1. Hnei nemen matre catre jë la ihnimikeu i Iesu me Tretretro i nyidrë?

 HANE hi la lue ithanata i Iesu ka amamane la aqane imelekeu i nyidrë me Tretretro i nyidrë; öni nyidrë “Ini a hnine la Tetetro,” nge ketre, “kola hnime la Neköne hnei Tetetro.” (Ioane 5:20; 14:31) Qëmekene tro Iesu a uti a tro celë fen, hnei nyidro lue Treneköne hna ce huliwa koi itre milio lao macatre. (Ite edomë 8:30) E cili hi la hnei Iesu hna inine hnyawa la pengöne la Tretretro i nyidrë, nge celë hi lai ka acatrene la ihnim i nyidro lue Trenekön.

2. (a) Nemene la pengöne la atr ka ihnim? (b) Nemene la hne së hna troa ce ithanatan?

² Ame la easa hnim la ketre atr, tre ka jui la trenge ihnimi së koi angeic. Öni Davita e nyima ka hape: “Tro ni a hni cilieti, Iehova, tenge cateng.” (Sal. 18:1) Aqane tro fe hi së lai a hane hnimi Akötresie. Ase hë Nyidrëti ahnithe koi së ka hape, maine tro sa drengethenge Nyidrë, tro Nyidrëti a hnimi së. (E jë la Deuteronomi 7:12, 13.) Ngo tro sa hnimi Akötresieti tune kaa, nge tha öhnyi Nyidrëti pe hne së? Nemene la aliene lai kola qaja ka hape, tro sa hnimi Iehova? Hnauëne laka, tro sa hnimi Nyidrë? Nge tro sa amamane tune kaa ka hape, easa hnimi Akötresie?

3, 4. Pine nemene matre tha jole kö tro sa hnimi Iehova?

³ Thatreine kö tro sa öhnyi Akötresie, ke “Ua la Akötesie.” (Ioane 4:24) Ngo ame pe, ijije hi tro sa hnimi Nyidrë. Nge celë hi lai hna upi së hnene la Tusi Hmitrötr. Ke hane hi la hna qaja hnei Mose ekö koi angetre Isaraela: “Qâ i ’ö troa hni Iehova Akötesi ’ö hnene la hni ’ö ka pexej, me u i ’ö ka pexej, me tenge cate i ’ö ka pexej.”—Deu. 6:5.

⁴ Hnei nemene matre ijije së jë troa hnimi Akötresie? Hnei Nyidrëti hna xupi së cememine la aja troa hmi koi Nyidrë, me atreine troa ihnim. Ame la easa atrepengöi Iehova, e cili hi la kola tru la ihnimi së koi Nyidrë, nge easë fe a madrin. Nge kolo hi lai a aeatrëne lo ithanata i Iesu ka hape: “Manathithi [madrine] la ite ka pë ewekë ngöne la u, ke thatraqai angate la baselaia ne hnengödrai.” (Mat. 5:3) Ame ngöne la itus i A. C. Morrison (Man Does Not Stand Alone), nyidrëti a qaja ka hape, nyidrëti a haine laka hnene pala hi la atr hna thele Akötresie, nge hetrenyi pala hi thei angeic lai aja troa hmi koi Nyidrë. Ala nyimu la itre atr ka wang atrehmekune tui nyidrë, ka hape, hna hnaho së fë la aja ne troa thele me atre Akötresie.

5. Nemene la ka qajaqaja ka hape, ijije tro sa atre Akötresie?

⁵ Ijije kö tro sa hane atre Akötresie? Ijije hi, ke Nyidrëti a ajane tro sa imelekeu me Nyidrë. Nge celë hi lai hnei Paulo aposetolo hna qaja hnyawane kowe la itre xa atr ne Athenai ekö. Ame koi angatr, tre ka tru koi angatr troa tro koi uma ne hmi göi troa hmi koi Athena; kolo haze föe i angatr. Ngo öni Paulo ka hape hetrenyi la nyipi Akötresie “ate xupe la fene hnengödrai memine la nöjei ewekë asë ngön.” Nge ame la Akötresie cili tre tha ka mele kö Nyidrë hnine la ketre uma ne hmi. Isa lapaane ju hë së la nöjei götrane la fen, ngo e easa thele Akötresie, tre tro pala hi së a öhnyi Nyidrë. Paulo pë hë a qaja ju ka hape “tha iananyi kö nyidë [Akötresie] me eëshë asëjëihë.” (Ite hu. 17:24-27) Haawe, ijiji nöjei atr asë hi troa atre Akötresie. Ala seven milio nge sin la Itretre Anyipici Iehova ka öhnyi Nyidrëti hë, nge ka hnimi Nyidrë.

6. Nemene “la wathebo ka tru ne la nöjei wathebo”?

⁶ Troa tune kaa la ihnimi së koi Iehova? Ame la kola hnyingëne hnene la ketre Faresaio koi Iesu ka hape: “Ate ini fe, e ka la wathebo ka tru ne la nöjei wathebo ?,” öni Iesu e sa ka hape: “ ‘Tro eö a aja Joxu Akötesi ’ö hnene la hni ’ö ka pexej, me u i ’ö ka pexej, me mekune i ’ö ka pexej.’ Celë hi wathebo ka tru nge hnapan.”—Mat. 22:34-38.

7. Kola hapeue la troa hnimi Akötresie hnene la (a) “hni . . . ka pexej”? (b) “u . . . ka pexej”? (c) “mekune . . . ka pexej”?

⁷ Nemene la aliene la ithanata i Iesu, lo nyidrëti a qaja ka hape, tro sa hnimi Akötresie hnene la ‘hni së ka pexej,’ me ‘u së ka pexej,’ me ‘mekune së ka pexej’? Ame lai “hni . . . ka pexej” tre kola qaja la itre aja së me itre ewekë hne së hna dreng e kuhu hni së, ene la itre aliene la hni së. Ame la “u . . . ka pexej” tre kola qaja la mele së me nöjei ewekë hne së hna atrein. Nge ame la “mekune . . . ka pexej” tre kola qaja la nöjei ewekë hne së hna lapa mekun me aqane waiewekë së. Nge celë hi ithanata i Iesu lai göi troa amamane koi së ka hape, tro sa hnimi Iehova hnene la pengö së asë, me nöjei ewekë asë hne së hna hetreny.

8. Tro sa amamane tune kaa ka hape, easa hnimi Akötresie?

⁸ Kola mama ka hape, easa hnimi Akötresie hnene la hni së ka pexej, me u së ka pexej, me mekuna së ka pexej, ngöne la easa inine lapaane la Tusi Hmitrötr, me kuca asë la hnei Nyidrëti hna upi së, me catre qaja koi itre atr la pengöne la Baselaia i Nyidrë. (Mat. 24:14; Rom. 12:1, 2) Ame la easa kuca asë la itre ewekë celë, tre kolo hi a acatrene e cili la imelekeu së me Nyidrë. (Iako. 4:8) Tha ijije kö tro sa qaja asë la nöjei kepine matre loi e tro sa hnimi Akötresie, ngo tro hi sa ithanatane la itre xan.

9. Hnauëne laka, epuni a hnimi Iehova?

⁹ Iehova la Atre Xupi së, nge Nyidrëti a hamëne la nöjei ewekë hne së hna ajan. Öni Paulo: “Ka mele kö shë, me enij, me eje kö göi nyidë.” (Ite hu. 17:28) Hnei Iehova hna hamëne koi së la ihnadro ka mingöming hne së hna lapaan. (Sal. 115:16) Nyidrëti fe a hamëne koi së la xen, me nöjei ewekë ka aijijë së troa mel. Celë hi kepine matre Paulo a qaja kowe lo angetre Lusetara ka hape tha tro kö angatr a hmi koi idrola, ngo tro pe angatr a hmi koi Iehova, “Akötesie ka shewengönie [ka mel].” Öni Paulo göi Akötresie: “Kola kuca la loi hnei nyidë, ene la kola hamë nyipunie la manie qa hnengödrai, me ite ijine ka meledrai, me amejine la ite hni nyipunie hnene la xeni me madin.” (Ite hu. 14:15-17) Kola upi Iehova hnene la ihnimi Nyidrë troa hamëne koi së la nöjei ewekë ka sisitria kowe la mele së. Hane hi la ketre kepine matre loi e tro sa hnime la Atre Xupi së!—Ate cai. 12:1.

10. Nemene la aqane goeëne epuni la thupene mel?

¹⁰ Tro Akötresieti a apatrene la ngazo me mec ka xulu qaathei Adamu. (Rom. 5:12) Tusi Hmitrötr a qaja ka hape: “Akötesieti a amamane koi shë la ihnimi nyidëti, ngöne laka hna elelengë [mec hnei] Keriso nyine hna i eëshë, nge ite ka ngazo pete kö shë.” (Rom. 5:8) Maine ka nyipi ietra la atr me lapaune kowe la mele hna huujëne hnei Iesu, tro Akötresieti a nue la itre ngazo i angeic. Easa olene koi Iehova la etrune la ihnimi Nyidrë koi së, ke hnei Nyidrëti hna up la Nekö i Nyidrëti troa mec thatraqai së.—Ioane 3:16.

11, 12. Nemene la hnei Iehova hna thingehnaean, nge ka hamë mejiune koi së?

¹¹ Öni Iehova ka hape, tro sa mele epine palua. (Rom. 15:13) Celë hi mejiune lai ka xatua së troa xomihnine la itre jole ka tupathe la lapaune së. Tro la itre hna iëne ka mele nyipici a mele epine palua e koho hnengödrai. (Hna ama. 2:10) Nge tro pë hë la itre xan a mel epine palua hnine la Paradraiso e celë fen. (Luka 23:43) Nemene la thangane la mejiune cili koi së? Kola madrine me tingeting la hni së, nge kolo fe a tru la ihnimi së kowe la Akötresie ka hamë së “la nöjei ahnahna ka loi asë, memine la ite hna hamëne gufane ka lolo asë.”—Iako. 1:17.

¹² Öni Iehova ka hape hetre mele hmaca. (Ite hu. 24:15) Tru la hleuhleu the së la kola meci triji së hnene la atr hne së hna hnim. Ngo tha hace menu kö la hni së tune la itre atr “ka tha mejiune kö,” ke ase hë Iehova thingehnaeane ka hape, troa mele hmaca la itre ka mec. (1 Thes. 4:13) Easa treqene la drai cili, ngo sisitria pala kö la aqane ajane Iehova matre traqa pi la ijine cili. Pi tro pala ha Nyidrëti a amelene hmaca la itre atr ka mele nyipici koi Nyidrë me itre xane ju kö, ma traqa koi itre milio la etrun. (Iobu 14:15) Thatreine fe kö së qaja elany la madrinene la itre trenekön me itre treme sinee, la angatr a itronyi hmaca ngöne la ijine cili! Iehova a lapa treqene la mele hmaca, ase hë Nyidrëti thingehnaean, nge tro kö Nyidrëti a aeatrën. Ketre kepine hi lai matre tru catre la ihnimi së koi Iehova.

13. Easa atre tune kaa ka hape, tru la hnei Akötresieti hna meku së?

¹³ Tru la hnei Iehova hna meku së. (E jë la Salamo 34:6, 18, 19; 1 Peteru 5:6, 7.) Ame enehila, tha xou menu kö së ke atre hi së laka, tro pala hi Iehova a xatuane la itre atr ka nyipici koi Nyidrë. (Sal. 79:13) Nge the qaja pala ha elany. Iesu la Joxu ne la Baselaia i Akötresie, nge tro Nyidrëti a apatrene la itre ka isi, me iakötrë, me thiina ka ngazo qa la fene hnengödrai. Thupene jë hi lai, tro Akötresieti a axulune la tingetinge kowe la itre atr ka nyipici koi Nyidrë, me nöjei ewekë ka sisitria kowe la mele i angatr. (Sal. 72:7, 12-14, 16) Ame la easa lapa mekune la itre hna thingehnaeane celë, tre kola uku së hnene la hni së troa hnim la Akötresie së hnene la hni së, me u së, me trenge catre së, me mekuna së ka pexej.—Luka 10:27.

14. Nemene la ketre hnëqa ka tru hnei Akötresie hna ahnithe koi së?

¹⁴ Hnei Iehova hna aijijë së troa anyipici  Nyidrë. (Is. 43:10-12) Easa hnimi Akötresie pine laka, Nyidrëti a aijijë së troa amamane ka hape, easa sajuëne la Baselaia i Nyidrë, me hane qaja koi itre atr ka akötr la itre hne së hna mejiune kow. Hetrenyi the së la lapaune me mejiune ka upi së troa tro fë la maca ka loi kowe la itre atr. Hnauëne laka tha xou kö së? Pine laka ame la maca hne së hna tro fë, tre maca hna qatrenge hnene la Wesi Ula i Akötresie, ene la Tusi Hmitrötr, nge ka eatr pala hi la itre hna thingehnaeane hnei Nyidrë. (E jë la Iosua 21:45; 23:14.) Nyimu kepine matre easa hnimi Iehova. Ngo tro sa amamane tune kaa ka hape, easa hnimi Nyidrë?

15. Nemene la eloine la troa inine me trongëne la hna qaja hnene la Wesi Ula i Akötresie?

¹⁵ Troa inine lapaan, me trongëne la hna qaja hnene la Wesi Ula. Aqane tro hi së lai a amamane la ihnimi së koi Iehova, me aja troa nue la Wesi Ula i Nyidrë troa eatrongë së. (Sal. 119:105) Ame la easa akötr, kola axapone la hni së hnene la itre ithanata ka tune la, kola hape: “Akötesieti fe, tha tro kö cilieti a sixane la hni hna thë fë me hna hutra hnyija.” “Ihnimi cilie, Iehova fe, la ate e ni draië.” “Ngöne la nyimu mekun’ e kuhu hning, kola akeukawane la hninge hnene la ite nyine aupune qa thei cilie.” (Sal. 51:17; 94:18, 19) Iehova me Iesu a utipine la nöjei atr asë ka akötr. (Is. 49:13; Mat. 15:32) Ame la easa inine la Tusi Hmitrötr, tre easa öhne la aqane hnimi së hnei Iehova. Celë hi lai ka acatrene la ihnimi së koi Nyidrë.

16. Nemene la thangane la hna thithi lapa kowe la ihnimi së koi Akötresie?

¹⁶ Troa thithi lapa koi Akötresie. Ame la easa thithi koi Akötresie, me öhne laka, Nyidrëti a sa la itre thithi së, kolo hi lai a tru la ihnimi së koi Nyidrë. (Sal. 65:2) Maine jë, ase hë së hane öhne laka, tha Nyidrëti kö a nue troa tupathi së hnene la itre jol ka tha hmeku së kö. (1 Kor. 10:13) Maine easa hnehengazo, nge easa catre thithi göi troa sipo ixatua, tro hë së lai a drenge la kola thupë së hnene “la tingetinge . . . qa thei Akötesie.” Iehova hmekuje hi la ka atreine hamëne koi së la tingetinge cili. (Fil. 4:6, 7) Ame itre xa ijin, tre tha qea kö la itre thithi së, tui Nehemia ekö, ngo easa goeëne laka, hnei Iehova hna sa. (Neh. 2:1-6) Maine tro sa catre thith, me öhne la aqane sa hnei Iehova la itre thithi së, tro ha kökötre la ihnimi së koi Nyidrë. Nge ame la kola tupath la lapaune së hnene la itre jol, tre  xeci hnyawa koi së laka, tro kö Iehova a xatua së troa xomihnine la jole cili.—Rom. 12:12.

17. Maine ka hnimi Akötresieti së, nemene la aqane tro sa goeëne la itre icasikeu?

¹⁷ Troa catre sine lapaan la itre icasikeu, me itre asabele. (Heb. 10:24, 25) Hnene la angetre Isaraela hna lapaa majemine icasikeu, göi troa drenge me inine la pengö i Iehova, matre tro angatr a metrötrëne la hmi Nyidrë, me trongëne la Wathebo i Nyidrë. (Deu. 31:12) Maine ka nyipici la ihnimi së koi Iehova, tro sa sine lapaane la itre icasikeu Keresiano. (E jë la 1 Ioane 5:3.) Loi e tro sa isiine troa tro kowe la nöjei icasikeu së. Tha tro pi kö sa nuetrije lo aja së hnapan, lo easa xötrei atre la pengö i Nyidrë.—Hna ama. 2:4.

18. Nemene la hna upi së troa kuca hnene la ihnimi së koi Akötresie?

¹⁸ Catre pi së tro fë la maca koi itre atr. (Gal. 2:5) Tro la ihnimi së koi Akötresie a upi së troa qaja koi itre atr la pengöne la Baselaia i Akötresie. Ame hë elanyi e Amagedo, tro Iesu, Joxu hna acile hnei Akötresie, a isigöline la mus i Iehova. (Sal. 45:4; Hna ama. 16:14, 16) Ketre jëne madrine la troa xatuane la itre atr troa atre la aqane hnime Akötresie la nöjei atr, memine la fene ka hnyipixe hna thingehnaean!—Mat. 28:19, 20.

19. Hnauëne laka easa metrötrëne la itre qatre thup ne la ekalesia?

¹⁹ Metrötrëne ju la itretre thup ne la ekalesia. (Ite hu. 20:28) Iehova pala hi a ajane la loi koi së, celë hi kepine matre hnei Nyidrëti hna acile la itre qatre thup. Ceitune la itre qatre thup memine la “nyine zaene la eny, me hnapo ene la wene, tune la ite di ngöne la ga qaqacile, tune la ga xapo ne la giti atraqate ngöne la nöje ka kucakuca.” (Is. 32:1, 2) Ame la kola hnahna catr la eny, maine hlupi pena lai mani, nge nyenyape pi së a zae ngöne la ketre götrane gaa xeut, tre madrine pi hi së; ka tune la easa lapa gaa xapo ngöne la ijine kola cicinyi lai jö! Ka tune hi la itre qatre thupe lai, ngöne la angatr a xatua së me thuecatre së, matre atreine së troa nyipici koi Iehova ngöne la itre ijine jol. Hnauëne la easa drenge la itre qatre thup? Pine laka, angatre la “ite ahnahna kowe la nöjei at,” nge hnene fe la ihnimi së koi Iehova, me koi Keriso, He ne la ekalesia.—Efe. 4:8; 5:23; Heb. 13:17.

20. Maine ka hnimi Akötresieti epun, nemene la hnei epuni hna troa kuca?

²⁰ Hnei Iehova hna hamë së la “wathebo ka meköt,” ka amamane la itre hna amekötin asë hnei Nyidrë, nge nyine tro sa trongën. (E jë la Iakobo 1:22-25.) Maine epuni a ajane troa catre la imelekeu i epun me Iehova, tha tro kö a drei Nyidrëti hmekuje hi. (Sal. 19:7-11) Tro fe epuni a trongëne la itre hnei epuni hna inin. Maine ka hnimi Akötresieti epun, tro epuni a qeje Nyidrë kowe la itre atr, me hane qeje mekun ngöne la hnë icasikeu.

21. Hna aceitunëne me nemene la itre nyipi thith?

²¹ Easa thithi lapa koi Iehova, ke easa hnimi Nyidrë. Ame ngöne lo hneijine i angetre Isaraela, hnene la itretre huuj hna lapaa majemine dreu sinöe ka pui loi koi Iehova, e nöjei drai. Nge hnei Davita Joxu hna aceitunëne la itre thith memine la sinöe ka pui loi hna dreuth. Öni nyidrëti e nyima: “Loi e cile huti la thithinge xajawa i cilie [Iehova] tune la sinöe ka pui loi ; memine la hna adraiëne la lue imenge tune la huje ne hej.” (Sal. 141:2; Eso. 30:7, 8) Hnei Iehova hna drenge la itre thith i Davita. Maine hetrenyi së la ipië ngöne la easa thith, nge nyipici la itre hna thithi fë, nge easë fe a olen, haawe, tro la itre thithi së cili a tune la sinöe ka pui loi koi Iehova.—Hna ama. 5:8.

22. Nemene la hna troa ithanatane ngöne la ketre tane mekun?

²² Hnei Iesu hna upi së troa hnimi Akötresie, ngo öni nyidrëti ka hape, tro fe sa hnime la atre lapa ezi së. (Mat. 22:37-39) Maine ka hnimi Iehova hi së, memine la itre trepene meköti Nyidrë, hmaloi hi koi së elany troa hane hnime la atre lapa ezi së. Nge celë hi lai hne së hna troa ce ithanatane ngöne lai ketre tane mekun.