Tro jë kowe la alien

Tro jë kowe la itre alien

HNA MELËN

Manathith Ngöne La ‘Itre Ijine Ka Loi Me Itre Ijine Jol’

Manathith Ngöne La ‘Itre Ijine Ka Loi Me Itre Ijine Jol’

HNA hnaho ni lo Maac 1930 e Nakumba, Malawi. Ka hmi asë la hnepe lanpang, matre ame hë lo macatre 1942, hnenge hna saxepune la melenge koi Iehova me xome la bapataiso ngöne la ketre hneopegejë ne la nöje huni ka mingöming. Haawe, ame ngöne la 70 lao macatre ka ase hë, hnenge hna thele pala hi troa eatrëne lo hnei Paulo hna qaja koi Timoteo ka hape, “Cainöjënejë la wesi ula nge cate jë ngöne la ijine ka ijij, me ijine ka tha ijije kö.”—2 Timoteo 4:2.

Ame lo 1948 hnei Nathan Knorr me Milton Henschel hna hane traqa koi hun, matre ame ju e cili, cia jë hi theng la aja ne troa huliwa i Akötresie o drai. Ame hi e thupen, hnenge hna iöhnyi me Lidasi ketre trejine föe ka mingöming, me loi thiina, nge ka pi hane huliwa i Akötresie o drai. Hnei nyiho hna faipoipo lo macatre 1950, nge hna hnahone la pane nekö i nyiho lo 1953. Ngacama lue nekö i nyiho nge tru catre la itre huliwa i nyiho hnine la hnepe lapa, ngo hnei nyiho hna ce axeciëne laka, tro ni a pionie lapa. Nge lue macatre thupen, eni ha nyiqaane la huliwa ne pionie hut.

Hnene la itre asabele hna thuecatre huni göne la itre icilekeu ka troa xulu

Tha qea ju kö e thupen, nge kola upi ni troa wange trongëne la itre ekalesia, ke eni ha atre thup ka iwai trootro. Loi la aqane sajuë ni hnene la foëng matre celë hi ka aijijë ni troa eatrëne hnyawa la itre hnëqang hnine la hnepe lapang, me hnine la ekalesia. * (Wange ju la ithuemacany.) Ngo eje pala hi thei nyiho la aja troa ce huliwa i Akötresie o drai. Celë hi matre, hne huni hna ce wange hnyawa la aqane mele hun. Haawe, jëne la ixatua ne la faifi lao nekö i nyiho, xome jë fe hi Ladasi la huliwa i Akötresie o drai lo 1960.

Atraqatre la madrine huni troa sine la asabele ne distrik, “Itretre Catre Tro Fë La Huliwa” lo 1962. Nge ca macatre thupen, hnei Milton Henschel hna traqa troa iwai e Malawi hmekune lo ketre asabele ka tru catr hna hnen ezine Blantyre, ketre traon ne la nöj. Hna sasaithe la 10 000 lao atr ka hane sine la asabele cili. Ame la eni a mekune hmaca la itre cainöje hna cile fë, eni hi lai a wangatrehmekune laka, itre eje hi la ka hnëkëne me acatrene la lapaune huni kowe la itre jol ka troa xulu.

HNA TRAQA LA ITRE JOL

Hnene la mus hna wathebone la huliwa ne la Itretre Anyipicin me thapa la Bethela

Ame lo 1964, hna axösisine la Itretre Anyipici Iehova pine laka tha hane kö angatre sine la kuci politik. Ame la thangane lai, traqa koi 100 lao Uma Ne Baselaia nge hetre munën nge hna sasaithe fe la 1 000 lao uma ne la itre trejin hna thë. Tha cile kö ni me Lidasi troa iwai trootro ngacama hna wathebone la huliwa ne la Itretre Anyipicin lo 1967. Hnene la mus hna thapa la Bethela, me upe qa ngöne la nöje la itre mesinare, nge hna akalabusine la Itretre Anyipicin ka nyimutre, me eni me Lidasi. Ame hë la kola nue nyiho qa hnine la kalabus, hnei nyiho pala hi hna tro juetrë göi troa kuca la huliwa ne iwai trootro.

Ame la ketre drai ne Okotropa 1972, hnene la itre atrene la ketre gurup ne politik ka catrehnin hna hëne ka hape, Parti Politik Ne Itre Thöth Ne Malawi hna tro kowe la hnalapa hun. Ngo, hnene la ketre e angatr hna canga nyape koi ni me hape troa zae, ke, angatr a mekune troa humuthi ni. Ame hnenge hna qaja ju kowe la föenge me lue nekönatre troa zae tröne la itre ihmetreun. Nge eni pë hë a elë jë hune lai imaag. Nge e cili, eni a të goeë angatr a thë la hnalapa, me nöjei ewekë hun.

Qa ngöne laka, tha ka kuci polik kö la itre trejin, ame hna dreuthe trije la itre hnalapa i angatr

Kola kökötre la icilekeu, nge itre thauzane lao Itretre Anyipicin a tro qaa Malawi. Hne huni hna lapa ngöne la ketre hunapo ne la itre ka kötre mel e Mozambique uti hë lo treu Juun 1974. Ame la macatre cili, hna upi ni me Lidasi troa pionie hut e Dómue, Mozambique. Hnei nyiho hna pionie uti hë lo 1975, macatre ne kola helë nyiho qaa Mozambique a tro hmaca Malawi, nge catrehnine pala hi la aqane axösisine la Itretre Anyipicin e cili.

Ame hë la nyiho a bëek, hna upi ni troa wange trongëne la itre ekalesia e Lilongwe, lo traone ka tru ne la nöj. Ngacama kola catrehnine la itre jol me iaxösisi, ngo kolo pala hi a elë la etrune la itre ekalesia ngöne la itre sirkoskripsio hnenge hna wange trongën.

IXATUA I IEHOVA

Ame la ketre ijin, traqa nyiho ngöne la ketre neköi traon, nge kola icasikeu i politik. Atre hë la itre xa atr ka hape Itretre Anyipici Iehova nyiho, ame hna alapa nyiho memine la ketre gurup ne politik hna hëne ka hape, Parti Politike i Itre Thöth Ne Malawi. Hnei nyiho hna sipon catrëne koi Iehova la ixatua i Nyidrë. Ame hë la kola ase la icasikeu, angatre hë a lepi nyiho. Nyenyape fetra pi hi la ketre qatre föe me sue ka hape: “Eni a sipo epun, nue nyidroti pi! Ame la thupëtresijie cili, tre, neköne la trejine me eni. Nue angeice pi troa trongëne la jë i angeic!” Önine jë hi la atre xomiujine la icasikeu: “Nue nyidroti pi hë!” Thatre kö nyiho la kepine matre qaja jë la föe la hna ithanata celë, ke, ketre thatre eahlo kö hnei nyiho. Ngo trotrohnine ju hi nyiho ka hape, drenge hë Iehova la thithi nyiho.

Kart ne parti politik

Ame lo 1981, hna öhnyi nyiho hmaca hnene lo itre ka huliwa kowe la parti itre thöth ne Malawi. Ame la ijine cili, hnei angatr hna thapa la itre velo hun, me itre ewekë hun, me itre itus, tune la itre tus ka nyipi ewekë catre thatraqane la itre trejine ne la sirkoskripsio. Hne huni hna kötre kowe la hnalapa ne la ketre qatre thup. Ngo, nyiho a ngazo fë la itre ithuemacanyi ka eje ngöne la itre pepa. Ame hë la kola goeëne la itre tus hnene la itre ka huliwa ngöne lai parti cili, öhne ju hi angatr ka hape, hnene la itre trejin ne Malawi asë hna iupi fë koi ni la itre tus. Traqa ha la xou koi angatr, ke kola mekune ka hape, eni la ketre atr ka tru ne la mus. Haawe, angatre hmaca pë hë a isa iupi fë jë la itre tus kowe la itre qatre thupe ne la nöj.

Ame la ketre ijin, hnei nyiho hna ti he kowe la ketre götrane la hneopegejë. Ketre hene politik la atrekë hen, nge angeic a tro kowe la nöjei atr ne la he matre tro angatr a amamane la kart ne politike i angatr. Ame hë la angeic a easenyi koi nyiho, öhne ju hi angeic la atrekënö hna thele hnei polis. Nge kolo fe a icilenyi la itre atrene la he troa goeën. Angeice hi lai a nuetrije ju la huliwa i angeic. Haawe, mama mina pi hi koi nyiho e cili la ixatua i Iehova.

HNA OTH ME AKALABUSIN

Ame lo Febuare 1984, eni a xome la gojenyi ne tro Lilongwe matre troa hamëne la itre rapore kowe la filial ne Zambie. Acilë ni ju hi hnene la ketre polis troa goeëne la aliene watrengeng. Öhne ju hi angeic la itre itusi së, nge tro sai ni jë hi kowe la biero ne polis me nyiqaane lepi ni. Thupene lai, angeic a othi ni ju hnei eno, me ce umë ni me itre atrekënö.

Ame la drai thupen, hna xomi ni hnene la hene ka tru ne la polis kowe la ketre hnahage me upi ni troa sijihatrene la ketre pepa hna cinyihane ka hape: “Tha pi tro hmaca kö ni, Trophim R. Nsomba, a Atre Anyipici Iehova, ke eni a ajane troa alö ni qaa kalabus.” Hnenge hna xele ma sijihatrene lo lai pepa me hape koi angeic: “Maine troa akalabusi ni maine tro pena ni a mec, ngo tro pala hi ni a ketre Atre Anyipici Iehova.” Elë jë hi la hni ne lai hene ka tru itre polis, nge angeice fe hi lai a xe catrëne ju la laulau; drenge ju hi hnene la ketre polis ngöne la ketre hnahage me nyenyape matre troa wange lai mejen. Önine la hene i angatr: “Xele kö la trahmanyi celë ma sija lo pepa. Upi angeice ju pena troa sija ka hape, Atre Anyipici Iehova angeic, nge tro sa othi angeic me upe a tro Lilongwe.” Ame la ijine cili, thatre kö la föeng la hmekung. Thupene hë la foa lao drai, kolo ha thuemacanyi angeice hnene la itre xa trejin la itre ewekë ka traqa koi ni.

Ame ngöne la biero ne polis e Lilongwe, hna kepe ni hnyawa hnene la ketre polis. Önine la hene ka tru ne la polis: “Hane la trepe a i eö, trepe lais, ke, kola othi eö pine la Wesi Ula i Akötresie. Ngo ame pë hë la itre atr celë, itre iume atrekënö.” Thupene lai, angeic a upi ni jë a tro kowe la kalabus e Kachere, faifi lao treunge e cili.

Kola madrine la eni a traqa hnene la hene ne la kalabusi e cili ke, matre tro ni a “hnamiatre” ne la itre hna akalabusin. Hnei angeic hna upetrije la hnamiatr, me qaja koi angeic ka hape: “Xele hë ni ma drei eö e troa inine la Wesi Ula i Akötresie e celë, ke, kola akalabusi eö, pine eö atrekënöne la itre sine hmi eö!” Haawe, eni pala hi a inine la Tusi Hmitrötre ngöne la itre icasikeu e nöjei wiik kowe la itre hna akalabusin.

Ame hë e thupen, jole catre hë koi ni. Hna hnyingë ni hnene la itre tane la kalabus la etrune la Itretre Anyipici Iehova e Malawi. Xele ni ma qaja koi angatr, ame hnei angatr hna lepi ni ju uti hë la thatre ni koilo. Ame la ketre ijin, angatr a ajane troa atre la hmekune la hnalapa ne xomi meköti hun. Öninge jë hi, “Pëkö ejolene e tro ni a sa la hnyinge i epun.” Eni pë hë a qaja jë koi angatr ka hape, e kuhu hnine la Tusi Hmitrötr la hna qejepengöne la hnalapa ne xomi meköti hun. Kola isa sesëkötre hnei angatr, me hnyingë ni ka hape, “Hna qaja ekaa e hnine la Tusi Hmitrötr?”

Öning, “ngöne Isaia 43:12.” Angatr a thele jë lai xötr me e hnyawan: “Nyipunie la itete anyipici ni laka ini hi la Akötesie, öni Iehova.” Akönia e angatr la xötr. Thupene jë hi lai angatr a hnyingëne ju me hape: “Hnauëne laka hnalapa ne xomi meköti ne la Itretre Anyipici Iehova pena e celë hnine la Tusi Hmitrötr, ngo e Amerika pe lo?” Öninge koi angatr: “Ame fe kowe la Itretre Anyipici Iehova ne America, casi pala hi lai xötre ka qejepengöne la hnalapa ne xomi meköti angatr.” Pine laka, tha qaja kö ni la hnei angatre hna ajan, ame hna upi ni kowe la kalabus ne Dzaleka, ngöne la götrane kolopi ne Lilongwe.

MANATHITHI NGÖNE IJINE JOL

Ame la eni a traqa ngöne la kalabus ne Dzaleka lo Julai 1984, 81 hë lao trejin hna umën e cili. Pine laka tiqa pala ha hnei atr hna akalabusin, matre ala 300 lao ka imekölenyi e cahu hnadro. Ngo tha hna ajolëne kö la itre trejin asë troa eköthe la itre neköi gurup göi troa ithanata Tusi Hmitrötr e nöjei drai. Celë hi ka thuecatre huni lai.

Kola tro sai itre trejin kowe la kalabus thupene la hna kootrë angatr

Ame lo Okotropa 1984, hna kootrë huni asë hi, me amekötine ka hape, troa akalabusi hun koi lue macatre. Qëmekene lai, hna ce umë huni ekö memine la itre xa atr kö. Ngo e thupene hë, önine jë hi la hene ka tru ne la kalabus koi huni asë ka hape: “Tha ka ufi sixa kö la itretre Anyipici Iehova, matre wange pala kö epun itre ka ithupë, ke hamë sixa pi koi angatr, maine tro pena upi angatre troa xomi nyine amele sixa i epun. Angatre hi la itre nyipi hlue i Akötresie! Nge troa alua thue a i angatr ngöne la drai, ke tha kolo kö a umë angatre pine eni wathebo ngo pine la lapaune i angatre kowe la Tusi Hmitrötr!”

Nyimu eloin qa ngöne la aqane ujë huni ka lolo. E kola mani, maine e heji pena, tre tha hna nue kö la itre xa atr troa lö qa hnine la kalabus ngo eahuni hmekuje hi, ke atre hi angatr laka, tha tro jë kö huni a kötr. Ame la ketre ijin hna upi huni troa huliwa ngöne la ketre hlapa, nge wezipo ju hi la atre thupë hun. Hne huni e cili hna xepi nyidrë hmaca kowe la kalabus. Haawe, qa ngöne la aqane ujë huni ka lolo, atrune jë hi la ëjei Iehova hnene la itre ka ithupë.—1 Peteru 2:12. * (Wange ju la ithuemacany.)

TRAQA HMACA HA LA HAODRAI

Ame lo 11 Mei 1985 hna nue ni qa ngöne la kalabus ne Dzaleka. Atraqatre la madrinenge troa iöhnyi hmaca memine la hnepe lapang! Eahuni a olene koi Iehova la hna xatua huni tro pala hi a mele nyipici koi Nyidrë ngöne la itre ijine jol. Casi hi la mekuna hun, memine lo hna qaja hnei Paulo ka hape: “Ange tejine fe, tha ajane kö huni tro nyipunie a tha ’te la aköte huni hna traqa koi huni . . . celë hi mate tha mekune hmaca kö huni la troa mel; nge hna hetenyi huni la mekune troa meci, mate tha tro kö huni a lapau huni kö, ngo loi pe koi Akötesie ate amelene hmaca la ite ka mec; lo ate amele huni qa ngöne la meci atraqate ka tun, nge ate amelene enehila.”—2 Korinito 1:8-10.

Nsomba me Lidasi, föi nyidrë qëmekene la Uma Ne Baselaia lo 2004

E itre xa ijin, hne huni hna mekune ka hape, ma ka tro hë huni a mec. Ngo hne huni pala hi hna sipo Iehova la trenge catr, me inamacan, me ipië matre tro pala hi huni a atrune la atresiwa i Nyidrëti ka hmitrötr.

Hnei Iehova pala hi hna amanathithine la huliwa huni ngöne la ‘itre ijine ka loi’ me ngöne mina fe la ‘itre ijine jol’. Atraqatre la madrine huni enehila troa hetre bethela e Lilongwe, nge 1 000 lao Uma ne Baselaia e Malawi! Ketre manathithi ka tru lai koi ni me Lidasi, kösë ketre ewekë tha ase kö nyiho mekun troa traqa! *—Wange ju la ithuemacany.

^ par. 6 Tha tro hmaca kö a hamëne la huliwa ne sirkoskripsio kowe la itre trejine ka trene kuku ka co ngöne la hnalapa.

^ par. 27 E epuni a aja itre xa ithuemacanyi göne la itre ijine iaxösisi e Malawi, wange ju la Annuaire 1999 des Témoins de Jéhovah, götrane 171-223

^ par. 31 Ame la kola hnëkëne la tane mekune celë, kolo hi a meci hnei Nsomba ngöne la hna 83 lao macatre i nyidrë.