1, 2. (a) Tro sa hetrenyi tune kaa la mele ka tha ase palua kö? (b) Nemene la ka troa xatua së matre tro pala hi a tro loi la tronge së?

AME la easa hane Keresiano, kösë lo easë hi lai a nyiqaane la ketre tro. Maine tro sa mele nyipici koi Akötresie, tro lai a pë ethane la tronge së me mele uti hë epine palua. Öni Iesu: “Ame la ate cile huti uti hë la pune, te, tro ha mel.” (Mataio 24:13) Nyipici, maine easa ajane troa traqa kowe la pune la tronge së, nyipi ewekë tro sa mele nyipici koi Akötresie uti hë la “pun,” ene la pune la mele së maine pune pena la fene celë. Ngo nyipi ewekë tro sa hmeke wanga troa ajeane la mekuna së hnene la fen. (1 Ioane 2:15-17) Haawe, nemene la nyine tro sa kuca matre tro pala hi a tro loi la tronge së?

² Hnei Iesu hna amë la ketre tulu ka pexeje thatraqa së. E tro sa inine la hna qaja hnei Tusi Hmitötr göne la itre tronge i Iesu, tro easa atre hnyawa la pengöi nyidrë. Ketre, tro hë sa hnimi nyidrë me lapaune koi nyidrë. (E jë la 1 Peteru 1:8, 9.) Öni Peteru aposetolo, hnei Iesu hna amë la ketre tulu nyine tro sa xötrethenge hnyawa. (1 Peteru 2:21) Nge e tro sa xötrethenge hnyawa la  tulu i Iesu, tro sa atreine cile huti uti hë la pun. * (Wange ju la ithuemacany.) Ame ngöne lo tane mekune ka ase hë, hne së lo hna wange la aqane tro sa xötrethenge la tulu ne ipië i Iesu, me hni ka menyike i nyidrë. Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce wange la aqane tro sa xötrethenge la tulu ne catre i Iesu me aqane waiewekë i nyidrë.

3. Nemene la aliene la hna hape, catr, nge troa hetrenyi tune kaa?

³ Ame la catr, tre ketre ewekë hne së hna drenge e kuhu hni së ka thuecatre koi së me xatua së troa cile huti e hnine la itre jol. Ame fe la troa catr, tre kola xatua së troa isigöline la meköt. Tro eje lai a xatua së matre tha tro kö sa hnehengazo menu, nge matre tro sa mele nyipici koi Akötresie ngöne la easa akötr. Ka ce tro la catr memine la hni ne xou, me mejiun, me ihnim. Kola ce tro tune kaa? Maine hetre xoue the së troa ahleuhleunyi Akötresie, pë pi kö tro la xoue atr a ajojezine la mele së. (1 Samuela 11:7; Ite Edomë 29:25) Tro la mejiune koi Iehova a xatua së troa mekune catrëne la mejiune së elany, ngo tha tro pe a mekune catrëne la itre akötre së. (Salamo 27:14) Tro la ihnimi nyipici a xatua së troa catr, ngacama traqa ju hë la iaxösisi koi së. (Ioane 15:13) Hetrenyi the së la catr hnene la hne së hna qale catre koi Akötresie me xötrethenge la Hupuna i Nyidrë.—Salamo 28:7.

4. Kola mama tune kaa la catre i Iesu ngöne la ēnē? (Wange ju la pane iatr.)

⁴ Ame la Iesu a 12 lao macatre, hnei nyidrëti hna catr ngöne la ijine “nyidëti ngöne la ēnē, kola [lapa] ngöne nyipine la nöjei ate ini.” (E jë la Luka 2:41-47.) Atre hnyawa hi la Wathebo hnene la itre hene ne hmi, nge ketre atre hnyawa fe hi angatre la itre hna majemine kuca. Jole pi hë troa trongëne hnyawa la Wathebo hnene la itre hna majemine cili. Ngo tha hnei Iesu kö hna nue la inamacane i angatre troa sewe nyidrë troa ithanata. Tha xou i nyidrëti kö. Nyidrëti pala hi a “hnyingë angat.” Tha Iesu kö a qaja la itre hnyinge hna majemine qaja hnene la itre nekönatr. Ngo itre hnyinge pe ka tru alien la hnei nyidrë hna qaja, nge ka uku angatr troa thele ewekë. Nge maine nyipici laka hnene la itre atre ini cili hna iaö Iesu hnene la itre hnyinge i angatr, ngo ame pe pëkö thangan. Kolo pe a “haine atraqate la inamacane memine la hna sa hnei nyidë” hnene la itre ka dreng asë, memine fe la itre ka hamë ini. Ka catre Iesu isigöline la nyipici qa hnine la Wesi Ula i Akötresie!

5. Kola mama tune kaa la catre i Iesu ngöne lo nyidrëti e celë fen?

⁵ Nyimu aqane amamane Iesu la catre i nyidrë ngöne lo nyidrëti e celë fen. Hnei nyidrëti hna qaja amamane kowe la itre atr ka hape, itre hene ne hmi a amenune la itre atr jëne la itre ini ka thoi hnei angatre hna hamën. (Mataio 23:13-36) Ketre, tha hnei Iesu kö hna nue la fene troa ajojezi nyidrë. (Ioane 16:33) Nge tha mano kö nyidrë cainöj ngacama tru la icilekeu. (Ioane 5:15-18; 7:14) Hnei nyidrëti hna alua nyidrawane la ēnē; kolo lue ijine nyidrëti a helëne trije qaa cili lo itre ka angazone la hmi ka wië.—Mataio 21:12, 13; Ioane 2:14-17.

6. Kola mama tune kaa la catre i Iesu ngöne la drai tixenuë ne la mele i nyidrë e celë fen?

⁶ Tro sa pane ce wange la aqane catre i Iesu ngöne la drai tixenuë ne la mele i nyidrë e celë fen. Qëmekene troa wanaxoë Iesu hnei Iudra, atre hnyawa hi nyidrë la ewekë ka troa traqa. Matre öni Iesu koi Iudra lo ijine pui ne xeni ne la Paseka ka hape: “Ame la hnei eö hna troa kuca, canga kucajë.” (Ioane  13:21-27) Ame hë e thupen ngöne la hlapa e Gethesemane, tha xou i Iesu kö troa sipu qaja kowe la itre soc ka traqa troa othi nyidrë ka hape, nyidrëti hi lae Iesu. Ngacama kolo ha troa humuthi nyidrë, ngo hnei nyidrëti hna thele troa amelene la itretre drei nyidrë me qaja kowe la itre soc ka hape: “Nue angate la, mate tropi.” (Ioane 18:1-8) Ame hë e thupen ngöne la hnakootre i angetre Iudra, tha hnei Iesu kö hna xou troa qaja kowe la itre hene ne hmi ka hnying ka hape, nyidrëti hi la Keriso, lo Hupuna i Akötresie. Ketre, ngacama kola thele kepine hnene la atre huuje ka sisitria troa humuthi nyidrë, ngo tha hnei nyidrëti kö hna xou. (Mareko 14:60-65) Hnei Iesu pala hi hna mele nyipici koi Akötresie, uti hë la meci nyidrë hune la sinöe ne iaxösisi. Qëmekene troa patre la hnei nyidrëti hna mano, nyidrëti a akötre me qaja catrëne draië ka hape: “Ase hë.”—Ioane 19:28-30.

7. Itre thöthi fe, tune kaa la mekuna i epun göi troa ketre Atre Anyipici Iehova, nge tro sa amamane tune kaa la catre së?

⁷ Tro sa xötrethenge Iesu tune kaa la aqane catre i Iesu? Ngöne la hna ini. Itre thöthi fe, kola mama la catre i nyipunie la nyipunie a qaja kowe la itre sine ini i nyipunie, me itre xane ju kö ka hape, nyipunie la ketre Atre Anyipici Iehova. Epuni hi lai a amamane ka hape, ka madrine epuni troa hë epuni hnene la ëje i Iehova, ngacama ihnyimasai ju hë hnene la itre atr. (E jë la Salamo 86:12.) Tro la itre xa atr a ajane tro epuni jele nyipicine la ini hna hape, évolution. Ngo loi e tro epuni a kapa la hna qaja hnene la Tusi Hmitrötr ka hape, hna xupe la nöjei ewekë. Xome jë la boroshür, Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie matre troa sa kowe la itre ka “hnyingë nyipunie la pengöne la mejiune i nyipunie.” (1 Peteru 3:15) Ame hë e cili, pine laka hnei epuni hna catre isigöline la nyipici e hnine la Tusi Hmitrötr, hetre madrine i epun!

8. Nemene la itre kepine matre catre së kuca la huliwa ne cainöj?

⁸ Ngöne la hna cainöje trootro. Tune la itre nyipi Keresiano, loi e tro pala hi sa “lapa qaja catëne göi [Iehova].” (Ite Huliwa 14:3) Pine nemene matre catre së kuca la huliwa ne cainöj? Ame la hnapan, atre hnyawa hi së laka, ame la hne së hna cainöjën, tre ka xulu qa hnine la Tusi Hmitrötr. Nyipici hi lai. (Ioane 17:17) Ame la hnaaluen, “[easë] a ce huliwa tro kö me Akötesie,” me kapa qaathei Nyidrëti la uati hmitrötre nyine xatua së. (1 Korinito 3:9; Ite Huliwa 4:31) Ame la hnaakönin, easa hnimi Iehova me itre atr, matre celë hi ka upi së troa kuca asë la hne së hna atreine matre troa qaja la maca ka loi kowe la itre atr. (Mataio 22:37-39) Qa ngöne la catre ka eje the së, tha mano kö së kuca la huliwa ne cainöj. Haawe, loi e tro sa catre inine la nyipici kowe la itre atr hna “atimekëne,” maine hna amenune hnene la itre hene ne hmi. (2 Korinito 4:4) Ketre, the mano kö së cainöjëne la maca ka loi ngacama xele ju hë la itre atr ma dreng, maine tro pena a akötrë së.—1 Thesalonika 2:1, 2.

9. Kola mama tune kaa la catre the së ngöne la ijine easa akötr?

⁹ Ngöne la ijine akötr. E tro sa qale koi Akötresie, tro Nyidrëti a hamë së la lapaun, me catr, lue ewekë ka nyipi ewekë matre tro sa cile huti hnine la itre jol. E meci hë la atr hne së hna hnim, easa hleuhleu, ngo hetrenyi pala hi the së la mejiun. Xecie hnyawa koi së ka hape, tro kö “Akötesieti ate akeukawan’ asë” a acatrene la lapaune së. (2 Korinito 1:3, 4; 1 Thesalonika 4:13) Ame la easa wezipo maine eatre pena, easa akötr, ngo xele së ma xome la itre drösinöe e ka ifekethe memine la aja i Akötresie. (Ite Huliwa  15:28, 29) Maine kola hleuhleu la hni së, kola “jelë shë hnene la ite hni shë kö,” ngo tha tro pe sa kucakuca. Qale jë pe koi Iehova, Atre “eashenyi . . . koi angete thë fë hni.” * (Wange ju la ithuemacany.)—1 Ioane 3:19, 20; Salamo 34:18.

10. Nemene la aliene la hna hape, atreine waiewekë, nge tro lai a mama tune kaa thene la aqane ithanata me aqane ujë ne la Keresiano?

¹⁰ Ame la atreine waiewekë, tre kola qaja la atreine ka eje the së troa trotrohnine la eisapengönene la meköti memine la tria, nge thupene lai troa iëne troa kuca la meköt. (Heberu 5:14) Ame la Keresiano ka atreine waiewekë, tre ka xome la itre mekune ka loi, nge ka troa acatrene la imelekeu i angeic me Akötresie. Angeic a thupën matre tha tro kö angeic a akötrëne la itre atr hnene la aqane ewekë i angeic. Angeice pe a thele troa amadrinë Iehova, ke angeic a iëne hnyawa la itre ithanata i angeic nyine ixatua koi itre xan. (Ite Edomë 11:12, 13) Ka “hmite [angeic] troa elëhni.” (Ite Edomë 14:29) Angeic a “trongëne la meköt,” kola qaja ka hape, angeice a axeciëne hnyawa la itre mekune ka loi ngöne la mele i angeic. (Ite Edomë 15:21) Nemene la nyine tro sa kuca matre tro sa atreine waiewekë? Nyipi ewekë tro sa inine la Wesi Ula i Akötresie me trongëne la hne së hna inin. (Ite Edomë 2:1-5, 10, 11) Loi e tro fe sa inine la tulu i Iesu göi troa atreine waiewekë me hane xötrethenge hnyawa.

11. Kola mama tune kaa thei Iesu la atreine waiewekë?

¹¹ Hnei Iesu hna amamane la aqane waiewekë i nyidrë jëne la itre trenge ewekë i nyidrë me itre huliwa i nyidrë. Itre trenge ewekë i nyidrë. Ame lo Iesu a cainöje trootro hnei nyidrëti pala hi hna qaja la itre hnë ewekë ka menyik nge ka ketr la hni ne la itre ka drei nyidrë. (Mataio 7:28; Luka 4:22) Ketre, hnei Iesu pala hi hna e la Wesi Ula i Akötresie me amexeje ej. Atre hnyawa hi Iesu la itre xötre nyine troa xome hmekune la jole ka traqa. (Mataio 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Hna ketr hnyawa fe la hni ne la itre atr ka drei Iesu, lo nyidrëti a qeje pengöne la Itre Hna Cinyihan. Thupene la hna amele Iesu hmaca, hnei nyidrëti hna ithanata memine la lue atre drei nyidrë ngöne la gojenyi ne tro Emao. Nyidrëti hi lai a qeje pengöne koi nyidroti la aliene la Itre Hna Cinyihane ka eatre hui nyidrë. Öni nyidroti jë hi e thupen ka hape: “Tha [sesë] kö la lue wenethëhmi sho, ngöne lo hnei nyidëti hna ithanata me nyisho e kuhu gojeny, me shenge koi nyisho la ite hna cinyihan ?”—Luka 24:27, 32.

12, 13. Nemene la ka amamane ka hape, ka hmitre elëhni Iesu, nge ka atreine tulu ewekë?

¹² Itre aliene hni me itre thiina i nyidrë. Hnene la atreine waiewekë hna xatua Iesu troa “hmite troa elëhni.” (Ite Edomë 16:32) Ka atreine Iesu xomihni nge ka “menyike” nyidrë. (Mataio 11:29) Hnei Iesu pala hi hna xomihnine la itretre drei nyidrë ngacama nyimu ijine tria angatr. (Mareko 14:34-38; Luka 22:24-27) Nge ame mina fe la kola akötrë Iesu, tha hnei nyidrëti kö hna elëhni.—1 Peteru 2:23.

 ¹³ Hnene la atreine waiewekë i Iesu hna xatua nyidrë troa atreine tulu ewekë. Trotrohnine hnyawa hi Iesu la aliene la Wathebo, matre hetre thangane lai kowe la aqane ujë i nyidrë kowe la itre atr. Pane mekune jë lo föe ka neni hni, lo ka “meci fë madra.” (E jë Mareko 5:25-34.) Hnene lai föe hna tro kanothe la ka ala nyim, me ketr la pune la ihetre i Iesu matre amele eahlo pi hi. Maine ju tha tro pi kö eahlo a ketr la ketre atr, ke hna wathebone lai kowe la itre ka pui ngazo. (Levitiko 15:25-27) Ngo tha hnei Iesu kö hna ithanata akökötrenyi koi eahlo. Pine nemene? Pine laka trotrohnine hnyawa hi nyidrëti laka sisitria catre kö la “ihnim, me lapaun” hune la tro hi a trongëne la Wathebo. (Mataio 23:23) Öni Iesu koi eahlo ka hape: “Nekönge fe, melë hë nyipo hnene la lapaune i nyipo ; trojë memine la manathith, melë hë nyipo qa ngöne la meci nyipo.” Drei la ketre tulu ka lolo catr! Hnene la aqane waiewekë i Iesu, ene pe kola upi nyidrëti troa menyik.

14. Nemene la hnei Iesu hna mekune troa kuca ngöne la mele i nyidrë, nge nemene la ka aijijë nyidrë tro pala hi a wangatrune la huliwa i Akötresie?

¹⁴ Aqane mele i nyidrë. Kola mama la atreine waiewekë i Iesu ngöne la aqane mele i nyidrë. Hnei nyidrëti hna mekune troa huliwa i Akötresie ngöne la mele i nyidrë. (Luka 4:43) Ketre, ame la itre mekune hnei nyidrëti hna xom, tre celë hi ka aijijë nyidrë troa wangatrune pala hi la huliwa hna athipe koi nyidrë me thele troa umuth ej. Hnei nyidrëti hna ahmaloeëne la mele i nyidrë matre troa huliwane la traeme me trenge catre i nyidrë thatraqane la huliwa i Akotresie. (Luka 9:58) Atre hnyawa hi nyidrë ka hape, nyipi ewekë catre troa inine la itretre drenge göi troa sisedrëne la huliwa ne cainöje thupene la meci nyidrë. (Luka 10:1-12; Ioane 14:12) Ketre, hnei nyidrëti hna thingehnaeane koi angatre ka hape, tro nyidrëti a xatua angatre ngöne la huliwa ne cainöj “uti hë la pune la fene hnengödrai.”—Mataio 28:19, 20.

15. Troa mama tune kaa la aqane waiewekë së ngöne itre trenge ewekë hne së hna qaja?

¹⁵ Tro sa xötrengethenge tune kaa la aqane waiewekë i Iesu? Itre trenge ewekë së. Ame la easa ithanata kowe la itre trejin, loi e tro sa xome la itre trenge ewekë ka troa xatua angatr, ngo tha tro pe a ajolë angatr. (Efeso 4:29) Nge ame la easa ce ithanatane  la Baselaia i Akötresie me itre atr, loi e “hna aloine hnei alase” la itre trenge ewekë së, ene la troa ithanata amenyikeny. (Kolose 4:6) Loi e tro sa thele troa atrehmekune la aja ne la itre atr, memine la ka nyipi ewekë koi angatr, matre tro sa atreine iëne hnyawa la itre trenge ewekë së. Maine troa menyik la itre trenge ewekë hne së hna qaja, tro hë la itre atr a hmala troa drei së, nge tro hë la maca a ketr la itre hni angatr. Ketre, ame la easa qeje pengöne la itre ini, tha tro kö sa cil troa e la Tusi Hmitrötr, ke, Wesi Ula i Akötresie la hne së hna xötrethenge. Tha sihngödri kö koi së laka, ka tru menene catre kö la Tusi Hmitrötr hune la itre hne së hna troa sipu qaja.—Heberu 4:12.

16, 17. (a) Troa mama tune kaa the së laka, ka hmitre së elëhni me ka atreine tulu ewekë? (b) Nemene la ka xatua së troa wangatrune pala hi la huliwa ne cainöj?

¹⁶ Itre aliene hni me itre thiina së. Maine tro fe së a atreine waiewekë, tro hë së a atreine hnöthe la itre aliene hni së ngöne la kola catrehnine la itre itupath, nge tro fe hë sa “hmite troa elëhni.” (Iakobo 1:19) Ame la kola akötrë së, loi e tro sa thele troa pane trotrohnine la kepine matre kola ithanata tun hnene la ketre atr, maine ujë tune pena lai. Tro ha hmaloi koi së troa nue la ngazo i angeic, nge tha tro hë së a elëhni koi angeic. (Ite Edomë 19:11) Maine tro fe sa atreine waiewekë, tro hë sa atreine tulu ewekë. Tha loi kö tro sa thele thene la trejine trahmanyi me föe tro angatr a pexej. Tro pe sa mekune hnyawa laka, isa hetrenyi angatr la itre jol hne së hna thatre. Haawe, ka loi e tro sa hane drenge hnyawa la itre mekuna i angatr. Nge maine ka loi, kapa ju.—Filipi 4:5.

¹⁷ Aqane mele së. Pëkö ketre manathith ka tune la troa cainöjëne la maca ka loi. Celë hi matre, easa axeciëne la itre mekune ka troa xatua së troa wangatrune pala hi la huliwa ne cainöj. Hne së hna amë panë Iehova ngöne la mele së. Hne së hna ahmaloeëne la mele së, ene ijiji easë hë troa hane xome la traeme me trenge catre së troa cainöjëne la maca ka loi qëmekene troa nyipune la fen.—Mataio 6:33; 24:14.

18. Nemene la nyine tro sa kuca matre tha tro kö sa hmahmaca troa tro kowe la mele ka epine palua, nge nemene la hne së hna catre troa kuca?

¹⁸ Ketre madrine ka tru la easa atre la itre xa thiina ka lolo i Iesu! Easa pane mekune la itre manathith hne së hna kapa qa ngöne la hne së hna inine la itre xa thiina, me thele troa nyitipu nyidrë. Haawe, catre pi së troa xötrethenge la tulu i Iesu. Nge eje hi lai laka, tha tro kö sa hmahmaca troa tro kowe la mele ka epine palua, nge tro hë së a qale catre koi Iehova.