1. Nemene la itre ewekë ka lolo hna melëne hnene la itre thöth?

 HNEDRAI ka ketre pengöne kö la hnedrai hne së hna melën enehila. Kola traqa itronyi la nöjei atr qa ngöne la nöjei nöje asë troa atrunyi Iehova, a tha hna tune kö ekö. (Hna ama. 7:9, 10) Ala nyimu la itre thöth ka melëne la itre ewekë ka lolo, angatr a könëne la itre atr troa ‘xome gufane la timi ka mel.’ (Hna ama. 22:17) Hnene la itre thöthi cili hna xatuane la itre atr troa inine la Tusi Hmitrötr me troa saze la aqane mele i angatr. Hnei itre xan hna catre inine la ketre qene hlapa ka hnyipixe, matre troa hane tro fë la maca ka loi ngöne la itre götrane ka ithanatane la itre xa qene hlapa kö. (Sal. 110:3; Is. 52:7) Nemene la aqane tro epuni a öhnyi madrine hnyawa qa ngöne la hna sine la huliwa cili?

2. Nemene la hna melëne hnei Timoteo ka amamane ka hape, aja i Iehova tro la itre thöthi a xome la itre hnëqa? (Wange ju la pane iatr.)

² Ijine tro epuni enehila a ië mekune göi troa fe gojenyi epuni elanyi kowe la itre xa pengöne huliwa i Iehova. Timoteo la ketre trejine ka ië mekune hnyawa lo angeice a thöth, nge ame la angeic a troa traqa kowe la 20 lao macatre, ijiji angeice hë troa mesinare. (Ite hu. 16:1-3) Nge tha qea ju kö thupene lai, hnei Paulo hna sipo Timoteo troa tro kowe la ketre ekalesia ka hnyipixe e Thesalonika, nge e cili hi lo hna axösisine la itre trejin. Celë hi ka amejë Paulo qaa lai, ngo ame pe angeice a mejiune laka, tro pë hë Timoteo a xatuane itre trejin e cili matre catre la lapaune i angatr. (Ite hu. 17:5-15; 1 Thes. 3:1, 2, 6) Pane mekune jë së la madrine ka eje thei Timoteo la angeic a kapa la hnëqa cili!

3. Nemene la mekune ka sisitria nyine tro epun itre thöth, a xome ngöne la mele i epun, nge eue la ijine tro epuni a axeciëne la mekune cili?

³ Itre thöth, ijine hi la troa xomi mekune ka loi. Nemene la mekune ka sisitria nyine tro epuni a xom? Troa nyihlue i Iehova. Eue la ijine troa xome la mekune cili? Iehova a qaja koi epuni troa meku Nyidrë ngöne la epuni a thöth. (Ate cai. 12:1) Ame hi la aqane troa meku Iehova, tre ene la troa nyihlue i Nyidrë memine la hni epuni ka pexej. (Deu. 10:12) Celë hi mekune ka sisitria lai ka troa hetre thangane kowe la mele i epun.—Sal. 71:5.

4. Nemene la itre mekune ka tru hnei epuni hna xome ka troa hetre thangane ngöne la aqane nyihlue i Akötresie hnei epun?

⁴ Eje hi laka, hetre itre xa ewekë ka tro fe a hetre thangane kowe la mele i epuni elany. Maine mekune jë epuni troa faipoipo, tro epuni a faipoipo me drei, nge nemene la huliwa nyine tro epuni a kuca. Hane hi lai itre xa mekune ka nyipi ewekë catr, ngo ame pe la mekune nyine tro epuni a xome panën, tre, ene la troa nyihlue i Iehova ce memine la hni epuni ka pexej. (Deu. 30:19, 20) Pine nemen? Pine laka ka ce tro asë hi la itre mekune cili. Ame la mekune hnei epuni hna axeciëne göi faipoipo, me göi huliwa, tre, lue ka tro lai a hetre thangane ngöne la aqane tro epuni a nyihlue i Akötresie. Ketre mina, tro la aja i epuni troa nyihlue i Akötresie a hetre thangane kowe la itre mekune nyine tro epuni a xome göi faipoipo me göi huliwa. (Wange ju fe la Luka 14:16-20) Haawe, axeciëne jë la mekune ka sisitria thatraqane la mele i epun.—Fil. 1:10.

5, 6. Hnene la hna melëne hnei Yuichiro hna amamane tune kaa ka hape, e troa xomi mekune hnyawa, gojenyi hi lai kowe la nöjei pengöne aqane huliwa koi Iehova? (Wange ju la tane mekune hna hape, “Mekunange Lo Eni a Nekönatr” ngöne la zonale celë.)

⁵ Axeciëne jë troa nyihlue i Iehova, nge thele jë ka hape, nemene la hnei Nyidrëti hna ajane tro epuni a kuca, nge thupene lai, axeciëne jë la aqane tro epuni a huliwane la mele i epun. Hnene la ketre trejine qaa Zapo Hna cinyihane ka hape: “Ame lo kola 14 lao macatreng, hnenge hna ce cainöje memine la ketre qatre thup ne la ekalesia ka wangatrehmekune laka, pë hë madrinenge ngöne la hna cainöje trootro. Öni nyidrë e qaja amenyikene koi ni ka hape: ‘Yuichiro, bëeke jë hmunë koi hnalapa. Pane lapa ju ngöne la sine laulau ne huliwa i hmunë, nge mekune hnyawa jë la hnei Iehova hna kuca thatraqai hmunë.’ Ame hnenge hna drenge la hnei nyidrëti hna qaja. Haawe, itre drai ne thithi ni me mekune la hnei Iehova hna kuca koi ni. Ame hna saze trootro la aqane waiewekëng. Tha qea ju kö, nge tru hmaca jë hi la madrinenge troa nyihlue i Iehova. Tru fe la madrinenge troa e la itre hna kuca hnene la itre mesinare, eni pë hë a mekune jë la aqane tro ni a akökötrene la huliwange koi Akötresie.”

⁶ Hnei Yuichiro hna nyiqaane xomi mekune ka loi. Ame hë e thupen, angeice pë hë a tro pi kowe la ketre nöje troa huliwa i Iehova. Öni angeic: “Hnenge hna mekune troa inine qene Papale me qene Mongolie. Ame hë la eni a fenesi la ini, iëne jë hi ni troa inine la itre atr la qene Papale, itre hnepe hawa ngöne la wiike matre nyijënge fe troa pionie. Ame hë la kola 20 lao macatreng, eni a nyiqaane ju inine qene Mongolie, nge eni pë hë a tro ju troa wange la ketre gurup ka qene Mongolie. Lue macatre thupen, lo 2007, eni hi lai a ihamë ju e Mongolie. Ame la eni a ce cainöje trootro memine la itre pionie, eni a öhne laka, tru hnei atr ka ajane la nyipici, ajane jë hi ni troa bëeke hmaca elany göi troa ixatua e celë. Hnenge hna pane tro Zapo göi troa hnëkëne la tro ni a bëeke hmaca. Qaane lo Eiperem 2008, eni a pionie e Mongolie. Jole catre la mele e celë, ngo itre atr pe a kapa la maca ka loi, nge eni a xatua angatre troa easenyi catre koi Iehova. Eje hi laka, ame la mele hnenge hna iën, tre, pë hmaca ju kö ka sisitria hune lai.”

7. Nemene la itre mekune nyine tro epuni a axeciën, nge nemene la ini hne së hna xome qa ngöne la tulu i Mose?

⁷ Isa qanyi epuni kö iëne göi troa nyihlue i Iehova cememine la hni epuni ka pexej. (Ios. 24:15) Tha qanyi huni kö troa amekötine koi epuni ka hape, troa faipoipo, maine troa faipoipo me drei. Ketre tha qanyi huni kö troa amekötine la huliwa nyine tro epuni a kuca. Tro kö la  huliwa hnei epuni hna iëne a uku epuni troa ini aqeany? Ame itre xan e epun, itre ka mele ngöne la itre neköi traone gaa pë mo, nge itre xan a mele ngöne la itre traone gaa trenamo. Isa pengöne kö la itre thiina i epun, nge tha ceitu kö la atreine i epun, me hna ini hnei epun, me itre aja i epun, me itre huliwa ngöne la götrane u hnei epuni hna pi eatrën. Eje hi laka, ceitune hi la aqane isa pengönene la mele i epuni memine la eisapengönene la mele i Mose memine la itre xa thöth ne Heberu ngöne la nöje Aigupito ekö. Pine laka, Mose la nekön ne la nekö i Farao jajiny, lolo la mele i angeic, ngo ame la itre xa thöth ne Heberu, tre itre hna thahluën nyudren. (Eso. 1:13, 14; Ite hu. 7:21, 22) Tui epun, hnei angatre hna melëne la ketre hneijine ka tru kowe la mele i angatr, ene la ijine troa axecië mekun. (Eso. 19:4-6) Ngo isa qanyi angatre kö iëne göi troa nyihlue i Iehova cememine la hni angatre ka pexej. Celë hi hna kuca ekö hnei Mose, hnei angeice hna iëne troa kuca la aja i Iehova.—E jë la Heberu 11:24-27.

8. Ekaa la hnë troa thele ixatua matre troa axecië mekune hnyawa?

⁸ Iehova a hamë epuni la itre eamo nyine xatua epuni troa axecië mekune hnyawa. Tune kaa? Nyidrëti a ini epuni la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr nyine tro epuni a huliwane ngöne la nöjei pengöne ijin. (Sal. 32:8) Maine tha nyipi mama kö koi epuni la aqane troa trongëne la itre trepene meköti cili, hnyingëne ju kowe la keme me thine i epun, maine itre qatre thupe pena troa xatua epun. (Ite edomë 1:8, 9) Tro sa ce wange la köni trepene meköt ka troa xatua epuni troa axecië mekune hnyawa enehila.

9. (a) Nemene la aqane atrunyi së hnei Iehova la kola nue së troa sipu axecië mekun? (b) Nemene la eloine koi epuni e tro epuni a thele panëne la Baselaia?

⁹ Thele panëne jë la Baselaia i Akötresie memine la thiina ka meköti Nyidrë. (E jë la Mataio 6:19-21, 24-26, 31-34.) Iehova a atrunyi epuni la Nyidrëti a nue epuni troa sipu amekötine la aqane tro epuni a huliwane la traeme i epun. Tha hnei Nyidrëti kö hna amekötine koi epuni troa xome asë la traeme i epuni kowe la huliwa ne cainöj. Ngo ame pe, hnei Iesu hna ini së la enyipiewekëne la troa amë panëne la Baselaia. Nyimu gojenyi hna fe koi epun la kola thele panëne la Baselaia. Ame la ketre gojeny, tre, ene la itre aqane tro epuni a amamane la ihnimi epuni koi Iehova, me kowe la itre ka lapa ezi epun, me tro fe a amamane la etrune la hni ne ole i epuni kowe la mele ka tha ase palua kö. Hapeue la itre mekune hnei epuni hna troa axeciëne göi faipoipo me göi huliwa, tro kö itre eje a amamane ka hape, tru kö koi epuni la itre mo hune la troa trongëne lo hna hape, “Pane thelejë nyipunie la baselaia i Akötesie, me thina ka meköti anganyidë”?

10. Nemene la ka thue madrine i Iesu, nge nemene la nyine tro epuni a kuca matre tro fe epuni a hane madrin?

¹⁰ Madrine jë jëne la hna huliwa kowe la itre xan. (E jë la Ite Huliwa 20:20, 21, 24, 35.) Ketre trepene mele hi lai. Atre hnyawa hi Iesu la pengöne cili, celë hi matre hnei nyidrëti hna nyihluene la Tretretro i nyidrë jëne la hna kuca la aja i Iehova me hnene la hna huliwa kowe la itre xan, ene la troa ini angatre la maca ka loi. Celë hi ka thue madrine i nyidrë. (Luka 10:21; Ioane 4:34) Ma celë fe hi madrine ka eje thei epuni lai jëne la hna huliwa koi itre xan. Haawe, xome jë la itre trepene meköti hna inine hnei Iesu nyine nyitrepene la itre mekune hnei epuni hna axeciën. Tro lai a thue madrine i epun, me amadrinë Iehova fe.—Ite edomë 27:11.

11. Pine nemene matre luzi pi la madrine i Baruka, nge nemene la hna eamone hnei Iehova koi angeic?

¹¹ Ka xulu la madrine ka tru qa ngöne la hna nyihlue i Iehova. (Ite edomë 16:20) Hna luzi la madrine i Baruka, atre cinyanyi tus i Ieremia ngöne la ketre ijin ne la mele i angeic. Hna nyiqaane kökötre koi Baruka la itre aja i angeic, nge co pë hë Iehova. Tha sihngödri kö koi Iehova la ewekë cili, celë hi matre öni Nyidrëti koi Baruka troa hmaca me hape, “eö a thele la ite ewekë ka tru thatraqai ’ö.” E tro angeic a idrengethenge, tro pe kö angeice a ketre thelene ka mele pe qa ngöne la kola apatrenyi Ierusalema. (Iere. 45:3, 5) Nemene la ka troa thue madrine hmaca koi Baruka? Troa kuca la sipu aja i angeic matre meci la pun, maine pena troa kuca la aja  i Iehova matre amelene qa ngöne la kola apatrenyi Ierusalema?—Iako. 1:12.

12. Nemene la itre mekune hna axeciëne hnei Ramiro ka thue madrine i angeic?

¹² Ramiro la ketre trejine ka öhnyi madrine qa ngöne la hna huliwa kowe la itre xan. Öni angeic: “Ka xulu ni qa ngöne la ketre hnepe lapa ka puafala ngöne la ketre neköi traone ka co ne Bolivie, ngöne la itre wetr hna hape, Andes. Hnene la mamang hna nyithupene matre ijijing troa hane ini e université; hane hi lai ketre ewekë ka tru kowe la meleng. Ngo eni petre hi a xötrei bapataiso göi troa Atre Anyipici Iehova, nge ngöne fe la ijine cili, hetre ketre ewekë ka traqa koi ni, hna hë ni hnene la ketre pionie troa ce cainöje me angeice ngöne la ketre neköi traone ka co. Ame hnenge hna tro ju troa cainöj e cili, nge e cili fe, hnenge hna inine xötre ihe, eni pë hë a fe ju la ca uma ne xötre ihe matre troa hetre huliwange göi tro hi ni a mel.” Tru catre hnei atr ngöne la traone cili ka ajane troa ini Tusi Hmitrötr. Ame hë thupen, hetrenyi jë hi la ketre ekalesia ka hnyipixe ka ithanatane la qene hlapa ne la nöj e cili. Haawe, iëne jë hi angeice troa hane sine la ekalesia cili, ame hnei angeice hna nyihlue i Iehova e cili koi treene lao macatre. Öni angeice ka hape, pëkö ketre huliwa ka thue madrine i angeice hune la troa xatuane la itre atr troa trotrohnine la Tusi Hmitrötre ngöne la sipu qene hlapa i angatr.

13. Pine nemene matre enehila hi la ijine ka ijije koi epuni troa nyihlue i Iehova ce memine la hni ka pexej?

¹³ Madrine jë ngöne la hna nyihlue Iehova. (E jë la Ate Cainöj 12:1.) The mekune kö ka hape, loi e tro epuni a pane hetre huliwa, matre ijiji epuni jë troa pionie. Enehila hi la ijine ka sisitria göi tro epuni a nyihlue i Iehova ce memine la hni ka pexeje qëmekene troa faipoipo. Egöcatre pala kö epun, nge tru catre pala kö la trenge catre i epun göi troa qëmeke kowe la etrune la itre hnëqa nyine tro epuni a eatrën. Nemene la hnei epuni hna ajane troa kuca thatraqai Iehova? Ame jë la aja i epun, tre troa pionie, maine pena troa cainöje kowe la itre atr ka ithanatane la ketre qene hlapa kö. Maine pena, epuni a ajane troa huliwa catre ngöne la sipu ekalesia i epun. Maine celë hi hnei epuni hna ajan, haawe, nyipi ewekë troa hetre huliwa göi tro hi a mel.  Loi e isa hnyinge jë epuni ka hape: ‘Nemene la huliwa ka ijije nyine tro ni a kuca, nge ije macatre ne tro ni a ini matre atreine jë ni kuca la huliwa cili?’

14. Nemene la nyine tro epuni hmekën ngöne la epuni a thele huliwa?

¹⁴ Ame la köni trepene meköti ne la Tusi Hmitrötre hne së hë hna ithanatan, tre, nyine troa ameköti epun la epuni a iëne la huliwa ka ijij koi epun. Atre hi la itre conseillers d’orientation maine itre ka cilëne la itre hna thewe huliwa i mus, la itre huliwa ka hetreny ngöne la nöj, maine pena ngöne la nöje hnei epuni hna ajane troa huliwa i Akötresieti ngön. Ngacama itre ka ixatua la itre atr cili, ngo hmekëne kö. Tro la itre atr ka tha hni kö koi Iehova a aciane thei epuni la aja kowe la fen. (1 Ioane 2:15-17) Ame la epuni a goeëne la hnene la fen hna troa hamë epun, the thëthëhmine kö la pengöne la hni epun, ka iaö.—E jë la Ite Edomë 14:15; Iere. 17:9.

15, 16. Drei la ka troa hamë eamo ka loi koi epuni göi huliwa?

¹⁵ E atre hë epuni ka hape, nemene la itre huliwa ka hetreny, thele eamo jë. (Ite edomë 1:5) Drei la ka troa xatua epuni troa ië huliwa jëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr? Drenge ju la itre atr ka hni koi Iehova, nge ka hnimi epun, nge ka atre epuni hnyawa, nge ka atre hnyawa mina fe la aqane mele i epun. Tro angatre lai a xatua epuni troa sipu waipengöi epuni hnyawa, ene la troa wange la hnei epuni hna atreine kuca me sipu aja i epun. Ma tro jë la itre ithanata i angatr a xatua epuni troa amekötine la itre hnei epuni hë hna mekune ekö. Maine ka hnimi Iehova la keme me thine i epun, ixatua ka tru lai koi epun. Ketre tro la itre qatre thupe ne la ekalesia a hamë eamo koi epun. Hnyingëne jë kowe la itre pionie me itre trejine ka iwai trootro la kepine matre mekune jë angatre troa huliwane la traeme i angatre me trenge catre i angatre troa nyihlue i Iehova. Hnei angatre hna nyiqaane tune kaa? Nemene la aqane kuca i angatre göi huliwa? Nemene la itre manathithi hnei angatre hna kapa?—Ite edomë 15:22.

¹⁶ Tro la itre atr ka atre epuni hnyawa a hamë epuni la itre nyipi eamo. Hapeue e nuetrije pi epuni la ini göi troa pionie, ke hace koi epuni la itre qa hna hamëne ngöne la hna ini? Ame la atre trene ihnimi koi epun, tre canga tro mama hi koi angeice la kepine matre nuetrije pi epuni la ini. Celë hi matre tro angeice lai a xatua epuni troa trotrohnine ka hape, loi e tro epuni a catre sisedrëne la ini, ngo the canga triji ehnefe kö. E tro pe epuni a catr, tro la hna majemine cili a xatua epuni troa nyihlue Iehova epine palua.—Sal. 141:5; Ite edomë 6:6-10.

17. Nemene la huliwa nyine tro epuni a neën?

¹⁷ Tro la nöjei hlue i Iehova a cile kowe la itre jole ka troa ananazijëne la lapaune i angatr, me xome ananyi angatre qaathei Iehova. (1 Kor. 15:33; Kol. 2:8) Ame la ethanyine la itre xa huliwa, tre, ka ngazo catre kowe la lapaune i epun. Ma öhne jë hi epuni laka, hna angazone la lapaune i itre xan, thupene la hnei angatre hna kapa la ketre huliwa. (1 Tim. 1:19) Loi e troa neëne la itre huliwa ka troa angazone la aqane imelekeu i epuni me Iehova.—Ite edomë 22:3.

18, 19. Maine tha mekune pala kö epuni troa huliwa catre koi Iehova, nemene la nyine tro epuni a kuca?

¹⁸ Maine hetre aja thei epuni troa nyihlue Iehova ngöne la epuni a thöth, xome jë la nöjei ijine ka ijije koi epuni troa huliwa catre koi Nyidrë. Axeciëne jë la itre mekune ka troa aijijë epuni troa nyihlue i Akötresie cememine la madrine ngöne la itre ijine cili ka ketre pengöne kö.

¹⁹ Nemene la nyine tro epuni a kuca e tha mekune pala kö epuni troa huliwa catre koi Iehova? Thele jë troa acatrene catrëne la lapaune i epuni koi Iehova. Hnei Paulo hna qeje pengöne la aqane kuca i angeice matre tro Iehova a amanathithi angeic. Öni angeic: “Maine hete xa mekune i nyipunie ngöne la kete ewekë, tro Akötesie a amamane lai koi nyipunie ; Ngo ame la hne shë hna traqa kow, tro pala hi shë ngöne la ewekë cili.” (Fil. 3:15, 16) The thëthëhmine kö ka hape, Iehova a hnimi epun. Sisitria kö la itre eamo qaathei Nyidrë. Nue Nyidrëti pi troa xatua epuni troa axecië mekune hnyawa enehila, ngöne la ijine epuni a thöth.