1. Nemene la hna kuca hnei Manoa la angeic a drenge ka hape, tro hë angeic a keme ne la ketre nekönatr?

ATRE hnyawa hi Manoa me föi angeic ka hape, tha tro kö nyidroti a hetre nekönatr. Matre, ame la ketre ijin, hnene la angela i Iehova hna qaja kowe la föi Manoa ka hape, tro angeic a hnahone la ketre nekönatr trahmany. Kola sesëkötre hnei föe, ame hnei angeic hna thuemacanyi Manoa. Ketre, tha lapa hnyawa kö Manoa, me lapa mekune la hnëqa ne keme ka troa ej thei angeic. Tro jë nyidro a tune kaa matre tro la nekö i nyidro a hnimi Iehova me nyihlue i Nyidrë, ngacama itretre Isaraela pe kö a kuca la itre ewekë ka ngazo? Hnei Manoa hna sipone iele koi Iehova troa upe hmaca koi nyidro la angela i Nyidrë me hape: “Joxunge fe, epi traqa hmaca koi ho la ate i Akötesie hnei cilieti hna iup, mate ini ho la ewekë tro nyiho a kuca kowe la nekönate ka tro ha hnahon.”—Angete Amekötin 13:1-8.

2. Nemene la nyine tro sa inine kowe la itre nekönatr, nge nemene la aqane tro sa eatrëne lai? (Wange ju la itre mekune hna eköhagen, “ Pane Hnëqa i Epun La Itre Nekö i Epun.”)

² Maine ketre keme maine thine epun, ma trotrohnine hi epuni la mekuna i Manoa. Hnëqa i epuni fe troa xatuane la itre nekö i  epun troa atre Iehova me hnimi Nyidrë. (Ite Edomë 1:8) Ame ngöne la ijine Hmi Hnepe Lapa, xatua angatre jë tro pala hi a atrepengöi Iehova memine la Tusi Hmitrötr. Nyipici laka, hetre xa nyine kuca hune hi la troa ini Tusi Hmitrötr me angatr e nöjei wiik. (E jë la Deuteronomi 6:6-9.) Ame ngöne la tane mekune celë, tro sa ce ithanatane la tulu i Iesu. Maine nyipici laka, tha keme fe kö Iesu, ngo ame pe, hetre ini hne së hna xom qa ngöne la aqane inine nyidrëti la itretre drei nyidrë. Hnei Iesu hna hnimi angatr, nge ka ipië fe nyidrë. Ka macameke fe nyidrë, ke atrehmekune hi nyidrëti la aliene la mekune i angatr, nge atre hi nyidrëti la aqane troa xatua angatr. Tro sa pane ce wange la aqane tro sa xötrethenge Iesu.

3. Hna atre tune kaa hnene la itretre dreng ka hape, tru la ihnimi Iesu koi angatr?

³ Hnei Iesu hna hane qaja amamane kowe la itretre drei nyidrë ka hape, tru la ihnimi nyidrë koi angatr. (E jë la Ioane 15:9.) Ketre, tru la itre ijine hnei nyidrëti hna xome troa ce lapa me angatr. (Mareko 6:31, 32; Ioane 2:2; 21:12, 13) Iesu la atre ini angatr, ngo nyidrëti fe la ketre sinee i angatr. Matre, xecie hnyawa koi angatr ka hape, tru la ihnimi Iesu koi angatr. Nemene la ini nyine tro epuni a xome qaathei Iesu?

4. Nemene la aqane tro epuni a amamane la ihnimi epun kowe nekö i epun? (Wange ju la pane iatr.)

⁴ Qaja jë kowe la nekö i epun ka hape, tru la hnei epuni hna hnimi nyën, nge amamane jë koi nyën ka hape, ka tru nyën koi epun. (Ite Edomë 4:3; Tito 2:4) Öni Samuel, ka mel e Australie: “Ame lo eni a nekönatr, hnei kaka hna majemine e koi ni lo itus Trenge Edromë Qa Hnin La Tusi Hmitrötr e nöjei hej. Tro nyidrëti a sa la itre hnyingeng, me haluthi ni me idrem me eni qëmekene tro ni a meköl. Ketri ni pi hë la eni a atre ka hape, tha hane fe kö kuca tune lai koi nyidrë ngöne lo nyidrëti a co! Ketre ewekë  ka tru pi hë koi nyidrë troa fe amamane koi eni la ihnimi nyidrë. Ame hë la thangane lai, catrecatre la aqane imelekeu i nyiho, nge tru la madrineng.” Xatuane jë la nekö i epun troa hane hetrenyi la madrine cili, me hane qaja lapane koi nyën, me hë nyën ka hape, “nekönge hniminang.” Haluthi nyëne jë me idreme me nyën. Xomi ijine jë troa ce ithanata me nyën, me ce xen, me ce elo me nyën.

5, 6. (a) Qa ngöne laka tru la ihnimi Iesu kowe la itretre drei nyidrë, nemene la hnei nyidrëti hna kuca? (b) Nemene la aqane tro epun a hajine la itre nekö i epun?

⁵ Öni Iesu: “Ini a hajine me thaucëne la ite hnenge hna hnim.” * (Wange ju la ithuemacany.) (Hna Amamane 3:19) Nyimutre la itre ijine kola iwesitrë hnene la itretre dreng, kola pi atre la ka tru e angatr. Tha hnei Iesu kö hna wangesixane la ewekë cili. Hnei nyidrëti pe hna anyimua eamo angatr me xomihni. Hnei nyidrëti pala hi hna thiina ka menyik, me treqene la ijine me hnë ka ijij matre troa wenë ameköti angatr.—Mareko 9:33-37.

⁶ Qa ngöne laka tru la ihnimi epun kowe la nekö i epun, haawe, atre hnyawa hi epun laka, nyipiewekë tro epuni a haji nyën. Ame itre xa ijin, anyimua qaja ha epun koi nyën la itre ewekë ka loi nyine troa kuca me tha nyine kuca. Ngo tune kaa ju hë e tha idrei pala hi nyën? (Ite Edomë 22:15) Xomi ini jë qaathei Iesu. Catre jë troa haji nyën me xomihni, ene la troa xatua nyën, me ini nyën, me ameköti nyën. Iëne jë la ijin me hnë ka ijij matre troa haji nyën cememine la menyik. Kola mekune hmaca hnei Elaine, ketre trejine föe ne Afrique du Sud lo aqane haji angeice ekö hnei keme me thine i angeic. “Ca pengöne hi la ihaji nyidro. Matre e hetre pun hna amekötine koi ni, tre nyidroti fe hi a kuca. Tha hnei nyidroti pi kö hna haji ni cememine la elëhni, maine tha qaja pena la kepine matre kola haji ni.” Celë hi matre, mama hnyawa hi koi angeic laka, ka tru angeic kowe la keme me thine i angeic.

7, 8. (a) Nemene la ini hna xome hnene la itretre drei Iesu qa ngöne la itre thithi nyidrë? (b) Nemene la aqane tro epuni a thithi matre tro la nekönatr a mejiune koi Akötresie?

⁷ Ame la kola troa othi Iesu me humuthi nyidrë, hnei Iesu hna sipone iele koi Iehova, Keme i nyidrë me hape: “Aba, Kaka, pucatine cilie la nöjei ewekë asë, xomejë qa thenge la inege celë ; ngo tha eje kö la ajang, loi pe la aja i cilie.” * (Wange ju la ithuemacany.) (Mareko 14:36) Maine jë, hna ketr catrëne la hni ne la itretre drei Iesu la angatr a drenge la nyidrëti a thith tune lai, maine ngöne la angatr a trotrohnine ej e thupen. Ngacama atr ka pexeje nyidrë, ngo hnei nyidrëti pala hi hna sipo ixatua thene la Keme i nyidrë. Celë hi matre, trotrohnine hnyawa hi angatr ka hape, loi e tro fe angatr a ipië me mejiune catre koi Iehova.

⁸ Hetre itre ini nyine troa xome hnene la nekö i epun qa ngöne la itre thithi epun. Eje hi laka, tha tro kö a thithi göne hi matre troa  amamane kowe la nekö i epun la aqane thith. Ame la angeic a drei epuni e thith, loi e tro fe angeic a inine troa hane mejiune koi Iehova. Nyipici laka, epuni a sipo Iehova troa xatuane la nekö i epun, ngo loi e tro fe a sipo Nyidrëti troa xatua epun. Öni Ana qaa Brésil: “Ame la kola traqa kowe la keme me thineng la ketre jol, ke kola wezipo catr hnene la lue qaqang, tre, hnei nyidroti hna sipo Iehova troa hamën koi nyidro la trenge catr me inamacan troa elë hune la jol, me axeciëne hnyawane la itre mekun. Ame mina fe la itre ijine laka, jole catre hë koi nyidro, tre, hnei nyidroti hna nue asë koi Iehova la itre jol ka ej thei nyidro. Ame hë la thangane lai, hnenge hna inine troa mejiune koi Iehova.” Ame la kola drenge hnene la nekö i epun la epuni a sipo trenge catre koi Iehova matre troa cainöje kowe la itre atr, maine sipo ijine mano thei maseta göi asabele, nyëne hi lai a öhne la aqane mejiune i epuni koi Iehova, nge tro fe hë angeice lai a hane thele troa ujë tun.

9. (a) Nemene la aqane inine Iesu la itretre drei nyidrë troa ipië me imeku? (b) E ka ipië epun me imeku, nemene la ini hnei epuni hna troa hamën kowe la nekö i epun?

⁹ Hnei Iesu hna upe la itretre drei nyidrëti troa ipië me imeku, nge hnei nyidrëti fe hna amamane la tulu koi angatr. (E jë la Luka 22:27.) Hnene la itre aposetolo hna öhne la aqane catre nyidrëti nyihlue i Iehova me xatua angatr, nge hnei angatre fe hna hane thele troa ujë tune lai. Loi e tro fe epuni a inine la nekö i epun jëne la tulu hnei epuni hna amaman. Hna qaja hnei Debbie, ketre thin ka lue kuku ka hape: “Tha traqa pi kö theng la mekune troa zalu pine la hna nue hnene la föeng ka qatre thup la traeme i nyidrë kowe la itre xa trejin. Ke, atre hnyawa hi ni ka hape, e hetre ewekë nyine troa wangatrune kowe la hnepe lapa i nyiho, tro kö nyidrëti lai nyipiewekën.” (1 Timoteo  3:4, 5) Nemene la thangane la tulu hnei Debbie me Pranas, föi angeic hna amaman kowe la hnepe lapa i nyidro? Öni nyidrë, “tha patre pi kö la lue nekö i nyiho ngöne la kola ixatua ngöne ijine asabele. Nge tru la madrine i nyidro e cili, nge hetrenyi fe hë la itre xa sinee i nyidro, nge aja i nyidroti pala hi troa ce lapa me itre trejin.” Ame hë enehila, kola huliwa i Akötresie o drai hnene la hnepe lapa asë. E ka ipië epun me imeku, epuni hi lai a inine la nekö i epun troa hetre aja troa xatuane la itre atr.

10. Nemene la ka amamane ka hape, ka macamek Iesu?

¹⁰ Ka pexeje la aqane macameke i Iesu. Tha nyidrëti hmekuje kö a cil kowe la hna kuca hnene la atr, ngo memine fe la kepine matre kuca jë. Atre hi nyidrë la ka eje e kuhu hni ne la atr. Ame la ketre ijin, hnene la itre atr qaa Galilaia hna traqa troa wai nyidrë. (Ioane 6:22-24) Atre hnyawa hi nyidrë la sipu kepine ne la traqa i angatr, tha hnene kö laka angatr a pi dreng la ini qaathei nyidrë, ngo angatr a aja xen. (Ioane 2:25) Haawe, hnei nyidrëti hna wenë ameköti angatr, me qaja hnyawane koi angatr la itre nyine troa kuca matre troa ujë.—E jë la Ioane 6:25-27.

11. (a) Tro epuni a atre tune kaa la mekuna ne la nekönatr göi cainöje trootro? (b) Tro epuni a xatua nyën tune kaa matre hetre aja i nyën kowe la hna cainöje trootro?

¹¹ Maine nyipici laka, thatre kö së la ka eje e kuhu hni ne la atr, ngo ame pe, ijiji së hi troa macamek. Ijiji epuni hi troa atrehmekune la aqane goeëne la nekö i epun la huliwa ne cainöj. Isa sipu thele jë me hape, ‘Nyëne kö a ajane troa cainöj trootro maine nyëne hi a tro göi kemej, me nyine ij?’ Maine öhne hi ka hape, tha nyipi ajane kö angeic troa cainöje trootro, haawe, thele jëne jë matre troa hetre aja kow. Eköth amë jë la itre mekune nyine tro la nekönatr a eatrën ngöne la hna cainöj. Nge ame la epuni a ce cainöje me ketre trejin, tre, hamë huliwa i nyëne pi matre atreine nyën troa eatrën lo hna eköthe amë koi nyën.

12. (a) Göi nemene la Iesu a hmekën la itretre drei nyidrë? (b) Pine nemene matre ka nyipiewekë koi angatr la ithuemacanyi cili?

¹² Nemene fe la ketre aqane amamane Iesu ka macameke nyidrë? Atre hnyawa hi nyidrë laka, tro la ketre tria a tro xomi së kowe la ketre, uti hë la troa kei kowe la ketre ngazo ka tru, ame hnei nyidrëti hna hmekëne la itretre drei nyidrëti göne lai ewekë cili. Hanawange la ketre ceitun, atre hnyawa hi la itretre dreng ka hape, ka sis la troa kuci ngazo. Ngo, hnei Iesu hna hmekë angatre qa ngöne la ewekë ka troa tro xomi angatr kowe la kuci ngazo. Öni nyidrë: “Ame la ate goeëne la fö’ i ket’ ate me meciu nyido, ase hë angeice kuci ngazo me nyido e kuhu hni. Nge maine nyi zö eö hnene la alameke maca i ’ö, shea tije pi ej.” (Mataio 5:27-29) Ka mele la itretre drei Iesu nyipine la itretre Roma ka kuci ngazo, itre ka pi goeëne lo itre elo ka amamai kuci ngazo, me itre aqane ithanata ka sis. Celë hi matre, Iesu a hmekëne ju la itretre drei nyidrë göne la nöjei ewekë ka troa sewe angatr troa kuca la meköt.

13, 14. Nemene la nyine tro epuni a kuca matre tro la nekö i epun a ananyine la itre nyine iamadrinë ka sis?

¹³ Keme me thine fe, macameke pi matre troa ananyine la nekö i epun qa ngöne la ketre ewekë ka troa ahlehleunyi Iehova. Tru catre hmaca kö enehila hune ekö la etrune la itre iatr ka sis, nge ka haöthe la fen maine itre xa ewekë ju kö ka amamai kuci ngazo. Nyipici laka, tro epuni lai a hmekë nyën matre tha tro kö nyën a goeëne la itre ewekë ka sis. Ngo, hetre ketre ewekë hmaca kö nyine tro epuni a kuca matre troa ananyi nyën qaa lai. Isa thele jë me hape: ‘Atre kö la neköng la kepine matre poizine la  troa goeëne la itre iatr ka sis? Nemene jë la ka troa uku nyën troa goeëne la itre iatr cili? Hapeu, mama kö koi nyën ka hape, pi tro ni a ithanata pala hi me nyën e nöjei ijin matre tha xou nyëne kö troa thele ixatua theng e traqa pi la pi goeë iatr ka sis?’ Nge e nekönatre petre kö, qaja jë koi nyën ka hape: “Maine tro eö elanyi a goeëne la ketre ewekë ka sis ngöne ëternet, nge eö fe hë a pi goeëne, the xou kö, nge the hmahma kö troa qaja koi kaka me nenë, ke nyiho a hnimi eö nge tru catre fe la aja i nyiho troa xatua eö.”

¹⁴ Ame la epuni a iëne la ketre nyine iamadrinë thatraqai epuni kö, mekune hnyawa ju fe la aqane tro epuni a amamai tulu kowe la nekö i epun. Öni Pranas, lo trejine hna qaja ha e caha: “Tro epuni lai a qaja la itre ithanata ka nyimutre, ngo tro la nekö i epun a goeëne la hnei epuni hna kuca, nge tro nyëne lai a nyitupu epun.” Maine hnei epuni pala hi hna thupën matre pëkö engazone la itre miuzik nyine dreng me itre itus, me itre film hnei epuni hna iën, epuni hi lai a xatuane la nekö i epun troa ujë tune lai.—Roma 2:21-24.

15, 16. (a) Pine nemene matre ka xecie hnyawa laka, tro kö Iehova a xatua epun troa inine la nekö i epun? (b) Nemene la hne së hna troa ce ithanatane ngöne la tane mekune ka troa xulu?

¹⁵ Nemene la ewekë ka traqa ngön la Manoa a sipo ixatua thei Iehova matre tro angeic a kuca hnyawa la hnëqa ne kem ka ej thei angeic? “Akötesieti a shamatine la tenge ewekë i Manoa.” (Angete Amekötin 13:9) Keme me thine fe, tro Iehova fe a hane drenge la itre thithi epun. Tro Nyidrëti a xatua epuni troa inine la nekö i epun. Nge tro fe Nyidrëti a xatua epun troa fe amamane la ihnimi epun koi nyën, me ipië me macamek.

¹⁶ Tune la aqane tro Iehova a xatua epuni troa inine la nekö i epuni la kola nekönatr, tro fe Nyidrëti a xatua epuni troa ini nyën la kola thöth. Ame ngöne la tane mekune ka troa xulu, tro sa ce ithanatane la aqane tro la ihnimi ka eje thei Iesu, me ipië i nyidrë, me macamek ka ej thei nyidrë a xatua epuni troa inine la nekö i epun thöth troa nyihlue i Iehova.