1-2. Nemene la hna qaja hnene la ketre atre cinyihan, nge nemene la hne së hna troa ce wang?

 ITRE milio la itre atr enehila ka qaja ka hape, angatr a lapaune koi Iesu, ngo tha trongëne pe angatr la itre ini hnei nyidrëti hna hamën. (2 Tim. 4:3, 4) Önine la ketre ka cinyihan: “Maine troa traqa la ketre atr ka cainöj tui Iesu, . . . , hapeu, tro kö sa nuetriji nyidrë tune ekö? . . . Öni itre xan e sa ka hape: Eje hi.”

² Ame ngöne lo hneijine lo itre pane Keresiano, alanyimu lo itre ka dreng la itre ini Iesu, me öhne la itre iamamanyikeu i nyidrë. Ngo tha lapaune kö angatr koi nyidrë. Pine nemen? Ame ngöne la tane mekun hnapan, hne së hna ce wang lo foa lao kepin matre kola nuetriji Iesu hnei angetre Iudra. Ame ngöne la tane mekun celë, tro sa ce wang la foa lao xaa kepin. Tro fe sa ce wang la kepin matre kola xöjetrije la itretre drei Iesu enehila, memine la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iesu.

3. Pine nemene matre itre xan a wesitr göne la aqane ujë i Iesu?

³ Ame lo Iesu e celë fen, hnei nyidrëti hna ce mel memine la nöjei atr, tune la itre ka trenamo nge ka trene hnëqa ka tru. Ngo hnei nyidrëti fe hna cememine la itre ka pë ewekë me itre hna “wangacon.” Ketre, hnei Iesu hna hnime la itre hna hën ka hape, itre ka ngazo. Celë hi matre wesitr hnene la itre atr ka pi tru me pi mama. Ame la ketre ijin, hnei angatr hna hnyingëne la itretre dreng ka hape: “A hnauëne laka, nyipunieti a ce xen me iji me itretre hle mani me itre ka kuca la ngazo?”  Öni Iesu: “Tha nyipiewekë kö la droketre kowe la itre ka egöcatr, ngo koi itre wezipo. Nge celë hi matre, tha eni kö a hëne la itre ka meköt, ngo itre ka ngazo pe, matre troa ietra.”—Luka 5:29-32.

4. Maine ju, nemene la hna troa atre hnei angetre Iudra göne la Mesia, thenge la hna qaja hnei Isaia?

⁴ Nemene la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr? Qëmekene troa traqa hnene la Mesia, hnei Isaia hna perofetan ka hape, tha tro kö a kepe nyidrë hnene la itre atr. Öni Isaia: “Hna methinë nyidë me thipe tije hnei at . . . nge tune la ate hna juetë qëmeken; hna methinë nyidë, nge tha hne shë hna nyipin.” (Is. 53:3) Eje hi, tune la hna perofetan hnei Isaia, hna thipetrije la Mesia hnene la “ite atr.” Maine ju, tro la angetre Iudra ekö a atre laka, tro la itre atr a thipetriji Iesu.

5. Nemene la aqane goeëne la itre atr la itretre drei Iesu enehila?

⁵ Hapeu, hna traqa fe la jole celë enehila? Eje hi. Tru la madrinene la itre hene ne hmi troa kapa la itre atr ka hlemu, me trenamo, me itre ka inamacan, ngacama tha trongëne kö angatr la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr. Ketre, angatr a methinëne la itre hlue i Iehova ka thiina ka loi, nge ka trongëne la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr. Pine nemen? Pine laka, tha itre atr ka hlemu kö angatr e cailo fen. Ngo tune la hna qaja hnei Paulo, Akötresieti a iëne la “itre hna wangacon.” (1 Kor. 1:26-29) Ka sisitria catre koi Iehova la itre hlue i Nyidrë ka mele nyipici.

6. Nemene la hna qaja hnei Iesu ngöne Mataio 11:25, 26, nge nemene la aqane tro sa nyitipu nyidrë?

⁶ Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iehova? (E jë la Mataio 11:25, 26.) Tha tro kö sa nue la itre mekun ne la fen troa ajojezi së. Atre hi së laka, Iehova hmekuje hi a iëne la itre ka hetre hni ne ipië troa kuca la aja i Nyidrë. (Sal. 138:6) Pane mekune jë së la itre hna kuca hnei Iehova jëne la itre hlue i Nyidrë, ngacama tha itre ka inamacane kö angatr, nge hna wangacone hnei itre xan.

7. Pine nemene matre hnei Iesu hna qaja amamane la itre huliwa thoi ne la itre Faresaio, nge nemene la aqane ujë i angatr?

⁷ Tha hnei Iesu kö hna xou troa amekötin la itre hene ne hmi ke, tha hnei angatre kö hna inine la nöj la aqane troa atrunyi Iehova. Hnei nyidrëti hna qaja amamane la aqane huliwa thoi ne la itre Faresaio, nge angatr a wangatrune la itre hna majemine kuca göi tro wasi wanakoim, ngo tha thipëne pe angatr la itre keme me thine i angatr. (Mat. 15:1-11) Maine jë, hnene la aqane ujë i Iesu, matre kola sesëkötr hnene la itretre drei nyidrë. Öni angatr: “Atre fe hi nyipë laka, hna dreng akötrëne hnene la itre Faresaio lo trengewekë i nyipë?” Ngo öni Iesu: “Ame la nöjei feja hna tha traane hnei Kemeng e hnengödrai, tre tro ha feje trij. Nue angatre pi, ke itre tane ka timeke lai! Nge maine tro la timek a amamai gojenyi kowe la ketre timek, tro hë nyidroti lai a ce kei kowe la hnaop.” (Mat. 15:12-14) Hnei Iesu palahi hna qaja la nyipici, ngacama kola elëhni hnene la itre hene ne hmi.

8. Nemene la aqane amamane Iesu laka, tha Akötresieti kö a kapa la nöjei ini?

⁸ Hnei Iesu hna qaja amamane ka hape, hetrenyi la itre xaa ini ka thoi hna hamën. Tha hnei nyidrëti kö hna qaja ka hape, Akötresieti a kapa la nöjei ini. Ngo hnei Iesu pe hna qaja ka hape, nyimutre la itre atr ka troa trongëne la gojenyi ka isaisa, ene la jë ne tro kowe la mec. Nge xalaithe hi la itre ka troa trongëne la gojenyi ka ilitr, ene la jë ne tro kowe la mel. (Mat. 7:13, 14) Nyimutre la itre ka troa qaja ka hape, angatr a nyihlue i  Akötresie, ngo tha eje pe. Celë hi matre hnei Iesu hna hmekë së ka hape: “Wange kö la itre perofeta thoi ka traqa koi nyipunie kösë mamoe, ngo ame e kuhu hni, tre, itre luko ka pi öni. Tro nyipunieti a wangatrehmekunyi angatr jëne la itre thiina i angatr.”—Mat. 7:15-20.

9. Nemene la itre ini ka thoi hna qaja amamane hnei Iesu?

⁹ Nemene la hna qaja hnene la Tusi Hmitrötr? Ame ngöne la itre hna perofetan göne la Mesia, hna qaja ka hape, tro nyidrëti a catre huliwa ngöne la uma i Iehova. (Sal. 69:9; Ioane 2:14-17) Celë hi la hna kuca hnei Iesu ngöne lo nyidrëti a qaja amamane la itre ini ka thoi hna hamën. Ame kowe la itre Faresaio, e meci hë la atr ke, mele pe kö la u. Ngo hnei Iesu hna qaja ka hape, ame la itre ka mec, tre, angatr a meköl. (Ioane 11:11) Ame la itre Sadukaio ke, tha lapaune kö angatr kowe la melehmaca. Ngo hnei Iesu hna amele Lazaro, sinee i nyidrë. (Ioane 11:43, 44; Itre hu. 23:8) Ketre, ame kowe la itre Faresaio, Akötresieti la ka musinëne la mele së. Ngo öni Iesu ka hape, isa qanyi së kö iëne troa nyihlue i Akötresie maine tha nyihlue i Nyidrë.—Mat. 11:28.

10. Pine nemene matre itre xan a elëhni koi së?

¹⁰ Hapeu, hna traqa fe la jole celë enehila? Eje hi. Itre xan a xele ma drei së ke, jëne la Tusi Hmitrötr, easa jelethoine la itre ini hna hamën hnene la itre hmi. Ame la itre xaa hmi, angatr a qaja ka hape, Akötresieti a kuiën la itre atr ka ngazo e hnine la ifereno. Jëne la itre ini ka thoi cili, angatr a axouene me iaöne la itre atr. Ngo ame së itre hlue i Iehova, Akötresie ka ihnim, easa xatuane la itre atr me thepe angatr qa ngöne la itre ini ka thoi cili. Ketre, itre xaa hmi a qaja ka hape, e meci hë la atr ke, mele pe kö la u. Easë pe a qaja amamane kowe la itre atr laka, tha hna nyitrepene kö la ini cili hnei Tusi Hmitrötr. Tusi Hmitrötre pe a qaja ka hape, hetre melehmaca. Ketre, itre xaa hmi a inine la itre atr ka hape, ase hë cinyihane la pengöne la mele së elany. Ngo jëne la Tusi Hmitrötr, easa amamane kowe la itre atr laka, isa qanyi së kö ië ewekë, tune la troa nyihlue i Akötresie. Celë hi matre kola elëhni hnene la itre hene ne hmi!

11. Thenge la Ioane 8:45-47, nemene la hna ajane hnei Akötresie kowe la itre hlue i Nyidrë?

 ¹¹ Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iehova? Maine easa hniin la nyipici, easa mejiune me trongëne la hna qaja hnei Iehova e hnine la Tusi Hmitrötr. (E jë la Ioane 8:45-47.) Tha easë kö a tui Satana Diabolo. Easë pe a cile hut ngöne la nyipici, me catre trongëne la itre ini hne së hna kapa qaathei Iehova. (Ioane 8:44) Ketre, Akötresieti a ajane tro sa tui Iesu laka, tro sa “sisine la ngazo” me “hnine la loi.”—Rom. 12:9; Heb. 1:9.

12. Pine nemene matre alanyimu la angetre Iudra ka nuetriji Iesu?

¹² Pine nemene matre alanyimu la angetre Iudra ka nuetriji Iesu? Öni Paulo: “Easë pe a cainöjë Keriso hna humuth hune la sinöe, nge celë hi ewekë ka akeine la angetre Iudra.” (1 Kor. 1:23) Eje hi, nyimutre la angetre Iudra ka nuetriji Iesu, pine la aqane humuthi nyidrë. Ame koi angatr, tha nyidrëti kö la Mesia ke, hna humuthi nyidrë ceitu me ketre atr ka ngazo.—Deu. 21:22, 23.

13. Nemene la hna thëthëhmine hnene la itre ka nuetriji Iesu?

¹³ Ame la angetre Iudra ka nuetriji Iesu ke, thëthëhmine hë angatr laka, ka pë engazo i nyidrë, nge hna silitrengathoi nyidrë. Tha meköti kö troa uti sai nyidrë koi Hnaakootr Ka Tru. Hnene la itre atrene la Hnaakootr Ka Tru i angetre Iudra hna canga icasikeu, ngo tha trongëne pe angatr la itre hna amekötin. (Luka 22:54; Ioane 18:24) Ketre, tha loi kö la aqane ameköti Iesu hnei angatr. Nge hnei angetre iameköti “hna thele troa atë la thoi hui Iesu, göi troa humuthi nyidrë.” Pine laka, pëkö kepin troa humuthi Iesu, matre hnene la atre huuj ka sisitria hna thele troa iaö Iesu matre troa upezö nyidrë. Ketre huliwa lai ka isazikeu memine la hna qaja e hnine la Wathebo. (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64) Nge thupene la melehmaca i Iesu, hnei angetre iameköti hna hamën “la itre manie sileva ka tru” kowe la itre sooce i angetre Roma, matre troa thoi göne la ngönetrei Iesu ka paatr.—Mat. 28:11-15.

14. Nemene la hna perofetan göne la aqane meci ne la Mesia?

 ¹⁴ Nemene la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr? Ame ngöne la hneijine i Iesu, tha mekune kö la angetre Iudra laka, troa humuthe la Mesia. Ngo ase hë perofetan ka hape: “Hnei nyidëti hna nenge la mele i nyidë kowe la mec; nge hna ce e nyidëti memine la itete shashaith; nge hnei nyidëti hna ajöne la ngazo ne la ka ala nyimu, nge hna xëwe fë la itete shashaith.” (Is. 53:12) Haawe, tha ijije kö tro angatr a nuetriji Iesu hnene hi laka, hna humuthi nyidrëti ceitu me ketre atr ka ngazo.

15. Pine nemene matre itre xan a nuetriji Iehova enehila?

¹⁵ Hapeu, hna traqa fe la jole celë enehila? Eje hi! Tui Iesu, hna upezöne me silitrengathoi la itre hlue i Iehova enehila. Ame e Etazini ngöne la itre macatre 1930 me 1940, hna uti sane la itre trejin kowe la Hnaakootr Ka Tru pine la aqane hmi angatr. Nge tha loi kö la aqane amekötine la itre trejin hnene la atrene la Hnaakootr Ka Tru. Ame e Québec (Canada), hnene la hmi katolik me itre mus hna icilekeu memine la itre trejin. E cili, hna akalabusine la itre trejin ka cainöjëne la Baselaia i Akötresie. Ame pena e Alema, alanyimu la itre trejin nekötrahmany hna humuthe hnene la musi Nazi. Nge ame enehila, nyimutre la itre trejin e Russie hna akalabusin pine laka, hnei angatr hna tro fë la maca qa hnine la Tusi Hmitrötr. Ame kowe la musi Russie, itre trejin a icilekeu me angatr. E cili, hna wathebone la Tusi Hmitrötr ka hnyipixe qene Russe pine laka, ej a qatreng la ëje i Iehova.

16. Thenge la 1 Ioane 4:1, pine nemene matre tha tro kö sa drenge la itre trengathoi hna sile göne la itre hlue i Iehova?

¹⁶ Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iehova? Loi e tro sa ithele hnyawa. Ame ngöne la cainöje i Iesu hune la wetr, hnei nyidrëti hna hmekëne la itretre drei nyidrë ka hape, ‘troa silitrengathoi angatr pi nyidrë.’ (Mat. 5:11) Eje hi, Satana la qaane la itre trengathoi cili. Angeic a upe la itre ka icilekeu troa silitrengathoi së. (Hna ama. 12:9, 10) Ngo tha tro pi kö sa dreng, me nue itre ej troa axouenyi së me ananazijëne la lapaune së.—E jë la 1 Ioane 4:1.

17. Nemene la itre ewekë ka upe la itre xan troa nuetriji Iesu, qëmekene tro nyidrëti a mec?

¹⁷ Qëmekene tro Iesu a mec, hna nuaxöji nyidrë hnene la ketre aposetolo. Hnene fe la ketre aposetolo hna akönia qaja ka hape, thatre Iesu kö hnei angeic. Ame fe ngöne la jidri cili, hnene lo ala 12 lao aposetolo hna nuaxöji Iesu. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Ngo tha sesëkötre kö Iesu ke, ase hë nyidrëti perofetane lai. (Ioane 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Maine ju, tro itre xan a luelu me hape, ‘Maine celë hi aqane ujë ne la itre aposetolo i Iesu, tha ajane kö ni troa ketre atre drei nyidrë!’

18. Nemene la itre hna perofetan ka eatr qëmekene troa meci hnei Iesu?

¹⁸ Nemene la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr? Hnei Iehova hna perofetan ekö göne la Mesia laka, troa kuiëne la 30 lao manie sileva matre troa othi nyidrë. (Zaka. 11:12, 13) Celë hi lai hna kuca hnene la ketre sipu sinee i nyidrë. (Sal. 41:9) Ketre, hnei Zakaria hna perofetan ka hape: “Lepejë la ate thupë mamoe mate isa ijepi la nöjei mamoe.” (Zaka. 13:7) Maine ju, tha tro kö a athixötrëne la itre ka hnimi Iehova me Iesu, ngo tro pe a acatrene la lapaune i angatr.

19. Pine nemene matre tha sesëkötre kö la itre hlue i Iehova göne la itre ewekë ka traqa enehila?

¹⁹ Hapeu, hna traqa fe la jole celë enehila? Eje hi. Hnene la itre xaa hlue i Iehova  ka hlemu ekö hna nuetrije la nyipici, nge itre ka iamenumenu hë angatr enehila. Hnei angatr hna thele troa ajojezine la itre xan me silitrengathoi la itre hlue i Iehova ngöne la itre nuvel me Ëternet. Ngo tha hnene kö la itre ewekë cili hna sawa la itre hlue i Iehova troa catre mele nyipici. Eje hi, tha sesëkötre kö angatr ke, ase hë perofetane lai e hnine la Tusi Hmitrötr.—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö a athixötrë së hnene la itre ka trotrije la nyipici? (2 Timoteo 4:4, 5)

²⁰ Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa nuetriji Iehova? Loi e tro sa acatrene la lapaune së, me inine la Tusi Hmitrötr, me catre thith, me cainöj. (E jë la 2 Timoteo 4:4, 5.) Maine ka catrecatre la lapaune së, tha tro kö a ajojezi së hnene la itre trengathoi hna sile göne la itre hlue i Iehova. (Is. 28:16) Ketre, loi e tro sa acatrene la ihnimi së koi Iehova, me kowe la Trengewekë i Nyidrë, me kowe fe la itre trejin. E cili, tha tro kö sa nue la itre ka trotrije la nyipici troa athixötrë së.

21. Ngacama alanyimu la itre ka nuetriji Iesu, ngo nemene la hna kuca hnei itre xan?

²¹ Ame ngöne la hneijine la itre pane Keresiano, alanyimu la itre ka nuetriji Iesu. Ngo hetre itre xane fe ka catre lapaune koi Iesu me xötrethenge nyidrë, tune la ketre atrene la Hnaakootr Ka Tru i angetre Iudra, memine “la itretre huuj.” (Itre hu. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Ame fe enehila, itre milio la itre atr ka hane xötrethenge Iesu. Pine nemen? Pine laka, hnei angatr hna inine me hniin la itre nyipici qa hnine la Tusi Hmitrötr. Kola qaja e hnine la Tusi Hmitrötr: “Atraqate la tingetinge koi angete hnine la wathebo i cilie, nge pëkö nyine athixöte koi angat.”—Sal. 119:165.