1. Ka tune kaa la atr ka huliwa nyipici?

 AME la atr ka huliwa nyipici, ke angeic a eatrën la hnei angeic hna qaja, nge ka qaja palahi la nyipici. (Sal. 15:4) Ketre, itre atr a mejiun koi angeic. Easa ajan tro la itre trejin a mejiune koi së. Ngo nemene la nyine tro sa kuca?

2. Nemene la nyine tro sa kuca matre tro la itre xan a mejiune koi së?

² Thatreine kö së troa musinëne la itre xan troa mejiune koi së. Loi e tro pe sa amamane koi angatr ka hape, ijije hi tro angatr a mejiune koi së. Ceitune hi la mejiun memine la mani, loi e tro sa huliwa catr matre hetreny, ngo canga tro fe hi ej a patr. Eje hi laka, easa mejiun koi Iehova, ke ame asë hi la itre huliwa i Nyidrë, ke “hna kuca ngöne la nyipici.” (Sal. 33:4) Nge aja i Nyidrë tro sa nyitipu Nyidrë. (Efe. 5:1) Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce wang la tulu ne la itre hlue i Iehova ekö ka nyitipu Nyidrë. Thupene lai, tro sa ce wang la 5 lao thiina ka loi ka troa xatua së troa huliwa nyipici.

3-4. Nemene la hnei Daniela hna kuca matre tro la itre atr a mejiune koi angeic, nge nemene la itre hnying nyine tro sa isa hnyingën?

³ Daniela perofeta la ketre tulu koi së, ke hnei angeic palahi hna huliwa nyipici. Ngacama angeic la ketre hna oth a tro Babulona, ngo canga mejiune hi la itre atr koi angeic. Nge the qaja palaha la angeic a qejepengöne la itre pu i Nebukaneza. Ame la ketre ijin, hnei Daniela hna qaja koi Nebukaneza joxu ka hape, tha madrine kö  Iehova kowe la aqane ujë i nyidrë. Tha ka hmaloi kö, ke ame Nebukaneza, ketre joxu ka iakötrë! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Itre macatre thupen, hnei Daniela hna amamane ka hape, ijije hi troa mejiune koi angeic. Hnei angeic hna qejepengöne hnyawa la itre hna cinyanyine ngöne la ngöne uma ne la hnanyijoxu e Babulona. (Dan. 5:5, 25-29) Thupene lai, hnei Dariu me itre tane i angeic hna öhne laka, hetrenyi thei Daniela “la hni ka ’tein.” Hnei angatr hna öhne laka, ka “nyipici [Daniela], nge pëkö menu me ngazo hna öhne thei nyidë.” (Dan. 6:3, 4) Hnene fe la itre ka nyihluene la itre xaa haze hna öhne laka, ame Daniela, ketre atr nyine troa mejiune kow!

⁴ Mekune jë së la tulu i Daniela, nge isa hnyinge jë ka hape: ‘Tune kaa la aqane goeë ni hnene la itre atre ne fen? Eni kö a eatrën la itre hnëqang me huliwa nyipici?’ Pine nemene matre ka nyipiewekë la itre hnyinge celë? Pine laka, ame la itre atr a mejiune koi së, ke kola atrunyi Iehova.

5. Pine nemene matre itre atr a mejiune koi Hanani?

⁵ Ame lo macatre 455 M.P.K., thupene la hna xup la hag e Ierusalema, hnei Nehemia Gavena hna thel la itre trahmanyi ka nyipici matre xom la itre hnëqa ngöne la nöj. Hnei Nehemia hna ië Hanani, atre musinëne la hunapo. Tusi Hmitrötr a qeje angeic ka hape, “ate ka meköti angeice me ate nyipi qoue Akötesie hune la ka  ala nyimu.” (Neh. 7:2) Hnene la ihnimi angeic me metrötre i angeic koi Iehova matre angeic a eatrëne hnyawa la itre hnëqa hna athip koi angeic. Tro fe la ihnimi së koi Iehova me metrötre së koi Nyidrë a upi së troa huliwa nyipici koi Nyidrë.

6. Tune kaa la aqane amamane Tukiko laka, ijije hi tro Paulo a mejiune koi angeic?

⁶ Tro pena sa qeje Tukiko, ketre sinatro i Paulo aposetolo. Ame la kola akalabusi Paulo, hnei nyidrë hna mejiun koi Tukiko me qeje angeic ka hape, ketre trejin “ka mele nyipici koi Joxu.” (Efe. 6:21, 22) Hnei Paulo hna upi angeic troa tro fë la itre tus kowe la itre trejin ne Efeso me Kolose, me ithuecatr koi angatr. Ame la easa qeje Tukiko, easa mekun la itre trejin trahmanyi ka huliwa nyipici, nge ka thupëne la ekalesia.​—Kol. 4:7-9.

7. Nemene la tulu hna amamane hnene la itre qatre thup me itretre ixatua göne la enyipiewekën troa huliwa nyipici?

⁷ Madrine së kowe la itre qatre thup, memine la itretre ixatua pine laka, ijije hi tro sa mejiune koi angatr. Tui Daniela, Hanani me Tukiko, angatr a eatrëne hnyawa la itre hnëqa i angatr. Ame ngöne la icasikeu e nyipine wiik, tha luelue kö së laka, hetre ka troa cile fë la itre hnëqa. Nge madrine catr la itre qatre thup la itre trejin a hnëkë hnyawa me cile fë la itre hnëqa i angatr! Ketre, tha cile kö së troa hëne la itre ka ini Tusi me easë troa sine la icasikeu e pune wiik, ke tro palahi a hetre cainöj hna cile fë. Nge atre hi së laka, tro palahi a hetre itusi së göi troa cainöj. Tru la ihnimi angatr koi së, matre easa olene koi Iehova, ke itre ahnahna angatre koi së. Tro pena sa ce wang enehila la nyine tro sa kuca matre troa hane mejiune koi easë.

8. Nemene la nyine tro sa thupëne la easa hnehengazone la itre trejin? (Ite Edomë 11:13)

⁸ Easa hnim la itre trejin me easë, matre easa hnehengazo angatr. Ngo, tha tro pi kö sa lö hnine la mele i angatr. Ame ekö, alanyimu la itre keresiano ka “iqej, me lö hnine la itre ifekë jolen, me kötre fë ithanata.” (1 Tim. 5:13) Tha aja së kö troa tui angatr. Pane mekune jë ka hape, tro la ketre atr a qaja koi epun la ketre ewekë, nge xele kö angeic tro la itre xan a atre. Maine jë tro la ketre trejin a qaja koi epun laka, hna tithi angeic hnei mec, nge angeic a sipo epun matre tha tro kö a iqajakeun. Haawe, loi e tro epuni a metrötrëne la aja i angeic. * (E jë la Ite Edomë 11:13.) Tro pena sa ce wang la itre ijine laka, nyipiewekë tro sa xomehnöth la thineme së.

9. Tune kaa la aqane tro la itre atrene la fami a xomehnöthe la thineme i angatr?

⁹ E kuhu hnalapa. Tha tro kö la itre atrene la fami a qaja koi itre xan la itre ewekë ka traqa e kuhu hnalapa. Maine jë hetre hna majemine kuca hnene la föe. Tro kö la trahmanyi a hnyima fë koi itre xan? Waea! Tru la ihnimi nyidrë kowe la föi nyidrë, matre tha aja i nyidrëti kö troa akötrë eahlo. (Efe. 5:33) Tha madrine kö la itre jeunes la kola thaipië angatr. Matre loi e tro la itre keme me thin a metrötrë nyudren, nge tha tro kö a qaja la itre tria nyudren koi itre xan. (Kol. 3:21) Ketre, loi e tro la itre keme me thin a inine la itre nekönatr  troa hetre metrötr, nge tha tro kö nyudreni a qaja la itre ewekë ka traqa e kuhu hnalapa, wanga ahmahmanyi angatre pi. (Deu. 5:16) Maine tro la itre atrene la fami a atreine xomehnöthe la thineme i angatr, tro ha madrine la fami.

10. Ka tune kaa la nyipi enehmu? (Ite Edomë 17:17)

¹⁰ Memine la itre sinee së. Ame itre xaa ijin, easa ajan troa fe la hni së kowe la ketre sinee hne së hna mejiune kow. Ngo, tha ka hmaloi kö, ke tha majemine kö së fe la hni së koi itre xan. Nge xoue easë tro la sinee cili a kötrefë ithanata. Ngo easë pe a madrin, e hetre sinee së ka metrötrë së, nge tha ka tro fë ithanata kö! Angeice hi la nyipi “enehmu.”​—E jë la Ite Edomë 17:17.

11. (a) Nemene la nyine tro la itre qatre thup me itre föi angatr a kuca matre tro la itre trejin a mejiune koi angatr? (b) Nemene la ini hne së hna xom qa ngöne la iatr ka amamane la ketre qatre thup memine la fami nyidrë? (Wange ju la iatr.)

¹¹ E hnine la ekalesia. Ame la itre qatre thup ka metrötrëne la itre hna qaja koi angatr ke, ceitui angatr me itre “nyine zaene la eny, me hnapo” kowe la itre trejin. (Is. 32:2) Tha cile kö së troa fe la hni së koi angatr, ke atre hi easë ka hape, tha tro kö angatr a iqajakeun. Tha tro kö sa hnyingë angatr la itre ithuemacany, nge tha nyine tro kö së a atre. Ketre tune fe la itre föi angatr, tha tro kö nyudreni a thel troa atre la itre ewekë ka traqa e hnine la ekalesia. Tha tro kö la qatre thup a qaja kowe la föi nyidrë la itre ewekë tha nyine tro kö eahlo a atre. Nyidrëti hi lai a amamane ka hape, nyidrëti a hnimi eahlo. Önine la föe ne la ketre qatre thup ka hape: “Ame la föeng a wang la ketre trejin ne la ekalesia, tha nyidrëti kö a qaja koi ni la ëje ne la trejin, maine ketre ithuemacanyi pena. Matre tha eni kö a hnehengazone menune la ifekë jolen. Celë hi ka aijijë ni troa hnime ceitune la itre trejin ne la ekalesia. Ketre, mejiune hi ni laka, tha tro kö nyidrëti a  iqajakeune la itre hnenge hna fe koi nyidrë.” Aja i easë tro la itre atr a goeë së ceitu me ketre atr nyine mejiune kow. Tro sa ce wang la 5 lao thiina nyine tro sa huliwane matre tro la itre xan a mejiune koi së.

12. Pine nemene matre ka nyipiewekë la ihnim matre tro la itre xan a mejiune koi së?

¹² Ka nyipiewekë la ihnim matre tro la itre xan a mejiune koi së. Öni Iesu, ame la lue wathebo ka tru ke, ene la troa hnimi Iehova me hnim la atr lapa easenyi së. (Mat. 22:37-39) Hnei Iehova hna amamane laka, ijije hi tro sa mejiune koi Nyidrë. Nge ihnimi së koi Nyidrë la ka upi së troa nyitipu Nyidrë. Ihnimi easë fe kowe la itre trejin la ka sewe së troa qaja menune la mele i angatr, ke xele së troa akötrë angatr maine ahmahmanyi angatre pena.​—Ioane 15:12.

13. Pine nemene matre ka nyipiewekë la ipië matre tro la itre xan a mejiune koi së?

¹³ Ka nyipiewekë fe la ipië matre tro la itre xan a mejiune koi së. Ame la trejin ka ipië, ke tha angeice kö a canga qaja la itre ithuemacanyi matre pi mama. (Fil. 2:3) Tha angeice kö a susu fë ka hape, hetre hnei angeic hna atre, ngo tha ijiji angeice kö troa qaja. Ketre, tro la ipië a sewe së troa qaja menune la ketre ini qa hnine la Tusi Hmitrötr, nge tha hna qaja pe hnene la itre itusi së.

14. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa atreine waiewekë matre tro la itre xan a mejiune koi së?

¹⁴ Atre hi la trejin ka atreine waiewekë laka, hetre “ijine lapa thaupu,” nge hetre “ijine ewekë.” (Ate cai. 3:7) Önine la ketre edromë, “Ka catre kö la atr ka lapa thaup hune la ka ithaithanata.” Kolo hi lai a qaja ka hape, ame itre xaa ijin, ka loi kö troa lapa thaup hune la troa ithanata. Celë hi hna qaja ngöne Ite Edomë 11:12, kola hape: “Kola lapa thaupu la ate trotrohnin.” Tro sa pane qaja la tulu ne la ketre qatre thup ka macaj, nge hna lapa up troa xatuane la itre xaa ekalesia ka cil kowe la itre jol ka tru. Önine la ketre qatre thup ne la ekalesia i nyidrë ka hape, “Tha ase fe kö nyidrë hane qaja la itre jol ka traqa ngöne la itre xaa ekalesia.” Pine laka, ka atreine waiewekë lai trejine cili, kola metrötrë nyidrë hnene la itre xaa qatre thup ne la ekalesia. Matre xecie koi angatr laka, tha tro kö nyidrë a hane qaja koi itre xan la itre jol ka traqa ngöne la ekalesia.

15. Pine nemene matre nyipiewekë tro sa qaja la nyipici matre tro la itre xan a mejiune koi së?

¹⁵ Maine easa ajan tro la itre xan a mejiune koi së, nyipiewekë tro sa qaja la nyipici. Canga tro hi sa mejiune kowe la atr ka qaja mekötine koi së la itre tria së, nge ka nyipici palahi. (Efe. 4:25; Heb. 13:18) Pane mekune jë laka, epuni a thel troa maca ngöne la aqane troa hamë ini. Epuni a sipone kowe la ketre trejin troa dreng la cainöje i epun, nge e thupen, tro angeic a amacane la aqane kuca i epun. Drei la hnei epun hna troa wang? Ketre trejin ka troa qaja la nyine tro epuni a saze, maine ketre trejin ka kapa asë la itre hnei epuni hna qaja? Eje hi, tro epuni lai a sipone kowe la trejin ka troa qaja la nyipici. Öni Tusi Hmitrötr: “Loi la ihaji ka mama hune la ihnimi ka sihngödr. Ngacama ka akötr la kola ameköti së hnene la sinee, ngo kola amamane laka, ka nyipici angeic koi së.” (Ite edomë 27:5, 6, MN) Easa akötr la kola  ameköti së hnene la ketre sinee, ngo nyine loi lai koi easë.

16. Thenge la Ite Edomë 10:19, nemene la enyipiewekëne troa xomihni?

¹⁶ Maine easa ajan tro la itre xan a mejiune koi së, nyipiewekë tro sa atreine xomihni. Celë hi ka troa xatua së troa xomehnöthe la thineme së. (E jë la Ite Edomë 10:19.) Maine jë, thatreine kö së xomehnöthe la thineme së la easa ngöne la itre réseaux sociaux. Ngo e tha thupëne kö së, tro sa qaja menune la itre ewekë tha nyine tro kö a qaja kowe la ka alanyimu. Nge ame la easa amë la ketre ithuemacanyi ngöne Ëternet, ke ka tro hë lai, nge tru catr la itre jol ka troa xulu qa ngön. Tro fe la xomihni a xatua së ngöne la kola ajojezi së me uku së hnene la itre ithupëjia troa qaja la itre ithuemacanyi göne la itre trejin me easë. Maine easa mel ngöne la ketre nöj hna wathebone la hmi së, tro la itre polis a hnyingë pengöne la itre trejin me easë. E cili hi la tro sa “thupëne la ukeineq[ë së] hnene la nyine ahumun’ ej.” (Sal. 39:1) Nyipiewekë tro la fami së, me itre sinee, me itre trejin ne la ekalesia, me itre xan a öhne laka, ijije hi tro angatr a mejiune koi së. Tro angatr a mejiune koi së, e atreine hi së xomihni.

17. Nemene la nyine tro sa kuca matre tro la itre trejin a mejiune koi së?

¹⁷ Easa olene koi Iehova la hnei Nyidrëti hna ee së kowe la organizasio i Nyidrë hna nyiatrene hnene la itre atr ka ihnim, nge nyine tro sa mejiune kow! Hnëqa së isa ala cas troa huliwane la itre thiina tune la ihnim, me ipië, me atreine waiewekë, me qaja la nyipici, me xomihni matre tro la itre trejin a mejiune koi së. Isine jë së matre tro palahi la itre trejin a mejiune koi së. Loi e tro sa nyitipu Iehova Akötresi së, me amamane laka, ijije hi tro itre xan a mejiune koi së.