1, 2. (a) Nemene lo hnaaluene wathebo ka tru, thenge la hna qaja hnei Iesu? (b) Nemene la itre hnyinge hne së hna troa ce sa?

 AME la kola hnyinge hnene la ketre faresaio koi Iesu ka hape, nemene la wathebo ka tru, öni Iesu e sa: “Tro eö a aja Joxu Akötesi ’ö hnene la hni’ö ka pexej, me u i ’ö ka pexej, me mekune i ’ö ka pexej.” Nge hne së lo hna ce wang la aliene la ithanata cili, jëne lo tane mekune hnapan. Ngo hnei Iesu mina fe hna qaja la hnaaluene wathebo ka tru. Öni nyidrë: “Tro eö a hnime la ate lapa eashenyi ’ö tui eö hi.”—Mat. 22:34-39.

² Hnei Iesu hna upi së troa hnime la atr ka lapa easenyi së. Ngo drei lai ka lapa easenyi së? Tro sa trongëne tune kaa lai hna qaja hnei Iesu? Itre hnyinge lai hne së hna troa sa ngöne la tane mekune celë, nge tro fe sa wange ka hape, thiina lai ka amadrinë Iehova, nge nyine loi koi nöjei atr.

3, 4. (a) Drei la atre lapa easenyi së, tune la hna qeje pengöne hnei Iesu? (b) Hnene la atre Samaria hna xatuane tune kaa lo atr hna lep? (Wange ju la pane iatr.)

³ Ame lai atr ka lapa easenyi së, tre maine jë tro sa mekune ka hape, kolo atr laka, ieasenyi hi la hnalapa i angeice me easë.  (Ite edomë 27:10) Ngo ame la kola hnyinge hnene lo faresaio ka hape, “Dei la ate eashenyi ni?,” hnei Iesu hna sa koi angeic jëne lo ketre ceitun, me qaja fe la aliene la ithanata i nyidrë. (E jë la Luka 10:29-37.) Hnei nyidrëti hna qaja ka hape, ca atre Iudra hna atrekënö, me lep, nge nue ju pë hë e cahu gojeny troa mec. Hna cili thenge hnene la atre huuj, me atre Levi thupe i angeic, a lue atre Isaraela asë hi. Öhne hi nyidro la atre Iudra, ngo tha hnei nyidroti kö hna cil troa xatua angeic. Atre Samaria pe la ka hnimi angeic. Ame ngöne lai ijine cili, ka imethinë lo angetre Iudra me angetre Samaria.—Ioane 4:9.

⁴ Ngo hnene la atre Samaria hna nei oel me waina kowe la itre eatr ne lai atr hna lep, matre meu pi. Ase jë hi lai, angeice pë hë a tro fë jë lai ka eatr kowe la ketre hnehmelöm me hamëne la lue denari kowe la trene uma. Celë hi thupene la atr ka huliwa ekö koi lue drai. (Mat. 20:2) Ame la easa mekune hmaca la aqane xatuane lai atr ka eatr hnene la atre Samaria, tre easë hi lai a wang atrehmekune e cili ka hape, angeice hi la ka hnime la atre lapa easenyi angeic. Tro sa tune la atre Samaria, e tro sa hnime me utipine la itre atr.

5. Hnene la Itretre Anyipici Iehova hna amamane tune kaa la ihnimi angatre kowe la itre ka lapa easenyi angatr, thupei Sandy?

⁵ Easa melëne enehila la “ite drai hnapin,” nge pë hë utipine ne la itre atr. Tru la itre atr ka iaxösisi, nge ka pi isi, nge pëkö ihnimi angatr kowe la itre ka lapa easenyi angatr. (2 Tim. 3:1-3) Ame la kola traqa ekö lo ketre janacas lo Okotropa 2012 (Sandy la ëjen), hnene eje hna lepe hnyawane la ketre götrane ne New York City. Ame la itre xa atr, tre pëkö tirisite me ka keukawa ngöne la hnalapa i angatr, me itre xa ewekë ju kö ka nyipi ewekë. Ngo traqa hmaca ju hi la itre xa atr a atrekënö angatr. Tha hnene kö la Itretre Anyipici Iehova hna ujë tune lai. Hnei angatre pe hna xatuane la itre trejine me angatr, memine kö la itre xa atr ka lapa e cili ezin, pine laka, celë hi aqane ihnimi ne la nyipi Keresiano lai. Nemene la itre xa aqane tro sa hnime la itre atr lapa easenyi së?

6. Nemene ixatua la hna qatrenge hnene la Tusi Hmitrötr, nge nyine tro sa hane qaja kowe la atre lapa easenyi së?

⁶ Troa hamëne la ixatua qa hnine la Tusi Hmitrötr. Ame la easa cainöj, easë hi lai a hamëne kowe la atre lapa easenyi së la “keukawa qa ngöne la ite hna cinyihan.” (Rom. 15:4) Kola mama la ihnimi së koi angeic, la easa fe Tusi Hmitrötr me amamane koi angeice la maca ka loi ne la Baselaia i Akötresie. (Mat. 24:14) Ketre hnëqa ka tru la troa hane qaja kowe la atre lapa easenyi së, la mejiune hne së hna kapa qaathei Iehova Akötresie.—Rom. 15:13

7. Nemene lo ketre wathebo ka sisitria, nge nemene la thangan e tro sa trongën?

⁷ Mekune kö lo ketre wathebo ka sisitria. Kolo wathebo hna qaja hnei Iesu ka hape: “Qa ngöne lai ame la nöjei ewekë asëjëihë hnei nyipunie hna ajane troa kuca koi nyipunie hnei ite at, kucajë lai koi angat ; ke celë hi wathebo me ite perofeta.” (Mat. 7:12) Ame lai “wathebo” hna qaja hnene la xötr, tre ej e hnine la itre tusi ne la Tusi Hmitrötr, qaane Genese koi Deuteronomi; nge ame “ite perofeta” tre kolo itre itus hnine la Isisinyikeu Hnapan, ka qatrenge la itre hna perofetan. Hnei Iehova hna hamëne la “wathebo” me “ite perofeta” ke Nyidrëti a hnime la itre atr, nge Nyidrëti fe a ajane tro angatr a ihnimikeu. Ame enehila, Iehova pala hi a ajane tro sa hnime la atr lapa easenyi së. Ame e hnine la tusi Isaia, öni Iehova ka hape: “Trongënejë la ka ijij, nge kucajë la ka meköt . . . Manathithi la ate kuca lai.” (Is. 56:1, 2) Haawe, jëne manathithi la troa hnime la atre lapa easenyi së, me trongëne lo ketre wathebo ka sisitria.

8. Hnauëne laka tro sa hnime la itre ithupëjia me easë, nge nemene la thangane la hna ujë tune lai?

⁸ Hnime ju la itre ithupëjia. Hnei Iehova  pala hi hna ini së troa hnime la itre ithupëjia me easë. Ame ngöne lo hneijine i Iesu, hnene la itre xan hna qaja ka hape, troa methinëne la itre ithupëjia. Ngo öni Iesu: “Hnimeju la ite ithupëjia me nyipunie . . . nge thithiju thatraqai angete qaqa me axösisi nyipunie.” (Mat. 5:43-45) Nge kola ihmeku la eamo i Paulo me Iesu, ke öni angeic: “Maine mecijinë hë la ithupëjia me eö, thu a i angeice ju ; maine pi iji angeic, thue ime i angeice ju.” (Rom. 12:20; Ite edomë 25:21) Ame fe ekö ngöne lo hneijine i angetre Isaraela, hnei Iehova hna hamëne la itre hna amekötin, me inine la angetre Isaraela troa xatuane la itre ithupëjia me angatr, me hnime la itre si angatr. (Eso. 23:5) Nge maine tro la lue atr ka imethinë a trongëne lai hna amekötine cili, tre, tro hë nyidroti lai a ihnim. Ame la easë itre Keresiano a hnime la itre ithupëjia me easë, ma tro ha saze la aqane goeë së hnei angatr. Maine jë, tro fe la itre xan a hane hmi koi Iehova.

9. Tro sa thele tingetinge tune kaa memine la trejine me easë?

⁹ “Xöte thenge jë. . . la tingetinge me nöjei ate asë.” (Heb. 12:14) Ame la kola upi së troa thele tingetinge me nöjei atr, tre kolo hi lai a qaja ka hape, loi e tro fe sa lapa tingetinge memine la itre trejine me easë. Öni Iesu: “Maine eö a tro fë pi la ahnahna i ’ö kowe la ita ne huj, nge eö lai a hnine la tejine me eö a hete aköte göi ’ö ; amëju pë hë e cili fene la ita ne huje la ahnahna i ’ö, nge trojë eö a pane iloi me tejine me eö, ame hna tropi troa hujëne la ahnahna i ’ö.” (Mat. 5:23, 24) Maine hetre iwesitrë i easë memine la ketre trejine me easë, troa mama la ihnimi së koi angeic, e tro sa thele troa canga iloi me angeic. Aqane ujë lai ka amadrinë Iehova.

10. Hnauëne laka ngazo tro sa qeje itre xan?

¹⁰ The tro kö sa qeje itre xan. “The meku hnine kö, mate tha meku hni nyipunie.” Öni Iesu ka hape, tha tro kö sa mekuhnine la itre xan pine la itre ngazo i angatr. Ke öni nyidrë: “Hna uë eö laka goeëne la wanamamike hnine la alameke ne la tejine me eö, nge tha mekune kö la agö hnine la alameke i ’ö kö ? Nge tro eö a qaja tune ka kowe la tejine me eö, ka hape, Da tro ni a xome la wanamamike qa hnine la alameke i ’ö ; nge hane pe lai agö hnine la alameke i ’ö ? Ate thoi, pane xomepi la agö qa hnine la alameke i ’ö kö, mate tro eö a öhne hnyawa troa xome la wanamamike qa hnine la alameke ne la tejine me eö.” (Mat. 7:1-5) Kola ini së ka hape, tha tro kö sa xöjetriji itre xan, e traqa jë angatre tria, ke ma tru kö la itre tria së hui angatr.

11, 12. Nemene la hatrene ka tru ne ihnim?

¹¹ Nyimu aqane tro sa amamane kowe la atre lapa easenyi së ka hape, hetre ihnimi së koi angeic. Ngo ame kö la hatrene ihnimi ka tru, thenge la hna qaja hnei Iesu, tre ene la troa cainöjëne la maca ka loi ne la Baselaia. (Luka 8:1) Öni nyidrëti kowe la itretre dreng: “Trojë nyipunie a inine la nöjei nöj’ asëjëihë.” (Mat. 28:19, 20) Ame la easa drengethenge Iesu, easë hi lai a xatuane la atre lapa easenyi së troa tro trije lo gojeny ka isaisa, ka xomi angeice koi hnëjin, nge easë pena a amamai angeice la gojenyi ka co, lo gojeny ne tro kowe la mel. (Mat. 7:13, 14) Celë hi huliwa lai ka amadrinë Iehova.

¹² Hnei Iesu hna xatuane la itre atr troa trotrohnine ka hape, nyipi ewekë tro angatr a imelekeu me Iehova. (Mat. 5:3) Ame la easa tro fë “la maca ka loi i Akötesie” kowe la itre atr tre, easë hi lai a nyitipu Iesu. (Rom. 1:1) Easa ini angatr ka hape, ijije tro angatr a iloi hmaca me Iehova, jëne la mele i Iesu hna huujën. (2 Kor. 5:18, 19) Celë hi lai kepine matre hatrene ka tru ne ihnim la troa cainöjëne la maca ka loi kowe la atre lapa easenyi së.

13. Nemene la thangane koi epun, la epuni a inine kowe la itre atr la pengö i Iehova?

¹³ Maine tro sa hnëkë hnyawa qëmekene troa wange hmaca la itre atr me ini Tusi me angatr, tro ha hmaloi koi së troa ini angatr la aqane troa drengethenge Iehova. Ame itre xa atr, tre tru catre la itre ewekë nyine troa saze ngöne la mele i angatr. (1 Kor. 6:9-11) Celë hi kepine matre tru catre la madrine së la easa öhne la aqane xatuane Iehova la itre ka idrei, matre tro angatr a macaj me hane imelekeu hnyawa me Nyidrë. (Ite hu. 13:48) Ame la kola inine la Tusi Hmitrötr hnene lo itre atr ka pë mejiun, tre madrine hmaca jë hi angatr. Tha xou hmaca kö angatr, ke hetre hnei angatre hë hna lapaune kow; ene Iehova. Nyipici laka, pëkö huliwa ka tune la huliwa ne cainöj, ke jëne tro hi së lai a amamane la ihnimi së kowe la atre lapa easenyi së.

14. Nemene la aqane qeje pengöne Paulo la nyipi ihnim ngöne 1 Korinito 13:4-8?

¹⁴ Maine tro sa trongëne lai pengöne ihnim hna qaja hnei Paulo, tro ha madrine hnei Iehova, me co la itre jole hne së hna cile kow, nge tro fe sa madrin. Kola ini së hnene la itre mekune hna cinyanyine hnei Paulo ngöne 1 Korinito 13:4-8, la aqane tro sa hnim la atre lapa easenyi së tu së hi.—Troa e.

15. (a) Pine nemene matre loi e tro sa menyik me xomihni ahoean? (b) Nge hnauëne laka tha tro kö sa zalu maine pi tru?

¹⁵ “Ihnimi la ate xome ahoeane me ka menyik.” Ka menyike Iehova kowe la nöjei atr asë ka tha pexeje kö; nge Nyidrëti fe a xomihnine ahoeanyi angatr. Qa ngöne lai, loi e tro fe sa menyik me xomihni ahoean e traqa jë tria koi së hnei itre atr, maine ngazo thiina pena. Tusi Hmitrötr a qaja ka hape “tha ate ikucanyi kö la ihnim.” Ame la itre xa trejine me easë, tre ka cilëne angatr la itre hnëqa ka tru e hnine la ekalesia, maine pena hetrenyi angatr la itre ewekë, ka pëkö the së. Ngo maine ka hnime së la itre trejine me easë, tha tro kö sa zalu koi angatr. Ketre, tha tro kö sa pi tru maine pi mama pena. Ke Tusi Hmitrötr a qaja ka hape, methi Iehova la itre atr ka “pi draië me hni tru.”—Ite edomë 21:4.

16, 17. Nemene la itre xa aqane troa hnim la atre lapa easenyi së, thenge la hna qaja ngöne 1 Korinito 13:5, 6?

¹⁶ “Tha thina ka qali kö” la ihnim. Maine ka hnime së la atre lapa easenyi së, tha tro kö sa thoi koi angeic, maine atrekënö angeic pena, maine kuca pena la itre xa ewekë hnei Iehova hna xele ma wang. Nge tha tro kö sa meku së hmekuje hi, pine laka “tha ate thele ewekë i nyëne kö” la ihnim. Ngo tro pala hi së a kuca la nöjei ewekë ka loi kowe la atre lapa easenyi së.—Fil. 2:4.

¹⁷ “Tha ate canga elëhni kö, [nge] tha ate meku ngazo kö” la ihnim. Maine kola ngazo  thiina hnei ketre koi së, tha tro kö sa canga elëhni koi angeic. (1 Thes. 5:15) Nge tha tro kö sa lapa fë la itre ngazo hna kuca koi së hnei angeic, wanga elitrauje jë la elëhni së, nge tro lai a akötrë së kö me itre xane fe. (Lev. 19:18) Tro pe sa nue la hna ngazo koi së. “Tha ate madine kö la thina ka tha meköti” kö la ihnim. Maine hetre ngazo hna kuca kowe la atr ka methinë së, tha tro kö sa madrine la angeic a akötr.—E jë la Ite Edomë 24:17, 18.

18. Nemene la pengöne la ihnim hna qaja ngöne 1 Korinito 13:7, 8?

¹⁸ Öni Paulo ka hape, “ate juetëne la nöjei ewekë asë” la ihnim. Ame la easa hnime la atre lapa easenyi së, tre canga nue hi së la ngazo hnei angeice hna kuca koi së. Öni Paulo mina fe ka hape, ihnimi la “ate kapa la nöjei ewekë asë.” Haawe, easa kapa la itre hna qaja hnene la Tusi Hmitrötr, nge easa olene kowe la organizasio i Iehova la hnene ej hna ini së. Ihnimi fe la “ate mejiune la nöjei ewekë asë.” Hetre mejiune së, ke ka xeci hnyawa koi së ka hape tro ha eatr asë la nöjei hna thingehnaeane hnei Iehova. Nge pine laka hetre ihnimi së kowe la itre atr, easa hane qaja koi angatr la itre ewekë hne së hna mejiune kow. (1 Pet. 3:15) Ame la easa cile kowe la itre jol, easa thithi nge easa mejiune laka, troa tro loi la itre ewekë. Maine kola ngazo koi së hnei ketre maine axösisi së pena, easa xomi hnin, ke öni Paulo, ihnim la “ate xomi hnine la nöjei ewekë asë.” Ketre, “tha tro kö a ase la ihnim.” Ame la itre atr ka drengethenge Iehova, tre tro pala kö angatr a hnime la atre lapa easenyi angatr uti hë epine palua.

19, 20. Nemene la itre xötr ne la Tusi Hmitrötr ka ini së troa hnime la atre lapa easenyi së?

¹⁹ Maine tro sa trongëne la eamo qa hnine la Tusi Hmitrötr, tro pala hi sa hnime la atre lapa easenyi së, tui së kö. (Mat. 22:39) Celë hi lai hnei Iehova me Iesu hna upi së troa kuca. Qa së troa hnime la nöjei atr asë, ngacama isa nöj, maine isa qene zi së kö me angatr. Maine jole troa hnime la atre lapa easenyi së, tro sa thithi koi Iehova me sipone la uati hmitrötre i Nyidrë. Nge tro Nyidrëti a xatua së, ke aja i Nyidrë tro sa hnime la atre lapa easenyi së.—Rom. 8:26, 27.

²⁰ Ketre hna amekötine lai hna ati ëjen hnei Tusi Hmitrötr ka hape “wathebo ka sisitia.” (Iako. 2:8) Easë fe a öhne jëne la Wathebo i Mose, ka hape hnei Iehova ekö hna upe la itre hlue i Nyidrë troa hnime la atre lapa easenyi angatr. Ame hmaca kö ngöne lo hneijine i Paulo, hnei Iehova hna upi angeic troa cinyanyine ka hape: “Maine hete kete wathebo, ej’ e hnine la tenge ewekë celë, ka hape, ‘Tro eö a hnime la ate eashenyi ’ö tune lo eö hi.’ ”—Rom. 13:8-10.

21, 22. Pine nemene matre loi e tro sa hnimi Akötresie memine la atre lapa easenyi së?

²¹ Trotrohnine hnyawa hi së ka hape drei la atre lapa easenyi së, jëne la ithanata i Iesu celë, lo nyidrëti a qaja ka hape, Tretretro i nyidrë a “axulune la jö i anganyidë hune la nöjei ka ngazo me ka loi, me upe la manie kowe la nöjei ka meköti me ka tha meköti kö.” (Mat. 5:43-45) Iesu lo lai a ini së ka hape, tro sa hnime la nöjei atr, itre ka meköti me ka tha meköti kö. Hne së lo hna ce wange ka hape, ame la ketre aqan, tre ene la troa ini angatre la pengö i Iehova me Baselaia i Nyidrë. Maine tro la atre lapa easenyi së a trongëne la itre ini hnei angeice hna kapa qa hnine la Tusi Hmitrötr, tro hë angeice lai a madrine qa ngöne la aqane imelekeu i angeic me Akötresie.

²² Atre hë së la kepine matre tro sa hnimi Iehova hnene la hni së, me u së, me mekuna së ka pexej. Nge atre fe hë së la aqane tro sa hnime la atre lapa easenyi së. Maine ka hnimi Iehova së, memine la atre lapa easenyi së, easë hi lai a trongëne lo lue wathebo ka sisitria. Nge ketre, easë fe a amadrinë Iehova Tretretro së.