1. Nemene la aqane hamëne Iesu la tulu ka sisitria göi aqane troa huujëne la mele i nyidrë?

AME lo Iesu e celë fen, hnei nyidrëti hna hamëne la tulu ka sisitria göi aqane troa huujëne la mele i nyidrë. Hnei nyidrëti hna amë panëne la aja i Akötresie hune la troa nyenyape thele mo me thele la itre sipu aja i nyidrë kö. (Ioane 5:30) Ame la nyidrëti a mele nyipici uti hë mec hune la sinöe ne iaxösisi, nyidrëti hi lai a anyipicine ka hape, pëkö ewekë ka sewe nyidrë troa nue asë la mele i nyidrë kowe la itre atr.—Fil. 2:8.

2. Nemene la aqane tro sa huujëne la mele së, nge pine nemen?

² Ame easë, itretre drei Iesu, tre, nyipi ewekë tro fe së a hane huujëne la mele së. Kola hapeue lai? Kolo lai a hape, hetre ajane la atr troa nue trije la itre sipu aja i angeic matre troa xatuane la itre xan. Tha angeice kö a sipu meku angeice kö. (E jë la Mataio 16:24.) Maine tro sa meku itre xan, tro lai a xatua së troa amë panëne la itre aja i angatre me mekuna i angatre hune la itre sipu aja së. (Fil. 2:3, 4) Hnei Iesu hna ini së ka hape, ame la troa pane hane mekune la itre xan, tre celë hi la aliene la hmi së. Hna tune kaa? Hnene la nyipi ihnimi hna upi së troa huujëne la mele së. Kola wangatrehmekune la itretre drei Iesu hnene la ihnimi cili. (Ioane 13:34, 35) Pane mekune jë së la itre manathith hne së hna kapa qa ngöne laka, easë la itre atrene la lapa ne la itre trejine e cailo fen, nge hne së fe hna huujëne la mele së!

3. Nemene la ka troa ananazijëne la aja së troa huujëne la mele së?

 ³ Ngo, easa cile kowe la ketre ithupëjia ka thele troa ananazijëne la aja së troa huujëne la mele së. Ame la ithupëjia cili; tre, ene la troa sipu meku së kö. Pane mekune ju la pengöi Adamu me Eva, lo aqane sipu meku nyidroti kö. Hnei Eva hna meku angeice hi me thele troa hane tui Akötresie, nge ame Adamu, hnei angeice hna thele troa amadrinë Eva, ngo tha meku Iehova pe. (Gen. 3:5, 6) Thupene la hnei Diabolo hna ananyi Adamu me Eva qa ngöne la hmi ka wië, hnei angeice hna iaöne la itre atr matre tro pala hi angatr a kuca la sipu aja i angatre kö. Hnei angeice fe hna tupathi Iesu tune lai. (Mat. 4:1-9) Ame ngöne la hnedrai së, nyimutre catre la itre atr hnei Satana hna amenun, nge angeic a uku angatre troa thele la itre sipu aja i angatre kö ngöne la nöjei götrane la mele i angatr. Maine tha hmeke kö së, tro la thiina cili ka haöthe la fen a ajojezi së fe.—Efe. 2:2.

4. (a) Ijije kö troa patre la itre sipu aja së kö? Qeje pengöne jë. (b) Nemene la itre hnying nyine troa ce ithanatan?

⁴ Ka ngazo catre tro sa sipu meku së kö; hna aceitunëne la aqane ujë maine thiina celë memine la xojene fao. Atre hi së la pengöne la ewekë hna kuca hnei fao laka, e traqa së nue troa maniën, canga tro hi a xoje asë lai ifao, nge tro ha luzi lai ewekë. Ketre, maine nyipici laka, itre atr ka tha pexeje pala hi së, nge tha tro jë kö a patre la itre sipu aja së kö, ngo ame pe, loi e tro pala hi sa catre isi memine la itre aja ka ngazo cili. Maine tha hmekëne kö së, tro lai a luzi the së la aja troa huujëne la mele së. (1 Kor. 9:26, 27) Troa mama tune kaa ka hape, easa sipu meku së hi? Nge nemene la aqane tro sa thele troa kökötre la aja ka eje the së troa catre huliwa koi Akötresie?

5. (a) Hnei nemene matre xome jë la Tusi Hmitrötre ceitu me thulu? (Wange ju la pane iatr.) (b) E tro sa waipengö së, nemene la nyine tro sa neën?

⁵ Tune la aqane xome së la thulu göi troa wai së, tro fe sa xome la Tusi Hmitrötre matre troa waipengöne me amekötine la itre thiina së, e traqa ju mama koi së ka hape, hetre engazon itre ej. (E jë la Iakobo 1:22-25.) Ngo troa hetre eloine koi së la thulu, e hne së hna huliwane hnyawane ej. Maine tro sa thulu nyimenyim, maine jë tha tro kö së lai a öhne la ketre ewekë ka adronyi së, nge nyine tro sa nyidrawan. Maine easa goeëne la thulu qa ngöne pena ha la ketre götran, tha easë hmaca kö lai ka mama, ngo ketre ewekë pena ha maine ketre atr. Ketre tune mina fe, e tro sa xome la Tusi Hmitrötre matre troa waipengöne la thiina së, tune la troa sipu meku së kö, the e nyimenyimëne kö, maine pena the xome kö göi troa goeëne pena ha la ngazo ne la ketre atr.

6. Nemene la nyine tro sa kuca matre cile huti ngöne la wathebo?

⁶ Haawe, maine nyipici laka, easa e la Wesi Ula i Akötresie e nöjei drai, ngo ame itre xa ijin, tre, tha mama kö koi së la kola kökötre trootro the së la aja ne troa sipu kuci mekun. Hna tune kaa? Pane mekune jë la ewekë celë: Ame ngöne la ceitune ne la atr ka “goeë angeice kö” ngöne la thulu, hnei Iakobo hna xome la hna ithanata qene Heleni, kola hape, troa waipengöne hnyawa. Haawe, kolo hi a goeëne hnyawa la thulu hnene lai atr, ngo ame pe hetre hnepe ejolen. Öni Iakobo e sisedrën: “Ame hna tro hmaca pi, nge canga thëthëhmine angeice la pengö i angeice kö.” Eje hi laka, angeic a canga tro pi, nge pëkö hna kuca matre troa nyidrawa angeic. Ngo ame ngöne la ketre götran, Iakobo a qaja la ketre atr ka loi aqane ujë, ke angeice a “thuluëne ngöne la wathebo ka meköti,” nge kolo fe a “cile huti ngön.” Haawe, tha angeice kö a thëthëhmine la wathebo ka meköti, ene la Wesi Ula, ke, angeic a “cile huti ngön,” kola hape, angeic pala hi a trongëne la itre ini qa hnine ej. Hnei Iesu hna qaja lai mekune cili, me hape: “Maine tro nyipunie a xome hutine la tenge ewekënge, itete dei ni nyipunie ka nyipici.”—Ioane 8:31.

7. Nemene la aqane tro sa xome la Tusi Hmitrötre matre troa waipengöne la itre sipu aja së kö?

⁷ Celë hi matre, nyipi ewekë catre tro epuni a pane e hnyawane la Wesi Ula i Akötresie maine epuni a ajane troa isi memine la itre sipu aja i epuni kö. Tro lai a xatua epuni troa wange la itre götran ne la mele i epun nyine tro epuni a wenë amekötin. Ngo hetrenyi pala kö la ketre ewekë nyine troa kuca. Loi e tro epuni a thele mekun. Ame la  epuni a e la hna edromëne hnene la Tusi Hmitrötr, loi e tro epuni a melën, kösë epuni fe hi e hnin. Isa sipu waipengöi epuni jë me hape: ‘E traqa ju la ewekë celë koi ni, nemene la aqane tro ni a ujë? Tro kö lai a loi la aqane ujëng?’ Ame la ka sisitria, thupene la hnei epuni hna mekune ajuine la hnei epuni hna e, kuca asë jë la hnei epuni hna atreine matre troa trongëne la itre ini qa hnine ej. (Mat. 7:24, 25) Tro sa ce wange la itre hna melëne hnei Saulo Joxu me Peteru aposetolo matre xatua së troa huujëne la mele së.

8. Ame la Saulo a nyiqaane mus, ka tune kaa la thiina i nyidrë? Nemene la aqane amamane nyidrë la thiina cili?

⁸ Kola amamane hnene la tulu i Saulo Joxu ka hape, e tha hmekëne kö së, tro la aja së troa sipu kuci mekun a sewe së troa huujëne la mele së. Ame la Saulo a nyiqaane mus, tre, ka hni ka ipië nyidrëti ekö, nge tha hnei nyidrëti kö hna sipu wangatrunyi nyidrëti kö. (1 Sam. 9:21) Ngacama hnene la itre xa atrene la nöje Isaraela hna qeje ejolene la musi hnei nyidrëti hna kapa qaathei Akötresie, ngo tha hnei nyidrëti kö hna nyithupene koi angatr. (1 Sam. 10:27) Hnei Saulo Joxu hna kapa la uati hmitrötre i Akötresie matre xatua nyidrë ngöne la kola isi me ngaa angetre Amona. Thupene lai, hnei nyidrë hna qaja ka hape, qaathei Iehova la kola ngaa angetre Amona.—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Hna nyiqaane cia tune kaa la aja thei Saulo troa sipu kuci mekun?

⁹ Ame hë e thupen, hnei Saulo hna nue troa kökötre trootro e kuhu hni nyidrë la itre sipu aja i nyidrëti kö, memine fe la pi draië, a kola tune la xojene fao a lapane trongëne la fao. Ame la nyidrëti a ngaa angetre Amaleka, hnei nyidrëti hna ketre kuca la itre aja i nyidrëti kö, ngo tha trongëne pe la hna amekötine hnei Iehova. Hnei Saulo hna piine me xome la itre ewekë i angetre Amaleka, matre tha lepe apatrene asë ju kö itre eje tune lo hna amekötine hnei Akötresie. Hnene laka, ka pi draië catre Saulo, ame hnei nyidrëti hna xupe me acile la ketre hatren thatraqai nyidrë. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Ame la kola qaja koi nyidrë hnei Samuela perofeta ka hape, tha madrine kö Iehova la aqane ujë i nyidrë, hnei Saulo hna thele kepine la huliwa i nyidrë, me qaja atrune la götrane hnei nyidrëti hna trongën. Goi upezöne fe nyidrëti la itre xan. (1 Sam. 15:16-21) Hnene la pi draië i Saulo, ame hnei nyidrëti hna wangatrune catrëne la aqane hlemu loi i nyidrë, nge co pë hë la aqane imelekeu i nyidrë me Akötresie. (1 Sam. 15:30) Nemene la aqane tro sa xome la tulu i Saulo ceitu me ketre thulu matre troa xatua së tro pala hi sa catre huujëne la mele së?

10, 11. (a) Nemene la hna ini së hnene la hna melëne hnei Saulo göi troa huujëne la mele së? (b) Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa xötrethenge la tulu i nyidrë ka ngazo?

¹⁰ Ame la pane ini hne së hna kapa qa ngöne la hna melëne hnei Saulo, tre, tha tro pi kö sa qale kowe la sipu aqane waiewekë së. Ame la ajane troa huujëne la mele së, tre tha ewekë kö lai ka eje hë the së, celë hi matre nyipi ewekë tro pala hi sa catre huliwane ej. (1 Tim. 4:10) Pane mekune ju lo pengöi Saulo; ka amadrinë Akötresieti angeice ekö ngöne la qaan, ngo tha hnei angeice kö hna canga lepe trije la itre sipu aja i angeice kö. Ame hë la pun koi angeic, hnei Iehova hna thipetriji angeic pine la hna tha idrei.

¹¹ Ame la hnaaluene ewekë, tre, tha tro hmekuje kö së a wangatrune la itre götrane ka loi hne së hna kuca, nge wangesixane pë hë la itre ewekë nyine tro sa huliwan. Kolo hi lai a ceitune memine la easa xödrane la itre hnaheetre së ngöne ithulu, nge tha öhne pë hë së laka, ka dro la ialameke së. Maine nyipici laka, tha ceitu së kö me Saulo, atre pi draië me lapa qale kowe la sipu mekuna i angeic, ngo loi e tro fe sa hane lepe trije la itre thiina ka ngazo cili wanga tro sa tui angeic. Maine tro sa kapa la itre eamo, tha tro pi kö sa thele kepine la itre huliwa së, me upezöne pena ha la ketre atr. Loi e tro pe sa kapa hnyawa la itre eamo.—E jë la Salamo 141:5.

12. E traqa ju së kuca la ketre ngazo ka tru, nemene la aqane troa xatua së hnene la aja së troa catre huujëne la mele së?

¹² Ngo tune kaa ju hë e kuca jë së la ketre ngazo ka tru? Hnene la aja ka eje thei Saulo troa hlemu loi, ene pe ngazo hë la aqane imelekeu i nyidrë me  Iehova. Ngo ame pena ha la aja ne troa huujëne la mele së, tre celë hi ka troa upi së lai troa thele ixatua ngacama hetrenyi ju hë the së la hmahma. (Ite edomë 28:13; Iako. 5:14-16) Hnene la ketre trejine trahmanyi hna nyiqaane goeëne la itre iatr ka sis qaane lo angeic a 12 lao macatre, nge ase hë sasaithe la treene lao macatre ne angeice a kuca juetrëne lai. Öni angeic: “Jole cate koi ni troa qaja amamane koi föeng, me kowe la itre qatre thupe la hnenge hna kuca. Ngo, ame hë enehila, qa ngöne la hnenge hna qaja amamane lai, kösë hnenge hna una la ketre ehnefe ka tru. Kola nango hleuhleu hnene la itre xa enehmunge qa ngöne laka, hna pane ami ni qa ngöne la hnëqa ne drikona, kösë ame koi angatr, hnenge hna nuetriji angatr. Ngo, atre hnyawa hi ni ka hape, madrine catre kö Iehova kowe la aqane huliwange enehila koi Nyidrë, hune lo eni ekö a lapa goeëne la itre iatr ka sis. Ame la ka nyipi ewekë catr, tre, ene la aqane waiewekë i Nyidrë.”

13, 14. Kola mama tune kaa thei Peteru la itre sipu mekuna i angeic?

¹³ Hnei Peteru aposetolo hna catre huujëne la mele i angeice ngöne lo kola ini angeice hnei Iesu. (Luka 5:3-11) Ngo tro pala kö angeice a catre isi memine la itre sipu aja i angeice kö. Ame la kola sipone koi Iesu hnene la lue aposetolo, Iakobo me Ioane, ka hape, tro nyidroti a lapa ngöne la lue göhnë ka sisitria ngöne la Baselaia i Akötresie, elëhni jë hi Peteru. Maine jë, angeice a mekune ka hape, tro angeice a lapane lo lai ketre göhnë, ke, ase hë Iesu lo qaja koi angeice ka hape, tro angeice a cilëne la ketre hnëqa ka ketrepengöne kö. (Mat. 16:18, 19;) Hnei Iesu hna hmekë Iakobo, me Ioane me Peteru, me itre xa aposetolo matre tha tro kö angatre a sipu meku angatre kö, maine thele pena troa sisitria hune la itre xa trejine me angatr.—Mar. 10:35-45.

¹⁴ Ngacama thupene la hnei Iesu hna wenë amekötine la aqane mekune i Peteru, ngo hna mama pala hi thei angeice la aja troa kuca la itre sipu mekuna i angeic. Ame lo Iesu a qaja kowe la itre aposetolo ka hape, tro angatre a pane nuetriji nyidrë, hnei Peteru hna thaipië angatre ngöne la angeic a qaja ka hape, angeice hmekuje hi la ka troa cile hut. (Mat. 26:31-33) Loi ju kö ekö la tha tro kö angeice a selë angeice kö, ke, ame ju fe kö lo jidri cili, tre, gufa ha lo lai aja thei angeice troa huujëne la mele i angeic. Hnene laka, hnei angeice hna sipu meku angeice kö, angeice a aköni a kelikelë Iesu ju.—Mat. 26:69-75.

15. Pine nemene matre ka ithuecatre koi së la tulu i Peteru?

 ¹⁵ Ngamaca ame itre xa ijin, hnei Peteru hna catre isi memine la itre sipu aja i angeice kö, maine tria pena, ngo, hetre ithuecatre hne së hna kapa qa ngöne la tulu i angeic. Hnene la trenge catre hna kuca hnei Peteru memine la ixatua ne la uati hmitrötre i Akötresie, hna aijijë angeice troa elë hune la itre sipu aja i angeic. Ame hë e thupen, hnei angeice pë hë hna xomehnöthe la itre sipu aja i angeic, me hane melëne la ihnimi me huujëne la mele i angeic. (Gal. 5:22, 23) Hnei angeice hna catre xomihnine la itre ithupathi ka nyimutre, itre hnei angeice hna thatreine cile kow ekö. Ame la ketre ijine Paulo a hamëne la ketre eamo ka catre koi Peteru qëmekene la ka ala nyim, hna mama la hni ka ipië thei Peteru. (Gal. 2:11-14) Thupene la hna kapa la eamo celë, tha hnei Peteru kö hna lapa fë elëhni, me mekune ka hape, tro pala pë hë a goeëne angazo angeice pine lai. Ngo hnei angeice pala hi hna qeje Paulo ceitu me “tejine [ . . . ] hnimina.” (2 Pet. 3:15) Kola xatua së hnene la tulu i Peteru troa akökötrene la aja the së troa huujëne la mele së.

16. Tro sa huujëne tune kaa la mele së e traqa ju la itre jole koi së?

¹⁶ Pane mekune jë së la aqane tro sa ujë ngöne la itre ijine jol. Ame la kola akalabusi Peteru me itre aposetolo, me thaucë angatr pine la hnei angatre hna cainöj, tre, madrine catre angatre la ‘hna ahmahmanyi’ angatre pine laka, itretre drei Iesu angatr. (Ite hu. 5:41) Ketre tune mina fe, ame la kola icilekeu me epun, tre, ijine tro hi epuni lai a hane nyitipu Peteru me xötrethenge la tulu i Iesu, ene la troa huujëne la mele i epun. (E jë la 1 Peteru 2:20, 21.) Tro mina fe la aqane ujë celë a xatua epuni troa kapa la ihaji qaathene la itre qatre thup. The drenge akötrene kö la ihaji, ngo xötrethenge jë la tulu i Peteru.—Ate cai. 7:9.

17, 18. (a) Nemene la itre hnyinge ka troa xatua së troa waipengöne la itre aja së? (b) Nemene la nyine tro sa kuca e mama jë the së la aja ne troa sipu kuci mekun?

¹⁷ Ketre, tro la tulu i Peteru a xatua epuni troa eköthe amë la itre mekune nyine troa eatrëne thatraqane la hmi Iehova. Loi e tro epuni a catre huliwa matre troa eatrëne itre eje me huujëne la mele i epun. Ngo, thupëne kö wanga eköthe jë pena itre eje göi troa pi sisitria hui itre xan. Sipu waipengöi epuni ju me hape: ‘Pine nemene matre eni a ajane troa kökötre loi, maine huliwa atrunyi koi Iehova? Eni kö a ajane troa atrunyi ni hnene la itre xan, maine troa pi musi pena, tui Iakobo me Ioane?’

¹⁸ Maine kola mama thei epuni la aja ne troa sipu kuci mekun, nge eje ha kökötre trootro e kuhu hni epun, catre jë troa eatrëne la itre mekune hnei epuni hna eköthe amë hë. Sipo Iehova jë troa xatua epuni matre wenë amekötine la itre mekuna ne la hni epun. Thupene lai, catre jë huliwa ngo tha göi tro kö a atrunyi epun, ngo Iehova hmekuj. (Sal. 86:11) Nge, ame göi itre mekune nyine eatrën, tre the eköthe kö göi troa atrunyi epun. Maine jë, ame la ketre mekune nyine eatrën, tre ene la troa catre eëne la ketre thiina i Akötresie ka nango jole koi epuni troa melën. Maine pena, ka catre hnëkëne epuni la itre icasikeu, ngo xele pe troa hane nyidrawane la Uma Ne Baselaia; haawe, loi e tro epuni a mekune troa trongëne la eamo ngöne Roma 12:16.—E jë.

19. Nemene la nyine tro sa kuca ngöne la easa thuluë së kö ngöne la Wesi Ula i Akötresie matre tha tro kö sa kucakuca?

¹⁹ E tro sa thuluë së hnyawa ngöne la Wesi Ula i Akötresie, me öhne la itre thiina ka ngazo the së, maine jë tro hi së lai a kucakuca. E tro lai a traqa koi epuni, mekune jë lo atr ka loi thiina ngöne la ceitune i Iakobo. Tha hnei Iakobo kö hna qaja la aqane öhne nyimenyime la atr la ngazo i angeic me aqane wenë amekötine angeice lai. Ngo hnei Iakobo pe hna qaja ka hape, kola cile huti hnene lai atr “ngöne la wathebo ka meköti.” (Iako. 1:25) Kola mekune hmaca hnei angeice la hnei angeice hna öhne ngöne lai ithulu, ame hnei angeice hna catre huliwa matre wenë ameköti angeice kö. Celë hi matre, the kucakuca kö, ngo thele jë troa hetrenyi la aqane waiewekë ka loi, me mekune ka hape, itre atr asë hi së ka tha pexeje kö. (E jë la Ate Cainöje 7:20.) Hetre aja i Iehova fe troa xatua epuni tune lai, tune la aqane xatuane Nyidrëti la nöjei trejine me epun. Maine epuni a trongëne la itre ini qa hnine la Tusi Hmitrötr, me amamane pala hi la aja ne troa huujëne la mele i epun, tro hë Akötresieti a kepe epun, me amanathithi epun.