Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

“Tha Qa Kö La Fene La Baselaiang”

“Tha Qa Kö La Fene La Baselaiang”

“Traqa ni e celë fene thatraqane lai, mate tro ni a anyipicine la nyipici.”​—IOANE 18:37.

NYIMA: 15, 74

1, 2. (a) Pine nemene matre kola isazikeu la fene celë? (b) Nemene la itre hnying hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun celë?

HNENE la ketre trejine föe ne Europe ka qejepengöne la mele i eahlo ekö, hna hape, “Qane lo eni a co, eni palahi a öhne la itre ka huliwa thoi. Celë hi matre, xele hë ni ma wang la itre ka mus, eni pena a sajuëne la itre xa parti politik. Ketre, nyimutre la itre macatre ne eni a ce lapa memine la ketre terroriste.” Ketre trejin trahmanyi e Afrique du Sud a qaja la kepin matre ka isi angeic ekö. Öni angeic: “Ame koi ni, ka sisitria catre kö la tribung, matre hnenge hna lö hnine la kuci politik. Hna ini huni troa ihumuth me jaqa la itre ithupëjia hnei jo, tune la itre atrene la tribung ka sine la ketre parti politik.” Önine pena la ketre trejine föe ne Europe Centrale: “Ka iwangatrehmekunyi atr ni. Mething la itre trenyiwa me itre atr ka tha ce hmi kö me eni.”

2 Ame enehila, nyimutre la itre atr ka hane mekune tui angatr. Nge nyimutre la itre parti politik ka isi, matre troa hane mus. Celë hi matre, hnei politik matre kola isi hnene la itre atr. Ame ngöne la itre xa nöj, kola methinëne la itre trenyiwa. Ngo tha sesëkötre kö së, ke ase hë Tusi Hmitrötr perofetan ka hape, “tha ihnimi kö” la itre atr ngöne la itre drai hnapin. (2 Timoteo 3:1, 3) Pine nemene matre, kola casi la itre Keresiano, ngacama ka isazikeu la fen enehila? Ijije hi tro sa xomi ini qa ngöne la tulu i Iesu. Ame ngöne lo hneijine i nyidrë, hna aisane la itre atr hnei politik. Tro sa ce wang ngöne la tane mekun celë, la itre mekun ka sa la köni hnying celë: Pine nemene matre tha hane kö Iesu lö hnine la kuci politik? Nemene la aqane amamane Iesu laka, tha tro kö la nöje i Akötresieti a lö hnine la kuci politik? Nemene la aqane amamane Iesu laka, tha tro kö sa lö hnine la itre isi?

HNEI IESU KÖ HNA CE XÖLE MEMINE LA ITRE KA ISI PI NÖJ?

3, 4. (a) Nemene la hna ajane hnene la angetre Iuda ngöne lo hneijine i Iesu? (b) Nemene la thangane lai kowe la itretre drei Iesu?

3 Ame thene la angetre Iuda hna cainöje kow hnei Iesu, nyimutre la itre ka icilekeu memine la musi Roma, tune la itre zélote juif. Hnei angatr hna ukune la itre atr troa mekun tui angatr. Iuda la tane i angatr, nge ketre atre Galilaia angeic. Hnei angeice hna iaöne la itre xan, ngo tha nyipi mesia kö angeic. Öni Josèphe, ketre historien atre Iuda ka hape, hnei Iuda hna ukune la angetre Iuda troa icilekeu memine la musi Roma. Nge hnei angeice hna hëne la itre ka hamëne la hotr ka hape, “angetre nga.” Ngo, hna humuthi Iuda hnei angetre Roma. (Itre Huliwa 5:37) Ame pena lo itre xa zélote, hnei angatr hna isi me akötrëne la itre xan, matre troa eatrëne la itre aja i angatr.

4 Nyimutre thene la angetre Iuda ka lapa treqene la ijine troa traqa la Mesia. Ame koi angatr, tro la Mesia a thepe angatr qa ngöne la musi Roma, me acile hmaca la nöj e Isaraela. (Luka 2:38; 3:15) Hetre itre xan ka mekun ka hape, tro la Mesia a acile la ketre baselaia e Isaraela, nge troa bëek e cili hnene la angetre Iuda ka lapa ngöne la itre xa nöj. Ketre, hnei Ioane Bapataiso hna hane hnying koi Iesu ka hape: ‘Nyipëti hi, maine tro palakö huni a treqene la ketre?’ (Mataio 11:2, 3) Maine jë, Ioane a pi atre ka hape, hetre ketre atr kö ka troa amelene la angetre Iuda. Ame e thupen, hnene la lue atre dreng ka tro e Emao hna ixelë me Iesu, lo mele hmaca ha nyidrë. Nyidroti a mejiun laka, Iesu hi la ka troa amelene la angetre Isaraela. (E jë la Luka 24:21.) Ketre, önine la ange aposetolo koi Iesu: ‘Joxu fe, hape u, ijinë hë la tro cilieti a acile hmaca la baselaia kowe la angetre Isaraela?’—Itre Huliwa 1:6.

5. (a) Pine nemene matre, angetre Galilaia a ajane troa acili joxu Iesu? (b) Nemene la aqane amekötine Iesu la mekuna i angatr?

5 Ame kowe la angetre Iuda, Mesia la ka troa nyinyine la itre jol. Celë hi matre, angetre Galilaia a ajane troa acili joxu Iesu. Ame koi angatr, Iesu hi la ka ijij troa joxu ke, ka atreine ithanata nyidrë, nge nyidrëti a aloine la itre mec, me ithuane la itre ka mecijin. Kola hain hnene la nöj la Iesu a ithuane la 5 000 lao atr. Canga trotrohnine ju hi nyidrëti la aja i angatr. Öni Tusi Hmitrötr: ‘Ate kö Iesu laka tro angat’ a xome iele nyidë, troa acili joxu nyidë, ame hnei nyidëti hna tro casi hmaca kowe la wet.’ (Ioane 6:10-15) Ame hë la kola paatre trootro la aja ne la nöj troa acili joxu nyidrë, Iesu a amekötine jë la mekuna i angatr, me qejepengöne koi angatr la huliwa i nyidrë. Tha hnei nyidrëti kö hna traqa troa kapa la aja i angatr ngöne la götrane ngönetrei, ngo göne tro pe a cainöjëne la Baselaia i Akötresie. Öni nyidrë: ‘The huliwa kö thatraqane la xeni ka troa hnyeqet, ngo loi pe la xeni ka cile hut thatraqane la mele ka tha ase palua kö.’—Ioane 6:25-27.

6. Nemene la aqane amamane Iesu laka, tha ajane kö nyidrë troa lö hnine la kuci politik? (Wange ju la pane iatr.)

6 Qëmekene tro Iesu a mec, nyimutre la itretre drei nyidrë ka mekun ka hape, nyidrëti a troa Joxu e Ierusalema. Celë hi matre, hnei Iesu hna hamëne la ceitune la itre mina. Nyidrëti a ajane tro angatr a trotrohnin laka, tha celë kö lai ka troa traqa. Ame la ceitune cili, tre, kola qaja la “kete joxu,” ene Iesu, ka troa tro koi nyimu macatre. (Luka 19:11-13, 15) Ketre, ase hë Iesu qaja koi Ponetio Pilato, ketre gavena ne Roma ka hape, tha ka kuci politike kö nyidrë. Hnyinge jë hi Pilato ka hape: “Hape u, nyipëti la Joxu i angete Iuda?” (Ioane 18:33) Maine jë, Pilato a xou e tro Iesu a upe la angetre Isaraela troa icilekeu memine la musi Roma. Ngo öni Iesu e sa: “Tha qa kö la fene la baselaiang.” (Ioane 18:36) Haawe, tha ajane kö Iesu troa hane lö hnine la kuci politik. Ame la Baselaia i nyidrë, tre, ej e koho hnengödrai. Öni nyidrë, hnëqa i nyidrëti pe troa “anyipicine la nyipici.”—E jë la Ioane 18:37.

Hapeu, easë kö a mekun la itre jol ne la fen, maine lapa treqene pe la Baselaia i Akötresie? (Wange ju la paragarafe 7)

7. Pine nemene matre tha ka hmaloi kö troa xometrij qa kuhu hni së la aja troa lö hnine la kuci politik?

7 Trotrohnine hi Iesu la enyipiewekëne la hnëqa i nyidrë. Maine tro fe sa atrepengöne hnyawa la hnëqa së, tro hë së lai a xometrij qa kuhu hni së la aja troa lö hnine la kuci politik. Nyipici, tha ka hmaloi kö. Önine la ketre atre thupëne la sirkoskripsio ka hape, jole catr la aqane ujë ne la itre atrene la nöje i nyidrë ke, angatr a cilëgöline la nöj me qaja ka hape, troa tro loi la mele i angatr, e itre sipu atrene la nöj la ka mus. Öni nyidrë: “Eloine pe, hnene la itre trejin hna catre cainöjëne la maca ka loi ne la Baselaia, matre hetrenyi palahi la cas thei angatr. Angatr a mejiun laka, Akötresie la ka troa apatrene la itre huliwa thoi me itre xa jol hne së hna melën.”

THA HNEI IESU KÖ HNA LÖ HNINE LA KUCI POLITIK

8. Nemene la huliwa thoi hna kuca ngöne lo hneijine i Iesu?

8 Ame enehila, nyimutre la itre atr ka lö hnine la kuci politik ke, angatr a öhne la nöjei huliwa thoi. Ame ngöne lo hneijine i Iesu, itre atr a lö hnine la kuci politik ke, ketre jol ka tru la troa hamëne la hotr. Hnei Iuda atre Galilaia hna icilekeu memine la musi Roma ke, hnei angatr hna e la itre atr, matre troa thupën la aqane hamëne angatre la hotr. Nge nyimu hotr pena nyine hamën, tune la hotr göi dro me hnalapa. Ketre, ka atrekënö la itre xa telona. Ame itre xa ijin, angatr a nyithupene la itre gavena, matre troa cilëne la itre göhnë ka tru me thele manie. Tui Zakaio, ketre tane la itre telona e Ieriko, ka trenamo angeic ke, hnei angeic hna atrekënö la itre atr ne la nöj.—Luka 19:2, 8.

9, 10. (a) Nemene la aqane tupathi Iesu hnene la itre ithupëjia me nyidrë, troa lö hnine la politik? (b) Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la aqane sa i Iesu? (Wange ju la pane iatr.)

9 Hnene la itre ithupëjia me Iesu hna thele troa tupathi nyidrë, göne la aqane troa hamëne la hotr. Hnei angatr hna hnyingë nyidrëti la pengöne la “hote” nyine troa hamën hnene la angetre Iuda asë laka, isa ca denari. (E jë la Mataio 22:16-18.) Xele catr la angetre Iuda troa hamëne la hotr cili ke, kola amekunë angatr laka, angatre fene la musi angetre Roma. Ame lo ka thele troa tupathi Iesu tre, “angete Herodian,” ene lo itre ka sajuëne la politik i Heroda. Angatr a ajane tro Iesu a qaja ka hape, tha tro kö a hamëne la hotr. E cili, tro hë angatr a upezö nyidrë ka hape, ketre ithupëjia memine la musi Roma. Ngo maine tro pena Iesu a upe la itre atr troa hamëne la hotr, haawe, tha tro hmaca kö a drei nyidrë hnene la nöj. Matre nemene la hna kuca hnei Iesu?

10 Hnei Iesu hna thupën matre tha tro kö a lö hnine la jol cili. Öni nyidrë: “Hamënepi koi Kaisara la ite ewekë i Kaisara, nge koi Akötesie la ite ewekë i Akötesie.” (Mataio 22:21) Atre hi Iesu laka, ka atrekënö la itre telona. Ngo, ame la ka nyipiewekë koi nyidrë tre, ene la Baselaia i Akötresie ka troa nyinyine la itre jol. Ketre tulu lai koi së. Tha tro kö sa lö hnin maine sajuëne la kuci politik, ngacama ka lolo la ketre nge ngazo la ketre. Ame la itre Keresiano, tre, angatr a sajuëne la Baselaia i Akötresie memine la trengewekë i Nyidrë ka nyipici. Tha tro pi kö sa hane qeje mekun göne la itre huliwa thoi ne la itre ka kuci politik, me qeje gele angatr.—Mataio 6:33.

11. Nemene la aqane tro sa xatuane la itre xan, troa kuca la meköt?

11 Nyimutre la Itretre Anyipici Iehova ka xometrije la itre mekuna i angatr ekö göne la politik. Hane hi la ketre ceitun. Önine la ketre trejine föe qa Grande-Bretagne: “Qëmekene tro ni a atre la nyipici, hnenge hna ini ngöne la ketre uma ne ini ka tru. E cili, eni ha ajane troa kuci politik. Casi hi la hnenge hna ajan, ene la troa cilëgöline la itre ka wetrewetr ke, tru catre palaha la hna akötrë hun. Ngacama ka hun palahi ni ngöne la kola isi ithanata, ngo ame pe, hleuhleu catre ni. Tha trotrohnine kö ni laka, nyipiewekë troa xometrij la imethinë me iwangatrehmekunyi atr qa kuhu hning. Ngo ame la eni a nyiqane inine la Tusi Hmitrötr, eni ha öhn laka, loi e troa pane xometrij itre ej qa kuhu hning. Ketre trejine ka madra la ka xatua ni troa saze la aliene hning. Ame enehila, ketre pionie lapa hë ni ngöne la ekalesia ka qene hum, nge eni a cainöj kowe la nöjei atr asë.”

“LINE HMACA JU LA TAUA I ’Ö KOWE LA TENGEN”

12. Nemene la “leven” hna qaja hnei Iesu?

12 Ame ngöne lo hneijine i Iesu, itre hene ne hmi a sajuëne la itre ka kuci politik. Celë hi ka mama ngöne la ketre itus (La vie quotidienne en Palestine au temps de Jésus) lo kola hape, hna aisan la angetre Iuda ngöne la itre hmi, nge angatr a icilekeu ceitu me itre ka kuci politik. Celë hi matre, hnei Iesu hna hmekëne la itretre drei nyidrë, ka hape: “We nyipunie, wangejë la levene i angete faresaio, memine la levene i Heroda.” (Mareko 8:15) Ame la Iesu a qeje Heroda ke, maine jë nyidrëti a qaja la itre ka isigöli Heroda. Ame la ketre gurup tre, kolo itre Faresaio. Angatr a ajane tro la angetre Iuda a ketre sipu musinë angatre kö. Tune la hna qaja ngöne Mataio, hnei Iesu hna hmekëne la itretre drei nyidrë göne la angetre Sadukaio. Ketre gurupe lai ka cilëgöline la musi Roma ke, hna thue göhnë ka tru koi angatr. Thupene la hnene la nöj hna sipo Iesu troa joxu, hnei nyidrëti hna hmekëne la itretre drei nyidrë qa ngöne la “leven,” ene la itre ini qathene la köni gurupe cili.—Mataio 16:6, 12.

Hnei Iesu hna inine la itretre drei nyidrë ka hape, tha tro kö angatr a lö hnine la kuci politik

13, 14. (a) Pine nemene matre, isi me iakötrë la pune la huliwa thoi ne la hmi me politik? (b) Pine nemene matre tha tro pi kö sa isi, ngacama kola qanangazo së? (Wange ju la pane iatr.)

13 Ame la pune la kola ce xöle la hmi me politik tre, isi me iakötrë. Hnei Iesu hna inine la itretre drei nyidrë ka hape, tha tro kö angatr a lö hnine la kuci politik. Celë hi kepin matre, itre tane i angetre huj me itre Faresaio a thele troa humuthi Iesu. Angatr a xou tro la itre atr a drei Iesu me nuetriji angatr. E cili, tro ha pë mene i angatr ngöne la hmi me politik. Öni angatr: “Maine tro sha nue angeice tune lai; tro ha la nöjei ate asë a lapaune koi angeic; nge tro ha traqa angete Roma troa thapa la hne shë me nöje shë.” (Ioane 11:48) Celë hi matre, hnei Kaiafa, lo atre huuje ka sisitria, hna thele troa humuthi Iesu.—Ioane 11:49-53; 18:14.

14 Hnei Kaiafa hna treqene la kola jidr, matre troa upe la itre sooc troa othi Iesu. Ame pe, atre hë Iesu laka, angatr a thele troa humuthi nyidrë. Celë hi matre, ame ngöne lo pui ne xen tixenuë i nyidrë memine la ange aposetolo, hnei nyidrëti hna upi angatr troa xome la lue taua ke, hetre ini hnei nyidrëti hna troa hamë angatr. (Luka 22:36-38) Ame hë la kola jidr, hna traqa hnene la ka alanyim troa xölehuji Iesu. Tru la elëhni Peteru pine la aqane huliwa i angatr ka tha meköti kö. Angeic a uthe pi la taua me thupa la hnangenyë ne la ketre atr. (Ioane 18:10) Ngo öni Iesu koi Peteru: “Line hmaca ju la taua i ’ö kowe la tengen, ke ame angete xome la taua, te, tro ha meci hnei taua.” (Mataio 26:52, 53) Qëmekene troa traqa la itre atr troa othi Iesu, hnei nyidrëti hna thith, matre tha tro pi kö la itretre drei nyidrë a sine la fen. Nge celë hi lai ini hnei nyidrëti hna hamëne koi angatr. (E jë la Ioane 17:16.) Akötresieti hmekuje hi la ka troa apatrene la itre ka huliwa thoi.

15, 16. (a) Nemene la aqane xatuane la itre Keresiano hnene la Wesi Ula, matre tha tro kö a lö hnine la itre isi? (b) Nemene la hna goeëne hnei Iehova ngöne la fene enehila?

15 Casi hi la ini hna xom hnene lo trejine föe qa Europe du Sud, hna qaja ha e caha hun. Öni eahlo: “Thatreine kö la isi troa apatrene la itre ka huliwa thoi. Öhne hi ni laka, meci la pun kowe la itre atr ka isi. Nge ame itre xan, angatr a lapa fë trenge hni. Tru la madrineng ke, hnenge hna ini Tusi Hmitrötr. Atre hë ni laka, Akötresieti casi hi la ka troa amekötine la nöjei huliwa ka ngazo e celë fen. Nge 25 hë lao macatre enehila ne tro fë ni la maca cili.” Ame pena lo trejine trahmanyi qa Afrique du Sud, hnei nyidrëti hna nyihnane la jo i nyidrë hnene la ‘taua ne la ua,’ ene la Wesi Ula i Akötresie. (Efeso 6:17) Ame hë enehila, nyidrëti a cainöjëne la maca ne tingetinge kowe la nöjei atr asë, ngacama ka mele ju hë ngöne la ketre tribu. Nge ame la kola ketre Atre Anyipici Iehova hnene lo trejine föe ne Europe, hnei eahlo hna faipoipo memine la ketre trejin ka mele ngöne la ketre nöj hnei eahlo hna methinën ekö. Eje hi, hnene la köni trejin hna nue trengecatre troa saze ke, aja i angatr troa nyitipu Keriso.

16 Nyipiewekë troa saze tune lai! Tusi Hmitrötr a aceitunëne la fen memine la hnagejë ka holehol, nge thatreine kö troa haodrai. (Isaia 17:12; 57:20, 21; Hna Amamane 13:1) Eje hi, ka hetre ethane la politik kowe la mele ne la atr. Kola gomegome me isi. Ngo ame pe easë itre Keresiano, easa tingetinge me cas. Ngacama kola isa mel hnene la itre atr enehila, ngo madrine catre Iehova troa goeëne la nöje i Nyidrëti e cas.—E jë la Zefania 3:17.

17. (a) Nemene la köni ewekë ka troa xatua së troa cas? (b) Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la tane mekun thupen?

17 Ame ngöne la tane mekun celë, hne së hna ce wange la köni ewekë ka troa xatua së troa cas: (1) Atre hi së laka, Baselaia i Akötresie a troa amekötine la nöjei huliwa thoi, (2) tha easë kö a lö hnine la kuci politik, nge (3) tha easë kö a lö hnine la itre isi. Ngo ame pe, hetre ketre ewekë ka troa thë la casi së. Kola qaja la iwangatrehmekunyi atr. Ame ngöne la tane mekun thupen, tro sa ce wange la aqane troa thipetrije la iwangatrehmekunyi atr, tune lo itre pane Keresiano ekö.