1. Nemene la nyine tro la itre Keresiano a kuca matre traqa kowe la hna ie?

ITRE Keresiano a nyenyape ngöne la gojenyi ne tro kowe la mel. Ekö ju hë së ngöne la iwaja, ngo tha tro pi kö sa cil. Loi e tro sa traqa kowe la hna ie. Celë hi eamo hna hamën hnei Paulo kowe la itre Keresiano ne Filipi. Ame itre xan, ekö hë angatre nyihlue i Iehova. Ngo hnei Paulo hna upi angatr troa catr. Paulo a ajane tro angatr a nyitipu nyidrë, me “catre nyinyape troa kapa la thupen.”—Fil. 3:14.

2. Pine nemene matre hetre eloine la eamo i Paulo koi angetre Filipi?

² Hetre eloine la eamo i Paulo. Qaane lo kola acile la pane ekalesia, hnei angetre Filipi hna qanangazone la itre nyipi Keresiano. Hna nyiqane la icilekeu ngöne lo macatre 50, lo kola tro hnei Paulo me Sila troa cainöj e Filipi. Hnei nyidroti hna drengethenge Iehova, lo Nyidrëti a qaja ka hape: “Traqa pi e Makedonia.” (Itre hu. 16:9) E cili, hnei nyidroti hna cainöj koi Lidia. Hnei eahlo “hna drenge hnyawa, nge Iehova a fe la hni eahlo.” (Itre hu. 16:14) Maine ju, Lidia me itre sine lapa i eahlo a troa xomi bapataiso. Ngo hnei Diabolo hna icilekeu me angatr. Hnei Satana hna upe la itre atrene la nöj troa utisai Paulo me Sila, me silitrengathoi nyidro. Ame la pun, hna lep me akalabusi nyidro. Thupene lai, hna helë nyidro qa ngöne la traon. (Itre hu. 16:16-40) Hapeu, hnei nyidroti kö hna drei angatr? Ohea! Nge nemene la hna kuca hnene la itre pane Keresiano? Hnei angatr hna cile catr me xomihni! Eje hi, hna xatua angatr hnene la tulu i Paulo me Sila.

3. Nemene la hna atre hnei Paulo, nge nemene la itre hnying hne së hna troa ce wang?

³ Hnei Paulo hna cile catr me xomihni ahoean. (2 Kor. 4:16) Atre hi Paulo laka, loi e troa catre nyihlue i Iehova, matre traqa kowe la hna ie. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la tulu i Paulo? Nemene la itre tulu enehila ka amamane  laka, ijiji së fe hi troa cile kowe la nöjei jol? Nge nemene la aqane tro la mejiune së a xatua së troa cile catr?

4. Nemene la aqane catre nyihlue i Iehova hnei Paulo, ngacama tru catre la itre jol?

⁴ Pane mekune jë la itre hna kuca hnei Paulo ngöne lo nyidrëti a cinyiany koi angetre Filipi. Hna akalabusi Paulo ngöne la ketre uma e Roma, matre thatreine kö nyidrëti troa cainöj trootro ngöne la traon. Ame pe, hnei nyidrëti hna cainöj kowe la itre ka traqa troa wai nyidrë, me cinyianyi kowe la itre ekalesia. Ame fe enehila, jol kowe la itre xaa trejin troa trotrije la hnalapa, matre troa cainöj. Ame pe, angatr a cainöj kowe la itre atr ka traqa troa wai angatr. Angatre fe a cinyianyi tus kowe la itre atr hnei angatr hna thatreine troa iöhnyi memin.

5. Thenge la hna qaja ngöne Filipi 3:12-14, nemene la ka xatua Paulo troa cile catr me traqa kowe la hna ie?

⁵ Tha hnei Paulo kö hna nue la itre ewekë ka loi maine ka ngazo hnei nyidrëti hna kuca ekö, troa sewe nyidrëti troa nyihlue i Iehova. Ame koi nyidrë, nyipiewekë troa thëthëhmine “la itre ewekë [hna amë pe] e hutrö” me tro kowe la ‘itre ewekë hna qëmeke kow.’ (E jë la Filipi 3:12-14.) Nemene la itre ewekë ka troa ajeanyi Paulo qa ngöne la gojenyi ne tro kowe la mel? Ame la hnapan, tre, ketre atr ka hlemu Paulo thei angetre Iudra. Ngo hnei nyidrëti hna goeëne lai, “ceitu me itre hnasany.” (Fil. 3:3-8) Ame la hnaaluen, tre, hace catre nyidrë pine la hna akötrën ekö la itre Keresiano. Ngo ame pe, hnei nyidrëti palahi hna catre nyihlue i Iehova. Nge ame la hnaakönin, tre, ekö hë nyidrëti catre kuca la loi. Ngo tha hnei nyidrëti kö hna mekun troa nue la huliwa i Iehova. Nyimutre la itre jol hna cile kow hnei Paulo. Hna akalabusin me qanangazo nyidrë, me tranyi nyidrëti hnei etë, nge hna lö la he, me mecijin me pë iheetr. Ngo hnei Paulo palahi hna catre cainöj. (2 Kor. 11:23-27) Tru ju hë la itre jol me akötr, ngo hnei Paulo palahi hna catre nyihlue i Iehova. Haawe, loi e tro sa nyitipu nyidrë.

6. Nemene la itre “ewekë [hna amë pe] e hutrö” hne së hna thëthëmin?

⁶ Tune kaa la aqane tro sa nyitipu Paulo me “thëthëhmine la itre ewekë [hna amë pe] e hutrö”? Maine jë, hace me jol koi së pine la itre ewekë hne së hna kuca ekö. Ngo loi e tro sa inine me lapa mekune la mel hna huujën hnei Keriso. Maine tro sa inine la Tusi Hmitrötr me lapa mekune la itre hne së hna e, me catre thith thatraqane lai, tha tro hmaca kö sa hnehengazo menu pine la itre ngazo hna kuca ekö. Troa xecie koi së laka, ase hë Iehova köletrije la itre ngazo së ekö. Hanawang la ketre ini hna xom qaathei Paulo. Maine jë, hne së hna nue la ketre huliwa hna nyithupene hnyawa, matre tro pena a catre huliwa koi Iehova. Ngo hapeu, easë palakö a mekun la itre ewekë hne së hna troa hetreny, e hne së palahi hna huliwa i maseta? (Num. 11:4-6; Ate cai. 7:10) Ketre, ame “la itre ewekë [hna amë pe] e hutrö,” tre, kolo fe a qaja la itre hne së hna kuca ngöne la huliwa i Iehova, me itre jol hne së hna cile kow ekö. Ngo ame la easa lapa mekun la aqane xatua së ekö hnei Iehova, tre, kola acatrene la aqane imelekeu së me Nyidrë. Celë hi matre, tru palahi la aja së troa cile catr, me kuca la huliwa i Iehova.—1 Kor. 15:58.

7. Thenge la hna qaja ngöne 1 Korinito 9:24-27, nemene la nyine troa kuca matre troa traqa kowe la hna ie? Qaja jë la ketre ceitun.

⁷ Nyipici, trotrohnine hnyawa ha Paulo  la itre trengewekë i Iesu, ngöne lo nyidrëti a hape: “Isine jë.” (Luka 13:23, 24) Atre hi Paulo laka, nyipiewekë tro nyidrëti a catr tui Keriso. Celë hi matre, hnei nyidrëti hna aceitunëne la mele ne Keresiano memine la ketre iwaja. (E jë 1 Korinito 9:24-27.) Ame la ka nyenyap ke, pëkö itre xaa ewekë hnei angeic hna goeën. Angeice hi a goeëne la hna ie. Ngo hetre itre ewekë ka troa ajojezi angeic, tune la itre magazë. Hapeu, tro kö angeic a pane cile ngöne magazë? Ohea ke, aja i angeic troa traqa pa kowe la hna ie! Haawe, loi e tro sa neën me ananyine la itre ewekë ka troa ajeanyi së qa ngöne la gojenyi ne mel. Maine tro palahi sa nyitipune la aqane catre huliwa i Paulo koi Iehova, tro ha amanathithi së!

8. Nemene la köni ewekë hne së hna troa ce wang?

⁸ Tro sa ce wang la köni ewekë ka troa ananazijë së. Ame la hnapan, tha eatrëne ju kö la ewekë hne së hna lapa treqen. Ame la hnaaluen, easa kucakuca me uti ipië trootro. Nge ame la hnaakönin, easa cile kowe la itre jol ka cile hut. Ame pe, troa xatua së hnene la aqane cile catre la itre xan kowe la itre jol cili.—Fil. 3:17.

9. Nemene la ethane koi së, e tro sa trengeneune la ketre ewekë ka tha eatre palakö?

⁹ Tha eatrëne ju kö la ewekë hna lapa treqen. Easë asë hi a trengeneune la itre ewekë ka lolo hna thingehnaean hnei Iehova. Hnei Habakuka perofeta hna qaja koi Iehova ka hape, angeic a ajane tro Nyidrëti a apatrene la ngazo e Iuda. Öni Iehova, “teqene ju kö.” (Hab. 2:3) Eje hi laka, ame la easa trengeneune la ketre ewekë ka tha eatre palakö, tre, kola ananazijë së nge pëhë madrine së. (Ite edomë 13:12) Celë hi ka traqa kowe la itre xaa Keresiano lo macatre 1914. Nyimutre la itre hna iën ka mekun ka hape, tro angatr a mel ngöne la Paradraiso la macatre cili. Ngo hace catre angatr e thupen ke, tha hna eatrëne ju kö. Nemene la aqane cile angatr kowe la jol cili?

10. Nemene la hna kuca hnene la lue trefën, ngacama tha eatre kö la hna lapa treqen?

 ¹⁰ Hanawang la aqane cile kowe la jol cili hnene la lue Keresiano. Ame lo 1908, hna bapataiso Royal Spatz, nge 20 lao macatre i angeic. Xecie hnyawa koi angeic laka, angeice ha troa mel ngöne la Paradraiso. Ame lo 1911, hnei angeic hna sipo Pearl troa faipoipo me angeic. Öni angeic: “Hetre ewekë ka troa traqa e 1914. Matre ka loi e tro nyiso a canga faipoipo!” Ngo tha kapa ju kö nyidroti la mel e koho hnengödrai lo 1914. Hapeu, hnei nyidroti kö hna nue la jol cili troa sewe nyidro, troa nyenyape ngöne la gojenyi ne mel? Ohea. Caasi hi la hnei nyidroti hna goeën, ene la huliwa i Iehova. Hnei Royal me Pearl hna cile catr ngöne la gojenyi ne mel, me mele nyipici koi Iehova utihë la pun. Maine jë, easa lapa treqene la ijine tro Iehova a apatrene la itre ka adrone la ëje i Nyidrë, me amamane la musi Nyidrëti ka meköt, me eatrëne la itre hnei Nyidrëti hna thingehnaean. Tro kö itre ej a eatr elany, ngöne la ijin hna sa hnei Iehova. Haawe, catre pi së nyihlue i Akötresie me cile catr, ngacama tha eatre palakö la ewekë hne së hna lapa treqen.

11-12. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa catre nyihlue i Iehova, ngacama kucakuca ha së enehila? Qaja jë la ketre ceitun.

¹¹ Easa kucakuca me uti ipië trootro. Nyipici laka, loi e troa hetre trengecatrene la ka nyenyap. Ngo tha celë kö la ka xatua së troa lapaune koi Iehova me catre huliwa koi Nyidrë. Ame la itre ka kucakuca ke, aja i angatr troa hamëne koi Iehova la ka sisitria ngöne la mele i angatr. (2 Kor. 4:16) Hnei Arthur Secord, * ketre trejin ka 88 lao macatre, hna huliwa ngöne Bethela koi 55 lao macatre. Ngo kucakuca catre nyidrëti enehila. Ame la ketre drai, hna traqa hnene la ketre infirmière, matre troa nyihnyawa nyidrë. Önine la infirmière: “Arthur, nyipëti hi la ketre trejin ka huliwa catre koi Iehova.” Tha hnei Arthur kö hna lapa mekune la itre huliwa hna kuca ekö. Hnei nyidrëti hna xei me qaja koi angeic, ka hape: “Nyipici eö. Ngo ame la ka nyipiewekë, tre, ene la troa mele nyipici koi Iehova.”

¹² Maine jë, ekö hë së nyihlue i Iehova. Ngo easë ha kucakuca, matre tha ijiji së hë troa catre huliwa tune ekö. Tha tro pi sa hnehengazo. Ka tru koi Iehova la itre huliwa hne së hna kuca. Tru la madrine i Nyidrë ke, hne së hna catre nyihlue i Nyidrë. (Heb. 6:10) Ketre, ame la itre huliwa hne së hna kuca ekö ke, tha celë kö la ka  amamane la ihnimi së koi Iehova. Easa amamane la etrune la ihnimi së koi Nyidrë, ngöne la easa thiina ka loi, me kuca la hna atrein. (Kol. 3:23) Atre hi Iehova la itre ifego së, nge tha ajane kö Nyidrëti tro sa kuca la itre ewekë hne së hna thatrein.—Mar. 12:43, 44.

13. Nemene la aqane tro la tulu i Anatoly me Lidiya, a xatua së troa catre nyihlue i Iehova, ngacama tru catre la itre jol?

¹³ Itre jole ka cile hut. Nyimutre la itre jol hna cile kow hnene la itre trejin, nge itre macatre ne angatr a akötr. Hane hi la hna melën hnei Anatoly Melnik * qa Moldavie. Ame lo kola 12 lao macatre i nyidrë, hna akalabusin me upe la keme i nyidrë a tro Sibérie. Nanyi catre hë nyidrëti memine la fami nyidrë. Caa macatre thupen, hna hane fe upi Anatoly me thine i nyidrë me qaaqa i nyidrë a tro Sibérie. Ame la angatr a traqa e cili, hnei angatr hna trongë ihnadro koi 30 lao kilomet, matre troa sine la itre icasikeu ngöne la ketre tribu, nge hnötre catr. Thupene lai, köni macatre ne akalabusi Melnik, matre iananyi hë nyidrë me ifënekö i nyidrë memine la nekö i nyidrëti jajiny. Ngacama nyimu macatre ne akötr Anatoly me fami nyidrë, ngo hnei angatr palahi hna catre nyihlue i Iehova. Ame hë enehila, 82 lao macatre i nyidrë, nge nyidrëti a huliwa ngöne la filial e Asie centrale. Eje hi, loi e tro sa tui Anatoly me Lidiya, me catre huliwa i Iehova, ngacama ka hut la itre jol hne së hna cile kow.—Gal. 6:9.

14. Nemene la ka xatua Paulo matre troa traqa kowe la hna ie?

¹⁴ Xecie hnyawa koi Paulo laka, tro nyidrëti a traqa kowe la hna ie me mel. Paulo la ketre hna iën, matre hnei nyidrëti hna mejiune troa “kapa la thupen, ene la ihë i Akötresie.” Ngo, atre fe hi nyidrëti laka, nyipiewekë troa pane “catre nyinyap.” (Fil. 3:14) Celë hi matre, hnei Paulo hna hamëne la ketre ceitun, matre troa xatua angetre Filipi troa catre goeëne la hna ie.

15. Nemene la ceitun hna qaja hnei Paulo matre troa ithuecatre koi angetre Filipi troa “nyinyap”?

¹⁵ Hnei Paulo hna amexej koi angetre Filipi laka, hna ië angatr troa mel e koho hnengödrai. (Fil. 3:20) Hnauëne la nyidrëti a amekunëne lai koi angatr? Ame ngöne la ijine cili, kola thele hnene la itre atr troa cilëgöline la musi Roma ke, nyimutre  la itre eloine ej. * Ngo ame la itre hna iën ke, hetre Baselaia i angatre hë, nge ka sisitria catre kö. Nyimutre la itre eloine hna troa kapa qa ngön. Pine laka, itre atrene angatr la Baselaia ne hnengödrai, haawe, tha tro kö angatr a cilëgöline la musi angetre Roma, ka pëkö pengön! Celë hi kepin matre, Paulo a qaja koi angetre Filipi laka, loi e tro “la aqane ujë i [angatr] a ihmeku memine la maca ka loi göi Keriso.” (Fil. 1:27) Ame fe enehila, itre hna iën a amamai tulu. Angatr a catre thele troa kapa la edrö i angatr, ene la mel ka tha ase palua kö e koho hnengödrai.

16. Maine easa mejiune troa mel e koho hnengödrai maine e celë fen, ngo nemene la aqane tro sa xötrethenge la hna qaja ngöne Filipi 4:6, 7?

¹⁶ Maine easa troa mel e koho hnengödrai maine e celë fen, ngo loi e tro palahi sa thele troa traqa kowe la hna ie, me kapa la edrö së. Nyimutre ju hë la itre jol, ngo tha tro pi kö sa mekun lo itre ewekë hna kuca ekö. Tha tro kö la itre ewekë cili a sewe së troa catre nyihlue i Iehova. (Fil. 3:16) Ame itre xan, ekö hë angatr treqene la troa eatre la itre hna thingehnaean hnei Iehova. Ame itre xan, angatr a qatre trootro matre pëhë trengecatr. Ame pena itre xan, angatr a cile kowe la itre jol ka tru, nge kola icilekeu la itre mus. Ngo ‘tha tro kö sa hnehengazo.’ Loi e tro sa catre thith me xëwe koi Akötresie, nge tro kö Nyidrëti a hamë së la tingeting hna thatreine trotrohnin hnei atr.—E jë la Filipi 4:6, 7.

17. Nemene la hne së hna troa ce wang ngöne la ketre tane mekun?

¹⁷ Tune la ketre atr ka nyenyape catre ngöne la iwaja, matre traqa kowe la hna ie, ketre tune fe, loi e tro sa catre nyenyap ngöne la gojenyi ne tro kowe la mel. Easenyi hë matre traqa pi së kowe la hna ie. Easa troa kapa la itre manathith ka nyimutre hna thingehnaean hnei Iehova. Haawe, catre pi së enehila nge utihë la pun. Tro sa tune kaa? Tro pë hë la ketre tane mekun a xatua së troa atre la itre nyine tro sa amë panën ngöne la mele së, matre “atreine jë [së] tuluthe la ka nyipiewekë.”—Fil. 1:9, 10.