1, 2. Nemene la eisapengönene la aqane goeë së hnei Iehova memine la aqane goeë së hnene la itre kamera?

 AME ngöne la itre nöje ka nyimutre, hna amë la itre kamera hnine la itre setroa matre troa öhne la itre ka atrekënö. Nge e cili troa tranyi angatr. Haawe, pine laka hetrenyi hë la itre kamera, jole catre hë troa atrekënö.

² Tusi Hmitrötre a qaja ka hape, “Eje kö la lue xajawa i Iehova ngöne la nöjei hnë asë.” (Ite edomë 15:3) Hapeu, kolo kö lai a hape, Nyidrëti pala hi a goeë së matre e traqa ju së ena la itre wathebo i Nyidrë, tro Nyidrëti a canga tranyi së? Ohea! (Iere. 16:17; Heb. 4:13) Nyidrëti a goeë së pine laka, tru la ihnimi Nyidrëti koi së, nge aja i Nyidrëti tro sa mele tingeting, me madrin.—1 Pet. 3:12.

3. Nemene la faifi lao aqane thupë së hnei Iehova?

³ Nemene la ka troa xatua së troa trotrohnine hnyawa ka hape, Akötresieti a goeë së pine laka, Nyidrëti a hnimi së? Tro sa ce ithanatane la faifi lao aqane thupë së hnei Iehova. (1) Nyidrëti a hmekë së matre tha tro kö sa kuca la ngazo. (2) Nyidrëti a wenë ameköti së matre tha tro kö sa xötrëne la gojenyi ka ngazo. (3) Nyidrëti a eatrongë së jëne la itre trepene meköt qa hnine la Tusi Hmitrötr. (4) Nyidrëti a xatua së ngöne la easa qëmeke kowe  la itre jol. (5) Nyidrëti a amanathithi së hnene la hne së hna kuca ka loi.

4. Pine nemene matre hnei Akötresieti hna canga hmekë Kaina?

⁴ Ame la hnapan, tre, easë a troa pane ce ithanatane la itre aqane hmekë së hnei Iehova matre tha tro kö sa kuca la ngazo. (1 A. l. ite jo. 28:9) Hanawange la pengöi Kaina, ‘atraqatre pi hë la elëhni angeic’ lo kola tha kepe angeice hnei Iehova. (E jë la Genese 4:3-7.) Hnei Iehova hna hmekë Kaina ka hape, e tha kuca kö angeice la loi, tro hë angeic a kei hnine la ngazo. Kösë ‘hulö a meköle ngöne la qëhnelö,’ me itreqe troa akeinyi angeic. Tha aja i Iehova kö troa nue Kaina, ngo tro kö a “kepe” angeic. Maine hnei Kaina ju hna drenge la kola hmekë angeic, tro pala hi a lolo la aqane imelekeu i angeice me Akötresie.

5. Iehova a hmekë së tune kaa?

⁵ Ka tune fe hi enehila laka, öhne fe hi Iehova la sipu aja së. Atrehmekune hi Nyidrë la itre mekuna së me itre aja së, nge thatreine kö tro sa juetrëne koi Nyidrë la ketre ewekë. Atraqatre la ihnimi Nyidrëti koi së, nge aja i Nyidrëti tro sa kuca la loi, ngo tha Nyidrëti kö a iele së. Matre e öhne hë Nyidrëti la ketre ewekë ka ngazo the së, canga hmekë së hi hnei Nyidrë. Hna tune kaa? Ame la easa e lapaane la Tusi Hmitrötr, memine la itre itusi së, me sine lapane la itre icasikeu, easë fe hi lai a drenge la itre ithuemacanyi qaathei Akötresie nyine hmekë së. Ase fe hë epuni hane e me drenge la ketre mekune ka xatua epuni troa cile kowe la ketre jol, nge Iehova hmekuje hi la ka atre la jole cili? Kösë, kola traqa hnyawa la itre ithuemacanyi cili hmekune la easa cile kowe la ketre jol.

6, 7. (a) Nemene la enyipicine ka hape, Iehova a hnehengazone la isa hlue i Nyidrë?(b) Nemene la nyine tro sa kuca matre tro sa kepe thangane la aqane hmekë së hnei Iehova?

⁶ Ame asë hi la itre ithuemacanyi nyine hmekë së qa hnine la Tusi Hmitrötr, tre, itre eje a amamane ka hape Iehova a hnimi së, easë isa ala cas. Nyipici laka, ka hetre eloine la Tusi Hmitrötre me itre itusi së me itre icasikeu së kowe la itre atr ka nyimutre. Ngo Iehova a upi epuni troa drenge hnyawa la itre ithuemacanyi qa hnine la Tusi Hmitrötr matre tro epuni a kuca la loi. Kolo lai a amamane ka hape, Nyidrëti a hnehengazo epun, isa ala cas.

⁷ Nemene la nyine tro sa kuca matre tro sa kepe thangane la aqane hmekë së hnei Akötresie? Nyipi ewekë troa pane xecie hnyawa koi së ka hape, Nyidrëti a hnehengazo së. Thupene lai, easë a isa thele jë troa trongëne la itre ithuemacanyi hna hamëne hnene la Wesi Ula i Nyidrë. Haawe, maine eje the së la ketre mekune ka tha ihmeku kö memine la aja i Akötresie, canga lepe trije jë. (E jë la Isaia 55:6, 7.) Maine tro sa canga dreng la kola hmekë së, tha tro jë kö a traqa koi së la itre akötr. Ngo tune kaa e tha drenge kö së? Tro jë kö Iehova a hnehengazo së?

8, 9. Nemene la ka amamane ka hape, Iehova a hnehengazo së? Hamëne jë la ketre ceitun.

⁸ Ame la Iehova a wenë ameköti së, tre, hatrene hi lai laka Nyidrëti a hnehengazo së. (E jë la Heberu 12:5, 6.) Eje hi laka, tha ka madrine kö së la kola eamo koi së, maine haji së maine ameköti së pena. (Heb. 12:11) Ngo, e traqa ju hamë eamo koi së hnene la ketre atr, loi e tro sa pane thele troa trotrohnine la kepin matre hamëne jë angeice la eamo cili. Tha angeice kö a eamo göi troa akötrë së, ngo hnene laka, jolejole hë la aqane imelekeu së me Iehova. Angeice fe a nue la traeme i angeice troa ce wang me easë jëne la Tusi Hmitrötr, la aqane troa iloi hmaca me Iehova. Easa metrötrëne me wangatrune la itre eamo cili, ke Iehova la ka hamëne itre ej.

⁹ Hna majemine ekö goeë iatr ka sis hnene  la ketre trejine lo tha hmi petre kö angeic. Ame hë la angeic a atre la nyipici, nue trije pi angeice la hna majemine cili. Ame hë e thupen, hnei angeice hna itö mobilis ka hnyipixe, nge canga kei hmaca hi angeice kowe lo lai hna majemine ekö, ene la troa goeë iatr ka sis ngöne ëternet. (Iako. 1:14, 15) Mama pi hi laka, eje pala kö la aja e kuhu hni angeic troa kuci huliwa ka sis, tune la wanalepe ka mele pala kö. Ame la ketre ijin, hnei angeice hna pane hamëne la mobilisi angeic kowe la ketre qatre thup, nge mama xane pi hi la itre iatr ka sis. Ame hna canga hamë eamo hnene la qatre thupe kowe lai trejin. Hnene la trejine hna drenge la eamo hna hamën, matre ame hë e thupen, angeice ha trije la huliwa cili. Öhne hi Iehova la itre ngazo hne së hna kuca juetrën, nge Nyidrëti a canga wenë ameköti së qëmekene troa jole la aqane imelekeu së me Nyidrë. Easa olene koi Iehova laka Nyidrëti a hnehengazo së.

10, 11. (a) Tro sa wangatrune tune kaa la ixatua i Akötresie? (b) Amamane jë la eloine e troa xötrethenge la itre trepene meköti Iehova.

¹⁰ Kola nyima koi Iehova hnene la atre cinyihane la salamo ka hape: “Cilieti a e ni hnene la eamo i cilie.” (Sal. 73:24) Tro sa ‘mekune’ maine wangatrune la eamo i Iehova ngöne la easa sine thele la Wesi Ula i Nyidrë. E tro sa ujë tune lai, tro së lai a atre la itre mekuna i Nyidrë, me xötrethenge la itre hnei Nyidrëti hna amekötin, me catre imelekeu hnyawa me Nyidrë. Kolo fe a xatua së hnene la eamo i Iehova matre tro sa acatrene la mele së memine la hnepe lapa së ngöne la götrane u, nge ngöne mina fe la götrane ngönetrei.—Ite edomë 3:6.

¹¹ Ame e Philippines, hnene la trejine trahmanyi me föi nyidrë, me haa nekö i nyidro hna pane lapane la uma ne la ketre atre eëny. Ka pionie lapa nyidro lue trefën. Ame ju hi la ketre ijin, hnene lai atrekë hnalapan hna iupi fë la ketre tus ka upi angatre troa feke qaa cili. Hace catre pi hë angatr, nge angatre a atre pë hë e thupen, ka hape, hna atë la thoi hui angatr me jele atrekënö angatr. Tha hna hnehengazo menu kö hnene la trejin göi hnalapa. Ngo hnei angeice hna mejiune koi Iehova me hape: “Tro kö Iehova a ixatua. Hnei Nyidrëti pala hi hna hnehengazo së ngöne la nöjei ijin me hamë së la ka nyipi ewekë kowe la mele së.” Hna catre xötrethenge pala hi hnene la hnepe lapa la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, me metrötre me mele tingeting  ngacama hna jele ngazo angatr. Ame hë thupen, alapa angatre hmaca ju hi hnene lo lai atrekë hnalapan, ke nyidrëti a haine la aqane ujë i angatr ngöne la kola silitrengathoi angatr. Saze hë la aqane mekuna i nyidrë, nge goi hamëne fe nyidrë la itre xa götrane nyine eën. (E jë la 1 Peteru 2:12.) Kola mama laka, e tro sa xötrethenge la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, tro Iehova a eatrongë së ngöne la itre ijine jol.

12, 13. Eue la kola jole koi së troa mejiune ka hape, Akötresieti a hnehengazo së?

¹² Kolo asë hi a cile kowe la itre jole hnene la itre hlue i Iehova. Ame itre xa jol, tre, kösë pëkö pun, tune la sine mec, me iakötrë, me icilekeu e hnine la hnepe lapa. Ame la ketre jole ka tru, tre ene la troa iwesitrë memine la ketre trejine e hnine la ekalesia, ke hnene laka isa pengö së kö.

¹³ Maine jë, troa akötrë epun hnene la aqane ithanata ne la ketre trejin. Tro epuni a mekune ka hape: ‘Ma e kuhu trön, ngo thatreine kö troa ujë tune lai e celë hnine la organizasio i Akötresie!’ Pine laka, ka cilë hnëqa ngöne la ekalesia lai trejine ka akötrë epun, haawe kola qaja aloinyi nyidrë hnei itre xan. Matre öni epuni jë hi: ‘Öhne fe kö Iehova la ewekë celë? Nge pëkö hnei Nyidrëti hna kuca?’—Sal. 13:1, 2; Hab. 1:2, 3.

14. Pine nemene matre Iehova a nue la itre trejine troa hamë së la itre eamo ka catr?

¹⁴ Öhne asë hi Iehova la itre ewekë, matre hetre nyipi kepine la Nyidrëti a nue la itre itupath matre tro sa cile kow. E traqa ju hamë eamo koi së hnei ketre atr, nge easa mekune ka hape, tha qanyi angeice kö troa eamo koi së, tro së lai a dreng akötrëne lai eamo. Ngo tha celë kö la aqane goeëne Iehova lai. Tune kaa kö e ka nyipi ewekë ju lai eamo koi së? Ame ngöne la hna qeje pengöne la mele i Karl Klein, öni angeic, ame la ketre ijin, hnei Joseph Rutherford hna hamëne la ketre eamo ka catr. Ame hë e thupen, ame la Joseph Rutherford a ibozu me angeic, xele kö angeic ma ibozu. Öhne hi Joseph Rutherford ka hape, dreng akötrëne pala kö Karl Klein. Öni Joseph Rutherford jë hi e hmekë Karl Klein ka hape: “Wai eö kö hnei Satana;” eamo lai ka xatua Karl Klein. Ame hë la Karl Klein a hane sine la Lapa Ne Xomi Meköt, hnei angeice hna qaja ka hape, meköti kowe la itre trejine troa eamo së, nge e traqa ju së drenge akötrën, tro hë Diabolo a akeinyi së. a

15. Nemene la nyine tro sa mekune hnyawa ngöne la easa qëmeke kowe la itre itupath?

¹⁵ Ame la aja së, tre troa canga patre la itre itupath. Ngo, nyipi ewekë tro sa inine troa xomihnin ahoeanyi itre ej. Ijije hi troa aceitunëne la itre itupath memine la kola tru catre hnei loto matre tha nyenyape hë epun. Ijije hi tro epuni a cile me treqen matre pane co jë hnei loto. Ngo, hnene laka, xele kö epuni ma itreqe, ene pe epuni a xome ju la ketre gojeny. Ame la pun, tha öhne hë epuni la gojeny, nge traqa hmitre pena kowe la hnei epuni hna tro kow. Maine hnei epuni ju hna treqen me lapa catre ngöne lo lai gojenyi hnapan, tro kö epuni a eatrëne la traeme hna sa. Ceitune hi lai memine la easa qëmeke kowe la itre itupath. Maine tro sa xomihnine ahoeane itre ej, me atreine itreqe, me xötrethenge hnyawa la itre trepene meköti ne la Tusi Hmitrötr, tro hë Iehova a xatua së troa cile catre ngöne la itre itupathi së.

16. Pine nemene matre Iehova a nue së troa cile kowe la itre itupath?

¹⁶ Iehova a nue tro sa cile kowe la itre itupath ke, Nyidrëti a ajane tro sa xomi ini qa ngöne itre ej. (E jë la 1 Peteru 5:6-10.) Tha tro pi kö sa mekune ka hape, Iehova la qaane la itre itupathi së. (Iako. 1:13) Ame la  traqa pi la itre itupathi koi së, tre, hnene la “ithupëjia me [easë], ene diabolo.” Ngo, nyipi ewekë tro së isa atre ka hape, öhne kö Iehova la itre akötre së, nge atraqatre la ihnimi Nyidrë koi së. Nyidrëti a thupëne matre tha tro kö la itre itupath a hut, “ngo ca ijine hi.” Loi e xecie koi epuni laka, tro Iehova a thupë epun, me hamëne koi epun la trenge catre matre troa cile hut uti hë la pun.—2 Kor. 4:7-9.

17. Pine nemene matre Iehova a xajawatine la hni ne la itre atr asë?

¹⁷ Iehova a xajawatine la hni ne la itre atr asë matre troa atrehmekune la atr ka hnimi Nyidrëti hnyawa. Hna qaja hnei perofeta Hanani koi Asa Joxu ka hape: “Kola nyenyape agöne la ite nöj’ asë hnene la lue xajawa i anganyidë troa xomexatuane la ite ka meköti hni koi [N]yidë.” (2 A. l. Ite jo. 16:9) Tro hë Iehova a ‘xomexatua’ epun, kola hape, tro Nyidrëti a thupë epun, me amanathithi epun.

18. Pine nemene matre xecie hnyawa koi së ka hape, tro Iehova a amanathithi së e hne së hna kuca la loi? (Wange ju la pane iatr.)

¹⁸ Aja i Iehova troa ‘hnimi’ së, kola hape, aja i Nyidrëti troa amanathithi së. Maine easa ajane tro Nyidrëti a amanathithi së, nyipi ewekë tro sa ‘thele la loi’ me ‘hnine la loi’ me “kuca la loi.” (Amosa 5:14, 15; 1 Pet. 3:11, 12) Iehova a amanathithine la itre atr ka meköt, ngacama pëkö ka öhne la itre huliwa i angatre ka loi. (Sal. 34:15) Kola mama lai ngöne la ceitun ne la lue ka xomi upune ne Isaraela, Sifera me Pua. Hnei Farao hna upi nyidro troa humuthe la nöjei medreng trahmanyi ne Isaraela, ngo tha hnei nyidro kö hna drei Farao. Hnei nyidroti pe hna drengethenge Iehova, ene pe mele ju kö la itre medreng ne Isaraela. Öhne hnyawa hi Iehova la huliwa ka lolo hna kuca hnei Sifera me Pua, Nyidrëti pë hë a amanathithi nyidroti ju me aijijë nyidro troa hnaho. (Eso. 1:15-17, 20, 21) Ame itre xa ijin, easa mekune ka hape, pëkö ka hane öhne la itre ewekë ka loi hne së hna kuca, ngo öhne kö Iehova la nöjei hne së hna kuca ka loi. Tro kö Nyidrëti a amanathithi së.—Mat. 6:4, 6; 1 Tim. 5:25; Heb. 6:10.

19. Nemene la hna melëne hnene la ketre trejine föe?

¹⁹ Ame ngöne la itre xa ijin, tro sa mekune ka hape, ma tha öhne jë kö Iehova la trenge catre hne së hna kuca matre troa cainöj, ngo ka tria la mekune cili. Hna kapa hnene la trejine föe ne Hongrie ka mele e Autriche la ketre hune tus ne la ketre föe ka qene Hongrie. Hnene la trejine föe hna canga tro kowe lai hnalapa, ngo pëkö atr. Ca macatre nge sin ne tro eahlo kowe lai hnalapa, me ami itus, me cinyany, me ami numero ne telefone i eahlo. Ame itre xa ijin, kösë hetre atr hi e hnine la hnalapa, ngo pë pi kö ka fe la qëhnelö. Ame ju hi la ketre drai, ame la eahlo a traqa hmaca, fe pi hi la qëhnelö hnene lai föe a kola hnyimahnyima, me qaja ka hape: “Lö jë. Hnenge pala hi hna e lo itre itus hnei nyipoti hna traqa fë, nge eni a treqe nyipo.” Ame lo kepine matre tha fe kö lo qëhnelö hnene la föe, tre, hnene laka hetre sine meci nyiidro, nge ka kuci chimiothérapie nyiidro. Ngo enehila, nyiidro hë a hane ajane troa inine la Tusi Hmitrötr. Mama hnyawa ha kowe la trejine föe laka, öhne hnyawa hi Iehova la aqane catre i eahlo, nge Nyidrëti a amanathithin.

20. Nemene la mekuna i epun ngöne la epuni a atre laka, Iehova a hnengazo epun?

²⁰ Tune la hne së hna ce wange ngöne la tane celë, öhne kö Iehova la hne së hna kuca, nge Nyidrëti a xajawatine la itre hni së. Tha tro pi kö sa mekune ka hape, Nyidrëti a goeë së matre troa öhne la itre ngazo së. Tro pe sa qale catre koi Iehova, pine laka, atre hnyawa hi së laka, tro Nyidrëti a thupë së, me xatua së, me amanathithi së hnene la hne së hna kuca la loi.