1, 2. (a) Nemene la qa ne la itretre thupë mamoe e Isaraela ekö? (b) Hnei nemen matre kola ceitu la huliwa ne la keme me thin me atre thupë mamoe?

AME e Isaraela ekö, tha ka hmaloi kö la huliwa ne la itre ka thupë mamoe. Tru catre hnei huliwa nyine tro angatr a kuca e hneijine hedredrei me hnötr, nge tro mina fe angatr a thupëne la hnënge mamoe qa ngöne la itre öni ka ses, me itre ka atrekënö. Hnei angatre hna majemine wange hnyawa la isa ca mamoe, me nyinyine la meci ne la itre ka wezipo maine itre ka eatr. Tru kö la hnei angatre hna thupëne hnyawa la itre neköi mamoe ka co, ke, itre ka kucakuca petre kö nyudren hune la itre ka tru.—Genese 33:13.

² Nyipi ewekë tro la keme me thin a ujë tune la itre ka thupë mamoe. Hnëqa i keme me thin la troa hia itre kuku thenge la itre trepene meköti Iehova. (Efeso 6:4) Hapeu, ka hmaloi kö lai? Ohea! Hna ajojezine pala hi la itre mekuna ne la itre nekönatr hnene la itre ini qaathei Satana ka haöthe la fen. Nyixane jë kö thene la itre nekönatre lo itre sipu aja i nyudren ka ngazo. (2 Timoteo 2:22; 1 Ioane 2:16) Tro epuni a xatuane tune kaa la itre nekö i epun? Tro sa ce ithanatane la köni ewekë nyine tro epuni a kuca matre troa thupëne hnyawane la itre nekö i epun: (1) thele jë troa atrepengöi  nyudren, (2) ithua i nyudreni jë, nge (3) tro xome trongë nyudreni jë.

3. Nemene la aqane tro la keme me thin a atrepengöne hnyawa la itre nekö i nyidro?

³ Ame la atre thupë mamoe ka loi, tre, atre wange hnyawa la isa ca mamoe, ke, aja i angeic troa thupëne tro pala hi a loi la mele ne la mamoe. Öni Tusi Hmitrötr: “Wangate hmekune jë la ite mamoe i ’ö.” (Ite edomë 27:23) Eje hi, aja i epun itre keme me thin troa atrepengöne hnyawa la itre “ite mamoe i [epun],” ene la itre nekö i epun. Ngo nyipi ewekë tro epuni a pane atrehmekune la huliwa i nyudren, me itre mekuna i nyudren, me itre aliene hni nyudren. Nemene la aqane tro epuni a eatrëne lai? Ithanata lapa jë me nyudren.

4, 5. (a) Nemene la itre mekune nyine troa xatuane la itre nekö i epun troa fe la itre aliene hni nyudren? (Wange ju la pane iatr.) (b) Nemene la hnei epuni hna kuca matre tha jole kö kowe la itre nekö i epun troa porotrike me epun?

⁴ Atre hnyawa hi la itre keme me thin laka, tha ka hmaloi kö troa ifekeune la itre mekune ngöne la itre nekö i angatr a traqa kowe la thöth. Tha pi tro kö nyudreni lai a qaja la itre mekuna i nyudren me fe la hni nyudren. Nemene la nyine tro epuni a kuca kowe la itre nekö i epun ka tune lai? The mekune pi kö ka hape, ka nyipi ewekë troa hetre ijine troa ihaji aqeanyi koi nyudren. Ame pe la ka loi, tre, ene la troa porotrike me nyudren ngöne la itre ijine ka ijij. (Deuteronomi 6:6, 7) Thele jë troa ce mele hnyawa me nyudren, troa ce ngenu me ce elo me nyudren, me ce kuca la itre huliwa ngöne la hnalapa. Maine loi la aqane ce mele epun me nyudren, tha tro jë kö a jole koi nyudren troa fe koi epun la itre aliene hni nyudren.

⁵ Nge tune kaa e lapa thaupe pala hi la nekö i epun? Thele pengönëne jë. Ka loi pena troa qaja la hnei epuni hna kuca ngöne la drai hune la troa hnyingë nyën la hnei nyën hna kuca. Ame hë e cili, tha jole hë koi nyën troa qaja la hna kuca ngöne la drai. Maine pena, hnyinge jë matre atre jë la hnei nyën hna mekun göne la ketre ewekë hna ithanatan, ngo tha göi nyëne kö. Ketre, hnyingë nyëne jë la mekuna ne la itre sinee i nyëne göne lai hna ithanatane cili. Thupene lai, hnyingë nyëne jë ka hape, nemene eamo la nyine tro nyën a hamëne kowe la itre sinee i nyën.

6. Nemene la nyine tro epuni a kuca matre mama koi itre nekö i epun ka hape, pi tro epuni a ithanata me nyudren?

⁶ Troa hmala la hni ne la itre nekö i epuni troa fe la hni nyudren koi epun e öhne hi nyudren laka, hetre ijine hnei epuni hna xome thatraqai nyudren, nge pi tro epuni a ithanata me nyudren. Maine tru pala hi la huliwa i epun, nge pëkö traeme i epuni koi nyudren, tha tro hë nyudreni lai a hane fe koi epuni la itre jole ka traqa koi nyudren. Nemene la nyine tro epuni a kuca matre mama pi ka hape pi tro epuni a ithanata me nyudren? Tha ijije kö tro hi a qaja ka hape: “The cile kö troa fe la hni hmunë koi ni.” Nyipi ewekë tro la  itre thöth a atre ka hape, tha tro kö epuni a canga elëhni pine la itre hnei nyudren hna qaja. Loi e tro nyudren a atre ka hape, tha epuni kö a wanga ahmalohmaloëne la itre jole ka traqa koi nyudren. Öni Kayla ka 19 lao macatre: “E hetre mekunang, tha cile kö ni troa qaja koi kaka. Tha canga sa tëne kö nyidrëti la ithanatang, me canga iameköti, ngo nyidrëti pe a drei ni hnyawa. Thupene lai, nyidrëti a hamëne koi ni la itre eamo ka lolo.”

7. (a) Nemene la aqane tro la keme maine thin a tuluthe la aqane tro nyidro a ithanatane la pengöne la jajinyi me trahmany ka thele troa iatre? (b) Tro la itre keme me thin a aelëhnine tune kaa la itre nekö i angatr?

⁷ Ame itre xa ijin, tro epuni a ce ithanatane me itre nekö i epun la itre ewekë ka nango jole pi hë troa ithanatan, tune la kola thele troa iatre hnei jajinyi me trahmany. Maine tro epuni a ithanatane lai, tre, loi e troa ini nyudren la aqane ujë ka loi ngöne la götrane cili. Maine epuni a tro kowe la itre ume xen, nge ame la epuni a fe lai pepa ne qeje xen, tre, itre nyine ihmekë hmekuje göi itre xeni hna apoizinën. Eje hi laka, tro epuni lai a mejë qa ngöne la ume xeni cili me tro kowe pena la ketre ume xen. Ka ceitune hi lai memine la ewekë ka troa traqa kowe la itre nekö i epun. Maine ame la itre eamo i epun, tre, itre nyine ihmekë hmekuj, tro hë lai a elë la hni ne la itre nekö i epun, nge tha tro hmaca kö nyudreni lai a thele ixatua thei epun. (E jë la Kolose 3:21.) Loi e tro epuni a atreine kuca la ewekë ngöne la tulu. Öni Emily, ketre nekö jajiny: “E tro la keme me thinenge a ce ithanatane me eni göi troa atrepengöi nekö trahmany, tha nyidroti kö a qeje engazon. Nyidroti pe a qaja atrune la madrine e troa atrepengöi ketre hnyawa qëmekene troa faipoipo. Celë hi ka xatua ni matre tha xounge kö troa ithanatane lai me nyidro. Ame la hnenge hna ajan, tre, tro nyidroti a atre la meleng, nge pëkö hnenge hna juetrën koi nyidro.”

8, 9. (a) Nemene la itre eloine e tro epuni a atreine drenge me xomihni? (b) Nemene la eloine hnei epuni hna kapa qa ngöne la hna drenge la itre nekö i epun?

⁸ Loi tro epuni a atreine drenge me xomihnine la itre nekö i epun. Aqane tro hi epuni lai a amamane koi nyudren ka hape, pi tro epuni a porotrike me nyudren. (E jë la Iakobo 1:19.) Öni Katia, ketre thin ka pë föen: “Ame ekö, pëkö traemene la nekönge jajiny troa umuthe la itre ithanata i angeic, ke, pëkö xomihni theng. Kolo ke, ame itre xa ijin, tha pi tro kö ni a drei angeic, maine pena tha ajane kö ni troa ajolë ni. Ame enehila saze hë la isa aqane ujë nyiho, nge trotrohni ni hnyawa ha hnei angeic.”

⁹ Ka ceitu hi la ewekë celë me hna melën hnei Ronald me nekö i nyidrë jajiny. Öni nyidrë: “Ngo e tro na mekune la aqane xomihni Iehova me atreine Nyidrëti trotrohnine la itre hlue i Nyidrë, öninge ju hi, ka loi e tro ni a pane nue la nekönge troa fe koi ni la hni angeic qëmekene troa ameköti angeic. Atraqatre la madrinenge kowe la aqane ujënge celë! Eni petre hi a trotrohnine hnyawa la itre mekunane la nekönge jajiny. Ame la angeic a ase ithanata, tha jole hë koi ni troa qaja la mekunenge koi angeice cememine la ihnim. Eni  a sesëkötre laka, angeic a kapa la itre eamo hnenge hna hamën. Ame hnei angeice hna qaja amamane la aja i angeic troa saze la aqane ujë i angeic.” E tro epuni ithanata lapa memine la itre nekö i epun, tro hë lai a xatua epuni troa atre hnyawa la itre mekuna i nyudren me aliene hni nyudren. Ame la thangan, tro hë nyudreni lai a hane hatrengë epuni e tro ju nyudren a xomi mekun. *—Wange ju la ithuemacany.

10, 11. Tro epuni a xatuane tune kaa la itre nekö i epun matre cile hut nyudren ngöne la nyipici?

¹⁰ Atre hnyawa kö la atre thupë mamoe ka loi laka, atreine hi troa patre la mamoe. Maine tro jë la mamoe a xeni haö trootro ezine la hna axö mamoe. Ngo thupene hë, tro angeice lai a nanyi trootro uti hë la nanyi catre qa ngöne la hna axö mamoe. Ka ceitune hi lai memine la itre nekönatr. Tro fe nyudren a nyiqaane nango ananyine la nyipici, maine jë hnene la hna ihul hnene la itre sine ce elo me itre nyine iamadrinë ka ngazo. (Ite edomë 13:20) Troa hmekë nyudren tune kaa matre trianyi nyudren la itre ewekë cili?

¹¹ Ame la epuni a inine la itre nekö i epun, the hmitre kö hamë ixatua ngöne la itre götrane hnei nyudren hna ajan. Ketre xatua nyudren jë fe troa akökötrene la itre thiina ka loi ka eje hë thei nyudren. (2 Peteru 1:5-8) Tro la hmi hnepe lapa a ketre ixatua ka tru ngöne la götrane cili. Önine la Huliwa Ne Baselaia ne Okotropa 2008: “Ame la itre hene ne la hnepe lapa, tre, hetre hnëqa i angatre xajawa i Iehova, ene la troa thupëne hnyawa matre kuca pala hi la porogaram ne ini Tusi Hmitrötr e hnin la hnepe lapa.” Hnei epuni kö hna xome la ijine cili matre troa ithuane la itre nekö i epun? Loi e tro epuni a atre ka hape, madrine catre la itre nekö i epuni kowe la hnei epuni hna kuca troa xatua nyudren.—Mataio 5:6; Mataio 6:33.

12. (a) Nemene la itre eloine hna kapa hnene la itre thöth qa ngöne la hna kuca lapane la hmi hnepe lapa? (Wange ju la itre mekune hna eköhagen, “Hetre Madrine Qa Ngön.”) (b) Nemene la eloine hnei epuni hna isa kapa qa ngöne la hna hmi hnepe lapa?

¹² Hetre eloine hna kapa hnei Carissa, ketre thöth, me hnepe lapa i angeic qa ngöne la hna Hmi Hnepe Lapa. Öni nyën: “Madrine catre ni tro huni a ce lapa asë troa porotrik. Ame la eahuni a kuca tun, kola acatrene la imelekeu hun, nge itre ijine lai thatreine kö tro huni a thëthëhmin. Ka eatrëne pala hi kaka la traeme ne Hmi Hnepe Lapa. Ketre ixatua catre koi ni troa mekune laka, nyidrëti a wangatrune la ewekë cili, nge kolo fe a xatua  ni troa wangatrune lai. Ketre, eje a xatua ni troa metrötrëne la kemeng, ene la atre thupë ni ngöne la götrane u.” Öni Brittney, ketre trejine jajiny: “Hnene la hmi hnepe lapa hna aeasenyi ni me kaka me nenë. Kola mama koi ni e cili laka, hetre aja i nyidro troa ce ithanatane me eni la itre jole ka traqa koi ni, nge tru la hnei nyidroti hna meku ni. Celë hi lai ka acatrene la hnepe lapa hun.” Ame la ewekë ka tru nyine tro la keme me thin a kuca, tre ene la troa inine la itre nekö i angatr troa hnimi Iehova. Hmi hnepe lapa hi la jëne ka sisitria nyine troa eatrëne lai. *—Wange ju la ithuemacany.

13. Nemene la ka troa xatuane la nekönatre troa nyihlue i Iehova?

¹³ Hetrenyi thene la atre thupë mamoe ka loi la sine tö göi troa engëne trongëne me thupëne la hnënge mamoe. Ame la huliwa i angeic, tre troa tro xomi nyudren kowe la götrane gaa hetre xen, “ga loi.” (Ezekiela 34:13, 14) Epuni fe keme me thin, ka ceitune hi la huliwa i epun memine la atre thupë mamoe. Hetre aja i epuni troa tro xome trongëne la itre nekö i epuni matre tro fe angatr a hane nyihlue i Iehova. Ame la aja i epun, tre, tro nyudren a ca mekune memine la atre cinyihane la salamo, kola hape: “Akötesingöti fe, madine ni troa kuca la aja i cilie, nge e kuhu hninge la wathebo i cilie.” (Salamo 40:8) E tro la itre nekö i epun a mekune tune lai, tro hë nyudreni lai a nue la mele i nyudren koi Iehova, me hane xome la bapataiso. Tro lai a eatre la mekune cili, e tro nyudren a hetrenyi la atrehmekune ka ijij, me hetre aja troa nyihlue i Iehova.

14, 15. (a) Nemene la nyine troa kuca hnei keme me thin? (b) Pine nemene matre tha mejiune hnyawa kö la thöth kowe la nyipici?

¹⁴ Maine jë ame koi epun, tha tru kö la aja ne la nekö i epun troa thele Iehova. Ma tha mejiune hnyawa jë kö nyën kowe la itre ini ne la Itretre Anyipici Iehova. Nemene la nyine tro epuni a kuca? Catre jë troa ce waimekune me nyën, me xatua nyën troa hnimi Iehova qa ngöne la hni nyën ka pexej. Xatua nyëne jë troa olene koi Akötresie pine la nöjei ewekë hna kuca koi nyën. (Hna Amamane 4:11) E thupene hë, tro hë nyëne a atreine ketre sipu mekune troa nyihlue i Iehova.

¹⁵ Maine tha mejiune hnyawa kö nyën kowe la nyipici, loi e troa atreine xomihni, matre tro xome trongë nyëne hnyawa. Xatua nyëne jë troa trotrohnine ka hape, pëkö ewekë ka sisitria hune la troa nyihlue i Iehova, nge hut la itre manathith qa ngön. Ketre, thele jë troa atre la kepine matre luelue jë nyën. Hapeu, tha isazikeu jë kö la mekuna ne la nekö i epuni trahmany memine la hna qaja hnei Tusi Hmitötr, maine angeice pena hi a xouene troa cainöje kowe la itre xa thöth? Nge tune kaa la pengöne la nekö i epuni jajiny, tha mejiune hnyawa jë kö nyën kowe la itre trepene meköti Akötresie, maine pena nyëne hi a xouene e ananyi nyëne pi hnene la itre xa thöth?

16, 17. Nemene la aqane tro la keme me thin a xatuane la itre nekö i nyidro troa ketre sipu eköthe la aqane imelekeu i nyudren me Iehova?

¹⁶ Nemene la aqane tro epuni a xatuane la nekö i epun matre tha tro kö angatr a luelue? Nyimu keme me thine hë ka xatuane la itre nekö i angatr jëne la hna ce ithanatane la itre hnyinge celë: “Hapeu, ka hmaloi maine ka jole koi eö la melene Keresiano? Öhne kö eö la itre eloine qa ngöne la kola nyihlue i Iehova? Nge nemene fe la itre jole qa ngön?  Nemene la ka sisitria; etrune la itre manathith hna kapa enehila me elany, maine itre jol?” Hnyinge jë tune la jëne la itre sipu aqane ithanata i epun; troa kuca lai cememine la ihnim. Tha tro pi kö la itre nekö i epuni a mekune ka hape, epuni a jele ngazo angatr. Ame ngöne la epuni a ce porotrik, ce wange ju me angatr la Mareko 10:29, 30. Tro la itre thöth a fejane ngöne ipepa la lue xötre ewekë qa ngöne la hna nyihlue i Iehova, itre eloin ngöne la ketre xötr, nge itre jole ngöne la ketre. Tro lai a xatua epun me itre neköi epun troa atrehmekune la itre jole ka traqa koi nyudren, matre ijije troa nyinyine itre ej. Maine nyipici laka, nyipi ewekë tro sa inine la Tusi Hmitrötr me itre atr ka hni ka ajan jëne la lue itus Ini Tus, me Ihnimi Akötresie, ngo eje hi laka nyipi ewekë catre pala kö tro kö sa sipu inine la itre nekö së! Hnei epuni kö hna hane kuca tune lai?

¹⁷ E tru jë la itre nekö i epun, loi e isa qanyi nyudreni kö sipu axeciëne troa nyihlue i Iehova. Tha tro kö nyudreni a nyihlue i Iehova elanyi qa ngöne hi laka, itre hlue i Iehova epun. Nyipi ewekë tro kö nyudren a isa eköthe la aqane imelekeu i nyudreni me Iehova. (Ite edomë 3:1, 2) Tune kaa e nango jole jë kowe la nekö i epuni troa easenyi koi Akötresie? Xatua nyëne jë troa waipengöne la itre ini hna hamë nyën matre tro nyën a ketre sipu hnyinge ka hape: ‘Hnei nemene matre atre jë ni ka hape hetre Akötresie? Hnei nemene matre atre jë ni ka hape, Iehova a hane meku ni? Xecie hnyawa kö koi ni ka hape, hetre eloine koi ni e troa drengethenge la itre wathebo i Akötresie?’ Keme me thine fe, thupëne hnyawa kö la itre nekö i epun, nge tro xome trongë nyudreni jë cememine la xomihni. Xatua nyudreni jë matre xecie koi nyudreni laka, ame la mele ka sisitria, tre ene la troa nyihlue i Iehova. * (Wange ju la ithuemacany.)—Roma 12:2.

18. Nemene la aqane tro la keme me thin a nyitipu Iehova, Atre Thupë Mamoe Ka Sisitria?

¹⁸ Hetre ajane la itre Keresiano asë troa nyitipu Iehova, Atre Thupë Mamoe Ka Sisitria. (Efeso 5:1; 1 Peteru 2:25) Nyipi ewekë tro la keme me thin a atrepengöne la hnënge mamoe i nyidro, ene la itre nekö i nyidro. Loi e tro nyidro a tro xome trongë nyudren matre tro nyudreni elanyi a hane kapa la itre manathith hnei Akötresie hna thingehnaean. Kuca asë jë la hnei epon hna atreine matre troa thupëne la itre nekö i epon, nge hia nyudreni jë troa hnimi Iehova!