Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

Seven La Itretre Thupë Mamoe, Nge Eitr La Hene Nöj—Aliene Koi Së Enehila

Seven La Itretre Thupë Mamoe, Nge Eitr La Hene Nöj—Aliene Koi Së Enehila

Seven La Itretre Thupë Mamoe, Nge Eitr La Hene Nöj—Aliene Koi Së Enehila

“Tro sha acile koi nyëne la itete thupë mamoe ka luengemen [seven], me ite hene nöje ka köningemen [eitr].”—MIKA 5:5.

ATREINE KÖ NYIPUNIETI SA?

Tune kaa la aqane amamane Hezekia, me Isaia, me Mika, me itre tane i angetre Ierusalema ka hape, itretre thupe ka lolo angatr?

Itre drei enehila lo seven lao atre thup me eitr lao hene nöj? Nge tro angatr a xatuane tune kaa la itre hlue i Akötresie?

Nemene la ewekë ka tru nyine tro nyipunie a kuca enehila, matre hnëkë kowe la isi ne la ithupëjia memine la nöje i Akötresie elany?

1. Pine nemene matre triane ju kö la mekuna ne lo joxu ne Suria me Isaraela?

 AME ekö hmekune lo macatre 762 koi 759 M.P.K, a hna ce xöle hnene la joxu ne Isaraela memine la joxu ne Suria troa isi memine la baselaia ne Iuda. Nyidroti a mekune troa lepi Ierusalema, me nyi hnai Ahaza joxu hnene la ketre joxu pena, ka tha hane kö sine la lapa i Davita Joxu. (Is. 7:5, 6) Ngo triane ju kö la mekuna i nyidro. Ase petre kö Iehova ekö thingehnaeane laka, tro hmekuje hi a joxu hnene la itre ka sine la lapa i Davita. Nge hna eatre la trenge ewekë i Iehova.—Ios. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Hna eatre tune kaa la hna qaja ngöne Isaia 7:14, 16 (a) hmekune lo itre macatre 700 M.P.K.? (b) ngöne la hneijine i Iesu?

2 Ame lo xötrei, kola mekune laka, ma tro ha hune hnei Suria me Isaraela ngöne la isi, ke kola e la 120 000 lao soce i Ahaza ka meci ngöne la isi! Nge ketre hna humuthi Maseia, nekö i Ahaza. (2 A. l. ite jo. 28:6, 7) Ngo tha ka sihngödri kö lai koi Iehova. Nyidrëti pala hi a lapa mekune lo hnei Nyidrëti hna thingehnaeane koi Davita, nge Nyidrëti pë hë a upi Isaia perofeta jë troa hamëne la maca ne ithuecatr.

3 Öni Isaia: “Hana wang, troa upune la jajiny, me hnahone la nekö trahmany, nge tro ha ati ëje i nyidë Emanuela.” Nge öni angeice fe: “E tha ’te pete kö lai nekönate troa xelene la ngazo me iëne la loi, tro ha pate la lue joxu ne la nöje lo hnei ’ö hna methinën.” (Is. 7:14, 16) Nyipici laka, ame la pane götrane lai hna perofetan, tre kolo hi a qaja la Mesia. (Mat. 1:23) Ngo tha hnene kö la joxu ne Suria me joxu ne Isaraela hna lepe la lapa Iuda ngöne lo ijine hnaho Iesu. Qa ngöne lai, hetre ketre aqane troa eatr lai hna perofetane göi Emanuela ngöne lai hneijine i Isaia. Nemene jë?

4 Thupene jë hi la hna qaja hnei Isaia la maca, upune jë hi la föi angeic. Mahera-salala-hasa-baza la ëje ne la nekö i nyidroti trahmany. Ma nyëne jë hi lo lai “Emanuela” hna qaja hnei Isaia. b Ame ngöne lo hneijine ekö, kola ati ëjene la nekönatr thenge la ewekë ka traqa ngöne lai ijine cili, ngo hetre ketre sipu ëje i nyëne kö hna hëne hnei keme me thine me itre sinee. (2 Sam. 12:24, 25) Ngo ame pë hë Iesu, tre thatre pë hë së ka hape hna hane hëne ka hape, Emanuela.—E jë la Isaia 7:14; 8:3, 4.

5. Nemene la mekune ka menu hna xom hnei Ahaza Joxu?

5 Tha Isaraela me Suria hmekuje kö la ka ajane troa lepi Iuda, ngo mekuna ne la nöje Asuria mina fe. Ketre nöje ka iaxösisi catre nge ka hlemu la nöje Asuria. Nge kola qaja hnei Isaia 8:3, 4, ka hape, pë ju kö traeme i Suria me Isaraela, ke tro la nöje Asuria a lepe la lue nöje cili, qëmekene troa lepi Iuda. Maine ju, tro Ahaza joxu ne Iuda a mejiune kowe la trenge ewekë i Akötresie, hna tro fë hnei Isaia. Ngazo pe, hnei nyidrë hna thele ixatua menu pena ha thene la angetre Asuria. Ame hë la pun, tre hnene pena ha la angetre Asuria hna axösisi angetre Iuda. (2 Ite jo. 16:7-10) Pine laka Ahaza ekö la atre thupëne la nöje i Iudra, tro kö nyidrëti ekö a tro xome trongë angatr. Ngo tha kuca ju kö nyidrë la hnëqa i nyidrë. Loi e tro sa isa hnyinge me hape, ‘E hetre mekune ka tru nyine tro ni a axeciën, tre eni kö a mejiune koi Akötresie, maine koi itre atr pena?’—Ite edomë 3:5, 6.

KETRE PENGÖNE KÖ LA ATRE THUP KA HNYIPIXE

6. Nemene la isapengöi Hezekia me Ahaza?

6 Ame hë lo macatre 746 M.P.K., kola meci hnei Ahaza, nge Hezekia nekö i nyidrëti pena ha la ka nyi hnai nyidrë. Kolo ijine kola puafala la nöje i Iuda, nge tha nyi hlue i Iehova hmaca kö hnei angatr. Nemene jë la pane ewekë hna kuca hnei Hezekia ngöne hë la nyidrëti a joxu? Nyidrë kö a kuca matre hetre itre mo hmaca jë la nöj? Ohea. Tru la ihnimi Hezekia koi Iehova, nge ketre atre thup ka lolo nyidrë kowe la nöj. Ame la pane ewekë hnei nyidrë hna kuca, tre ene la troa xatuane la nöje troa nyi hlue i Iehova hmaca. Ame hë la Hezekia a trotrohnine la aja i Akötresie, tre canga trongëne ju hi nyidrë. Hane hi la ketre tulu ka loi koi së!—2 A. l. ite jo. 29:1-19.

7. Pine nemene matre itretre Levi a ajane la ixatua qaathene la joxu?

7 Tha ka hmaloi kö la hnëqa ne la angetre Levi, ke angatr a troa xatuane la nöje troa nyi hlue i Iehova hmaca. Celë hi kepine matre Hezekia pë hë a icasikeu jë me angatr, me ahnithe koi angatr laka, tro nyidrë a ce me angatr. Easa pane mekune la madrine ne la itretre Levi ka mele nyipici, ngöne la angatr a drei joxu e qaja ka hape: “Hnei Iehova hna ië nyipunie troa cile xajawa i nyidë troa nyi hlue i nyidë.” (2 A. l. ite jo. 29:11) Celë hi lai hna amekötine kowe la itretre Levi, ene la troa xatuane la nöje troa nyi hluene la nyipi Akötresie!

8. Nemene la itre xa hna kuca hnei Hezekia göi troa xatuane la nöj troa nyi hlue i Iehova hmaca? Nge nemene hë la thangan?

8 Hezekia pë hë a könën asë jë la angetre Iuda me angetre Isaraela troa atrune la Paseka. Thupene la Paseka, sevene lao drai ne angatre pena a atrune la Pui Ne Xeni Areto Tha Hna Levenëne Kö. Ngo pine laka tru catre la madrine i angatr, sevene hmaca kö lao drai ne atrune angatre la pui ne xeni cili. Kola qaja hnene la Tusi Hmitrötr ka hape: “Atraqate la madin’ e Ierusalema ; ke qane la ijine i Solomona nekö i Davita joxu ne Isaraela pëkö ka tun’ e Ierusalema.” (2 A. l. ite jo. 30:25, 26) Drei la kola thuecatre hmaca kowe la nöje hnene la pui ne xeni celë. Easa e ngöne 2 Aqane lapa ite Joxu 31:1, ka hape, thupene jë hi lai pui ne xeni cili, “ame hna tro la angete Isaraela asë lo angete qa ha lai kowe la ite lapa ne Iuda, me anyilanyilane la ite idola, me sha tije la ite Aseira, me uligötrane la ite ga draië me ite ita ne huje.” Bëeke hmaca ha la nöje koi Iehova. Celë hi lai ka xatua angatre troa qëmeke kowe la itre jole ka troa xulu e thupen.

KOLA HNËKË HNENE LA JOXU KOI DRAI NGAZO

9. (a) Hna apëne tune kaa la mekuna i Isaraela? (b) Nemene la aqane lepe Saneribi la nöje Iuda?

9 Tune lo hna qaja hnei Isaia, hnene la angetre Asuria hna lepe la baselaia ne Isaraela, me apone la itre atrene la nöj. E cili hi la kola sawa lo lai mekuna i Isaraela troa acile kowe la nöje Iuda lo ketre joxu ka tha fetra kö qa ngöne la lapa i Davita. Ngo nemene fe la mekuna ne la angetre Asuria? Angatre fe a mekune troa hane lepi Iuda. Öni Tusi Hmitrötr: “Ngöne la macate ka ekako i Hezekia joxu xulu hë Saneribi joxu ne Asuria kowe la nöjei lapa asë hna tra etin’ e Iuda, me thapa it’ ej.” Kola e la 46 lao lapa i Iuda hna thapa hnei Saneribi. Pane mekune jë së ka hape, easë fe a hane mel e Ierusalema ngöne la ijine cili. Nyimenyime la aqane lepe la itre lapa i Iuda hnene la itre trongene isi angetre Asuria, nge hane fe hë cahmijë angatr a easenyi trootro kowe la hnalapa i easë!—2 Ite jo. 18:13.

10. Pine nemene matre ketre ithuecatre koi Hezekia la hna perofetane hnei Mika?

10 Atre hi Hezekia ka hape, calemi hë la ithupëjia, ngo tha hnei nyidrë kö hna hnehengazo menu maine sipo ixatua pena thene la itre nöje ka tha nyi hlue i Iehova kö, tui Ahaza keme i nyidrë. Hnei Hezekia pe hna mejiune koi Iehova. (2 A. l. ite jo. 28:20, 21) Ma atre jë hi nyidrë lo hna qaja hnei Mika perofeta göne la ithupëjia, ene la “ate Asuria” ka hape: “Tro sha acile koi nyëne la itete thupë mamoe ka luengemen, me ite hene nöje ka köningemen. Nge tro angat’ a angazone la nöje ne Asuria hnei taua.” (Mika 5:5, 6) Itre trenge ewekë i Iehova cili hi la ka hamë ithuecatre koi Hezekia. Ke kola qaja ka hape, ketre pengöne kö la aqane tro Iehova a lepe la angetre Asuria.

11. Eue la troa eatre hnyawa lo hna perofetane göne lo seven la itretre thup me eitr lao hene nöj?

11 Ame la troa eatrëne hnyawa la hna perofetane ka qaja lo seven lao itretre thup me eitr lao hene nöj, tre troa eatre e thupene hë la hna hnaho Iesu, “ate musi e Isaraela, [nge] ame la ite hna xulu hnei nyidë, te, qan’ ekö.” (E jë la Mika 5:1, 2.) Eje hi laka tro ha eatre elany, ngöne lo ijine tro la ketre “ate Asuria,” ene la ketre ithupëjia, a lepe la itre hlue i Iehova. Drei la trongene isi hna elemekene hnei Iesu, nge hna upe hnei Iehova troa cile kowe la ithupëjia? Tro pë hë la ketre tane mekune a sa la hnyinge celë. Ngo tro pe sa pane ce wange la itre ini nyine tro sa xome qa ngöne la aqane ujë i Hezekia, ngöne lo ijine kola cile koi nyidrë hnene la angetre Asuria.

LOLO LA AQANE UJË I HEZEKIA

12. Nemene la hna kuca hnei Hezekia memine la itre sine tronge i nyidrë göi troa thupëne la nöje i Akötresie?

12 Ame ngöne la ijine thatreine hë së cile kowe la ketre jol, mekune ju hi së laka hetre aja i Iehova pala hi troa hamë së la ixatua ka ijij. Ngo ame pe, hetre nyine tro fe sa hane kuca. Celë hi lai aqane ujë i Hezekia. Kola qaja hnei Tusi Hmitrötr ka hape, hna hamë eamo koi nyidrë hnene la “ite tane i nyidë me itete cate i nyidë,” nge hnei nyidrëti fe hna iup “troa thinge la ite timi ka qeqe tröne la lapa.” Nge hnei Hezekia fe hna “cate me xupe la hage ka uligöt, me ahoeane draië eje uti hë la ite ita me kete hage trön.” Goi “kuca atrune [fe nyidrë] la ite jo me pet.” (2 A. l. ite jo. 32:3-5) Ame ngöne lai ijine cili, hnei Iehova hna xomi Hezekia, me itre tane la nöj, me itre nyipi perofeta matre troa thupëne me elemekene la nöje i Nyidrë.

13. Nemene la ewekë ka sisitria hna kuca hnei Hezekia matre troa hnëkëne la nöje kowe la isi angetre Asuria? Nemene hë la thangane la trenge ewekë i Hezekia kowe la nöj?

13 Ame hë e thupen, hetre ewekë hnei Hezekia hna kuca, nge ka sisitria catre kö hune la troa thinge la tim maine adraiëne catrëne lo hage ne la lapa. Pine laka atre thup ka lolo nyidrë, hnei Hezekia hna icasinekeune la nöje me qaja la trenge ewekë celë nyine ithuecatrene la nöj; öni nyidrë: “The qou kö, nge the hmengöhmengöne kö ene la joxu ne Asuria . . . ke ala nyimu the shë ngo xalaithe hi thei nyën. Thei nyëne la ime i at, ngo the shë Iehova Akötesi shë troa xatua shë, me ishine la ite ishi shë.” Hnei Hezekia hna amexeje kowe la nöje ka hape, Iehova kö la ka troa isi koi angatr. Celë hi lai ka xatua angatr troa catr, me lapaune koi Akötresie. Mama ju hi e cili, laka, atre thup ka lolo Hezekia, memine la itre tane la nöj, memine la itretre catr, me Mika me Isaia perofeta, tune lo aqane ahni maca i Iehova jëne la perofeta i Nyidrë.—2 A. l. ite jo. 32:7, 8; e jë la Mika 5:5, 6.

14. Nemene la hna qaja hnei Rabesake? Nemene hë la aqane ujë ne la nöj?

14 Hnene la joxu ne Asuria me trongene isi nyidrë hna pane lapa e Lakisa, ketre götrane ailojë ne Ierusalema. Nyidrëti pë hë a upe jë qa cili la köni maca a tro Ierusalema, matre upe la nöje troa sipu nue angatre kö kowe la ithupëjia. Ame lai tane la itre maca, tre Rabesake la ëjen, nge angeic a ewekë kowe la angetre Ierusalema ngöne la qene zi angatre kö. Hnei angeice hna kuci ithanata troa thapa la hni angatre matre tha tro kö angatr a drei Hezekia, ngo tro pe a drenge la angetre Asuria. Thupene jë hi lai, angeice pë hë a thoi jë koi angatr ka hape, tro angatr a mele tingetinge me lapa xetietë ngöne la götrane hna troa xomi angatre kow. (E jë la 2 Ite Joxu 18:31, 32.) Rabesake pë hë a qaja ju fe koi angatre ka hape, ame la itre haze ne la itre xa nöj, tre thatreine ju kö nyudreni troa thupëne la itre ka thili koi nyudren, nge ketre thatreine jë kö tro Iehova lai a thupëne la angetre Iuda. Ngo ka inamacane la nöj, ke tha hnei angatre kö hna jele nyipiewekëne la itre trengathoi me itre aqane jele ngazo angatr hnei angeic. Ame enehila, tre kolo fe a nyitipune la aqane ujë cili hnene la itre hlue i Iehova.—E jë la 2 Ite Joxu 18:35, 36.

15. Nemene la nyine troa kuca hnene la angetre Ierusalema? Nemene la aqane amele angatre hnei Iehova?

15 Nyipici laka tha madrine kö Hezekia. Ngo tha hnei nyidrëti kö hna sipo ixatua thene la ketre nöj, hnei nyidrëti pe hna sipo ixatua thei Iehova jëne Isaia. Öni Isaia perofeta jë hi koi Hezekia: “Tha tro kö nyën’ a traqa kowe la lapa ce, me huji pehna kow’ej.” (2 Ite jo. 19:32) Casi la nyine tro la nöj a kuca, ene la troa catr me cile catr. Iehova kö la ka troa isi koi angatr. Nge celë hi lai hnei Nyidrëti hna kuca! “Ngöne la jidi cili hna tropi la angela i Iehova me lepe ngöne la lapa i angete Asuria ala ca hadede nge ekate nge tripi la o thausan.” (2 Ite jo. 19:35) Mele hë la angetre Ierusalema, ngo tha qaathei Hezekia kö, ngo qaathene la mene i Iehova.

ITRE INI KOI SË ENEHILA

16. Drei enehila la hna nyi hatren hnene lo (a) angetre Ierusalema (b) “ate Asuria” (c) lo seven lao atre thup, me eitr lao hene nöj?

16 Tro pala kö a sisitria ngöne la hneijine së la aqane troa eatre la hna perofetane göne lo seven lao atre thup me eitr lao hene nöj. Ame ekö, hna cile kowe la angetre Ierusalema hnene la angetre Asuria. Nge easenyi fe troa cile kowe la nöje i Iehova, me thele troa lep apatrenyi angatr hnene la “ate Asuria,” ene la ithupëjia. Eje hi lo lai hnei Tusi Hmitrötr hna hëne ka hape isi “Gog ‘ate Magog,’ me isi ne la “joxu ne kolopi,” me isi ne la “nöjei joxu ne fen.” (Ezek. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Hna ama. 17:14; 19:19) Hapeu itre isi kö lai ka isapengön? Thatre kö së. Maine jë casi hi la isi, ngo nyimu aqane hëne pe hnei Tusi Hmitrötr. Drei la trongene isi hna upe hnei Iehova troa cile kowe la ithupëjia cili hna hëne ka hape, “ate Asuria”? Ketre trongene isi ka ketre pengön. Öni Tusi Hmitrötr ka hape, kola sine la trongene isi cili hnene la “itete thupë mamoe ka luengemen” me “ite hene nöje ka köningemen.” (Mika 5:5) Itre drei angatre lai? Kolo hi lo itre qatre thup ne la ekalesia. (1 Pet. 5:2) Iehova enehila a jëne la itre qatre thup ka mele nyipici matre troa thupëne me hamë ithuecatrene la nöje i Nyidrë, qëmekene troa cile koi angatre hnene la “ate Asuria.” c Hna perofetane hnei Mika ka hape tro angatr a “angazone la nöje ne Asuria hnei taua.” (Mika 5:6) Ame la ketre jia ne isi angatr, tre ene “la taua ne la [u]a,” kola qaja la Wesi Ula i Akötresie.—Efe. 6:17; 2 Kor. 10:4.

17. Nemene lo foa lao ini nyine tro la itre qatre thup a xome qa ngöne la itre mekune hne së hë hna ce ithanatan?

17 Itre qatre thupe fe, drei la itre ini ka sisitria koi nyipunie: (1) Ame la ewekë ka tru nyine tro nyipunieti a kuca matre hnëkë kowe la isi ne la “ate Asuria,” tre ene la troa acatrene la lapaune i nyipunie koi Akötresie, me xatuane la itre trejine me nyipunie troa tune lai. (2) Ame hë la kola troa cile koi së hnene la “ate Asuria,” loi e xeci hnyawa koi nyipunie laka tro kö Iehova a amele së. (3) Ame ngöne la ijine cili, ma tha trotrohnine hnyawa jë kö së la itre hna amekötine hnene la organizasio i Iehova. Ngacama tha trotrohnine ju hë së, ngo loi e tro asë hi së a canga trongëne la itre hna amekötine hna troa hamëne koi së, ke emele së hi lai. (4) Maine hetre itre xa ka amë la mejiune i angatre kowe la itre ini ne la fen, maine koi itre mo, maine koi itre organizasio i atr pena, loi e tro angatr a canga saze enehila. Loi e tro nyipunieti a canga xatuane la itre xan, itre ka tëtë mejiune koi Iehova.

18. Tune kaa la aqane tro la hna melëne celë a hnëkë së kowe la itre drai ka troa calemi?

18 Easenyi hë la ijine tro la itre atr a mekune laka, pëhë jëne kötre së, tune lo angetre Ierusalema ekö lo hneijine i Hezekia. Ame hë ngöne la ijine cili, tro lo trenge ewekë i Hezekia a xatua së troa catre lapaun. The thëthëhmine pi kö së ka hape, thene la itre ithupëjia me easë “la ime i at, ngo the shë Iehova Akötesi shë troa xatua shë, me ishine la ite ishi shë”!—2 A. l. ite jo. 32:8.

[Ithueamacany]

a Ame la aliene la M.P.K., ke, kola hape “Ite macate ka pate pete kö Keriso.”

b Ame la hnaewekë “jajiny” qene Heberu ka mama ngöne Isaia 7:14, tre ijije hi troa qaja göne la nyipi jajiny memine fe kö la föe ka faipoipo hë. Qa ngöne lai, ijije hi troa qaja ka hape, kolo hi a qaja la föi Isaia me Maria lo nyipi jajinyi petre kö angeic.

c Ame la naba seven e hnine la Tusi Hmitrötr, tre kola nyi hatrene la itre ewekë ka pexej. Nge ame la naba eitr, pine laka nango tru kö ej hune la naba seven, tre, kola nyi hatrene la ewekë ka tiqa.

[Thying]

[Iatr ne la götran 16]

[Iatr ne la götran 18]

Hnei Hezekia hna ithuecatrene la nöje troa catre me lapaun (Wange ju la paragarafe 12, 13)