1. Pine nemen matre jole koi së e itre xaa ijine troa idrengethenge?

 HAPEU ka jole kö koi epun e itre xaa ijin troa idrengethenge? Celë fe hi ka traqa koi Dravita joxu. Matre, hnei angeic hna sipo Iehova ka hape: “Ahlëne jë e kuhu hning la aja troa drengethenge nyipë.” (Sal. 51:​12, NWT) Ngacama tru la ihnimi angeic koi Akötresie, ngo jole koi angeic e itre xaa ijin troa drengethenge Nyidrë. Ceitu së fe hi me Dravita. Pine nemen? Ame la hnapan, ke itre atr ka ngazo së, matre canga tro hi sa tha idrei. Ame la hnaaluen, ke Satana palahi a uku së troa icilekeu me Iehova, tui angeic. (2 Kor. 11:3) Ame la hnaakönin, ke hna haöthe la fen hnene la itre mekun ka icilekeu, ene “la aqane waiewekë ka ej thene la itre ka tha idrei.” (Efe. 2:2) Celë hi matre, loi e tro sa isi memine la pengö së ka ngazo, me cile koi Satana memine la fen i angeic ka uku së troa tha idrei. Nyipiewekë tro fe sa drengethenge Iehova memine la itre atr hnei Nyidrëti hna nue troa musi koi së.

2. Kola hapeue la troa ‘canga idrengethenge’? (Iakobo 3:​17)

² E jë la Iakobo 3:​17. Jëne la uati hmitrötr, öni Iakobo ka hape, ame la itre atr ka inamacan, ke ka ‘canga idrengethenge.’ Kola hapeue lai? Loi e tro sa hetre aja troa drengethenge la itre atr hnei Iehova hna nue troa musi koi së. Ngo, tha kolo kö lai a qaja ka hape, tro sa drengethenge la ketre atr ka uku së troa ena la itre wathebo i Nyidrë.​—Itre hu. 4:​18-​20.

3. Hnauëne laka, ka nyipiewekë koi Iehova tro sa drengethenge la itre atr ka trene mus?

³ Canga tro hi sa drengethenge Iehova hune la ketre atr, ke ka pexej la itre wathebo i Nyidrë. (Sal. 19:7) Tha ka ceitune kö memine la itre wathebo i atr. Ame pe, Iehova a upi së troa drengethenge la itre kem me thine së, itre mus, me itre qatre thup. (Ite edomë 6:​20; 1 Thes. 5:​12; 1 Pet. 2:​13, 14) Ame  la easa drengethenge angatr, ke easë hi lai a drengethenge Iehova. Tro sa ce wange la aqane tro sa drengethenge la itre atr hnei Iehova hna nue troa musi koi së, ngacama tha ka hmaloi kö troa drengethenge la itre hnei angatr hna amekötin.

4. Hnauëne laka, alanyimu la itre jeune ka tha drei kem me thin?

⁴ Ame enehila, tru la itre jeune ka “tha drei keme me thin.” (2 Tim. 3:​1, 2) Pine nemen? Ame la itre xaa nekönatr, angatr a qaja ka hape, ka mele thoi la itre kem me thin, ke nyidroti a upi angatr troa kuca la ketre ewekë, nge tha kuca pe nyidro. Ame pena la itre xan, angatr a mekun ka hape, saze hë la itre hnedrai, nge catre palaha la itre eamo i kem me thin. Hapeu, celë fe hi mekuna i epun, itre jeune? Alanyimu la itre jeune ka mekun ka hape, jole pi hë troa trongëne la eamo i Iehova celë, ka hape: “Drengethenge ju la itre keme me thine i nyipunie thenge la aja i Akötresie, celë hi meköt.” (Efe. 6:1) Nemene la ka troa xatua epun?

5. Hnauëne laka, Iesu la ketre tulu ne idrengethenge kowe la itre jeunes? (Luka 2:​46-​52)

⁵ Tro epuni a inine la idrengethenge e hnei epuni a xötrethenge la tulu i Iesu. (1 Pet. 2:​21-​24) Ka pexeje nyidrë, nge tha ka pexeje kö la kem me thine i nyidrë. Ngo hnei Iesu palahi hna metrötrë nyidro, ngacama hnei nyidroti hna hane tria, me tha trotrohni nyidrë. (Eso. 20:12) Tro sa ce wange la ka traqa lo Iesu a 12 lao macatre. (E jë la Luka 2:​46-​52.) Thupene la Paseka, hnene la kem me thine i Iesu hna thëthëhmi nyidrë la kola bëek qa Ierusalema. Maine ju, qëmekene troa tro, tro hi nyidroti a pane wange ka hape, itre haanekönatr asë kö la. Ame hë la nyidroti a öhnyi Iesu, hnei Maria hna qaja koi Iesu ka hape, seseu catr nyidro pi angeic! Maine ju, tro hi Iesu a qaja koi nyidro ka hape, “Tha zönge kö.” Ngo tha celë kö hnei nyidrëti hna qaja. Hnei nyidrëti pe hna sa amenyikene koi nyidro. Ngacama “tha trotrohnine pi kö nyidroti la hnei [nyidrë] hna qaja,”ngo hnei “[nyidrë] pala hi a catre drengethenge nyidro.”

6-7. Nemene la ka troa xatuane la itre jeune troa drengethenge la itre kem me thine i angatr?

⁶ Itre jeune fe, jole kö koi epun troa drengethenge la kem me thin i epun, la nyidro a tria me tha trotrohni epun? Nemene la ka troa xatua epun? Ame la hnapan, ke troa mekun la thangane koi Iehova la epuni a idrengethenge. Öni Tusi Hmitrötr, ame la epuni a drengethenge nyidro, ke epuni hi lai a “amadrinë Joxu.” (Kol. 3:​20) Atre hi Iehova laka, ame itre xaa ijin, tha trotrohni epuni kö hnei nyidro, nge tha ka loi kö la itre xaa wathebo i nyidroti koi epun. Ngo, ame la epuni a drengethenge nyidro, ke Nyidrëti a madrin.

⁷ Ame la hnaaluen, mekune jë la thangane kowe la kem me thine i epun la epun a idrengethenge. Ame la epuni a drengethenge nyidro, ke nyidroti a madrin, nge hmaloi hë koi nyidro troa mejiune koi epun. (Ite edomë 23:​22-​25) Kolo fe lai a acatrene la ihnimi epun koi nyidro. Öni Alexandre, ketre trejin ne Belgique ka hape, “Ame la eni a nyiqane kuca la hnei kaka me nenë hna upi ni, ke kösë catrecatre hë la imelekeung me nyidro. Epe catre hë ni koi nyidro nge eahuni a madrin.” b Ame la hnaakönin, ke e tro epuni a idrengethenge enehila, ke kola ini epuni troa idrengethenge elany. Öni Paulo, ka mel e Brésil ka hape, “Pine laka, hnenge hna inine troa drengethenge kaka me nenë, matre hmaloi hë koi ni troa  drengethenge Iehova me itre ka trene mus.” Tusi Hmitrötre fe a qaja la enyipiewekëne troa drengethenge la itre kem me thin. Kola hape: “Jëne manathithi lai koi nyipunie, nge tro hë nyipunie a mel aqeany hune la ihnadro.”​—Efe. 6:​2, 3.

8. Hnauëne la itre xaa jeune a drengethenge la itre kem me thine i angatr?

⁸ Alanyimu la itre jeune ka öhne laka, lolo catr la mele i angatr la angatr a dreng la itre kem me thine i angatr. Ka tui Luiza qa Brésil. Ame lo xötrei, tha trotrohnine kö Luiza la kepin matre xele kö la kem me thine i angeic tro angeic a hetre telefon. Ame pena la itre sine xötre i angeic, ke hetre telefon i angatr asë hi. Ngo e thupen, trotrohnine hë angeic laka, aja i nyidroti troa thupë angeic. Öni angeic, “Eni a öhn enehila laka, ame la eni a drengethenge kaka me nenë, ke tha kolo kö a hnöthe la meleng, ngo kolo pe a thupë ni.” Ame Elizabeth ka mel e Etazini, ke jole palahi koi angeic troa drei kem me thin. Ngo öni angeic, “E tha trotrohnine kö ni la kepin matre kaka me nenë a acile la ketre wathebo, eni hmaca mekun la itre thangane ka loi lo eni a idrengethenge ekö.” Öni Monica ka mel e Arménie ka hape, ka madrine palahi angeic la angeic a drengethenge.

9. Nemene la aqane goeën itre xan la itre wathebo hna acile hnene “la itre mus”?

⁹ Alanyimu la itre atr ka mekun ka hape, ka nyipiewekë “la itre mus,” nge loi e troa drengethenge la itre xaa wathebo hna acil. (Rom. 13:1) Ngo, ame itre xan, xele kö angatr ma drengethenge la ketre wathebo e tha ka loi kö koi angatr, maine tha ka meköti kö. Tune la troa nyithupene impôt. Ame ngöne la ketre nöj e Europe, alanyim la itre ka mekun ka hape, “tha ka ngazo kö troa xele ma nyithupene impôt.” Celë hi matre ame ngöne la nöje cili, tha ka nyithupen impôt kö la itre xan.

10. Pine nemene matre easa drengethenge la ketre wathebo ngacama tha aja i easë kö?

¹⁰ Tusi Hmitrötr a qaja ka hape, itre mus a akötrë së, ke itre ej fene la ime i Satana, nge easenyi hë troa apatrene itre ej. (Sal. 110:​5, 6; Ate cai. 8:9; Luka 4:​5, 6) Ngo, Tusi Hmitrötre fe a qaja ka hape, “ame la atre icilekeu me mus, angeic a cile kowe la hna amekötine hnei Akötresie.” Hnei Akötresie hna nue la itre mus troa cil enehila, matre tha tro kö a zikoziko la nöj. Celë hi matre, easa drengethenge la itre mus, e tha ka icilekeu kö memine la aja i Akötresie. Nge easa hamëne koi angatr “la itre ewekë hnei angatre hna amekötin,” tune la mani, la metrötr memine la idrengethenge. (Rom. 13:​1-7) Maine jë easa mekune ka hape, tha ka meköti kö la ketre wathebo maine kola hnöthe la mele së. Ngo easa drengethenge, ke Iehova la ka upi easë troa drengethenge la itre mus, e tha ka icilekeu kö memine la itre wathebo i Nyidrë.​—Itre hu. 5:​29.

11-12. Nemene la hnei Iosefa me Maria hna kuca matre trongëne la hna amekötine hnei Auguso, nge nemene la thangan? (Luka 2:​1-6) (Goeëne ju fe la itre iatr.)

 ¹¹ Tru la itre ini hne së hna xome qaathei Iosefa me Maria, ke hnei nyidro hna drengethenge la itre mus, ngacama tha ka hmaloi kö. (E jë la Luka 2:​1-6.) Easenyi catre hë troa mala la upune i Maria, nge hnei Kaisara Auguso hna amekötin troa e la etrune la nöjei atr asë e cailo fen. Nemene la nyine tro Iosefa me Maria a kuca? Loi e tro nyidroti a tro Bethelema. Traqa koi 150 lao kilomet qa cili a tro Bethelema, nge tru hnei sasala ngöne la gojeny. Nge, tha ka loi kö la gojeny koi Maria me kowe la nekönatr hna troa hnahon. Tro jë a tune kaa, e traqa ju cil la upune i Maria e kuhu gojeny? Tha ketre nekönatre menu kö la hnei Maria hna troa hnahon, ngo Mesia. Hapeu, ijiji nyidroti kö troa ena la wathebo i Auguso?

¹² Pëkö ka sewe Iosefa me Maria troa drengethenge la wathebo i Kaisara. Hnei Iehova hna amanathithine la idrengethenge i nyidro. Traqa ju kö Maria e Bethelema, nge ka egöcatre la nekönatr la kola hnahon. Ketre, jëne Maria, hna eatr la itre hna perofetan hnei Tusi Hmitrötr!​—Mika 5:2.

13. Hnauëne laka, itre trejine fe a kepe thangane la easa drengethenge la itre mus?

¹³ Ame la easa drengethenge la itre mus, tha easë casi kö la ka kepe thangan, ngo itre trejine fe. Kola hapeue lai? Ame la easa idrengethenge, tha tro kö la musi a tranyi së. (Rom. 13:4) Ketre, kolo mina fe a ukune la itre mus troa wangaloine la itre Temoë Iehova. Ame ekö e Nigéria, hnene la itre sooc hna lö hnine la Uma Ne Baselaia ngöne la ijine icasikeu. Angatr a thel la itre ka icilekeu me itre ka xel ma nyithupene impôt. Ngo, hnene la tane i angatr hna canga upi angatr qa ngöne la Uma Ne Baselaia. Öni nyidrë koi angatr: “Ame la itre Temoë Iehova, ke ka nyithupei impôt palahi.” Ame la epuni a drengethenge la wathebo, ke epuni hi lai a kuca matre tro palahi a qaja aloine la itre Temoë Iehova, nge celë hi ka troa thupëne la mele ne la itre trejin elany.​—Mat. 5:​16.

14. Nemene la ka xatua Joanna troa ‘canga drengethenge’ la itre mus?

 ¹⁴ Ame itre xaa ijin, jole koi së troa drengethenge la itre mus. Öni Joanna ka mel e Etazini ka hape, “Jole catre koi ni troa drengethenge la itre mus, ke hnei angatr hna qanangazone la itre xaa atrene la faming.” Ngo, hnei Joanna hna isine troa saze la aqane goeëne angeic la itre mus. Ame la pane ewekë hnei angeic hna kuca, ke tha tro hmaca kö a e la itre hna qaja ngöne la itre réseaux sociaux la kola qaja angazone la itre mus. (Ite edomë 20:3) Ame la hnaaluen, hnei angeic hna sipo Iehova troa xatua angeic troa catre lapaune koi Nyidrë, hune la troa treqene tro la itre mus a nyinyine la itre jol. (Sal. 9:​9, 10) Ame la hnaakönin, hnei angeic hna e ngöne la itre itusi së la itre trepene meköt ka amamane laka, tha tro kö a lö hnine la politik. (Ioane 17:16) Pine laka, Joanna a metrötrën me drengethenge la itre mus, matre madrin me tingetinge hë la mele i angeic enehila.

15. Pine nemen matre jole troa drengethenge la itre hna amekötine hnene la organizasio i Iehova?

¹⁵ Iehova a upi së troa ‘drengethenge la itre ka elemeken’ ngöne la ekalesia. (Heb. 13:17) Ka pexej la Joxu së Iesu, ngo ame la itre trejin hnei nyidrëti hna acil, ke itre ka tha pexeje kö. Tha ka hmaloi kö troa drengethenge angatr la angatr a upi së troa kuca la ketre ewekë, nge tha aja i easë kö. Ame la ketre ijin, hnei Peteru fe hna hmitr troa drengethenge la ketre hna amekötin. Hnene la ketre angela hna upi angeic troa öni la itre öni hna wathebon hnene la Wathebo i Mose. Ngo, akönia xele Peteru troa kuca la hna upi angeic hnene la angela. (Itre hu. 10:​9-​16) Pine nemen? Pine laka, ame koi angeic, tha ka loi kö la hna qaja hnene la angela. Tha hane fe kö angeic kuca tune lai ngöne la mele i angeic. Maine ka jole koi Peteru troa drengethenge la itre hna amekötine hnene la ketre angela ka pexej, nga the qaja palaha koi së troa drengethenge la itre hna amekötine hnene la itre trejin ka tha pexeje kö!

16. Ngacama ame koi Paulo, tha ka meköti kö la itre hna amekötin, ngo nemene la hnei angeic hna kuca? (Itre Huliwa 21:​23, 24, 26)

¹⁶ Ngacama ame koi Paulo, tha ka meköti kö la itre xaa hna amekötin, ngo hnei angeic hna ‘canga drengethenge.’ Hnene la itre keresiano ne Iudra hna drenge gojenyine laka, Paulo a “silitrengathoi Mose me inine lai kowe la angetre Iudra ka mel ngöne la itre xa nöj,” nge tha angeic kö a metrötrëne la Wathebo cili. (Itre hu. 21:21) Matre hnene la itre qatre thup ne Ierusalema hna upi angeic troa ce tro memine la foa lao trahmany kowe la uma ne hmi matre ahmitrötrë angatr thenge la Wathebo i Mose. Atre hi Paulo laka, tha tro hmaca fe kö la itre keresiano a trongëne la Wathebo, nge pëkö ngazo hnei angeic hna kuca. Ngo hnei angeice hna canga idrengethenge. “Ame hë la drai thupen, hnei Paulo hna xomi angatr me ce ahmitrötrë angatre me angeic thenge lo hna majemin.” (E jë la Itre Huliwa 21:​23, 24, 26.) Ame la angeic a canga drengethenge, angeice hi lai a acatrene la cas ne la ekalesia.​—Rom. 14:​19, 21.

17. Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la hna melëne hnei Stéphanie?

¹⁷ Tro sa ce wange la hna melëne hnei Stéphanie. Jole koi angeic troa kapa la mekun hna xome hnene la itre trejin ka elemeken la huliwa ne cainöj ngöne la nöje i angeic. Angeic me föi angeic ngöne la ketre gurup ka cainöj ngöne la ketre qene hlapa, nge madrine catre nyidro. Ngo hnene la Bethela hna apëne la gurupe cili me upi nyidro kowe la ekalesia ka qaja la qene hlapa i nyidro. Öni Stéphanie: “Tha madrine kö ni.  Ame koi ni, pëkö huliwa ngöne la qene hlapa i nyio.” Ngo hnei angeic hna drengethenge la hna amekötin. Öni angeic: “Eni a öhne e thupen laka, hetre eloine la mekune cili. Ame ngöne la ekalesia, alanyimu la itre trejin ka hmi cas, pëkö fami angatr ngöne la nyipici. Matre nyio pë hë la fami angatr. Hnenge fe hna xatuane la ketre trejin föe ka nanazij. Nge hetre ijinenge hë troa ini Tusi cas.” Öni angeic hmaca, “Tingetinge la mekunang, ke hnenge hna isine troa drengethenge la hna amekötin.”

18. Nemene la itre manathith hne së hna troa kapa e tro sa idrengethenge?

¹⁸ Loi e tro sa inine troa idrengethenge. Hnei Iesu “hna inine troa idrengethenge, jëne la itre [akötr] hnei nyidrë hna melën.” (Heb. 5:8) Tui Iesu, easa inin troa idrengethenge ngöne la itre ijine jol. Ame ngöne lo kola nyiqane la meci COVID-19, hna amekötine ka hape, tha tro hmaca kö a icasikeu ngöne la itre Uma Ne Baselaia, me cainöj ngöne la itre hnalapa trootro. Hapeu, jole kö koi epun troa idrengethenge? Öhne hi epun laka, hnene la idrengethenge i epun matre hna thupëne la mele i epun, hna acatrene la cas ne la ekalesia, me amadrinë Iehova. Ame enehila, ka hnëkë hnyawa easë troa drengethenge la itre hna amekötine hna troa hamën ngöne la ijine akötr atraqatr. Tro hi easë a mel e cili, e tro sa idrengethenge!​—Iobu 36:11.

19. Pine nemene matre loi e tro sa idrengethenge?

¹⁹ Ame ngöne la tane mekun celë, hne së hna ce wang la itre manathith hne së hna troa kapa e tro sa idrengethenge. Ngo ame la nyipi kepin matre easa drengethenge Iehova ke, tru la ihnimi së koi Nyidrë, nge aja së troa amadrinë Nyidrë. (1 Ioane 5:3) Thatreine pi kö së të koi Nyidrë la nöjei loi hne së hna kapa qaathei Nyidrë. (Sal. 116:12) Ame pe, ijije hi tro sa drengethenge Nyidrë, me drengethenge la itre hnei Nyidrëti hna hamë musi kow. Ame la easa idrengethenge, easë hi lai a inamacan. Nge ame la easa inamacan, easë hi lai a amadrinë Iehova.​—Ite edomë 27:11.