Mama Pi Hi Akötresie Jëne La Itre Hna Xup
Mama Pi Hi Akötresie Jëne La Itre Hna Xup
“Ijiji enëtilai Joxu Akötesi hun, troa kapa la nyine atrun . . . ke hnei enëtilai hna xupe la nöjei ewekë asëjëihë.”—HNA AMA. 4:11.
NEMENE LA AQANE TRO NYIPUNIETI A SA?
Nemene la nyine tro sa kuca matre atreine së troa lepetrije la itre ini ka thoi nge “ka cat”?
Kola mama jëne nemene la mene me inamacane i Akötresie?
Tro la keme me thin a xatuane tune kaa la itre nekö i nyidro troa acatrene la lapaune i nyudreni koi Iehova?
1. Nemene la nyine tro sa kuca matre troa acatrene la lapaune së?
ALA nyimu la itre atr ka lapaune hmekuje hi kowe la hnei angatre hna öhne hnei lue mek. Tro sa xatuane tune kaa la itre atr cili troa lapaune laka, ka mele Iehova? Öni Tusi Hmitrötr ka hape: “Pa palua kö ate hna goeë Akötesie.” (Ioane 1:18) Qa ngöne lai, tro sa acatrene tune kaa la lapaune së kowe la “Akötesie ka tha mama kö”? (Kol. 1:15) Ame la pane nyine troa kuca, tre ene la troa atrehmekune la itre ini ka ajolë së troa atre la nyipi pengö i Iehova. Ketre, tro fe sa huliwane hnyawane la Tusi Hmitrötr, matre troa lepetrije la itre ini “ka ifekethe memine la ate hmekunyi Akötesie.”—2 Kor. 10:4, 5.
2, 3. Nemene la lue ini ka ajolëne la itre atr troa atre la nyipi pengö i Akötresie?
2 Ame la ketre ini ka thoi, nge ka ajolëne la atr troa atre la nyipici göi Akötresie, tre ene lo ini hna hape, evolisio. Ketre ini ka ifekethe memine la hna qaja hnei Tusi Hmitrötr, nge ka upe la itre atr troa mele menu. Kola qaja hnene la ini evolisio ka hape, ame la mel, tre ka traqa xane hi; kösë kolo hi lai a hape, ka pëkö aliene la mel.
3 Ame pena la itre xa ka hmi, tre öni angatre ka hape tha ka hekö catre kö la hnengödrai me fene hnengödrai asëjëihë. Ame la itre atr ka inine lo hna hape, créationnisme, tre maine jë ka wang atrune hi angatre la Tusi Hmitrötr, ngo tha kapa kö angatre la mekune ka qaja ka hape, sikisi hi lao drai ne xupe Akötresieti la ihnadro. Tha kapa kö angatr la itre ini hna hamëne hnene la itre ka ini sias nge ka isazikeu memine la itre ini hnei angatre hna hamën. Celë hi kepine matre kola upe la itre atr hnene la ini créationnisme troa wang angazone la Tusi Hmitrötr. Ame la itre atr ka kapa la itre ini ka tune lai, tre ceitui angatre memine la itre atr ekö ka catre qeje Akötresie “ngo tha thenge la inamacan.” (Rom. 10:2) Ngo tro sa huliwane tune kaa la Wesi Ula i Akötresie matre troa lepetrije la lue ini cili “ka cat,” ene la évolution me créationnisme? a Tro sa atreine traqa kowe lai, e hetrenyi hë së la nyipi atrehmekune qa hnine la Tusi Hmitrötr.
LOI E HETRE NYINE ANYIPICIN, ME TROTROHNIN MATRE LAPAUN
4. Hna nyi trepene hnei nemene la nyipi lapaun?
4 Tusi Hmitrötr a ini së troa wang atrune la atrehmekun. (Ite edomë 10:14) Iehova a ajane tro sa nyi trepene la lapaune së hnene la itre ini ka nyipici, me nyipi aqane waiewekë, ngo tha hnei inamacane i atre kö, maine itre hna majemine pena e hnine la hmi. (E jë la Heberu 11:1.) Maine easa ajane troa catrecatr la lapaune së, nyipi ewekë troa xeci hnyawa koi së laka, hetre Akötresie. (E jë la Heberu 11:6.) Ngo tha ka xulu xane kö la lapaun, ke tro sa lapaune e tro sa thele la itre nyine anyipicin, me huliwane la [“mekuna,” MN] së.—Rom. 12:1.
5. Nemene la ketre kepine matre ijije tro sa lapaune laka, hetre Akötresie?
5 Hnei Paulo aposetolo hna amamane la ketre kepine ka aijijë së troa lapaune ka hape, hetre Akötresie, ngacama tha öhnyi Nyidrëti kö hne së. Öni Paulo göi Iehova ka hape: “Ame la nöjei ewekë i nyidëti ka sihngödi qane la hna xupe la fene hnengödrai, te, mama cile pi hë, mama ha hnene la nöjei ewekë hna xup, ene la mene ka eje palua kö me Akötesie nyidë.” (Rom. 1:20) Ngo tro sa xatuane tune kaa la atr ka tha lapaune kö koi Akötresie, troa jele nyipicine la hnei Paulo hna qaja? Hane hi cahu itre xa ewekë hna xup, ka troa anyipicine laka hetre Akötresieti ka trene men, nge ka inamacan.
MAMA PI HI LA MENE I AKÖTRESIE
6, 7. Nemene la lue ewekë ka anyipicine laka atraqatre la mene i Iehova?
6 Kola mama la mene i Iehova jëne la lue ewekë e caha nyipine ka thupë së nge ka aijijë së troa mel. Ame lo hna hape atmosphère, ene lo iatune la ihnadro, tre tha eje hmekuje kö a thue enyi ka aijijë së troa mano. Ngo kolo pe a thupë së e celë fen, qa ngöne la itre ewekë ka mala qa koho hnengödrai. Tune lo itre etë atraqatr, laka, easa xou wanga angazone jë la ihnadro; eloine pe, tre dreuthe trije ju kö me mudromudro e caha nyipin; celë hi kepine matre easa öhne e itre xa jidr la kola melemel lo itre wëtresije ka mala.
7 Ame la ketre ewekë ka thupëne la ihnadro, tre ene lo hna hape, champ magnétique ka petrëne la ihnadro. Nge ame ngöne la cane la ihnadro, tre fao hna dreuth ahmun, nge kola tro qa cili lai champ magnétique. Celë hi lai ka emu kanoth la ihnadro matre tha tro kö a dreuth ej hnene la trenge catre ne la jö. Nge eje fe la ka thupëne la nöjei ewekë ka mele e celë hune la ihnadro, matre tha tro kö a dreuthe itre ej. Ngacama catrehnine catre la trenge catre ne la jö, ngo kösë lo hna apujen hnene lai champ magnétique. Celë hi kepine matre, maine tro sa tro ngöne lo lue nöj gaa hnötre catre ne la ihnadro, tre tro sa öhne hnyawa la aqane huliwa ne la champ magnétique, e qëmekene troa fetra la jö, ke kola pane pö la hnengödrai.—E jë la Isaia 40:26.
MAMA PI HI LA INAMACANE I NYIDRË
8, 9. Nemene la ewekë ka anyipicine laka atraqatre la inamacane i Iehova?
8 Kola mama la inamacane i Iehova, hnene la itre ewekë hnei Nyidrëti hna xup nge ka aijijë së troa mele e celë hune ihnadro. Pane mekune jë së la ketre traone hna eköhagen me thing nge tru hnei atren. Pëkö jë i timi troa lö kowe la traon, nge ketre thatreine kö troa lö a tro kuhu tröne troa triji salite. Maine ju, tro ha tru menu pala ha hnei salite matre thatreine hë troa mele la itre atr hnine la traon. Ceitune hi lai traon memine la ihnadro, laka, ase hë hamëne la timi ka ijij, nge tha ijije kö troa triji salite e tröne la ihnadro. Itre miliar mina fe la itre atr ka ce mel e celë hune ihnadro, a traqa koi ije macatre hë enehila. Ngo nemene la ka aijijëne la itre atr troa ce mele pala hi hune lai ihnadro? Hnene hi laka, ame la itre ewekë hna trije hnei itre xa ka mel, tre kolo pena ha saze la itre ewekë cili, maine kola nyipi ewekëne hmaca pena ha itre ej hnene la itre xan.
9 Ka tune la eny hne së hna manon. Ala nyimu la itre ka mele e celë fen ka manone lo eny hna hëne ngöne qene faras ka hape oxygène, me trije pena lo eny hna hëne ka hape, dioxyde de carbone. Ngo ame pe, hetre oxygène pala hi, nge tha hna haöthe menune kö la fene hnene la dioxyde de carbone. Pine nemene jë? Pine lo hna hape photosynthèse. Ke kola pane xome hnene la itre sinöe la hnene itre eje hna ajan, tune la xeni thatraqane itre ej, me dioxyde de carbone, me ehudrumene la jö. Nge jëne la itre ewekë cili, itre ej a thue suka, memine lo oxygène hne së hna manon. Celë hi aqane kuca Iehova lai, matre troa “hamën asë la mel, me mano” kowe la nöjei ewekë asë. (Ite hu. 17:25) Drei la ketre inamacane atraqatr!
10, 11. Kola mama tune kaa la elolone la inamacane i Iehova thene la fenifeni me timitimitëlö?
10 Kolo fe a mama la elolone la aqane huliwa i Iehova jëne la nöjei pengöne hna xupe ka mele e celë fen. Kola mekune ka hape traqa koi itre milio la itre hna xupe ka isapengön. (E jë la Salamo 104:24.) Tro sa pane ce waipengöne la itre xa öni ka anyipicine la etrune la inamacane i Nyidrë.
11 Ame la aqane coco ne la atuatune la ketre fenifen tre, ceitu me mekene peen, pëkö ketre öni ka tun. Atreine hi tro la fenifeni cili a sesëne la 3 000 lao kilomet qaa Canada kowe la ketre hnehnitr ne Mexique, ke ej a xötrethenge la jö. Pine laka ame la jö tre tha ka cile huti kö ngöne la hnengödrai, nemene jë la aqane tro ej a kuca? Hnei Iehova lai hna xupe la atuatu ne ej, matre atreine troa xötrethenge la aqane trongene la jö. Tro pena së enehila a ce wange la pengöne la alameke ne la timitimitëlö. Ka ketre pengöne kö la lue meke ne ej. E ca alameke tre 30 000 la ewekë hnene eje hna atreine goeën. Ngacama ka co catre la atuatu ne la timitimitëlö, ngo atreine hi eje troa xolouthe la itre mejene ka traqa qa ngöne la nöjei pengöne ewekë hnene eje hna atreine goeëne me dreng.
12, 13. Pine nemene laka, nyine haine la aqane xupe Iehova la cellule?
12 Ame la ketre ewekë nyine hain, tre, ene la aqane xupe Iehova lo itre hna hëne ka hape, cellules ka eje thene la nöjei hnei Nyidrë hna xup. Traqa koi itre miliar la etrune la itre cellules ka eje ngöne la ngönetrei së. Kola öhne ngöne la itre cellules cili la ketre ewekë hna hëne ka hape ADN (acide désoxyribonucléique). E cili la hna qatrenge la nöjei ithuemacany ka nyipi ewekë göi troa eköthe trongëne la ngönetrei së.
13 Ije ithuemacany hna atreine qatrenge hnene la ADN? Tro sa pane aceitunëne la pengöne la ca garame ne ADN memine la ca CD. Ketre nyine haine la hna atreine qatrenge hnene la ca CD, ke ngacama ka hmelele, ngo atreine hi troa fejane asë hnine eje la ca dictionnaire ka pexej. Ngo ame kö la ca garame ne ADN, ijije hi tro ej a qatrenge la itre ithuemacany ka eje ngöne la itre miliar lao CD. Kolo lai a hape, maine aliene la sipune ka co la ADN, ijije hi tro ej a hamëne la itre ithuemacany, göi troa xupe la itre miliar lao atr.
14. Nemene la hna upi së troa kuca hnene la itre ithuemacany hne së hna kapa qaathene la itre ka ini sias?
14 Hnei Davita Joxu hna xome lai trenge ithuemacanyi cili, ceitu me ketre itus. Öni angeice göi Iehova Akötresie ka hape: “Öhnyi ni hnene la lue xajawa i cilie lo tha hna xupi atëne pete kö ; nge hna cinyihane la ite drai ngöne la tusi cilie, nge hna apexejen, nge pëkö ka casi ne it’ ej.” (Sal. 139:16) Ame la Davita a öhne la emingömingöne la aqane xupi angeice hnei Iehova, tre upi angeice jë hi hnene la hni angeic troa atrunyi Iehova. Kolo pala hi a öhne la itre ithuemacany ka hnyipixe hnene la itre ka ini sias, nge easë pala hi a haine la aqane xupi së hnei Iehova. Itre ithuemacanyi lai ka upi së troa qaja tune la atre cinyihane lo salamo, ka hape: “Ini a olene koi cilie ke hna akete pengönë ni, nge nyine hain ; nyine haine la ite huliwa i cilie ; nge ate hnyawa lai hnene la ung.” (Sal. 139:14) Drei pë hë la ka thatreine öhne la emingömingöne la aqane xupi ewekë i Iehova?
XATUA ANGATRE JË FE TROA ATRUNYI AKÖTRESIE
15, 16. (a) Nemene la thangane koi së, la easa e la itre sine itusi së? (b) Hapeu, hetre aqane xupi ewekë i Iehova kö ka mama ngöne lo tane mekune “Hasard ou conception?” nge ka ketri nyipunie?
15 Itre macatre hë enehila ne xatua së hnene lo Réveillez-vous ! troa pane goeëne la itre hna xupe hnei Iehova, matre atrehmekune hmaca jë së la pengöne la Akötresi së. Ame lo tane lo Réveillez-vous ! ne Semitrepa 2006 (qene Wiwi), tre ej a hnyinge ka hape, Y a-t-il un Créateur ? (Hetre Akötresieti Jë Kö?) Hna kuca lai matre troa xatuane la itre atr ka mejiune kowe lo ini évolution me créationnisme, troa goe. Hnene la ketre trejine föe hna cinyany kowe lo hnalapa ne thewe huliwa ne Amerika ka hape: “Thatreine kö ni troa qeje pengöne la elolone la aqane trongene la huliwa ne tro fë la zonale cili. Goi sipone fe koi ni hnene la ketre porofesör ne biologie la 20 lao zonale thatraqane la itre hnei eahlo hna inin.” Önine fe la ketre trejine trahmanyi ka hape: “Kolo ha troa 75 lao macatreng, nge hnenge hna nyiqaane cainöje trootro hmekune lo itre macatre 1940, ngo eni petre hi la a hane melëne la ketre madrine ka tru ka tune la, qa ngöne la hna tro fë la Réveillez-vous ! celë.”
16 Hne së hë hna majemine öhne ngöne Réveillez-vous !, lo tane mekune hna hape, “Hasard ou conception ?” Hna kuca la tane mekune cili ka co, matre xatua së troa goeëne la elolone la aqane xupe la itre ewekë, me atrehmekune laka, itre atr a nyitipune la Atre Xupi ewekë ka tru. Ame lo macatre 2010, hne së mina fe hna kapa lo boroshür qene faras, La vie a-t-elle été créée ? nge hna amë hnine lai boroshür cili la itre iatr memine la itre schémas, nyine xatua së troa hetre hni ne ole kowe la aqane xupi ewekë i Iehova. Hetrenyi kö lo itre hnyinge ngöne la pune la itre mekene la itus, matre xatuane la atr troa pane mekune hmaca la itre ithuemacany hna e. Hapeu, madrine kö nyipunie la nyipunieti a tro fë la sine boroshür celë ngöne la itre hnalapa trootro maine e cahu hnei nyipunieti hna tro?
17, 18. (a) Tro la itre keme me thin a xatuane tune kaa la itre nekö i angatr troa trije la xou me atreine sajuëne la lapaune i nyudren? (b) Nemene la aqane huliwane nyipunie lo lue boroshür ngöne la heji ne hmi ne la hnepe lapa?
17 Hapeu, itre kem me thin hnei nyipunieti kö hna hane ce goeëne la boroshür cili memine la itre nekö i nyipunie, ngöne lo heji ne hmi ne la hnepe lapa? Maine eje hi, tro ha xecie hnyawa kowe la itre nekö i nyipunie laka, hetre Akötresie. Maine ka ini la nekö i nyipunie e collège, e cili hi la kola ini nyudreni lo evolisio. Thatre ju hë së la nöjei pengöne jëne ithuemacany ka sajuëne la ini cili; the qaja kö la itre ka hamë ini, me itre itus, me televizio me itre ka ini sias, me itre xane ju kö. Hetre ketre boroshüre fe hna hamëne koi së ngöne lo macatre 2010, lo hna hape, Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie. Ketre boroshür lai ka lolo, matre troa ini nyudren la aqane troa cile kowe la itre ini ka thoi. Kola tune lo boroshür, La vie a-t-elle été créée ?, lue boroshür lai hna kuca matre xatuane la itre thöthi troa huliwane la “mekune” i nyudren. (Ite edomë 2:10, 11) Kola ini nyudreni la aqane troa hnyingë pengöne la itre ini hna hamëne koi nyudren ngöne la hna ini.
18 Ame lo boroshür, La vie a-t-elle été créée ? tre, hna kuca matre troa xatuane la itre ka ini, troa waipengöne la itre ithuemacany ka hnyipixe hna qaja hnene la itre xa ka ini sias; ka tune lo kola thuemacanyi së ka hape, hetre itre fossiles hna hnyipi öhn. Kola xatua nyudren troa isa sipu thele maine hetre ka anyipicine kö, ka hape, ka fetra kö la atr qa ngöne la itre öni? Kolo fe a ini nyudren la aqane troa sa kowe la itre ka ini sias ka qaja ka hape, hetre ka anyipicine laka, ka xulu xane la mel. Maine tro nyipunie itre keme me thin a huliwane la boroshür celë, tro hë nyipunieti a xatuane la itre nekö i nyipunie troa trije la xou i nyudren, me atreine sa kowe la itre atr ka hnyingëne koi nyudreni la kepine matre nyudreni a lapaune laka, hetre Atre Xupi nyudren.—E jë la 1 Peteru 3:15.
19. Nemene la hna aijijë së hnei Iehova troa kuca?
19 Kola xatua së hnene la itre itusi ne la organizasio i Iehova, troa kapa la itre nyipi ithuemacany me wang atrehmekune la pengö i Iehova, ka mama jëne la itre hna xup xötreithi së. Itre nyine anyipicine lai ka upi së troa hetre hni ne ole kowe la Akötresi së. (Sal. 19:1, 2) Easa olene koi Iehova la hnei Nyidrëti hna xatua së troa atrehmekune laka Nyidrëti hmekuje hi la ka ijije troa kapa la nyine atrun, ke Nyidrëti la Atre Xup la nöjei ewekë asëjëihë.—1 Tim. 1:17.
[Ithueamacany]
a Maine nyipunieti a aja itre xa ithuemacany göne la aqane troa porotrike memine la itre ka mejiune kowe lo ini créationnisme, pane e jë la götrane 24 koi 28 ne lo boroshür, La vie a-t-elle été créée ?
[Thying]
[Iatr ne la götran 7]
[Iatr ne la götran 9]
Mama pi hi la inamacane i Iehova ngöne la alameke ne la timitimitëlö, alameke hna atrun (Wange ju la paragarafe 11)
[Hna xome ngön la foto]
Inset: Boris Krylov, www.macro-photo.org
[Iatr ne la götran 11]
Itre keme me thine fe, hnëkëne jë la itre nekö i epuni troa isigöline la lapaune i angatr (Wange ju la paragarafe 17)
