1919—Caa Hadredre Hë Lao Macatre
AME lo 1919, hna nyipune la Isi Ka Tru (hna hën ka hape, Pane Isi Ka Tru). Traqa koi foa lao macatre ne la isi celë. Itre macatre thupen, tha isi hë la itre nöj. Ame lo 18 Januare 1919, hna acile la Conférence de paix de Paris. Hnene la conférence cili hna kuca la Traité de Versailles. Celë hi lo ka nyipune la isi ne la itre Alliés me Alema. Hna sija la pepa celë lo 28 Juun 1919.
Hnene fe la Traité cili hna acile la ketre organizasio hna hape, Ligue des Nations. Ame la aja ne la organizasio cili, tre, troa “ce huliwa la itre nöj asë, nge tro fe a mele tingeting me lapa xetietë la nöjei atr e cailo fen.” Alanyimu la itre hmi ka sajuëne la Ligue. Hnene la Federal Council of the Churches of Christ e Amérique hna qaja ka hape, “celë hi ka nyihatrene la Baselaia i Akötresieti e celë fen.” Hnei angatr hna amamane laka, angatr a sajuëne la Ligue ngöne lo angatr a upe la itre xaa atr troa sine la Conférence de la paix de Paris. Hnene la ketre e angatr hna qaja ka hape, “kolo lai a nyiqane la ketre hneijine ka hnyipixe.”
Hna nyiqane la ketre hneijin, ngo tha hnene kö la itre atr ka sine la conférence cili. Ame lo 1919, hna akökötrene la huliwa ne cainöj, tha tune kö ekö. Hnei Iehova hna thue trengecatre kowe la nöje i Nyidrë, matre troa cainöj ngöne la fen asë. Ngo, loi e tro la Itretre Ini Tusi Hmitrötr a pane saze la ketre ewekë.
JOLE TROA AXECIË MEKUN
Hna amë la icasikeu hna kuca e nöjei macatre, matre troa iëne la itre ka troa elemekene la Watch Tower Bible and Tract Society lo 4 Januare 1919. Ame ngöne lo ijine cili, Joseph Franklin Rutherford la ka elemekene la nöje i Iehova. Hna akalabusi nyidrëti e Atlanta (Georgia), U.S.A. memine la sevene lao xaa trejin. Loi e tro la itre trejin a iën e troa saze maine nyihnane la itre atre elemekene hna akalabusin.
Ame lo Rutherford e hnine la kalabus, hnei nyidrëti hna hnehengazone la organizasio. Atre hi nyidrëti laka, hetre itre trejin ka mekune troa iëne la ketre atr matre troa perezida ne la organizasio. Celë hi matre, hnei nyidrëti hna cinyianyi tus kowe la itre asabele, me upi Evander Joel Coward troa perezida. Hnei Rutherford hna qeje Coward ka hape, ketre atr ka “menyik” nge “lapa pe hi” nyidrë. Ketre, nyidrëti a catre “mele nyipici kowe la Joxu.” Ngo, tha celë kö la hna ajane troa kuca
hnene la itre xaa trejin. Angatr a ajane troa uthe la icasikeu koi sikisi lao treu. Hna kapa hnene la itre ka cilëgöline la itre trejin. Ame la angatr a ithanatane la nyine troa kuca, hna elëhni hnene la itre xaa trejin.Thupene lai, hetre ketre ewekë ka traqa, nge öni Richard Harvey Barber ka hape, ‘ketre aqane troa sei jole lai.’ Hnene la ketre trejin hna qaja ka hape: “Thatreine kö ni ngöne la götrane cili, ngo ame pe, ka mele nyipici ni. Celë hi thiina lai hna ajane hnei Akötresie. Maine easa ajane troa mele nyipici koi Akötresie, loi e tro sa ië Rutherford hmaca matre troa perezida.”—Sal. 18:25.
Ame e thupen, hnei A. H. Macmillan, ketre trejin hna akalabusin, hna qaja ka hape, hnei Rutherford hna fenafena la qëhnelö ne la cellule i nyidrë me hape, “Goeëne la.” Thupene lai, hnei Rutherford hna hamë nyidrë la ketre tus. Canga trotrohnine hi Macmillan la hna cinyihan. Kola hape: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY (aqane hë William F. Hudgings ekö) ME SPILL ATRE ELEMEKENE KÖNI PANE MEKU NYIPUNIE.” Kola qaja ka hape, hna iëne hmaca la itre atre elemeken, nge Joseph Rutherford me William Van Amburgh la hna iën. Haawe, Rutherford palahi la perezida.
HNA NUE HMACA!
Ame lo kola lapa kalabusi hnene la 8 lao trejin, hnene la Itretre Ini Tusi Hmitrötr hna tro fë la ketre pétition, matre troa nue angatre pi qa kalabus. Tha ka hmaloi kö troa sipone kowe la itre atr troa sija la pétition. Ngo ame pe, hna sasaithe la 700 000 lao atr ka sija. Ame lo 26 Draihnacian Maac 1919, qëmekene troa hamëne la pétition kowe la itre mus, hna nue Rutherford memine la itre xaa atre elemekene qa kalabus.
Hnei Rutherford hna cile fë cainöj kowe la itre ka kepe nyidrë. Öni nyidrë: “Xecie hnyawa koi ni laka, hnene la jole cili hna hnëkë së kowe la itre xaa jol ka tru catre kö elany. . . . Tha hnei epuni kö hna isi matre troa nue hmaca la itre trejin qa kalabus. Tha celë kö la ka nyipiewekë. . . . Hnei epuni hna isi matre troa atrunyi Iehova, nge hna amanathithi epun.”
Ame ngöne la hnakootr, mama hnyawa hi laka, ce Iehova memine la itre trejin. Ame lo 14 Mei 1919, önine la hnaaluene hnakootr, ka hape: “Tha ka meköti kö la aqane ameköti angatr. Pine laka hna ië hna hnim, matre saze pi la hna amekötin.” Hna upezöne la itre trejin ka hape, hnei angatr hna kuca la itre ngazo ka tru. Maine tro hi a nue la ngazo i angatr, ngo tro palahi a hetrenyi la trengathoi cili ngöne la dossier i angatr. Tha hna upezö angatr hmaca kö. Celë hi matre, tha hna xome kö la hnëqa i Rutherford ne atre amekötin. Ijiji nyidrëti palahi troa cilëgöline la nöje i Iehova ngöne la Hnakootr Ka Tru ne Etazini. Nge celë hi hnei nyidrëti hna anyimua kuca.
KOLA CATRE CAINÖJ
Öni Macmillan: “Nyipiewekë tro sa kuca la ketre ewekë, qëmekene tro la Joxu a xomi së a tro hnengödrai eë. Hetre nyine tro sa kuca matre troa atre la mekuna ne la Joxu.”
Ngo tha hnene kö la itre trejin ne la hnalapa ne xomi meköt hna bëek troa kuca la huliwa hnei angatr hna kuca qaane ekö. Pine nemen? Pine laka ame lo kola akalabusi angatr, hna thë la itre masine nyine feja itus. Ame itre xan, kucakuca catr angatr, matre hnei angatr hna mekun laka, ase hë la huliwa ne cainöj.
Hapeu, hetre atr palakö ka ajane troa drenge la maca ne la Baselaia hna cainöjëne hnene la Itretre Ini Tusi Hmitrötr? Hnei Rutherford hna tro fë la ketre cainöj, matre troa sa la hnying celë. Hna fe koi nöjei atr asë. Öni Macmillan: “Maine pëkö ka traqa kowe la icasikeu, kolo lai a qaja ka hape, ase hë la huliwa ne cainöj.”
Haawe, ame lo 4 Sabath Mei 1919, ngacama wezipo catre hë Rutherford, ngo hnei nyidrëti hna cile fë la cainöj hna hape, “Un espoir pour l’humanité affligée” e Los Angeles (Californie). Hna traqa koi 3 500 lao atr ka sine la cainöje i nyidrë, nge itre hadredre la hna upe hmaca ke, pëhë göhnë e hnine la hnë icasikeu. Ame la drai thupen, traqa koi 1 500 lao atr ka hane sin. Mama hnyawa ha kowe la itre trejin laka, hetre itre atr palakö ka thel!
Ame la hna kuca hnene la itre trejin, tre, celë hi ka hnëkëne la huliwa ne cainöj ne la Itretre Anyipici Iehova utihë enehila.
HNA HNËKËNE KOI ELANY
Hna qaja ngöne la Ita Ne Thup ne 1 Ogas 1919 ka hape, ame ngöne la treu Semitrepa, kola troa kuca la ketre asabele ka tru e Cedar Point (Ohio). Öni Clarence B. Beaty, ketre thöth qa Missouri ka Ini Tusi Hmitrötr: “Atre asë hi së laka, loi e tro sa sine la asabele celë.
Tha mekune kö hun laka, troa traqa la ka alanyim. Hna sasaithe la 6 000 lao trejine ka traqa kowe la asabele. Ketre, madrine catre hun ke, ala 200 la ka xomi bapataiso ngöne la Lac Erie.Ame lo 5 Semitrepa 1919, ngöne la hnaafaifine lao drai ne asabele, hnei Rutherford hna cile fë la cainöj “Thatraqane La Itretre Ce Huliwa.” E cili, hnei nyidrëti hna amamane la zonal ka hnyipixe hna hape, L’Âge d’Or. * Ej a troa qaja “la itre nuvel ka sisitria, me amamane jëne la Tusi Hmitrötr, la kepin matre kola traqa la itre ewekë cili.”
Hna ithuecatre kowe la nöjei ka Ini Tusi Hmitrötr troa catre tro fë la zonal cili. Ame ngöne la ketre tus, hna qejepengöne la aqane trongene la huliwa. Kola hape: “Loi e tro la itre ka xomi bapataiso hë a mekun laka, ketre manathith ka tru la troa huliwa i Akötresie, me kuca asë la hna atreine matre troa catre cainöj kowe la fen asë.” Alanyimu la itre ka kapa la ihë cili me cainöj! Qaane lo Diseba, hna traqa koi 50 000 lao atr ka ajane la zonal cili ka hnyipixe.
Ame ngöne la pune la macatre 1919, hna saze la aqane eköthe la nöje i Iehova me thue trengecatre koi angatr. Ketre, hna eatrëne la itre xaa hna perofetan göne la itre drai hnapin. Tune la hna perofetan ngöne Malaki 3:1-4, hna tupath me nyidrawane la nöje i Akötresie. Hna thapa la nöje i Akötresie qa ngöne kalabus, ene “Babulona Atraqatr,” nge hnei Iesu hna acile “la hlue ka nyipici me ka inamacan.” * (Hna ama. 18:2, 4; Mat. 24:45) Haawe, ijije hë tro la Itretre Ini Tusi Hmitrötr a xome la huliwa hnei Iehova hna ahnithe koi angatr.
^ par. 22 Ame lo macatre 1937, hna saze la ëjene la zonal L’Âge d’Or (lo hna ujëne qene Drehu ka hape, Hmeke Jë! lo macatre 2018), matre tro pena a hën ka hape, Consolation. Qaane lo 1946, kola hën ka hape, Réveillez-vous!
^ par. 24 Wange ju la Ita Ne Thup ne 15 Julai 2013, g. 10-12, 21-23; Maac 2016, g. 29-31.