Skip to content

Skip to table of contents

A omen moni sama meke di den tyai saafu komoto na Afiikan go seli a taa kondee

Fa sama komoto a katibo—Fositen anga nownow

Fa sama komoto a katibo—Fositen anga nownow

Den be paamisi Blessing * taki a be o wooko aini wan kapsalon. Ma di a doo Europa, tin dei langa den fon en. Baka dati, den taigi en taki efu a á du san den wani, den o du ogii anga en famii. A so den dwengi en fu seli en sikin.

Wan fowtow di e soi fa wantu sama be de enke saafu a Egepte

A folow di a be e wooko gi taki a be mu pai en 40.000 euro fu di den be pai gi en fu a doo Europa. Blessing be mu wooko 200 te anga 300 euro wan neti fu be man pai a moni ya. * Blessing taki: „Son leisi mi be e wani lowe, ma mi be e feele taki den o du ogii anga mi famii. Mi á be sabi san fu du.” A ná Blessing wawan a sani ya miti. A moo enke fo miliyun sama a hii goontapu e seli den sikin fu di sama e dwengi den.

Wan sani fu 4000 yali pasa, neen wantu man be seli den pikin baala Yowsefu enke saafu. Te fu kaba Yowsefu be e wooko gi wan bigiman fu Egepte. Biginbigin den á be e libi ogii anga Yowsefu enke fa den be e libi ogii anga Blessing. A uman fi en masaa be wani a didon anga en. Di Yowsefu á be wani, neen a uman lei taki a be wani suwa anga en. A sani ya meke den sooto Yowsefu.Genesesi 39:1-20; Psalm 105:17, 18.

Yowsefu a be wan saafu fu fositen. Blessing a wan saafu fu a ten ya. Ma ala den tu sama ya bigin wooko enke saafu fu di taa sama dwengi den. Den sama di e seli taawan enke saafu nai booko den ede anga taawan. A den saka den e denki.

OLOKU MEKE SAMA BIGIN SELI TAAWAN ENKE SAAFU

A moo makiliki fasi fa son kondee be e fende saafu, a te den be wini wan taa kondee. Son sama taki di a Kownu fu Egepte di den e kai Thutmose III be go feti anga Kana-an, a be kisi 90.000 sama tyai go neen kondee. Den Egeptesama be poti den sama ya fu wooko enke saafu gi den. Den be mu meke tempel, wooko aini gowtu olo efuso diki gaan gotoo.

A ten di a Gaan Kownukondee Rome be e tii, den be e fende saafu te den be wini taa kondee aini feti. Son leisi den be e go feti anga taa kondee fu fende saafu. Son sama taki na a ten fu den fosi Kelesten, afu fu den sama di be e tan aini a Gaan Kownukondee Rome a be saafu. Den Egeptesama anga den Romesama á be e libi bun anga den saafu fu den. A wan sani fu 30 yali namo den saafu fu Rome di be e wooko aini gowtu olo be e libi.

A fositen den sani ya pasa, tokuso a fasi fa sama e libi anga saafu á kengi. Fanafu a pisi ten fu a yali 1500 te enke a pisi ten fu a yali 1900, den sama di be e tyai saafu komoto na Afiikan go a taa kondee, meke moni tyobotyobo. A ten de bisnis á be de a goontapu di be e daai enke saafu bisnis. A olikanisâsi di den e kai UNESCO taki a wan sani fu 25 miliyun te anga 30 miliyun manengee, umanpikin, anga pikinengee den kisi na Afiikan tyai go seli. A omen ondoo dunsu fu den saafu ya dede a pasi. Ma a omen fu den tan a libi. Wan fu den a Olaudah Equiano. A man ya taki: „Te mi be e yee fa den uman e kee, anga fa sama be e bali fu di den be e dede, mi á be poi biibi taki sama sa du ogii anga taawan so. A be e gei wan takuu deen.”

A tyali taki sama e dwengi taawan ete fu wooko enke saafu. Wan olikanisâsi (International Labour Organization) di e luku a wooko di sama e wooko a hii goontapu, taki a wan sani fu 21 miliyun manengee, umanpikin anga pikinengee e wooko enke saafu. Son wan nai fende bunbun moni fu a wooko di den e du. Taawan nai fende moni seefiseefi. Son wan e wooko aini gowtu olo anga taa peesi pe den e suku dii siton. Taawan e wooko a peesi pe den e meke koosi efuso siton. Boiti dati, yu abi son wan di mu seli den sikin efuso wooko enke saafu aini sama osu. Winsi fa lanti meke weiti fu tapu sama fu den á du den sani ya, tokuso sama e dwengi taawan fu wooko enke saafu ete.

A omen miliyun sama e wooko enke saafu ete

OMEN SAAFU FII

Sama be e du omen ogii anga den saafu, neen meke omen fu den saafu ya bigin feti fu den be sa fii. Aini 73 Fosi Kelestesi, wan man den e kai Spartakus anga wan sani fu 100.000 saafu be feti anga Rome fu den be sa fii, ma den be lasi a feti. Na a pisi ten fu a yali 1800 den saafu fu Hispaniola (A so den be e kai Haiti fosi) di be e wooko a den ken goon, be bigin feti anga den masaa, bika den masaa be e pina den. Den feti anga den 13 yali langa, te enke Haiti toon wan kondee di e taki gi enseefi aini 1804.

Ma a moo simpan toli fu saafu di komoto a katibo na a toli fu den Islayelisama di be komoto a Egepte. A wan sani fu dii miliyun sama be komoto a Egepte. A be de fanowdu fu den fii, bika Beibel taki den Egeptesama be e „dwengi den Islayelisama fu du ala sowtu taanga wooko” (Ekisodesi 1:11-14). Wan Farao be sende sama fu kii den pikin di den Islayelisama be e meke, bika den Islayelisama be e kon ipi gi en tumisi.Ekisodesi 1:8-22.

A Gadu seefi be puu den Islayelisama a Egepte. Gadu be taigi Mosesi taki: „Mi sabi fa den e pina . . . Mi o saka go fii den” (Ekisodesi 3:7, 8). Te anga a dei fu tide, ala yali den Dyu e holi a Paskafesa a hii goontapu fu membee a sani ya.Ekisodesi 12:14.

NAWAN SAMA O WOOKO ENKE SAAFU MOO

Beibel e soi taki „Yehofa u Gadu, e du sani a wan leti fasi”. Yehofa á kengi (2 Koloniki 19:7; Maleyaki 3:6). A be sende Yesesi kon a goontapu fu „taigi den sama di de a katibo taki den o fii . . . , fu fii den sama di e fii bookosaka” (Lukasi 4:18). A sani ya wani taki na ala sama di be e wooko enke saafu be o fii? Nono. Yesesi be kon a goontapu fu fii sama fu sondu anga dede. A be taki: „A tuutuu leli o meke u kon fii” (Yohanisi 8:32). A omen fasi den leli fu Yesesi e fii sama aini a ten ya.—Luku a faki „ A lon gi wan sani di be meke a de enke wan saafu.”

Ma te i luku en bun, Gadu be yeepi Yowsefu anga Blessing a omen fasi. I sa leisi a toli fu Yowsefu aini kapitel 39 te anga 41 fu a Beibel buku Genesesi. A toli fu Blessing seefi e soi fa Gadu yeepi en.

Di lanti puu Blessing aini a kondee pe a be de, neen a go a Sipanyookondee. Na ape a miti anga den Yehofa Kotoigi, neen a bigin sutudeli Beibel anga den. A á be wani seli en sikin moo, neen meke a suku wan taa wooko, neen a begi a folow di a be mu pai fu saka a moni gi en. Wan dei neen a folow telefon Blessing. A be wani begi en paadon fu a fasi fa a libi anga en. A taigi en taki a ná abi fu pai en moo. Saide a folow du a sani ya? Enseefi be bigin sutudeli Beibel anga den Yehofa Kotoigi. Blessing taki: „A tuu leli e meke i fii a omen sowtu fasi.”

Tyali be e kisi Yehofa te a be e si fa den be e libi ogii anga den Islayelisama aini Egepte. Na aseefi fasi ai fii te ai si fa sama e libi ogii anga taawan aini a ten ya. A tuu, a omen sani mu kengi a goontapu fu sama á wooko enke saafu moo. Ma Gadu paamisi u taki enseefi o puu den sani de. Beibel taki: „Wi dati e wakiti a sani di Gadu paamisi wi, wan nyun hemel anga wan nyun goontapu. Na ape sani o waka a wan leti fasi.”2 Peitilisi 3:13

^ paragraaf 2 Son wan fu den nen aini a artikel ya kengi.

^ paragraaf 3 A ten de a Ameekan dala anga a Euro be hei aseefi