Skip to content

Skip to table of contents

Yehofa e tii a peleikiwooko di wi e du a hii goontapu

Yehofa e tii a peleikiwooko di wi e du a hii goontapu

„Mi a Yehofa, a mi ai Gadu. A mi na a sama di e leli i san i mu du fu sani waka i bun. A mi na a sama di e soi i a pasi di i mu waka.”​—YESAYA 48:17.

1. Fu saide meke a á makiliki fu du a peleikiwooko?

DI Yehofa Kotoigi bigin anga peleikiwooko moo enke 130 yali pasa, den be abi omen booko-ede. * (Luku san sikiifi a ondoose.) Leti enke den fosi Kelesten, biginbigin den Kotoigi á be ipi. Boiti dati, den sama á be lobi a bosikopu di den be e paati. Son wan fu den be e si den Kotoigi enke sama di á be go a bunbun sikoo. Baka di Yesesi fiingi Saatan kon a goontapu, neen sama be bigin du ogii anga den (Openbaring 12:12). Fanafu a ten de, den be e du a peleikiwooko aini den „kiiboi dei” di „taanga”.​—2 Timotiyesi 3:1.

2. Fa Yehofa yeepi wi anga a peleikiwooko?

2 Ma Yehofa be e yeepi a foluku fi en. Fu di a wani den paati a bun nyunsu, meke noiti á o meke sama tapu a peleikiwooko a hii goontapu. Leti enke fa Yehofa be fii den Islayelisama puu a Katibo a Babilonkondee, a letiso a puu a foluku fi en aini falisi keliki aini a ten ya (Openbaring 18:1-4). Den sani di Yehofa e leli u e tyai wini gi u. Ai soi u fa u mu libi bun anga makandaa anga fa u mu leli taa sama san Beibel e taki fi en. (Leisi Yesaya 48:16-18.) Anga ala fa Yehofa e tii a peleikiwooko, toku dati á wani taki na ala yuu ai meke sani waka bun fu yeepi u anga peleikiwooko. Winsi wantu sani a goontapu meke en moo makiliki gi u fu du a peleikiwooko, tokuso sama e du ogii anga wi. A goontapu fu Saatan e gi u booko-ede ete. Efu Yehofa á be e yeepi u, noiti u be o poi du a peleikiwooko.​—Yesaya 41:13; 1 Yohanisi 5:19.

3. Fa sani waka enke fa Daniyeli be taki a fesi?

3 Daniyeli be taki a fesi taki na a ten fu a kaba tyaipi sama be o fusutan den tuu toli fu Beibel. (Leisi Daniyeli 12:4.) Di „a ten fu a kaba” be de koosube, neen Yehofa yeepi a foluku fi en fu fusutan den moo pelensipali leli fu Beibel. A yeepi den tu fu daai baka gi den falisi leli fu den Kelesten keliki. Aini a ten ya, a foluku fu Yehofa e paati den tuu toli fu Beibel a hii goontapu. Wi e si taki a sani di Daniyeli be taki a fesi kon tuu. Nownow a wan sani fu aiti miliyun sama kon sabi den toli fu Beibel. Den e paati den toli ya anga taawan tu. Ma san yeepi a foluku fu Yehofa fu paati a bun nyunsu a hii goontapu?

DEN PUU BEIBEL POTI AINI TAA TONGO

4. Aini omen tongo a Beibel be de fanafu a yali 1900?

4 Aini a ten ya a omen sama abi wan Beibel. A sani ya e meke en moo makiliki gi u fu paati a bun nyunsu gi den. A omen ondoo yali langa den fesiman fu den Kelesten keliki á be wani fu sama leisi Beibel. Den be e du ogii anga den sama di be e leisi a Beibel. Den kii wantu fu den sama seefi di puu a Beibel poti go aini taa tongo. Ma baka a yali 1800, neen wantu olikanisâsi be bigin poti a Beibel efuso son pisi fi en go aini pikinmoo 400 tongo. A omen sama be abi wan Beibel fanafu a yali 1900. Ma winsi fa den be abi wan Beibel, toku den á be e fusutan en.

5. San Yehofa Kotoigi du fu puu a Beibel poti go aini taa tongo?

5 A foluku fu Yehofa be sabi taki a den abi a faantiwowtu fu leli taa sama den tuu toli fu Beibel. Dati a san den du tu. Biginbigin den be e koboloiki den Beibel di taa sama be meke. A den Beibel de den be e gi sama tu. Fanafu a yali 1950 den doloki a Nyun-grontapuvertaling efuso son pisi fi en aini moo enke 120 tongo. Aini a yali 2013 den kengi son sani aini a Ingiisitongo Nyun-grontapuvertaling. A nyun Beibel ya moo makiliki fu fusutan. A moo makiliki fu poti en go aini taa tongo tu. Te wi e koboloiki wan Beibel di sama e fusutan, da a moo makiliki fu leli den a waaleiti.

SANI BE E WAKA BUN

6, 7. (a) San a den feti di be e feti aini de 100 yali di pasa? (b) Fa a waka di sani be e waka bun aini son kondee be yeepi u fu peleiki?

6 Sani be e waka bun tuutuu? Aini den 100 yali di pasa, a omen feti be e feti a goontapu. I be abi a fosi anga du fu tu goontapu feti tu. A omen miliyun sama dede aini den feti ya. Na a ten fu a du fu tu goontapu feti a baala Nathan Knorr be e teke fesi aini a olikanisâsi fu Yehofa Kotoigi. A be holi wan moin lezing na a konkelesi di be holi aini a yali 1942. A nen fu a lezing a be „Freide o tan fu alaten?” A be taki fu a polofeiti toli di sikiifi aini Openbaring kapitel 17. A be taki aini a lezing taki Alimakedon á be o bigin baka a feti, ma freide be o de wan pisi ten.​—Openbaring 17:3, 11.

7 Ma a sani ya á be wani taki sani be o waka bun na ala se fu goontapu. Fanafu du fu tu goontapu feti, miliyunmiliyun sama dede aini taa feti di be e feti a goontapu. Ma aini somen kondee, sani be e waka bun. Neen meke a be moo makiliki gi den Kotoigi fu peleiki aini den kondee de. San be de a bakapisi? Na a ten fu du fu tu goontapu feti, wi á be doo 110.000 Kotoigi. Ma nownow u doo wan sani fu aiti miliyun Kotoigi a hii goontapu. (Leisi Yesaya 60:22.) Disi e soi taki u man peleiki gi moo ipi sama te sani e waka bun.

A BE KON MOO MAKILIKI FU KOMOTO NA A WAN PEESI GO NA A TAAWAN

8, 9. San meke a moo makiliki fu komoto na a wan peesi go na a taawan? Fa den sani ya meke a wooko kon moo makiliki?

8 Di a foluku fu Yehofa bigin peleiki aini Ameekankondee, a á be makiliki gi den fu komoto na a wan peesi go na a taawan. Aini a yali 1900, 21 yali baka di den bigin doloki A Wakititolen aini Ingiisitongo, a 8000 wagi anga wantu bun pasi namo be de aini Ameekankondee. Ma nownow a moo enke 1500 miliyun wagi de a hii goontapu. Gaanse fu den pasi di den e meke nownow na bunbun pasi di i sa lei anga wagi. Neen meke aini a ten ya u sa koboloiki wagi fu go peleiki gi den sama di de te a faawe. Ma winsi wi e tan a peesi pe u mu waka faawe anga futu fu di wagi á de, tokuso wi e du ala san u man fu peleiki gi sama winsi pe den de.​—Mateyesi 28:19, 20.

Wi e du ala san u man fu peleiki gi sama winsi pe den de

9 Taa sani di sama e koboliki fu komoto na a wan peesi go na a taawan meke a wooko fu u kon moo makiliki tu. Wi e sende Beibel anga taa buku go a taa peesi anga toloki, sipi anga loko. Dati wani taki a wantu wiki namo ai teke fu tyai den buku fu u go doo a peesi di de a faawe. Den kelen-owluman, den baala di e teke fesi a den beikantoo, den zendeling anga taawan e fee anga opolani fu go holi lezing te konkelesi e holi. Den e go yeepi den kemeente te a de fanowdu tu. Den baala di e tii a wooko fu u anga taa baala fu a edekantoo, e fee go a omen kondee fu gi den baala anga sisa taanga-sikin. Den e go a den kondee de tu fu soi den baala anga sisa fa fu du a peleikiwooko moo bun. Ala den sani ya e yeepi a foluku fu Yehofa fu libi na a wan.​—Psalm 133:1-3.

FA DEN TONGO DI DE A GOONTAPU YEEPI U?

10. Fa a du kon taki sama e taki efuso e fusutan Ingiisitongo na ala se fu goontapu?

10 Na a ten fu den fosi Kelesten, a omen sama di be e tan aini Rome kownukondee be e taki Giikitongo. Aini a ten ya, a omen sama a hii goontapu e taki Ingiisitongo. Wan buku di e taki fu Ingiisitongo sikiifi taki fu den 8000 miliyun sama di e tan a goontapu, pikinmoo 1700 miliyun fu den e taki efuso e fusutan Ingiisitongo. Omen sama leli taki Ingiisitongo bika na a tongo ya gaanse sama e koboloiki a den wookopeesi, aini politiki, te den e odoosuku sani, efuso te den e meke nyun wooko sani.

11. Fa a Ingiisitongo meke a wooko fu u moo makiliki?

11 Fu di den e taki Ingiisitongo a hii goontapu meke a moo makiliki fu paati a bun nyunsu. Aini a ten di pasa, den buku fu u be de aini Ingiisitongo wawan. A omen sama be poi leisi den bika na ala se sama be e taki a tongo ya. A Ingiisitongo den e taki na a edekantoo fu Yehofa Kotoigi. A Ingiisitongo den e koboloiki tu te den baala anga sisa fu taa kondee e go teke leli a den sikoo di den e holi a Patterson aini New York.

Yehofa Kotoigi man fusutan a „soifili tongo”. Dati a den tuu leli fu Beibel di e yeepi u fu libi na a wan

12. Aini omen tongo u puu den buku fu u poti? Fa computer yeepi u anga a wooko?

12 Wi abi a faantiwowtu fu paati a bun nyunsu gi sama na ala se fu goontapu. Neen meke wi e puu den buku fu u poti go aini moo enke 700 tongo. Fa wi e du a wooko ya? A computer anga sani di den meke a computer e yeepi u. Wan fu den sani di den baala meke a wan sani di den e kai MEPS. A bakapisi a taki a hii goontapu Yehofa Kotoigi man fusutan a „soifili tongo”. Dati a den tuu leli fu Beibel di e yeepi u fu libi na a wan.​—Leisi Sefanya 3:9.

DEN WEITI FU LANTI ANGA DEN TOLI FU U DI GO A KUUTU

13, 14. Fa den weiti fu lanti anga den toli fu u di go a kuutu tyai wini gi u?

13 A omen sowtu fasi den weiti fu Rome be e yeepi den fosi Kelesten fu peleiki. Tide na a dei a den weiti fu omen kondee e yeepi u tu te wi e du a peleikiwooko. A weiti fu Ameekankondee e taki wan sama sa teke sowtu biibi a wani. Wan sama abi leti tu fu paati a biibi fi en anga taawan efuso fu kon makandaa anga taa biibiman. Dati wani taki lanti gi u piimisi fu holi komakandaa anga fu du a peleikiwooko aini Ameekankondee. Lanti gi a edekantoo di de aini Ameekankondee piimisi tu fu tii a peleikiwooko fu u a hii goontapu. Ma son leisi u be mu go a kuutu fu feti gi a leti di wi abi fu paati a bun nyunsu (Filipisama 1:7). Te kuutubakaa be e puubei fu puu a leti di wi abi a wi ana, da u be e go a kuutubakaa di e sidon a den moo gaan kuutu. Gaanse leisi a wi be e wini a kuutu.

14 Aini den taa kondee, u be mu go a kuutu tu fu soi taki wi abi a leti fu dini Yehofa efuso fu du a peleikiwooko. Te u be lasi den kuutu de, da u be e go a kuutubakaa di e sidon a moo gaan kuutu. A omen leisi u go a den kuutubakaa di e sidon a den moo gaan kuutu fu Europa di e feti gi a leti fu sama. Na a ten fu yuni 2014 u be wini 57 toli kaba di u go a den kuutu ya. Gaanse fu den kondee di de aini Europa abi fu lesipeki san den kuutubakaa di e sidon a den moo gaan kuutu fu Europa taki. Winsi fa sama e „buuse u na ala kondee”, tokuso den weiti fu omen kondee e gi u pasi fu dini Yehofa enke fa u wani.​—Mateyesi 24:9.

NYUN WOOKO SANI DI YEEPI U

Wi e paati buku di e taki fu Beibel aini omen tongo

15. Fa a fasi fa sama e doloki buku kon moo bun? Fa den nyun wooko sani ya yeepi u fu doloki den buku fu u?

15 Den nyun fasi fa sama e doloki buku yeepi u tu fu paati a bun nyunsu gi moo ipi sama. A omen ondoo yali sama be e doloki buku anga wan sowtu masini di wan man den e kai Johannes Gutenberg be meke aini a yali 1450. Ma a fasi fa sama e doloki buku kon moo bun aini den 200 yali di pasa. Di den fende wan nyun fasi fu doloki buku, neen den be man doloki den buku moo gaw. Den buku be e libi moo langa tu. A ten de a be kon moo bunkopu fu meke pampila anga fu meke buku. Fa den sani ya yeepi u anga a doloki di wi e doloki den buku fu u? A fosi Wakititolen di den be doloki aini 1879, be de aini Ingiisitongo wawan. A á be abi nawan fowtow. A 6000 fi en namo den be doloki. Ma nownow den e doloki A Wakititolen aini moo enke 200 tongo. A abi fowtow di abi moin kololu. Nownow a moo enke 50.000.000 fi en den e doloki ala mun.

16. San yeepi u fu paati a bun nyunsu a hii goontapu? (Luku a fowtow na a bigin.)

16 Aini den 200 yali di pasa, a omen sani di sama meke be yeepi a foluku fu Yehofa fu paati a bun nyunsu. U be taki kaba fu sani enke loko, wagi anga opolani. Ma a omen taa sani yeepi u tu. Den sani enke baisigii, tipi masini, masini di e meke buku gi beendi sama, telefon, sani fu meke fowtow efuso felon, felon, computer anga internet. Winsi fa a ná a Kotoigi meke den sani ya, tokuso den e wooko anga den fu doloki Beibel anga taa sani aini omen tongo. Den sani ya e yeepi u fu paati a bun nyunsu a hii goontapu. Te wi e koboloiki den sani di taa sama meke, da a leti enke wi e „diingi a meliki fu den foluku”, enke fa Beibel be taki a fesi.​—Leisi Yesaya 60:16.

Yehofa lobi u. A wani u wooko makandaa anga en tu

17. (a) San wi e si kiin te wi e luku a peleikiwooko? (b) Saide Yehofa wani u wooko makandaa anga en?

17 Wi e si kiin taki a Yehofa e tii a peleikiwooko fu u. Yehofa ná abi u fanowdu fu du a wooko ya. Ma a fu di a lobi u meke a gi wi a gaandi fu du a peleikiwooko. A wani u wooko makandaa anga en tu. Te wi e peleiki, da wi e soi Yehofa taki u lobi en. Wi e soi taki u lobi taa sama tu (Malikisi 12:28-31; 1 Korentesama 3:9). Ai bigi gi u taki Yehofa e yeepi u fu paati a bun nyunsu a hii goontapu. Neen meke u mu peleiki na ala okasi di u fende fu taki fu Yehofa anga a Kownukondee.

^ paragraaf 1 Fanafu a yali 1870 den be e kai a foluku fu Yehofa Beibel Ondoosukuman. Ma aini a yali 1931 den kengi a nen de toon Yehofa Kotoigi.​—Yesaya 43:10.