Skip to content

Skip to table of contents

ONDOOFENITOLI

Yehofa yeepi u ’di sani be e go bun, anga di sani á be e go bun’

Yehofa yeepi u ’di sani be e go bun, anga di sani á be e go bun’

MI MEKE aini du fu dii mun fu a yali 1930, a wan peesi di den e kai Namkumba aini a kondee Malawi. Mi kiya aini wan osufamii di be e dini Yehofa. Mi dopu aini a yali 1942 aini wan fu den moo moin liba fu Malawi. Aini den 70 yali di pasa, mi meke moiti fu du a sani di Pawlesi be taigi Timotiyesi. Mi meke moiti fu „paati a wowtu fayafaya te sani e go bun, anga te sani nái go bun”.​—2 Timotiyesi 4:2.

A kon di baala Nathan H. Knorr anga Milton G. Henschel be kon a Malawi a fosi leisi, be gi mi taanga-sikin fu go aini a fuuten diniwooko. Mi e membee ete fa den sani di den be taki be taanga a biibi fu mi. Bakaten, mi miti Lidasi, wan moin sisa di be wani du a fuuten diniwooko tu. Mi anga en toow aini a yali 1950. A ten fu 1953 u be abi tu pikin. Anga ala fa mi be abi omen faantiwowtu aini a osufamii, tokuso mi anga mi uman be taki fiti taki, mi o go aini a kowownu pioniliwooko. Di mi du a kowownu pioniliwooko tu yali, neen den baala akisi mi fu du a spesuutu pioniliwooko.

Den konkelesi be seeka u gi den tesi di be o miti u aini a ten di e kon

A á teke langa, neen mi toon kelen-owluman. Fu di Lidasi be e holi kaw tee gi mi, meke mi be poi solugu a osufamii, anga ala fa mi be de aini a fuuten diniwooko. * (Luku san sikiifi a ondoose.) Ma winsi fa, na ala u tu man be wani du a fuuten diniwooko. Fu di den pikin be e holibaka gi u, anga fu di u be seeka sani bun, meke Lidasi be man du a fuuten diniwooko aini a yali 1960.

Aini 1962 u be go a wan konkelesi di den e kai „Futuboi di abi deki-ati”. A taa yali fi en neen baala Henschel be kon a Malawi gi a spesuutu konkelesi di be o holi aini a foto Blantyre. A moo enke 10.000 sama go na a konkelesi de. Te mi denki go baka a den konkelesi ya di be holi, da mi e si taki den be seeka wi gi den muliki tesi di miti u bakaten aini Malawi.

DEN MULIKI TEN BE DOO

Gaanlanti be tapu a wooko fu u, neen den teke a beikantoo fu u abaa

Aini a yali 1964 den sama be e du ogii anga den Kotoigi fu di den Kotoigi á be wani mumui aini politiki. Den be booko moo enke 100 komakandaa peesi, anga 1000 osu fu den Kotoigi. Mi anga Lidasi tan du a kelen wooko te enke gaanlanti tapu a wooko fu den Kotoigi aini a yali 1967. Gaanlanti be teke a beikantoo fu u abaa. Den be yaki ala den zendeling puu aini a kondee. Den be poti mi, Lidasi anga somen taa Kotoigi ete aini dunguu osu. Di den losi u, a kibii u be e kibii du a kelen wooko.

Wan dei aini oktober fu a yali 1972, wantu sama fu wan politiki guupu di den e kai Malawi Yonkuu Guupu, be de a pasi e kon a mi osu. Ma fosi den doo, neen wan fu den sama di be de aini a guupu lon kon taigi mi taki mi mu go kibii, bika a hii guupu meke mofu fu kii mi. Neen mi taigi mi uman anga den pikin fu den lon go kibii a den baanabon ini di be de koosube. Mi dati subi go aini wan gaan manyabon. A tapu anda mi de e si fa den e poli a osu fu wi anga ala den taa sani di u be abi.

Fu di den baala fu u á be e mumui aini politiki meke sama be e boon den osu fu den

Fu di sani be e kon moo ogii meke wantu Kotoigi lowe go a taa kondee. U be e tan a wan loweman kampu aini Mosambik te enke juni 1974. A yali de, den baala be akisi mi anga Lidasi fu du a spesuutu pionili wooko aini Dómue, wan peesi aini Mosambik. U du a spesuutu pioniliwooko te enke gaanlanti fu a kondee de dwengi u fu u go baka a Malawi aini 1975. A pisi ten de, den be e du ogii anga den Kotoigi aini Malawi ete.

Di u doo Malawi, neen den baala akisi mi fu go enke kelen-owluman a den kemeente di be de a Lilongwe, a mama foto fu Malawi. Anga ala fa den be e du ogii anga den Kotoigi, tokuso den kemeente be e kon moo ipi na a pisi pe mi be e wooko enke kelen-owluman.

YEHOFA BE E YEEPI U

Wan dei di u be de a waka tapu, neen u doo a wan kampu pe wan politiki palitei be e holi wan gaan komakandaa. Wantu fu den sama di be fusutan taki wi a Yehofa Kotoigi, dwengi u fu sidon na a komakandaa de. Na a politiki palitei di den e kai Den Yonkuuwan Fu Malawi be e holi a komakandaa ya. Ná pikin begi u begi Yehofa fu a yeepi u. Di a komakandaa kaba, neen den bigin fon u. A pe den e fon u de, neen wan gaandi mma lon kon, neen a bali taki: U fika den baa! A man ya, a mi baala pikin. U losi en meke a gwe fi en! Neen a fesiman fu a komakandaa taigi den sama taki: „U meke den gwe! Wi á sabi fu saide meke a mma ya du a sani de, bika wi anga en a ná famii. Wi e si enke a Yehofa be yee a begi fu u.

A politiki kaita

Aini a yali 1981 wi anga den Yonkuuwan Fu Malawi miti baka. A leisi ya den teke u baisigii, u bagasi, den buku fu u anga wantu pelensipali pampila fu a kelen wooko. A lowe u lowe go a wan osu fu wan owluman. Ma anga ala fa u lowe, tokuso u be e booko wi ede anga den nen fu den baala di be sikiifi a den pampila. Di den Yonkuuwan Fu Malawi leisi den pampila, neen den kon si taki baala fu hii Malawi be sikiifi biifi gi mi. A sani ya be meke den feele, bika den be denki taki mi a wan heiheiman fu lanti. Neen meke den sende ala den pampila di den be teke, gi den owluman di be e tan na a pisi de.

Wan taa leisi baka u bee abaa wan liba anga boto. A man di be abi a boto a be wan fesiman fu wan politiki palitei. A be wani si efu ala den sama aini a boto be abi wan politiki kaita. A ten di a doo koosube a wi, neen a si wan fufuuman di sikowtu be e suku langa ten kaba. A sani ya puu ala sama pakisei na a kaita sani. A botoman seefi kon fika a hii kaita sani tu. A so u si baka taki a Yehofa be e yeepi u.

DEN KISI U POTI A SITAAFU OSU

Aini februari 1984, mi be e go a Lilongwe fu sende wantu biifi go na a beikantoo fu Zambiya. Ma di mi be de a pasi, neen wan sikowtu tapu mi. A go aini mi tasi fu luku san de aini. Di a si wantu buku fu a olikanisâsi, neen a tyai mi go a sikowtu osu go fon. Di a kaba, neen a tei mi poti aini wan kambaa anga soso fufuuman.

A taa dei fi en neen a edeman fu den sikowtu tyai mi go aini wan taa kambaa. A be wani mi teken wan pampila pe sikiifi taki: „Mi nen na Trophim R. Nsomba. Mi e teken a pampila ya taki mi á wani de wan Yehofa Kotoigi moo fu u sa losi mi.” Mi á be wani teken a pampila. Mi taigi en tu taki: „Winsi u tei mi efuso winsi u kii mi seefi, tokuso mi o tan wan Yehofa Kotoigi.” A sani ya meke a edeman fu den sikowtu ati boon te a naki a tafaa. Wan sikowtu di be de aini wan taa kambaa de lon kon luku san be e pasa. A edeman fu sikowtu taigi en taki: „A man ya á wani teken a pampila taki a ná o de wan Kotoigi moo. Meke a sikiifi wan taa pampila taki a o tan wan Kotoigi, dan wi o sende en go a Lilongwe fu den tei en anda.” A yuu ten de mi uman á be sabi pe mi be de. Baka fo dei neen wantu baala taigi en san be pasa.

Di den tyai mi go a den sikowtu fu Lilongwe, den sikowtu de libi bun anga mi. A edeman fu den sikowtu be taigi mi taki: „Luku wan peeti alisi ya, bika a fu a Wowtu fu Gadu ede den tei i. Ala den taa man di de yaaso a fufuuman.” Baka dati a sende mi go na a sitaafu osu fu Kachere. Mi tan ape feifi mun.

A fesiman fu a sitaafu osu be e piisii taki mi be kon ape. Bika a be wani mi toon a „pastoo” fu a sitaafu osu. A puu a fosi pastoo a wooko, neen a taigi en taki: „Mi á wani i leli sama a Wowtu fu Gadu aini a sitaafu osu ya moo. Bika a fu di i fufuu na a keliki fi i meke i de a sitaafu osu!” Mi be abi a faantiwowtu ala wiki fu holi wan komakandaa gi den sitaafuman di de ape, fu leli den san sikiifi aini a Wowtu fu Gadu.

Bakaten sani be kon moo taanga gi mi. Bika den sikowtu be wani sabi omen Kotoigi de aini Malawi. Fu di mi á taigi den san den be wani yee, meke den fon mi te enke mi faaw. Wan taa leisi baka, den akisi mi pe a edekantoo fu u de. Mi taigi den taki: „Mi o gi u a piki bika a ná wan muliki sani u akisi mi.” Mi taigi den taki a Beibel e taki fu a edekantoo fu Yehofa Kotoigi. Den dyombo, neen den akisi mi taki: „Pe fu Beibel a sikiifi.”

Mi taigi den taki „a sikiifi aini Yesaya 43:12”. Di den suku a tekisi neen den leisi en go kon: „Neen meke wi a mi kotoigi, a mi a Gadu.” Den leisi a tekisi te dii boo, neen den akisi mi taki: „Fa a edekantoo fu Yehofa Kotoigi sa de aini a Beibel, ma a ná aini Ameekankondee?” Neen mi taigi den taki: „Den Kotoigi di de aini Ameekankondee seefi sabi taki a tekisi ya e taki fu a edekantoo fu den.” Fu di mi á taigi den san den be wani yee meke den sende mi go na a sitaafu osu fu Dzaleka, na a taa se fu Lilongwe.

YEHOFA BE E MEKE SANI WAKA BUN GI U WINSI FA U BE DE A SITAAFU OSU

Mi go miti 81 Kotoigi na a sitaafu osu fu Dzaleka. A sitaafu osu de be nyoni tumisi, neen meke den 300 sitaafuman di be de ape, be e siibi mitimiti a doti. Den Kotoigi di be de ape be abi a okasi ala dei fu kon makandii aini pikin guupu fu taki fu a Wowtu fu Gadu. A sani de be e gi u taanga-sikin.

Den e tyai den baala gwe, baka di den komoto a kuutu

Aini oktober 1984 den be tyai ala u go a kuutu. A tu yali sitaafu den gi u. Den be poti u baka anga sama di á be de Kotoigi aini a wan kambaa. Ma a fesiman fu a sitaafu osu taigi ala den sama di be de ape taki: „Den Kotoigi nái somoko tabaka.” Bakadati a taigi den sikowtu taki: „Wi á mu akisi den Kotoigi tabaka. Wi á mu sende den go teke koofaya gi u tu fu leti u tabaka. Den a Gadu foluku! A tu boo u mu gi den Kotoigi nyanyan wan dei, bika a ná fu di den du ogii meke den kon ya, ma a fu di den e biibi aini Beibel.”

Fu di u be e tyai useefi bun meke u be e si fa sani be e waka u bun. Te a peesi be dunguu efuso te alen be e kai, da den sikowtu á be e meke den sitaafuman go a doose. Ma den be e meke u go fu di den be e fitoow wi, den be sabi taki wi á be o lowe. Wan fu den leisi di u be e wooko a doose, neen wan fu den sikowtu di be e holi wakiti gi u kon siki. A wi be diki en tyai go baka na a osu fu den sikowtu. Fu di u be e tyai useefi bun, meke u be e si fa den sikowtu be e gafa a nen fu Yehofa.​—1 Peitilisi 2:12. * (Luku san sikiifi a ondoose.)

A TEN DI SANI BE E GO BUN BAKA

Mi komoto a sitaafu osu na a 11 mei fu a yali 1985. Mi be e piisii fu de makandii baka anga mi osufamii! Wi e gi Yehofa daa taki a yeepi u fu holidoo di den muliki tesi be e miti u. Wi e fii enke a apostel Pawlesi di be sikiifi taki: „Baala u wani u sabi sowtu banowtu miti u . . . U be denki taki u be o dede. U be si enke den leisi dede sitaafu gi u. Den sani ya miti u, fu meke wi á fitoow useefi, ma fu u fitoow a Gadu di e weki dedesama. A puu wi a dedemofu.”​—2 Korentesama 1:8-10.

Baala Nsomba anga en uman Lidasi taampu a fesise fu wan Kownukondee zaal aini a yali 2004

Son leisi u be e si enke u be o dede. Ma u be e akisi Yehofa ala yuu fu gi u taanga-sikin, koni anga sakafasi fu u sa meke sama gafa a nen fi en.

Yehofa yeepi u ’di sani be e go bun, anga di sani á be e go bun’. Nownow wi e poolo taki u abi wan nyun beikantoo aini Lilongwe. Wi e poolo tu taki wi abi moo enke 1000 nyun Kownukondee zaal aini Malawi. Ala den bun ya di Yehofa gi u, e bigi gi mi anga mi uman. A gei enke a deen wi e deen! *​—Luku san sikiifi a ondoose.

^ paragraaf 6 Baala di abi yonkuu pikin nái waka a den kemeente moo enke kelen-owluman.

^ paragraaf 27 Efi i wani sabi sowtu ogii be miti den Kotoigi aini Malawi, da leisi a Jaarboek van Jehovah’s Getuigen 1999, bladzijde 171-223.

^ paragraaf 31 Baala Nsomba lasi libi na a ten di u be e sikiifi a artikel ya. A be doo a libi maiki fu 83 yali.