memine la jining ka hape, “Öhne hë ni la nyipici!” Thupene lai, hne huni hna nyiqane sine la itre icasikeu e Erfurt.

Ame lo 1950, hnei eahuni hna fek a tro Berlin, me sine la ekalesia ne Berlin-Kreuzberg. Hnei eahuni hmaca hna fek kowe la ketre götran e Berlin, me sine pena la ekalesia ne Berlin-Tempelhof. Hnei nenë hna xomi bapataiso e cili. Tha xomi bapataiso pë hë ni ke, hnenge hna luelu. Pine nemen?

Jole koi ni troa catre huliwa i Iehova ke, tru catre la xoung. Lue macatre ne cainöje ni, ngo tha hane fe kö ni ithanata kowe la ketre atr. Ame pe, hnenge hna nyiqane ce tro memine la itre trejin ka macaj, nge ka catre mele nyipici koi Iehova. Ame itre xan, hna akalabusi angatr ngöne la itre uma ne iaxösisi Nazi, maine pena ngöne la itre xaa kalabus e Alema, götrane kohië. Ame itre xan, ngacama kola troa akalabusi angatr maine humuthi angatr, ngo hnei angatre kö hna traqa fë itus e Alema. Hna ketri ni hnene la itre tulu i angatr. Maine tha xou i angatre ju troa tro kowe la kalabus, maine tro pena  meci pi Iehova me itre trejin, haawe, tha tro jë kö ni a xou.

Ame lo 1955, hnenge hna hane sine la campagne ne cainöje trootro. Celë hi la ka xatua ni troa elë hune la xou. Hna amë ngöne la zonal hna hape, L’Informateur, * la ketre tusi hna cinyianyin hnei Nathan Knorr. Öni nyidrë, “celë hi campagne ka sisitria hna hane kuca hnene la organizasio. Maine tro la nöjei trejin asë a sine la campagne cili ke, “tro ha sisitria hune la itre xaa treu.” Nge celë hi hna eatrën! Thupene lai, hnenge hna sa xepu koi Iehova. Ame lo 1956, hnenge me Kakaa memine la jining, hna ce xomi bapataiso. Ngo hetre ketre ewekë ka traqa.

Atre hi ni laka, loi e tro ni a xome la huliwa ne pionie, ngo hnenge hna uthe lapan. Ame lo ajang, tre, troa canga öhnyi huliwa. Hnenge hna pane inine la aqane troa itö me salemë mo ngöne la itre xaa nöj. Celë hi matre, ame lo 1961, hnenge hna nyiqane huliwa e Hamburg, ngöne la hnë xepe hnei he ka tru ne Alema. Madrine catre ni troa huliwa, matre eni palahi a uthe la ijine tro ni a xome la huliwa ne pionie. Nemene la nyine tro ni a kuca?

Eni a olene koi Iehova ke, hnei Nyidrëti hna jëne la itre trejin, matre troa xatua ni troa amë panëne la huliwa i Nyidrë. Alanyimu la itre sineeng ka pionie, nge itre tulu ka lolo koi ni. Ketre, hnei Erich Mundt, ketre trejin ka hane mel e hnine la itre uma ne iaxösisi, hna ithuecatre koi ni matre tro palahi ni a mejiune koi Iehova. Öni nyidrëti ka hape, ame ngöne la uma ne iaxösisi, canga nanazije hi la itre trejin ka mejiune kowe la sipu trengecatre i angatr. Ngo ame la itre ka mejiune koi Iehova, tre, angatre hi la ka mele nyipici me ka ixatua ngöne la organizasio i Nyidrë.

Ketre, hnei Martin Poetzinger, ketre trejin ka huliwa ngöne la Lapa Ne Xomi Meköt, hna ithuecatre kowe la itre trejin ka hape, “Pëkö ketre ewekë ka sisitria hune la trengecatre i nyipunie!” Hnenge hna lapa mekun la itre hnei nyidrëti hna qaja. Thupene lai, hnenge hna nue la huliwang me xome la huliwa ne pionie lo Juun 1963. Atraqatre la madrineng! Thupene la lue treu, qëmekene tro ni a thele la ketre huliwa, hna könë ni troa hane pionie hut. Itre macatre thupen, hnei Iehova hmaca hna amanathithi ni. Hna hë ni troa hane sine lo Ini Ne Gileada naba 44.

Ame la ka ketri ni, tre, kolo hna qaja hnei Nathan Knorr me Lyman Swingle, ka hape, “the canga nuetrije kö la hnëqa i nyipunie.” Hnei nyidroti hna ithuecatre koi hun ka hape, ngacama jole ju hë, ngo loi e troa catr ngöne la hnëqa hun. Öni Knorr: “Nemene la hnei epuni hna troa goeën? Tro kö epuni a goeëne la aqane drone la traon, me itre neköi öni, me goeëne la itre atr ka puafala? Maine tro pe epuni a goeëne la itre sinöe, me itre iengen, me itre aqane hnyimahnyima ne la itre atr? Inine jë troa hnime la itre atr!” Ame la ketre drai, hnei Swingle hna qaja la kepin matre canga nuetrije pi la itre xan, la hnëqa i angatr. Hna ketri nyidrë, ame hnei nyidrëti hna treij. Hnei nyidrëti hna pane cil, matre köle la itre trenge timidra i nyidrë. Hna ketri ni hnene la cainöje i nyidrë. Xecie hnyawa koi ni laka, tha tro kö ni a akötrë Keriso me itre trejin me nyidrë.—Mat. 25:40.

Ame la eahuni a kapa la itre hnëqa hun, hnene la itre xaa trejin ka huliwa ngöne la Bethela, hna hnyingë huni la itre nöje hna isa upi huni kow. Hnei angatr hna qaja aloine la itre xaa nöj, utihë la eni a qaja ka hape: “Congo (Kinshasa).” Hnei angatr hna pane cil, me hape: “Öö, Congo! Epi tro Iehova a ceme eö!” Ame ngöne lo lai ijine cili, tru catre la itre jol ka traqa e Congo (Kinshasa). Kola qaja hnene la itre nuvel ka hape, nyimutre la itre atr ka isi me ka ihumuth. Ngo hnenge hna lapa mekun la itre ini hnenge hna kapa e Gileada. Ame lo Semitrepa 1967, hne huni hna isa kapa la itre pepa hna hamën kowe la itre ka sine la Ini Ne Gileada. Thupene lai, hnenge me Heinrich Dehnbostel, me Claude Lindsay, hna fek a tro Kinshasa, traon ka tru e Congo.

Ame la eahuni a traqa e Kinshasa, köni treu ne eahuni a pane inine la qene Wiwi. Thupene lai, hnei eahuni hna tro Lubumbashi, hna hën ekö ka hape, Elisabethville, ketre traon ezin e Zambie, götrane kolojë ne Congo. Hnei eahuni hna tro kowe la hnalapa ne la itre mesinare.

Pë palakö ka cainöj e Lubumbashi, matre thatre kö angatr e cili, la maca ka loi ne la Baselaia. Tru la madrine hun ke, alanyimu hë la itre atr ka ini tus. Hnei eahuni fe hna cainöj kowe la itre ka huliwa i mus me itre polis. Hetre metrötre i angatr kowe la Wesi Ula i Akötresie me kowe la huliwa ne cainöj. Ame la itre atr e cili, tre, ka qene Swahili. Celë hi matre, hnenge me Claude me Lindsay hna inine la qene hlapa i angatr. Thupene lai, hna upi huni kowe la ketre ekalesia ka qene Swahili.

Eje hi laka, tru catre la madrine hun, ngo tru catre fe la itre jol. Ame itre xaa ijin, hetre itre sooc me itre polis ka iji menu la kahaitr, nge kola akötrë hun me upezö huni menu. Ame la ketre drai ne icasikeu, hna traqa hnene la itre polis me itre kuqa i angatr. Hnei angatr hna othe la itre trejin trahmany me akalabusi hun. Hna alapa hun nge tha tro pi kö a cil utihë 10h e hej. Thupene lai, hna nue huni hmaca.

Ame lo 1969, hna upi ni troa iwai trootro. Ame ekö lo eni a thupëne la sirkoskripsio e Afrique, hnenge hna trongëne la itre gojeny gaa si trëtr me hnitr. Ame ngöne la ketre tribu, hnene la ithinene gutu me hanekön hna meköl fene la ibetreng. Mekune palahi ni lo itre hmakany laka,  tha fetra palakö la jö, nge itre eje fe hë a ihony. Madrine catre ni lo itre xaa hej laka, hnenge me itre xaa trejin hna lapa ezine eë, me ce ithanatane la itre hnei angatr hna melëne ngöne la nyipici.

Ame la ketre jol ka tru, tre, troa cile kowe la itre atr ka qaja ka hape, itre temoë i Iehova angatr, ngo itre atrene pe la gurup hna hape, Kitawala. * Ame la itre xan e angatr, tre, hetre ka xomi bapataiso, nge hna acili angatre fe troa qatre thup. Hna aceitunë angatr memine la itre ‘iwanaca hna juetrën’ e hnine la ekalesia. Ngo tha sihngödri kö angatr kowe la itre trejin. (Iuda 12) Hnei Iehova hna xometriji angatr qa hnine la ekalesia. Thupene lai, alanyimu la itre atr ka kapa la nyipici.

Ame lo 1971, hna upi ni kowe la bethela e Kinshasa. Nyimutre la itre huliwa hnenge hna kuca e cili. Hnenge hna huliwa ngöne la service du courrier biblique, me sipo itus kowe la itre ekalesia, me itre xaa huliwa ju kö. Ame ngöne la bethela, hnenge hna inine la aqane troa eköthe la huliwa ngöne la ketre nöj ka tru, ngacama pëkö ixatua. Ame itre xaa ijin, tha hna canga kapa kö hnene la itre ekalesia, la itre tusi hne huni hna iupi fë. Hna pane jëne avio, nge itre wiik ne pane amë ngöne he. Ngacama tru catre la itre jol, ngo ame pe, hne huni hna eatrëne la huliwa.

Hnenge hna haine la aqane hnëkëne hnene la itre trejin la itre asabele katru, ngacama tha tru kö hnei manie. Hnei angatr hna kuca la itre ita hmitrötr hnene la itre uma ne termite, me ewathe la itre ihaö ai elefa, matre troa kuci ita ne troa lapa. Hnei angatr hna xome la itre baabu matre troa kuca la itre laulau, me hetrën e koho hun hnei ixöe. Pine laka, pëkö fao nyine jeng, matre angatr a oth hnei kupeine sinöe. Thatreine kö ni troa xatua angatr. Eni pe hi a haine la inamacane ne la itre trejin, me aqane nyinyine i angatre la itre jol. Ka tru catr angatr koi ni. Ame lo kola upi ni kowe la ketre nöj, tru la hnenge hna meku angatr!

Ame lo 1974, hna upi ni a tro kowe la bethela e Nairobi (Kenya). Tru catre la huliwa hun e cili. Hnene la bethela e Kenya hna xomiujine la huliwa ne cainöj ngöne la 10 lao nöj. Hna lapa upi ni troa iwai ngöne la itre nöje cili, tune e Ethiopie. Ame e Ethiopie, hna akötrëne la itre trejin, nge nyimutre la itre jol hnei angatr hna cile kow. Ame itre xan, hna qanangazo angatr me akalabusin, nge hna humuthe la itre xan. Ngo hnei angatre palahi hna mele nyipici ke, ka catr la aqane imelekeu i angatr me Iehova, memine fe la itre xaa trejin.

Ame lo 1980, hna saze la meleng ke, hnenge hna faipoipo me Gail Matheson, qa Canada. Hnei nyio hna ce sine la Ini Ne Gileada. Hnei nyio hna icinyianyikeu. Hna upi Gail troa mesinare e Bolivie. Thupene la 12 lao macatre, hnei nyio hmaca hna iöhnyi e Neweyok. Thupene lai, hnei nyio hna faipoipo e Kenya. Eni a olene koi Gail ke, hnei nyiidroti palahi hna ce mekun me Iehova, me mejihnine la hna hetreny. Hnei Gail palahi hna ceme eni me xatua ni.

Ame lo 1986, hna upi ni troa xome la huliwa ne atre thupë sirkoskripsio. Ame ngöne la ijine cili, eni fe a hane sine la filial. Hnei nyio hna tro troa iwai ngöne la itre nöj hna thupën hnene la bethela e Kenya.

Mekune palahi ni lo eni a hnëkëne la asabele e Asmara (Érythrée) lo 1992; tha hna wathebone palakö la hmi së ngöne lo ijine cili. Hnei nyio hna öhnyi hnë asabele, ngo ame pe, ka dro nge tha ka mingöminge kö. Ame lo drai ne asabele, hnenge hna haine la aqane nyidrawane me amingömingöne la uma hnene la itre trejin. Hetre hnë asabele së hë ka mingöming, hnë tro sa atrunyi Iehova. Hnene la itre hnepe lapa hna traqa fë la itre imaano, matre troa amingömingöne la uma me juetrëne la itre xaa götrane gaa dro. Madrine  catre nyio troa sine la asabele celë memine la 1 279 lao atr ka hane traqa.

Hna saze hnyawa la mele i nyio hnene la huliwa ne atre thupë sirkoskripsio. Ame ngöne la caa wiik, nyio a tro koi nyimu nöj, nge isapengöne kö itre ej. Ame la ketre ijin, hnei nyio hna lapa ngöne la ketre uma ka tru me ka mingöming ezine la hnagejë. Nge ame ngöne la ketre ijin, nyio pena a lapa ngöne uma tol, nge nanyi la hnë tro agö qa ngöne la uma. Ngo tha celë kö la ka nyipiewekë. Ame la ka nyipiewekë, kolo hi lo itre hnei nyio hna melën ngöne la hna cainöj, memine la itre trejin ka catre huliwa me itre pionie. Ame la kola upi nyio kowe la ketre nöj, tru catre la hnei nyio hna meku angatr.

Ame ngöne lo itre macatre 1987 koi 1992, hna nue la huliwa ne cainöj ngöne la itre nöj hna thupën hnene la Bethela ne Kenya. Celë hi matre, hna xupe la itre xaa Bethela me itre xaa biero. Ame lo 1993, hna upi nyio troa huliwa ngöne la itre biero e Addis Abeba (Ethiopie). Ame ekö, hna wathebo huni troa huliwa i Akötresie, ngo ame enehila, hna nue hë la huliwa së.

Hnei Iehova hna amanathithine la huliwa së e Ethiopie. Nyimutre la itre trejin ka xome la huliwa ne pionie. Qaane lo 2012, tru catre la etrune la itre trejin ka xome la huliwa ne pionie lapa. Ketre, tru catre la ixatua hna hamën hnene la itre ka sine la itre ini hna eköthe hnene la organizasio i Iehova, matre hna xupe la 120 lao Uma Ne Baselaia. Ame lo 2004, hna hnen la Bethela ngöne la ketre uma. Nge hetre Uma Ne Baselaia ezin.

Nyimutre la itre trejin hnenge me Gail hna nyisineen e Ethiopie. Hna ketri nyio hnene la aqane loi thiina i angatr me ihnim. Ame enehila, nyio ha wezipo, matre hna upi nyio troa tro kowe la bethela e Europe. E cili, itre trejin a thupë nyio hnyawa. Ngo ame pe, tru catr la hnei nyio hna mekune la itre trejin e Ethiopie.

Hnei nyio hna öhne la aqane akökötrene Iehova la huliwa. (1 Kor. 3:6, 9) Ame lo eni a xötrei cainöj kowe la angetre Rwanda ka thele kopa e Congo, pë palakö trejin e Rwanda. Ame hë enehila, kola traqa koi 30 000 la etrune la itre trejin. Ame lo 1967, hna traqa koi 6 000 la etrune la itre trejin e Congo (Kinshasa). Ame hë enehila, kola traqa koi 230 000 la etrune la itre trejin, nge itre milio la itre atr ka sine la Drai Ne Amekunën lo 2018. Ame ngöne la itre nöj hna thupën ekö hnene la bethela ne Kenya, ase hë sasaithe la 100 000 la etrune la itre trejin.

Ame ngöne la 50 lao macatre ka ase hë, hnei Iehova hna xatua ni jëne la nöjei trejin, troa huliwa i Nyidrë ngöne la drai ka pexej. Eje hi laka, ka xoue atr palahi ni, ngo ame pe, hnenge hna inine troa mejiune koi Iehova. Hnene la hnenge hna melën e Afrique, hna xatua ni troa atreine xomihni ahoeany me mejihnine la hna hetreny. Hnenge me Gail hna haine la ihnimi ne la itre trejin, me aqane hnimi trenyiwa i angatr, me aqane cile i angatr kowe la itre jol ka tru, me aqane mejiune angatr koi Iehova. Tru catre la hni ne oleng koi angatr. Thatreine kö ni qaja la etrune la itre manathithi qaathei Iehova!—Sal. 37:4.